Skip to main content

Full text of "Apologia libri de reditibvs ecclesiasticis, a Martino ab Azpilcueta. Super c. ultimo XVI. q. I. sermone primùm Hispano compositi, & ab eodem postea Latinitate donati: aduersus N. in nonnullis ei contradicentem"

See other formats 


1 


^ 


Zn.vu 


«ULtWI4nuailisamcti?pnaiove/ 
m  arterge  mufculie  neruia  i  cboicks  ciraiuo 

^  »'fa.<ri5rqireif^ciihgamctaioflanor6 

Cwa  B  cmcdiarcmufcro  neruo  aur  c/wcla.vn  cu"  cuitini 
t>fti>o/o2j  f  a  fitmala  ppYo  mfomoptumitatiB  fcof  o» 
t>olo2'}iiaurrjio  erit  ahudq;  n"  mf?i8  fcCatio  a  mala  prlb 
wvY/rc^/jc^/muitarlmcd»iffmurdbMcruovdcbo;da 
If  a  fca.C:  a  bVciro  g^/5  .iiijt.fcoa  f-.mijuimcrcr.rv.rpca 
t)oIop.rn  i  uictune  oce  talct?  no  iuamt.  vn  bc  fut  fpco  m 

napructciucmn.^rti^frippiTiu^-rrasiriu^-ftupcfactiuue: 
puiranu-^rfati^atiu^mo^dicariu-^fiuccozroriu^C-etDi 
mcfm"  cinbuo2  ahgeaut  groITa  ^xtofttaemcWifa  uerua 

autmurcuIuautcbojdJ.o.iucrura-rvricrciraiitiiporucj 

P5aIiquaIu.Efccrrcdir,G:D:pp,T.U'^cifi/^uo2aliq.grof 

ai6^gui9.aurgron-avcrorira9murcuUic.raiditc?uiau 

rap^mirv^cIiIocoarcrocoaguftaf.CTfrlcTiriu^qfibdoz 

aurvcrofirae.srcd,fitaofTaipro;t^pa-u.cuiarM^^^^^ 

^'rrcpafcitcrcaamurcuIiir.if.poririCitricafS 

g>.IIafrnganfau_tfragiocbcaleStiipcfac^u4nim^ 

p  cp  ooIo2c  facit  fcfii  rn  i  mcb:o  obnidit.cui''-!— '  - 

Io2ap2arcmifTugcuqda5rcmr 

ni:b;orucnrmalapplo:autror( 


JCap^tjrif, 


Rare 


Books 


rrih  t^  lpU9  rcrilnrad  ipm  opilat.  ^^r^  kinS 

frafit^ruiriaetisqjriratisipri^fpi      ^aUAM  R-  PER*^' 

fic.qrcu6pc.pifoolo2.11cuinaij  ttbrAR^ 

ratiu^cqnajoolo2cnrputrariop» 

Sitqn  emfta  main  circuitu  uicturi  of 

la  arfcria9muItucoartat.vfi  mccfi 

ntaticucnratioi9ratirracia't.efat  ,,^^  ttNIVERSITY 

ftiaura9ratigata8:vtaca'tpuimia     DUKE  UiNi> 

buo2  vd  vcutorita8.vt.9,C2Do2d 

rue  mcb2a  i  drcuitu  iiicturaru  Icdit  i 

dcdo.CDiflfgucf  ct  15  00I02 1  cvrao 

riai:artcticu:7  oorralc.^tgutta  c  nc 

q  gutta  u5  c  ali6  qj  ma  i  vaaiitatcs  ii 

matifmi  cadce  'z  suttati.Ci:afi  cira<n 

acfro9qocman^podasricaapcdc:fi 

ca.q:  i  oib^  accit  articur.Do2raIi0  a  oo2f, 

rc9Dcbi9oib^vuU3raciiitcaprmuocu, 

fo2mali.€sotnadclar.'>iat.''tucn.cducurabo2ioiun 

rfnr  ;^?^  "» J^P'qr  ilat.5  n  ^ue  oirero:qd  ^ilbato pla 
cu.t.'!  c  q,  taroolo:  02  vasatiu^ai  vagaf  oc  loco  ad K 

^ccrbuo2.b''I.Qd.9rubtiIib''autvcutomatS 
eolo;ccant:mou;ua  luauramoialia  eSr/'^^^^ 
q^iioncmoucf^-Tmbupjcc^rofTovircdb  ami^^^ 
C:p2uodorii9qhbuo2.taruisrcnrat-c'riS 
b2oaruaDcb.raf1crioc^pbibcar.7DrrimjtfnoX 
^^ruB.  ^CraoIucrciSdoraucrcitmcSpoc^^^^^^^^^ 

C:anqnq5crainauri9cc?rcdiffic<;!rpru;„.7rS^^^ 
iTiaeflaticcaudc.CrDiaf\ofimoifMS^ku.   ^^''^ 

mficatU9cft..p2obiStmSafl^^^^^^^ 

-    -r*  ~  W«"02.IL  <auic.taqit  frce.lbno  f  fufrmi. 


tfl)ffi0vdptudc9:vn  m^2d|< 

no  nalui-vt  pg  vd^cmctcfri^K 

m  mali  ppfonc  ocbilitatis  ficn 

pircato:.b'^i  b^.aut  gp  vebm 

b2U  1  DifToIuctcvn  admcb2Uf 

mala  ppfo  ficca  criccando  7  jl 

ratu:vn  oaudcad  iucturae  mj 

mida  rc/3rat.ouc'faaca  1  .uufl 

tr3tccraatruro:tcro2ti9mo 

cibaIci/?uo:aIc.C:3tc  IogU9 1 

multa  ioc.onta9:vtipfbftcrl.< 

fo2ria  creratia.i  .0  ruffia  q  oiti 

podagrif  it.c:3tc  vigilicmulti 

irpor'  Diff.alie  Digouis  autgan 

jr^tepot^accti  pcipuc  viui  fub 

fpalr  po(i  cibu  /10  Digc/hi.CTIti 

cucibu  vd  abrqjcbogcuo-auf 

cpe  g  podea  ad  .liaurae/luut.ra 

ra  rep/ctjo  crapra.f-:  cb2icta9.vci 

dcrat^^rcipn"  frcqncrar.  rub.t£ 

irigrcdiunf  pfucri  coiru  mfto  cr  t 

i»---«rrunvrguildm''ur.i  io  fi 

prim^-imaricaqucDuIcifl 

wua  por  019  pfucn  flurue 

nariu:  vcrrie  vom.r'':  V2ic  fi 

catarricrouiciprucrifluci 

l^.C^tcairatiocoIiccg 

pli^norcapiir-r^adtrir 

euouiepfuctcficri.vtaii 

r^fctpurc^arircpcrcui 

'^iectirra  Dcp:crcruatio 

icpipfamali&iafcipU 

jeDcbiIitatcruiualc:a 

[ouccofirmata7^p:.e 

ruimiacaRtagrarcfa 

ibcdopotccci.^tcDc 

puc.paIiG:vrco2die:e 

^rarii.inrrmalappli 

''ccfbiiiditaQcxneaic 

roIuc9:aHtfr.cji<»acc 

-Jiuucturaemittantm 

aido  cfl  ipa  cfficice  \t  fo2r.tudoin 

c.pali9.iii  qb"  vd  m  quo  repcnunf 

&eflHre  ledctce  qrc  ilurgit  vtrtiie  U 

cturae:^  adboccim^cauferedua 

?ctaap:i;icipio£icncratiou.eiiimi 

dagricue  podasricu  c^cnaat.cff  ai 

rur  Serapio^epplctofcrmonein 

ratg.Dc  DoIo2ib^  mnctura5J.C:X 

ctura^t  er  creatioc  vd  er  accfiti  nc  t 

crmalapprouecararautermftom 

catioucea?t:aut^ptaDoIo:cro2tc 

rcr.emultc.qucn  DUi  1  cmaurcriut  c 

roeflmaiprarupcrfluc6rau<iHinea< 
vd  mirta  vd  vctofitae  racta.i  I5  al 
gtilaritcr  cari  pofiit  doIo2  inuaurci 
plur.mufita  flcgmatecU5coIera.Dc 

9  /auailic.hi-ui/^^/»  ^/^i%«>.«— *y-  -, 


Beesrittwuncrararwi 


z6^ 


anmno.q:ifotEefaty«.mpl.ficat£gEc^o^«ft^^^^ 


n 

C/l 


Ut 

o 


M 


OJ 


co 

o 

o 
o 


B 

rt- 

rt- 
H* 
O 

SJ 
Oi 

o 


W 

o 
o 


P3 

><  3 


n> 
w 

p> 

rt- 

H* 

>    O 


00  O 
H'  O 


C 
H" 


>  X   >  "0  crq 

>-n     5  rt-   C 


n> 
s  p 

»-h  po     00   D- 
•  Q)     fi) 

X 


o 

1-1     H- 


p 

rt    rt 
l-J    »0 


•-h  O   •• 


»0 

CO   ^ 

^  c 
o  w 

rt   O   »0    >   c 
p    C    •     tJ    P 

H'  rt       o  n> 
p        »0    I—  3 

(T)     p    h-.   O     fi) 

a  s   c  crq 
p    w    H- 
P 

H- 

D  r' 

O.   H' 
fD     O" 

X  >-« 

•       H- 


(T>     W  ^ 

^   O  P     W 

rt-  C   p   R    H 

O     3    1-'  H-   > 

•       Q.   H'  C  •• 

P    JD  W 

00   3    C  ^ 

4^  ••      p  CL   2 

»-h  D  ft>    > 

i-n  <  CL        jo 
.      3    o  <— I  H 
-       O    M 

cu  a>  o 

ft)     M   •• 

fT> 

►cj  o 
o 
ft> 

rt 
H* 
S2P    rt    M 
•       3 

H-       a 

3  C 

a  M 

j:^  H-  crq 
M     fD 

O  rt  D 
H-  «+ 


fl> 
3 
H' 
rt 
C 
C/>  fD 
-       3 


3  *^ 

O.  H* 

3  3 

O  p 

a- 

c 


p  ^ 

D.    rt 

fD 
CO     X 
O     rt 
3 
n>   o 

3   co  a  CL 

u    u  O  fD  fD  td 

H'^  C  X 

Oq  3  ?3  ^3  rt 

3*   W  CL  fi»  O  i-J 

rt-  >-i        a  n>   p 


H- 
H» 

Cfl 

o 
3 
3 
H' 

cr 

c 


3    PPjrt 

H» 

3 


cr  • 
c  • 
cn  • 


»-hcrQ  fn   . . 

O     3*  M   H 

X     H-  )-    - 

H«  M  C 

•    p 

ft)   fD 

rt 

CTQ    fT>  cn 

O     a  rt 

O    •  P 

a  H- 

•O  H- 

fT)  3 

3  cro 


3    C 
H'    P 

crq 


00 


H- 
3 

r" 

fT> 

c 

H* 


►o 

.     t-l 

r"  H' 

03    C    3 
fD  cr5    p 

'  g-l 

•  3 

r+    • 

2    H- 

•  JD    O 
C    P 

0   0*0 

•  I     • 


H* 
O 
O 

co 

C 

cr 


M 
H« 

crq 

H' 
O 

I 

> 

9 

3 
rt> 

P 

M 

B. 

o 


l^ 


00 

o 
o 

-  H' 


fcl 


"tf* 


icfaVicttb^iinocoadc  Tcaicie  pursauo 
dtatcsartcpodagrc^ppomonatavtpi^ 
ctttiliaartificwfuUonuviato:^^^^^^ 
,pIU9iiucturi3nnjltiplicanfbiDolo.^^ 
^S.nm  fut  maciie  vacuc  alge  mcb:  6.pU9 


nalccrfructibuoi 

j^.irtgb^ifafQ^m 

:Bribip:ccaucrcifc 

w  ifeb^ib^labo^iofw 

S  r^oanm^tninfup 

g  macfo:titudomc/ 

g  aoicto;t.Xcmacft 

ntrcgimcinfcrrw 

jitaevnaru. 

urarii.  "^ica-  vy* 
itiicftDccaufieoolo 

rturariKlhmaiu  pg 
rfuci''DiccTC.£tin& 
'cftpfcruarcfeabhw 
efubuarc.crabo/ 

ifutpatimariccrw 
nrub:ica.aiUiQKi 
lie.ificofirmanfvit 

lomfra. 
)bu0c6fiftitrc^mmi/ 

lincpcrfcrrcononna 

am»  . 

cinoictafmvarictatc 

ituduiie.^xbuinfmodt 

lo-ccalidujinc.nattt 

ncmf€tranfrcrrcftfu€  . 

fuffumigii0»6neial9f   %^' 

onabilucTWcocui^co     ^ 

itadfngidiipflmoccU 

a^ciurct.ifimiUmooe 

tDictiintajp:amcrcm 

iocDolo:ibU0iunctura 

idcorclcgcibi.£tcu5U^ 
lievtpanieopirusnon 
tioCagcncralcsummu    '^^  ^ 
naerpo^cinaetcapiinae:  ^,  f^o 
n9quie.i:arncefaUtae: 
itagncUnercapitaqdru/  ^ 
ceduntpcde^aiaUuyqVl^ 
'atfuunnnle.fedq:wn»^    -«^' 
abftincrc.inDaturUcen     - 
Deuitetcopiaouo:u5fov  ^i-- 
,tlacicafeu5;;qucDelay./l, 
emcfevripolTint,C:-pi^ 
lansuiUaeipirccetnpar/ 
fluminepctrofovtipntm 
TrucfDcuitcntbo^arioj-  .  ^ 
,mila:piraipoma:^cpu<,l    • 
infottmaturitatc.ab.e 
'jVUa6reccte»'joiA>iiuviu««..  V"^jf      <-fl-ruDtionie  '^ 

»niitrtqutcuq5  T'™JA  rSnSa.t  q  cokrJ  Sf"' 
,lM..q6...tcmsctac.<rwconc^ocu.^^^^^ 

r,nt,g:,a.c.u.-.ami;oo^^;S?;,ne.g;cinpuoeo^    - 


CXJ 

O 
X 

ro 

t— • 

o 

O 

o 


^ 

K 

w 


C£> 
CO 


A  P  O  L  O  G  I  A 

LIBRI     DE     REDITIBVS 

ECCLESIASTICIS, 

A  Martino  ab  Azpilcucta 

Doi^,  Nauarro, 

S/fper  c.  vltimo  x  v  i.  ^.  i.fermone  frimum  Hijfano  compojtti,  & 

ab  eodem  poHea  latinitate  donati :  aduerjii^  N, 

in  nonnuUU  ei  contradicentem. 

Eodem  Dodore  Martino  ab  Azpilcueta  authorc. 

AD    PIFM    V.    PONT.    OPT,    MAX, 

Cui  nunc  acceflit  ciufdem  Apologiae 
Propugnaculum. 


L    ZJ    g    T>    ZJ   "M    lyS^^^J^} 
Apud  Gulielmum  RouiIliiim,fub  fcutd  Vcneto. 

C^f.     D,     L  X  X  F, 
Cum  jrmlegiis  &  liceptU  Suferimm, 


G  R  E  G  O  R  ]  V  S     PP.     XIII. 


L\  \!ik,fe.\?>.,.  1/  f<^  pilcueta  Dc^.NauarroCathedra  J>rim£fur:cHonis 
facrorum  Canomm  inclit^  Vniuerfitatis  Conymbri- 
cen.  iampridem  rude  donato  in  Ro.  Cur.noi'tris,fa' 
crdquenofrainforo  conficnti^  Pccnitentiarid  oh- 
fefuiis  nfdenti.  Nuper  afce.rec.  Pio  PP.  F.  pr^de- 
ccffmftrOyemanaruntlitterxtefiorisfeqtientif.BilC' 
Etofilto  Martino  ab  Azplcuetaydecretorum  do6foiiy?iui  V.DilcBefliyfalU' 
tem  &  ApeU.ben.&c.Dudum  afce.  rec.Paulo PP.  Ill prjtdec.mfrOyemana- 
runt  litter^  tenoris  fulf  cjucntis.  DileSfofiiio  Mariino  de  Azpilrueta  Decre- 
torum  Doflori ,  primartam  cathedram  luris  Canonici  in  vniueftattfiud^ 
Conymhr.a6furegenti,Paul'U6  PP.  III.DileHefiliftlutem  &  Apofi.hen.&c, 
Cum(ficutnobis  exponifctHi)vt  aliis  iuxta  tradttum  tibi  a  Deo  talenttimy 
prodiffepoffeSy  nonnullas  le^furas fitper  voluminibus  Decretiy  &  Decreta- 
Itum  y  nonfme  maximis  Uhorihi^  &  njigiliis ,  ad  Uudem  diuini  ncminis, 
cuiusope  litterarix  rei  ,&  Chrifhana  Reip.  confuluiffe  & profecife  credis, 
fcrihendo  compofiteris ,  &  compiUuerisy  eafque  deproximo,  tuispropriis  ex- 
tenfisy  in  lucem  edere ,  &  imprimifacere  intendas.  Pro  parte  tua  nobisfuit 
ImmiliterfupplicatHm ,  njttihi ,  quodle^ura  huiufnodi  abfijue  tuo  confcnfit 
imprimi  nonpofinty  vttuarum  "Jigilurum  cffe£iuUteris ,  concedere  debe- 
nignitate  K^ptficlica  dignaremur.  lios  volentes  tefi>ecia!is  gratixfauore 
profequiyhuiufinodi  fifpplicationibus  inclinatiytibi  quod  adfiptenniutn  a  die 
quo  tu  U^ura^s  pr.tdi6ias  imprimifeceris ,  computandum ,  mtlltis  aUtispcr 
vmuafum  crhem  Chrislianum  conHitutPts  yklfura^  ipfts ,  fclearum  ali- 
quampartem  imprimere  aut  imprimi  facere  yvelimpreffas  infua  domc  aut 
altbi  hahere  &  tenere ,  nec  iUas  vendere  ,fiu  mutuo  autex  dono,  vtlalias 
donarepofity  authoritMe  ^KfpoHclica  ,tenore  prafiritium,  dejpecialigratia 
indulgemus.  DiHri^ius  inhibentesin  virtutefncfa  obedienttA:,  &fub  ex- 
communicationis  poena ,  eo  ipfofifuerit  contrafitlum  incurrenda ,  omntbu4 
&fingulis  cuiufcunqueftattiSfgradus,  ordtnis ,  &  conditicnis  exfientibus, 

*     1 


tJ*  quduls  etiam  K^pofiolicd  authoritate  autfacultatefwgeMibuSjpervm 
uerjumorbem  conBitutls  ytte  U^uras  huiufmodi  velearum  aliquam  par 
tem ,  ahfque  tuo  expreffo  confenfu  &  licentia  yfeptennio  fradi^o  duntaxat 
durante,  impimerefeu  imfrimifacerey  aut  venderefeu  donare  frafumant, 
'2{on  ohftant,  conUitutiomhui  &  ordinationibHS  Apojiolicls,  acquarumcun- 
que  frouinciarum  ,&locorumftatutis  &  confuetudinibm  etiam  iuramento, 
conjirmatione  Afoflol.  velquauis frmitate  alia  roboratisinecnonfriuilegiis, 
indultis  &  litteris  Apoftolicis  quibufuis  Prouindis  ,&  iilarum  ferfonis  ac 
vniuerfitatibui  &  coUegiis ,  etiampernos,&  Sedem  <^poHolicamfub  qui- 
bufcunque  tenorihus  &formis ,  ac  cum  quihufiis  cUifulis  &  decretis ,etiam 
derogatoriarum  derogatoriis ,  velalias  quomodolihct  conccfis ,  confjrmatis, 
&  etiam  iteratis  vicibus  innouatis.  ^thm  omnibu^ ,  etiamfi  de  illis,  eo- 
rumque  totis  tenorihm  yjpecialis ,  Jpecifca ,  exprcjfa ,  &  indiuidua ,  ac  de 
verho  adverbum ,  non  autemper  claufrl/ts  generales  idimportantes ,  men- 
tiOyfcu  quAuis  alia  exprefio  habenda,  autexquifitaforma  ad  hocferuanda 
foret :  huiufmodi,  acfide  verbo  adverbum  infererenturypr^fntibu^spro  ex- 
trefis,  &  de  verbo  adverbum  infcrtis  habentes,  illis  alias  tnfuo  roboreper- 
manfuris ,  hacvice  duntaxat  yjpecialiter  &  exprejfe  derogamm :  caterijque 
contrariis  quibufcunque.  Dat.  Rom.  apudSanii.  Petr.fub  annulo  pifatoris. 
Dievitj.Ian.  C^.  D.  XLIII.  Pont.noJiriK^nno  IX.  L.  deTorres. 
Et  deinde 

Cumficutnobis  nuperexponifeciBi :  tu,  qui  (ficut  ajjeris)  rogaris  a  mul- 
tis ,  vtopera  tua  tamprius  edita ,  quam  nondum  edita ,  quafuperiure  Pon~ 
tificio  y  crfuperpertinentibus  ad  declarationem  illm,  habes  compofita,typis 
€xcudifaceres,idquefacere  proponas  (vita  comite,&  Deo  iuuante)impenfit 
tuis,  &  teprdfente,  quo  correSliera,  au5iiora ,  &  pientioraprodeant.  T(obis 
humiliterjitpplicarifecilii ,  vtinpramifiis  opponuneprotiidere  de  benigni- 
tatex^pofioUca  dignaremur:  lios te amplioris ^atia fauore,profequivo- 
lentesy  huiufmodifuppUcationibus  inclinati,  K^pofiolica  authoritate  tenorc 
prafentium,  decUramtds,  intentionemnofiram  ejp,vt  di6ti  PauU  Pradecef 
foris  Uttera,  qua  de  leEiuris  loquuntur,  habeant  ctiam  locum  in  aUis  Com- 
mentariis ,  Ubris  &  tra6tatibus ,  qua  tu  edidctisfuperhis  quapertinent  ad 
prafati  luris  Pontificij  decUrationem ,  non  obfiantihm  omnibus  fupradi- 
£iisy  qua  idem  Paulmpradecejforin  diUtsprainfertis  Utteris  voluitnon  ob- 
fiare,  Dat.  Kom.  apudSanci.  Petr.fubannulo  pijcatoris  die  xviij.  CMaij. 
M.D.  LX  X I.  Pontfic.  voHri  anno  V I.  P.  Tarus.  B.  De  Cafiro.  Nos 
eude  MartinuJpeciaUbus  fauoribtis  & gratiis profequi  volenteSyfiatuimus, 
pradicioque  LMartino  concedimt/s  MotufimiU,  &  ex  certa  nofirafcientia, 
Utterasfoe.  re.PauU  III.  &  Pij  V.pradaefforum  nofircrum  prainfertas^ 

locum 


locum  hahere  y&feextendi  in  hlstjud  de  leBurls  &  alils  loquuntur  in 

{jmbufcunque  Commentariis  &  tra^atihus  qud  idem  Martinus  ediderit 

fiper pr^dt^i  iuris  Pontificij  declaratione  dr  interpretationey  &  prafertim 

fuper  Manvali    CoNFESSARioRVM4^f^  prim  lingua  Hi- 

Jpana,  edito ,  nunc  recognito,  au6lo,  Latinitateque  donato ,  non  ohsiantihus 

omnihus,qu£pr£di^i  prdedecejfores  voluerunt  non  ohHare :  prafentfque  no- 

Jlri  Motmproprijfdamftgnaturamfufficerey  &  vhiquefdemfaccre  in  iu- 

dicio  &  extra,regtda  contraria  non  ohHan.volumt^s  &  mandamtis.Et  inju- 

perquia  diffictle  foret,pr£fentem  noHrum  Motum  propritim  adqu^cunque 

loca  deferriyi>olumu4j&  ^poBolica  authoritate  decernimus  ipfitts  tranfum- 

ptisyi'elexemplis,etiam  in  eifdem  lihris  J^ecturis  yCommentariis ,  Manualiy 

dr  aliis  cperihus  huiufmodi  imprefU  ,plenam  &  eandem  prorftis  fidem 

vhique  in  iudicio  &  extra  adljtberiyqudiprafenti  originali  adhiberetttr. 


Placec     V. 


Datum  Romx ,  Apiid  Sand.  Petrum, 
Non.  Nouemb.  Anno    I. 


l^ 


PRIViLEGIO     DEL     REY 

CATHOLICO. 

OR  ciuantopor  partedeuos  cl  Do^or  Martin  de  Azpilcuctu,  N.f= 
«rfrro,  Citthcdrattco  lubiltdo^vos  juejichu  rcltcion,cjue  uos  U;-iadesji= 
rloun  Libro y'mituladoTx&0:.ido  dcl.isRcntas  Eccleliafticas, 
lobi-c  cl  Capitulo  final.  x  v  i.  quxft.  i.  d  qud  era  muy  utily 
prouichofo :  y  ms  fupplicaiies  os  dejfcmos  liccntia  y  fycukid ,  para  <jMe 

lo  pudicff-des  mprimir  y  uendcr ,  mand,indo  quc  por  el  ticmpo que nuc:: 

jlumerced  y uoluntad  fucjfe ,  otra  psrfona algwia no lo pudicffc mprimr  mucnder , o coa 

mo  U  nticslra  merccd  fujfc.  Lo  qud  uiPuO  por  ios  dd  nuciiro  Confcio,  y  como  porfu  manda* 

do  fe  hizieron  l^ ditgetuids  jqueiiPragmatica  por  ncs  r.ucumcnte  jh-ba  fo':>rc  la  \m= 

prcj^iondeloi  Libros,dijpone:  fiicacordadoi^uedciiljnwsmandar  dur  cjh  nuc{ir.i  CeduU 

€n  la  dicha  razon^y  nos  tuuimos  lo  por  hicn  Y  por  la  prcfente  uos  damos  Ufei.tiayjn^  ultad, 

para  que  por  ticnpo  dcfeys  anvos  prmerosfguientci ,  que  corran  y  fc  ciicnten  dcs  del  dia 

deUjecha d:jh nueHra  CcduU cn adeUnte ,  uos o  la  perfona qu; uucRro  podcr  ouiere ,  pos. 

duiilinpriMr  yucnder  el  dicho  Lihro,  qucdefufojehaze  mencion.  Y  mandmos  quedu^ 

rantc  cl  dicho  ticmpo ,  qualquicr  Impreffor  dcilos  nucdros  Ko'Ws  y  Semwrios  que  uos 

quiep.crcdesyfennaUredcSylmpYma  eldicho  Libro:yqueotrapcrfonaalguna  noU  pueda 

Imprimir  niuender  ,  fm  uue{lra  licentia.So  penaqucct  queloimprimicre  6  ucndiere^  aya 

perdidoypicrdatodosy  quclcfquiirLibros  ymcidis  quc  del  ouiereyln^primiere,  o  uen^ 

dcre:con  que  primiero  quefeuenda  cl  dicho  Lib-  o  Je  ayais  de  traer  y  prcfer:tnr  cnte  los 

dd  nucBro  Corfeio^iuntnmentecondOriginalque  enelfc  uioy  queuarubncandoy  jirm.u^ 

do  al  cabodcl  dcVcdrodel  MarmoinueB.ro  Scriuano  de  camira,de  los  qucrefiden  enel 

meftro  Corfcio:para  quc  fe  ueafi  U  dichu  Imprefion  cjh  conformc  ci.  Original :  y  fc  os  tuffe 

el  p^-ecioque  po,'  cadauolumm  ouieredcs dc  aucr.  Ymandamosa  hs  del  nuetb-o  Confeio, 

Vrefidcntcs  y  Oydorcs  de  loi  nueslras  Audiencidr.  Aic^des,  Alguaziks  de  la  nucftra  Cafay 

Corte  y  ChanciUieriai :  y  a  todos  los  Comgidorcs,  P-^iiientes,  Gouernadores^Akalies  mi^ 

yorts  y  ordin^rios  :  y  otros  iMtl^ej  y  lujiicia^  quJes  quicr  de  todas  l^  Ciudadcs  ,  ViUoi, 

ylugc.YcsdelosnuejhosKe:}nos  yScnnorios^ajV.a  los quc agoru  fon,  comoalosque  feran 

deaqui  a  deUnte:  Q_VE  uosguardeny  cum  plancjlix  nucjlra  CcduUy  mcricd.quc  a^i 

uos  hazemos :  y  ccntrad  tei.or  yformu  deUa  uos  no  uayan  ni  paffen  ,  mconficntjn  yr  ni 

paffar  :  So  pcna  dcUnueRra  merccd  y  de  dicz.  mill  rnaraucdis  para  U  nucjlre  Camcra* 

l:cchaendbofqucde  ScgowrV,  4  X  X 1 1 1.  dUidd  mcs  de  Septicikbrejde  MiU  y  qui/nienK 

tos  y  fifentA  y  feys  annos. 

Yo  d  Key. 


Vcrmctndado  de  fu  Magejiad. 
fcdrc  de  Uqyo, 


PRIVIL 


R    I    V    I    L    E    G    E        D    V 

TR  E  S  C  HRE  S  T  tE  N     KOY     . 

DEFRANCE. 

H  A  R  L  E  s  par  la  grace  dc  Dieu ,  Roy  dc 
Frace,Au  Preuoft  de  Paris,  Bailly  dc  Rouen, 
Scnerchauxde  Lyon,Tholoze,  Bourdcaux^ 
Poidou ,  ou  leurs  Lieutcnans ,  &:  aucrcs  nos 
BaiUiz^Senefchaux,  Preuofts,  luges,  ou  leur^ 
Lieutenans ,  &c  autres  nos  lufticiers  &:  offi- 
cicrs  quil  appartiendra ,  Saluc  Sc  diledion. 
Receueauonsrhumble  Supplicacion  anous 
faitfte  de  la  part  de  noftrc  trefchcr  &:  trcfamc  bon  frcrc  le  Roy 
Catholique  dcsEfpaignes,cn  faueurde  noftrecher  &:bon  amy 
le  Dodeur  Martin  dc  Azpilcueta  Nauarro ,  Commr.ndeur  dc 
Tordre  de  Ronchefuaux :  contenant  que  ledid  Dodeur  a  faid 
imprimer  Sc  medrc  en  lumiere  vn  Liure  mtitulc  Le  U\Unualde 
Confejforesy  pemtent€s,^vn  autre  aufli  intitule  Traf^ado de aUbanza 
y  murmuration  ,fibre  elCafitulo,  Inter  verba.  x  i.  cfuxjl.  1 1 1.  &:  vn  au- 
tre  aufti  intitule  Tractado  de  las  rentas  Eccleftasricas ,  Jcbre  el  cap.  Jinal. 
XVI.  qu£jl.  I.  en  langtie  CaHellana:  ^  autres  en  langue  Latine  fur 
le  Decrct ,  &:  quelques  Commentaires  Sobre  el  titulo  de  Refiriptis, 
de  ReHitutione  Jpoliatorum,  y  de  Pr^bendis.en  las  Decretales.  Et  doubre 
que  aucuns  de  nos  fuiedz  ,  ou  de  la  nation  Efpaignolle ,  vouliif- 
fent  faire  IrnprimerlefdidsLiurcs  ennoftre  Royaume  :  &auiri 
que  lcs  Imprimeurs  d'iccluy  noftrcdid  Royaume  ,  ou  aucrcs, 
voulliffent  parmahgne  &:mauuaife  intention  femcren  fefdicts 
CEuures  quelque  mauuaife  &:  reprouuce  dodrine,s'il  ne  luy  cftoic 
par  nous  fur  ce  pourueu.    N  o  v  s  a  ces  caufes  inclinans,&:  vou- 
lans  cn  ceftendroidgratifier  a  Iarequefte,ainfi  que  didcft,  a 
nous  faidc  par  ledid  Docleur^auons inhibe  &:  defcndu,  inhibons 
&  defendons  par  ces  prefentes ,  atousLibraires  &:  Imprimcurs 
dcnoftrcdidRoyaume,6^autres  nos  fubiedz,  foitdela  nation 


de  Franccou  d^Efpaigne,  refidens  cn  ceftiiy  nodrc.Rovaiimc: 
Que  les  deiTufdidz  Liurcs  cy  defTus  intitulez  &:  dcclairez,  ils 
n'ayent  durant  lctcmpsdcdix  ansprochainement  venans,  en- 
fuiuans,&:conrecutifzaImprimcr,  nefaire  Imprimcr,  medre  ne 
expofcr  en  vcnte ,  fans  le  fccu,congc  ,  &: confentement  dudid 
Docteur,  furpeine  dc confifcarion  dcs  Liurcsqui  s'cn  trouue- 
ront  imprimez,contre  nofdidesprcfentes  dcfenrcs,&: damcnde 
arbitraire.  Si  vous  mandons  ,  commandons,  &:  exprelTcmcnt 
enioignons,  &:a  vn  chacundc  vous,  fi  commealuy  apparticn- 
dra ,  que  ccllcs  nos  prefentes  inhibitions  &:  defcnfes  vous  faidcs 
lire,pubHcr,&:enregifl:rer.  En  procedanta  Tcncontrc  destranf- 
grcffeurs  &:  contrcuenans  a  icelles ,  fi  aucuns  s'en  trouuent ,  par 
les  peincs  y  contcnucs,  &:  autrement,  fclonrcxigcnce  dcs  cas. 
Car  teleftnoftreplaiiir.  Nonobftantquclconqucs  lettrcs,man- 
demens ,  ou  defcnfcs  a  cc  contraircs.  Et  pource  que  dc  ccs  prc- 
fentes  lonpourra  auoirafaire  en  pluficurs  &:  diuersHeux:Nous 
voulons  que  au  Vidimus  dicclles,  dcuement  collationne,foy  foic 
adiouftce ,  comme  au  prefent  Original.  Donne  a  Saind  Maur 
dcs  foftez  le  vingtfeptieme  iour  de  luin  ,  Tan  de  grace  Mil  cinq 
cens  foixante  fix :  &  de  noftre  Regne ,  le  iixieme. 


Par  le  Roy  ,  la  Royne 
fa  mcre  prcfente, 


De  L'aubcfpine. 


PIENTISSIMO 


T  I  £  ^  T  I  S  S  I  M  O 

pio  V.  p6ntifici 

O  P  T-     M  A  X-     D    N-   S- 


MARTINVS    AB     A  Z  P  I  L  C  V  E- 

'''    ta  DocStor  Nauarrus  in  ifta  eius  mira 
pictate  pcrfeuerentiam, 

1  V M^  Beatipme  Pater,  ah 
extremU  Hijpaniarum  fm^ 
bpu  y  nempe  y  Vlippone  ,  ad 
profeqHendam  lUufirifimi  ea- 
rum  T^rimatis  (^rchiprAjulii 
Toletani  caufi  defenjionem', 
iujfu  Regio fiifceptam  JyiVrA 
bem  appulijfem  y  aufiis  fui  de- 
dicare  S.  V,  auendam  meum  de  reditibm  ecclefiafticis 
libeUum :  primitm  cjuidem  firrmne patrio  f  qt4o  ^tilior 
ejfet  orbiy  cui  ficrihebatur)compofiitum,  ipfiique  Regiom- . 
nium  ficularium  cJ^onarcharum  catholicifiimo  ^ po^. 
tentifiimo  dicatum.  Deindefcumfui  leHione plerifique 
eruditis  ^piis  'viris  ,fi  rem  totius  orhis  Chriftiani  clero 
futilemforeperfiafiffetJlatinita:te  donatum,  H^n^quod 
non  agnoficerem  authoris  t^  o^erishufnilifatem^  "ohficuri^ 


tntem,^  indignitntem,^  SanBihzHs  V.JiiUimitutem, 
jhlendorem  y  fD  gloriam :  non  tantum  eam  ^  qua  iWmcin 
terris  Monarchia  omneseam  ajfequentes  illuflrat  ^Jed 
etiam  illam ,  qua  eandem  'vicijim  ifla  V.  ^eatitudtnis 
noua  "vita^nouimbres^  nouipma  ^  admiranda.eiHS  ad- 
minirtratio,  tam  diu,(^  tot  Atnttbns  inaudita  ^  defide- 
ratn,  hntcque  noftofzculo  turhulento  adeo  necejfaria^  or- 
nant,   Acfroinde  non  'viderem  longe  humilit4S  ^  infe- 
riuseffe^  quam  quodf/ipremo  Reip.  QhriFHanA  Principi 
dedicandum  effet,  Sedpartim^  quodmn  ^idebatur  alie- 
num,  ^Jt  quodHiffano  fcrriptumfermone ,  Hifj^anorum 
Regi  3  eidemque  reditihus  ecclefiaRicis  quam  maxime 
fecundum  S,  V,  aff.uenti  ^dicatumfuerat :  latino  dona-- 
tumftimmo  latinorumRegiyeidemquefupremo  omnium 
ecclefiafticorum  redituum  adminifhratori ,  dicaretur. 
T^artim,  quodVrhem  ingreffm  ^deflderaham  de  exigua 
fenu  mea  litteraria  S.  Veftrs  nonnihil  offerre ^^ non 
erat  id  temporis  aliud  de  ^tiorihm  aliquot  ^  qu^  oh  ino-^ 
piamotijfuh  lituris  hahto ,  ah  eis  exertum^  ^  manu  ex-- 
trema  dolatum.    Partim  ^vero  y  quod  non  effem  infcinSy 
multa  in  eo  contineri^  qu^  cum  V.  SanSlitatis  ardentt  ad 
inueniendum  in  omnihtis  njeritatem  amore^^  emunBif- 
fimo  ad  iudicandum  de  inuentis  iudicio  ^  (^  animo  hene^ 
ficiarivimfflendorem  Ecclefjtfua  reftituendi  cupientifi" 
mo  y  conuenimt.    0>^Qeque  duhitarem  j,  henefciariis  qui 
ea  omnia  accurate  per^enderent  ^  complacitura.    Ltcet 
enimperea  ^i^  aliquottortmfk  dilfonendide  redttthtis 
(iiis  ohflruantur^  aperiunturtamen  atia  mutt^  dire^x  id 
^i  4..  facien 


faciendi ,  mllihi  mm  late ,  nec  in  mntum  eorumfaaorem 
prohatA  y  ac  explicata.  Cum  autem ,  Beatifime  Tater, 
pofiea  quidam  vir  ,genere  Mtteris ,  (^  munere  clarni^ 
mihiaue  iaminde  a  triginta  annis  ,i^  amplitis  amicm 
(cuiiis  nomen  ohferuanti&  caufa  taceo  )  obtulerit  eidem 
SanStitnti  V»  aliumltbrum  eodem  titulo  infi^itum  cui 
^oBores  duoy  excellente  fane  do^rina  praditi ,  quiante 
trigintu  annos  meiferuentipmi  auditores  ejfe  cceperunt, 
mult^fque  annis  pofleafuerunt  ^  profua  profunda  erudi- 
tione ,  ^  e^egia  inmebeneuolentia  generojaquegrati- 
tudineterfm  quam  egoref^ondiffent ^nifi  eos ipfe ah  ea 
re  iuftis  ex  caufis  reuocafjem :  meque  ipfrm  multa  qua 
taceo ,  ab  hoc  aliquot  diehus  retraxerunty  retraxijfentque 
perpetuo  ^nifl  me  in  id  compuliffent  amor  quarundam 
'veritatum ,  quas  farta^  teBas  perfiare  plurimum  e  Re- 
publ.Chrift.eJJe  arbitrorj^  ohligatio  conjeruandd  exiHi- 
mationis  ^  quam  de  aliquantulis  donis  apud  me  inproxi- 
morum  njtilitatem  aDeo  depofitis^nonnuUihabent^quam 
ni  hocfacerem ,  labefa£tatum  iriiudicahant :  ex  quo  no- 
fhris ^qualibpts qualihm yfcriptis  i^ refionfis  decrefceret 
authoritas,  §luiZprofe£to res me mouit y 'vthanc  jipolo- 
giam  y  quizprafatum  libellum  defenderet  ^fcriberem  y  © 
San£titati  V,  ^eluti  quandam  illipts  appendicem^  confe- 
crarem,  Sperans  certofore  ^  *vt  quA  iUe  ad  obfcurandam 
(^  impu^andam  ^eritatem  y  non  fme  rei  ecclefanicA 
damnoffcripfityper  occafonem,  eam  longefilendidioremy 
(^  munitiorem  reddant ,  iuxta  iUud  Innocentij  *  prdde- 
cejjoris  Beatitudinis  Vefira  San^tifimi,  Veritasfpins 


*  c.  Graue. 
}jq.9. 


** 


excogituu yina^  rejplendet  Quare  humiUimm etiam 

atque  etiamfupplico  eidem  S,  %JeJira  ^^t  quaa?iimije» 

renitatCy  acfrontis  hilaritate  illura fufcepit ^^fuaque  bene- 

diBione  dignatmfuit  ^  ead.em  quoque  hancfufcipere :  ^ 

€0  amptiore  henedtBtone  frofequi  ^  quo  eafdem  'veritates 

longe  altitis  fundatm  y^  complures  Atas  fapientiA  ca- 

nonicA  cognitioni  apprime  necejfarias  continet  ^non  dedi- 

gnetur.  Chriftum  autem  ^R^demptorem  nofrum  Opt, 

<i^ax.quam  ohnixifime  rogo^njt  tefuuni  ^nicum^ 

t^  Summum  Vtcarium  ^fcuio  nojiro  adeo 

njtilem  ^  necejfarium^quamdiutif 

ftme  feruet  incdumemy 

(^rnen. 


.4       S*%'0^ 


•-     # 


Ad  pium  Ledtorcm. 


A  V  S  A  S  ob  quas,Chriftia- 
ne  Jedor  ,  hanc  Apologiam 
copofuGrim  ,  exepiftolaeius 
nuncupatoria  facilecolhgas. 
Caufa  vero  ,  ob  quam  in  ea 
componenda  non  feruaui  or- 
dinem  ,  quo  meum  libellum 
N.  aduerfariusimpugnauir,eft,qu6d  mea  fenten- 
tia  5  faluafanicre,  ipfefine  congrua  methodo  6C 
ordineillumimpugnauit.  Ideoqueconfultius  du- 
xi,eius  ferie  omifla,fequi  eam  quam  in  libello  meo 
feruaui.  Qupdtamen  citrar^dium  ,  8£  magnam 
confufionem  ncqueo  facerc  ,  nifi  vel  fummatim 
admoneam  ea,qua2  in  ipfo  fcripferam.  Quare^ita 
illa  repetam  (admonendo  omnia^^qux  pia:fatus 
N.  opponit  5  S^qua^ipferefpondeo  )  vt  qui  hanc 
Apologiam  habuerit ,  dilucide,8c  fine  vlla  confu- 
fione  ibi  diita ,  &  hic  addita  intelligat ,  vna  cum 
omnibus  ,  quns  libellus  aduerfarius  ad  vtriufquc 
argumentum  pertinentiacontinet.  Quam  breui- 
terautem  SCmodeftepoteroilli  refpondebo  ,  de- 
fendendo  mea  vera ,  eiufque  falfa  confutando.; 


Salua ,  qua  in  eum  fum  ,  femperquc  curabo  efle, 
obferuantia  &C  pace  ,  faluaque  in  primis  Summi 
Pontificis ,  ac  deinde  cuiufque  alterius  redius  fen- 
ticntis  cenfura,in  gloriam  D.  N.  lefu  Chrifti,  cu- 
iusde  patrimonio  infauorempauperum  difputa- 
mus,Optantes  ei perplacere.  Qui  vtinam  Giorio- 
fiflima  illa  eius  matre  Virgine  mediatrice  ,  digne- 
tur  nos  fua  luce  illuftrare:  fimul  omnibus  annuere, 
vteius  gratiafemperei  grati  viuamus ,  SCmoria- 
mur,eiufdcm  gloria  potituri  asternum,  Amen. 

A  nimia  vero  &C  inutili  allegatione  tcxcuum, 
gloffarum^didorumque  authorum  agglomeratio- 
ne  abftinebo.  Tum,  quia  id  remoratur  8c  faftidit 
ledorem,  eruditioribufquenaufeamparit.  Tum, 
ne  liber  vltra  modum  Apologi^  excrefcat:  &C  dum 
vrceus  inftituitur,  rotacurrente,  amphora  exear. 
Tum  ,  qubd  lurifconfulti  recentiores  hocnominc 
maleapuderuditiflimosgrauiffimofq-,  viros,  pras- 
fertim  Romanos,audimus.  Tum,  quod  longe  fa- 
tius  duco,femperque  duxi,paucis,  eifdemque  fir- 
mis  illuftribus  &C  antiquis  ,  remotis  infirmis  ,  vul- 
garibus,8C  obfcuris  fundare  aflerendajquam  mul- 
tis  magnaex  parteparumfirmis&lalicnis ,  velad 
gloriam  potius  quam  perfuafione  conflacis.  Tum, 
quod  olim  dcdecori  erat  in  confeflii  Scnatuum 
(quos  GalliParlamenta  vocant)  tacito  textu  ,  fi 
fuppeteret,  citare  gloflam^SC  dodorem  ,  tacita 
glofla-,  8C  recentiores  ac  obfcuriores^  dumfuppe- 

terent 


terent  antiquiores  &C  illuftriores.    Tum  denique, 

quod  aliquando  nocet  allegare  infirma ,  &  obfcu- 

ros  auchores  ad  ccnfirmandum  id ,  quod  probaue- 

ristextu  exprefro^velcfficacuer  indufto^aut  ra- 

tione  iriefragabiUidum  videripotesleftori,  non 

facisconfidereillis  pra^mifsis:  confidcranti,  te  ad 

infirma confugere.Quamobrem  enitar  quoad  eius 

ficri  potcrit  ( praster  morem  eorum,  qui  numero 

magis  qu^m  fententiarum  pondcri  deferunt)  con- 

firmare  qujcdixero,  textibus,  glofsis,  clafsicisSi 

receptioribiis  (quorum  copia  fere  vbiqueefl,  &C 

authoritasilluftrior)authoribus ,  ad  recentiorum 

accumulationes,  cum  argumenta  vtriufque  par- 

tis  asque  velquafi  Vrgcntiavidebuntur,&C 

alias  cum  res  poftulauerit,dcbita  cum 

obferuantia  recurrendorpr^- 

fertim  cumab  eispri- 

mum  8c  fpeciatim 

resipfarede 

tangi- 


tur. 


Qy4   ^    0    L    O    G   1   A 
L  I  B  R  I      D  E     R  E  D  I  T  I  B  V  S 

BENEFICIORVM    ECCLESI ATICO- 

rumMartini  ab  Azpilcucta 

dodloris  Nauarri: 

§luo  docetur  qmhus  njfihuifmt  impendendi^^ quilHS 
perjbnts  dandi  i  aut  relinquendi  jfuper 

Cap.  Qiiicquid.  j(J.  q.u 

N  primis  moneo  ^ me  in  prarfaco.  iibro  pro  fundamento  tra- 
dlandorum,defumpfifIe  verbaprincipij  cap.  vltimi  K^.q.i.cum 
tribus  annotationibus  eiadditis ,  ik  tribus  quajftionibus  pro- 
poiiti$,in  hanc  quasfequitur  formam. 

Verba  cap.fin.  i^.qu^fl.  i. 

Qupniam  quicquid  habent  clcrici ,  pauperum  eft ,  Sc 
domusillorum  omnibus  debent  eflc  communesrfufce- 
ptioni  peregrinorum ,  &  hofpitum  inuigilare  dcbent; 
maximc  curandum  eft  illis ,  vt  dc  decimis ,  &  oblationi- 
bus,  coenobiis,  &  Xenodochiis,  qualem  voIucrint,&  po~ 
tuerint,  fuftentationem  impendant. 

S  F  M  M  A  R  I  F  M, 

t^uthor  huius  cap.anfiierit  Hieronymus,  num.i. 
BonA  dertcorumy  bonafintpauferum.  num.t, 
Ltberalitas  Ch r i s  x  i  a  N  A.  erga  pauperes^,  maxima.  totius  mundi 
nattonum.nHm.-^,  '    .^fiinc  -"/.'".  .'^*''"' 

Corona  ckricorum  &  monachorum  quidfgnifcat,  num.  4 . 

A. 


APOLOGIA     HBRI     DE 

R  1  M  O  annoto,qii6d  licctprincipium  huius  capituIi,inquo(! 
comminifcimurjGratianus  tribuat  Hieronymoad  Damafum,iii 
nulia  tamen  epiftolaru  illius  ad  Damafum  fcriptum  inuenitur  ,nec. 
incaquam  fcripritadNcpotianum,licccaiiquibusid vifum  fuerit 
eo,  ( V  c  nobis  videtur)qu6d  pagina  pcnultima  haic  dicar.Ecck  fiam  fraudare  fa- 
cnlcgium  cft,  acccpifle  quod  pauperibus erogandum lic ,  & cfurientibus pluri- 
mis  vel  caucum  eifc  vcllc,vel  cimidum,aut,quod  apcrtiilimi  fceleris  eftjahquid 
inde  fnbcrahere,omnium  pra-donum  crudclitacem  fupcrac.Sed  illa  &  concenca 
in  hoc  cap.  non  funt cadem.  Ac  bona  ecclcfiallica  cflc  paupecum  habec glolTa 
Hieronymifupcr  illudEfa.5.  Rapina  pauperum  in  domo  veftra,Sccundum 
Thom.i.  fcc.q.iSc.art.y.  arg.z.  qui  tamen  non  ponit  ea  verba ,  licct  corum  fen- 
tentia  inde  colligatur.  Idcm  etiam  Tho.  in  eod.art.arg.j.  ait Bcacum  Hicrony- 
mumadDamafumPapam  fic  fcripfifTc.  Clcricosillosconuenic  ftipcndiiscc- 
cleliifuftcntari  ,quibusparcncum,  &:propinqnorumbonanon  fuffragantur: 
qui  aurcni  bonis  parencum  Sc  opibus  propriis  luftencari  poftunc ,  ii  quod  pau- 
pcrumeftarripiunt,facrilegium  committunt.&incurrunt.  Accameninnulla 
cpiftoIarumHieronymiadDamafum,ca  verbainucniuncur.  Quamuis  in'§. 
fin.huius  cap.&  jn  c.Clcricos,  i.qu.i.inucniantur  tributa  Hieronymo  a  Gracia- 
no.  Innocencius  eciam  Papa  r  i  r.decidic  vn  am  quacftionem  in  cap.Cum  apofto- 
lica,  dc  his  qux  fiunc  a  prarlac.finc  confenf.cap.aiens  Kieronymum  fcribcread 
Damafum  in  ha?c  verba,  Si  aliquando  fuerunc a laicis  male dctenta,  quaj diuini 
iuriscfle  nofcuncur,&in  vfus  tranfierunt  monachorum,epifcopo  locipra:- 
benceconfenfum,conftabuntcisperpctuafirmitatefubnix3.  Quactamcnver- 
ba  innuUa  epiftolarum  Hieronymi  adDamafum  inucnies,Iicct  ea  pofuerit 
Gracianusin  d.cap.  §.i.  QjjareoportctdicereInnocentium,&Thoraamcum 
aliamagna  turbadodorum,  auchoricaccGratiani,  non  vifo  archetypo  8c  ori- 
ginalicpiftola,fuifrcquoadpra:didatria  dudios:  velcertcdecfte  in  epiftolis 
Hieronymi,qua;nuncextant,  aliquammaximiponderisepiftolam.  Vtcumque 
ramen  rcs  habeat ,  fatis  cft  nobis  ad  comminifcendum  in  hoc  capiculum,  quod 
mulcis  farculis  iam  inde'a  Gratiano  ab  omnibus  canonum  pcritis  fit  pro  auchcn 
tico  habitum,iuxca  ea  qua:  fcripfit  poft  aUos  Cardinal. Alexand.in  rubr.5«:  ut.r, 
huius  celcberrimi  libri. 

^  II.  Annoto,hic  probari,  bona clericorum  efle  bona  pauperum,  concordat 
idem  Hicronymus  fupra ,  relatus ,  &  citatus  a  Thoma  vbi  fupra  fupcr  Efaiam 
cap.3.  &  Auguftinus  in  cap.  Quod  autem.z^.  qu.7.  ibi.  Non  funt  illa  noftra ,  fcd 
pauperum ,  quorum  procurationem  quodam  raodo  gerimus ,  &  Ambrofius  in 
cap.Conucnior.ead.cauf.q.S.ibi.  Quamquamomnia,quxin  eafunc,  finc  pau- 
perum.  Idem  Auguft.in  cap.fin.ri.q.r.5c  Clemcns  ance  cum  lib.i.cap.c).  Sc  jp.de 
conftic.  apoft.  Sc  alia  racionc  dicuntur  clericorum ,  &  alia  pauperum ,  &c  alia 
Dei  &  D.  N.  lefu  Chrifti,  vt  dicetur  infra  cad.  quift.  Monic.z^. 

III.  Annoto,qu6d  ad dcclarandum  hoc capitulura  cum  notabili proximo, 
&nonnuIla  loca  noftri  Manualis  confeflfariorum ,  &  pcenitentium ,  8c  ad  fa- 

3  tisfaciendum  multis  aliis ,  extra  concenta  in illo  quarfitis :  In  gloriam  item  mi- 
fericordis,  libcralicatifque  Chriftians  ,  omnes  alias  mundi  nationes  crga 
diuinmTicuItum,&  paupercsexcellentis;Simul  &  adaugendum  amoremdi- 

uinuim 


REDITIBVS,     QJ/j^ST.     L 

uinum,  dcfideriumque  cceleftium  &  acternorum,  diminuendumque  proprium, 
terrcnorumqueatque  trinfitoriorum  in  animis  noftris ,  qui  ad  fignificandum 
nos  id  procurare,coronas  capitibus  alij  aliis  maiores  geftamus.  c.  Duo  funt  gc- 
nera.ii.qu.i.  &  glo.  folemn.  clem.i.  de  vit.  &  honeft.  clerico.  verb.Tonfuram, 
profundius  quam  vnquam  tracftabimus  hoc  elogium  clarifllmi  fan(^iflimique 
dodtoris  Hieronymi  per  tresquxftionesrquas  frequenter,  tum  incathedra, 
uimextraillam  ,in  variisvariorum  regnorum  academiis,primum  Tholofx, 
&  Cathurci  in  Galliis ,  Deinde  Salmanticac ,  &  Conymbricx  in  Hifpaniis ,  8c 
aliisetiam  locis  dccidimus  quadraginta  quinq-,  annis ,  a  quibus  intcrpretati  fu- 
muscanones  facrofancfta;  ccclelias  Romanar.  Cuius  cenfurz  quicquid  dicetur 
fubiicimus,  vt  iam  prius  in  epifliola  ad  ledorem  fubmi/imus.  Supplicates  item, 
vtibidem  fatis fupplicauimus ,  gloriolifllmx  Virgini matri,  vt  nobis  impctret 
luccm  &  gratiam  a  filio  fuo  theoanthropo  D.  N.Iefu  Chrifto,  rerumque  eccle- 
fiafticarum  vero  domino,qu6  intelligamus,&  faciamus  de  iIIis,quod  eius  diui- 
na,  «Schumana  voluntas  requirit,&  per  fuam  fandram  ecclcflam  ordinauit: 
perque  praErf atum  Hieronymum  dodorem  fandifliraum ,  cui  nos  commendat- 
raus,in  noc  capitulo  fignificauir. 


^F  AS  S  T  1  O        L 

An  mortaliter  pcccent  beneficiarij  eccle- 
fiaftici  fuperflue  aut  profanc  rcditus  fuo- 
rum  bencficiorum  impcndentes? 

SJT  AS  S  TI  O       IL 

Annon  tantum  peccent,  Sedetiam  adrc- 
ftituendum  eos  ftnt  obligati? 

SiVASSTIO        IIL 
Anpoffint  dcillisteftari? 


AP  OLOGI  A      t  IBRI      DE 
SVMUARIVM. 
Verhurh ,  redim  ,fmhendum  cumfimpUci  d.  mm.  i. 

U  Ecundo  moneo ,  quod  pnfatus  N.  tum  tacite  tum  exprefsc 
^'  ( veluti  prseludcns)  multa,  vt  aliquibus  videtur ,  tacuit,  aut  di- 
xit,rhetorice,incautc,autfalsc,induabus  primis  fui  libripar- 
dbus-,antequam  ad  principalem  di(putationem(quamintcr- 
ciaparte  aggreditur)peruenirct.  Primo  quidem,quatenus ta- 
cite  videtur  impugnare  ortographiam,  qua  vtor  in  titulo  mei 
Iibri,&  per  totum  illum,  fcribendo  vcrbum,  reditus,  per  hmplex  d.  Quoniam 
ipfe  in  tirulo  fui  hbri,  3c  per  totum  illum  fcribit  cum  duplici.  A  quo  abftinuilTe 
confultius  fuiflct.  Tum ,  quia  ipfemet  fub  finem.z.  partis  admonct  orthogra- 
phiam  verbi,reditus,doceri  ab  AndreaTiraquel.in  trad.de  rctradl.confangui- 
nitatis,an  fit  fcribendum  duphci,an  fimplici.d.ex  Ouidio,  &  Martiali:&  palam 
eft,  Tiraquellum  in  loco  ab  eo  citato  probare,fcribendum  clTe  cum  fimphci.d, 
Tum  quia  non  deefl:  cui  dederit  occafionem  putandi,  quod  id  fecerit,  vt  hbello 
meo  etiam in  tituli orthographia contradiceret.  Qua enim  alia de caufa id fe- 
cifTe,  aiunt,  nifi forte  quod  donec  ad  eum  vfque  locum  calcographus  pcrueni t- 
fet,putauit  illud  a  verbo ,  reddo,  deriuari,  ideoque  fcribendum  cfle  per  duplex. 
dd.  vt  multi  male  fcribunt ,  &  me  fcribentem  hmplici  peius  reprehenderunr. 
Et  cum  poftea  incidiflet  in TiraqucIIum  dbcehtem contrarium ,  maluit  vt cal- 
cographi  perfeuerarent  in  errorc,  quam  fateri  fe  per  ignorantiam,  vel  incogi- 
tantiam  erraflerprajmonito  in  rtiedio  libri  ledore,  fe  veram  illius  didtionis  or- 
thographiam  nonignorare.  Tum  quiamaiusopercBpretium-feciflct,fladmo- 
nuifletiedborem  verbum,  reditus,  non  a  reddo ,  fed  a redeo deriuari ,  ideoque 
primam fyilabam  breuiare,  vtinilIoOuid.de Ponto,  At  reditusiamquifquc 
fuos  amat-  &c.  in  illo  eiufdcm  libr.i.de  arr.  amandi,  Turpe  thori  reditu  cenfus 
augerc  paternos.  Reditumque  ideo  dici  a  redeo ,  quod  quotannis  e  fundo,  vel 
pr^Edio,  ad  eius  domum  redeat. 
/  ....  '.      ,     i     (       '    . 

SVMMARIVM. 

■  .  ■'  r. 

f^ltermtiuamproferens ,  cuius  altera  pars  ef  vera ,  non  eHcar^endus 

mm.i.  ::^      , 

Blogium  verum  quod  prohatur  alicuim  diSfls ,  trihui  foteji  etiamfi  non 

concipiaturabeoeifdemv£rhis.num.z.        • 
Fide  digni  viri  di^o  credens,no}ifaccat.  num.  J.       " 

III.  Moneo, qubd prsEfatusN.rhetoncS qifidem, fed hoti rede videtur me 
pungerecircaprimam  annotationem primi  moniti,quatenusait,  nullatcnus 
efle  credendum,  Sandtum  Thomam,  &  tantam  aliorum  dodtorum  turbam  au- 
thorirate  Gratiani  dudos ,  credidifle  praefatum  capimlum  vltimum.  16".  qu.  i. 
contincre verba Hieronymi ad Damafum, fi res ita non habqret.  Quod ait me 

fign 


I 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,       Q_V  JEST.     I. 

fignificare.  Tum  quia  ego id  non  aflero  fimpliciter/ed  altcrnatiue,  eos  autho- 
ritateGratianiarchetypo  epiftolx  Hieronymi  ad  Damafiimnon  vifodudos 
fuiiTejVel  aliquam  epiflolam  non  parui  momenti  Hicronymi  ad  Damafijm  de- 
fideran in  libris epifiolarum Hieronymi quos nunc iiabemus.  Quorum  pofte- 
riusipfi;  quoque  concedit.  Et  alternatiuam  proferenti  fijfficit,vr  eius  alrera 
parsfitvera.c.In  altematiuisdereg.iur.lib.6'.&  l.Plerumque.ff.dc  iur.dor.Tum 
quia  verifimilis  eft  etiam  pars  prior  pr.Tfatx  alternariuar.  Quoniam  frequen- 
tifllimum  eft  Gratiano  fan(5torum  di6ta  decerpenti,fcnfum  eorum  ootius quam 
verba defumere.  Frcquenter  cnim  vnum  capitulum componit ,  ex multi^  locis 
eiufdcm  authoris  additis,detra(5tis,vel  mutatis  aliquot  vcrbis,vtetiam  diximus 
in  c.  Cum  minifter.i^.qu.^.quod  tribuitur  Auguftino  fuper  exod.  apud  quem  ta- 
men  neque  fenfus  cius  inuenitur  in  eodem  loco  fcriptus ,  neque  in  diuerfis  eif- 
dem  omninoverbis.  Tumquia  nequeThoma;,neque  aliis dodoribus  vitio 
vertidcbet,adfcribere  Hieronymo  ahquod  elogium  in  fe  vcrum,quod  per 
eiusfcripta  probatur,&:aranto  authore,quantus  efiGratianus,  eitribuitur, 
cum  fine vllo  mendacio  pofllt  appellari eius,faltera  putatiue,  eo  quod  iuflc  pu- 
tatur efie  illius,  &  eius  diftis  confonans.  Tum  quia  pafTim,fine  vllo  vitio  mul- 
ta  elogia  tribuimus  Platoni ,  Ariftoteli ,  Innocentio  &  Azoni,  &:  aliis  authori- 
bus  humanis,  imo  ik  diuinis,etiam  euangehftis,  per  alia  verba,  vel  eadem,  ali- 
tcrconiun<fta,idemtamen  fignificantia,vtpalamefl.  Tumquia  nonpeccar, 
qui  iufto  viri  fide  digni  tefiimonio,putat  aliquid  effc,vcl  ahter  fc  habere,quam 
fir,  vel  fe  habeat ;  iuxra  glolT  celcberrimam.  1.  Titio  fundus.ff.  dc  condit.&:  de- 
monftrat.  &c  ea  quse  fuper  illacongerit  Feli.in  cap.Cum  contingat,  de  refcripr. 
inprincip. 

SVM  MA  RIFM. 

N.  AnerhetoricdcaftamtheneuolentUmfdfxfuggerendo.  num.i. 
Confuetudo  teliandiadlihitum  de  reditibHseccleJiafHcis,nullihieH,fal- 
tem  valida.  num.  2. 

1 1 1 1.  Moneta,qubd  prjefatus.  N.rhetorice  quidem ,  fed  parum  candide  in 
epiftola  nuncupatoria,  in  qua  fummam  rci  de  qua  agitur  proponit ,  ilico  Icdto- 
ris animum  fibi  benignum,  mihi  vero  auerfum  reddit ,  nffirmando opinioncm 
meam,  quscommunisefl,  quamquepIcriqueomnesprobanr,efrequidcm  fa- 
luberrimam,fedabomnivfu,&confuetudinefeiun(ftam,cuiuscontrarium  nos 
in  pra:fato  libeIIo.qua:fi.i.num.76'.&  qu2EfI:.2.num.2^.&  qu<Tft.3.nu.i4.  monftra- 
uimus  j probando  id  quod etiam  infra  ead.  quxft.monir.p. &  qua-fl.^:  monir.r. 
probabimus  efficaciter,nullam  talemconfuetudinemefre ,  neque fi  dfet ,  poffe 
valcrc.  Qnia  quac  talis  foret ,  efTct  contraria  legi  naturali,  &  diuina? ,  &  confe- 
qu^^nter  inualida.  cap.Mala,ca.Fruflra.  8. diftin.ca.fin.de  confuer.  rakm  au- 
tem  confuctudinem  cfTe contra  legem  naturalcm  in  didlo  prarfato  libello  pro- 
bauiiiTus ,  &  in  hoc  poflea  monflrabimusinfra  eadem  quxfl.monit.  21.&  55^. 


APOLOGIA     LIBRI     DE 
SVMMA  RIVM. 
K^uthor  SAlmanticenfem  cathedram  canonum^rimarUm  regehat,  cutn 

nondum.N.  eos  audire  cApjfet.n.  i. 
Author  ffitat  nonfmjfe  animum.  N.  minuendi  nomen  eius.  num.  i. 
Laus  in  dehitumfnemyreUtafanlie  cjudripoteft  numero  %. 
Puteum  c^uis  iufCe  aprit  infuo,cum  aliena  iaitura  mn  intenta.  num.^, 

V.  Moneo,quoc!  non  defunt qui  furpicentur,eundcm.  N.retlioricc  quidcm 
fed  parum  candide  pcrfuiJibri  editionem  voluifle  nomen  luum,  cum  meiia- 
<flura  au2crc  pugnando,  &  ripofTct  vincendo  me  Romi,  quac  totius  orbis 
Chriftiani caput cft,fummo Chrifti  vicario agonothcta-,me, inquam,  nunc cir- 
citcr  o6J:cenarium,  qui  quando  inSalmanticcnfi,  cum  primis  omnium  totius 
Europa:  acadcmiarum  cathoiica,frequenti  &  cclcbri ,  primge  fundionis  cano- 
numfacrorumcathcdram,competitoribnsmngnoccrtamine  fupcratis, qujcfi- 
tam,mapnacum  lauderegcbam:  nondumiplcpuer facrameorum  &  legum 
facultatem  difccre  coepifTet  ■,  quique  nunquam  poftea  gratia  Deo  ,  ftudia  litte- 
rarum  remifi.  Quod  co  argumento  coniiciunt,qu6d  nullam  aliam  vidcnt  cai>- 
fam  cur  fuum  librum ,  eodem  titulo  quo  mcus  infcriptus  erat ,  infcriptum ,  ei- 
dt-mque,cui  meusdedicatusfucrat,dcdicarir.Idquc  ineademVrbc  mepra;fen- 
te  quemiurepurabatcitoabfuturum,&ideome  abfenteidpotuifte  facere.His 
tamcn  ipfe  parum  alTentior.  Tuni,qu6dlicetputcmfuamlaudem  infinem  ali-- 
ouem  relatam  voluifle per  hoc  augere,quod  ei  licuit,vt  etiam  cgo  in  commen- 
tario  de  finibus  humanorum  aduum  in.c.Cum  minifter.a^.quxft.^.nuper  poftea 
quam  ille  fuum  librum  cdidit,  compofui,late  trado,  licctforfitan  per  accidens, 
&pcr  quandam  confequentiam  id  contingerct,quodnonattcnditur.I.Siquis 
neccaufam  cumlateibia  Neotcricis  citatis.flF.de  reb.cred.NuIlatenus  tamen 
arbitrorideuminiadurammcinominisvoluiffe  ,quodnon  licuit  arg.LFIu- 
minum,§.fin.&  I.ProcuIus.fF.dedamnoinfe6k.  quatenus  habent  eum,qui  pu- 
teum  in  fuo  fundo  fodit,  licet  per  confequentiam  abfcindat  venas,  pcr  quas  in 
puteumvicini  aquaderiuabatur,qua:ob  id  fluercin  illumdefinit,  male  qui- 
dcm  facercjfi  malo  animo,vt  noceat  vicino,foditjnontamenfi  folo  bono,  vt 
fibiprofit. 

SVMMARIVM, 

t^uthoritatem  externis  honu  augeri.  num.\. 

K^uthori  confultum,nenudus externis jcum ornato  eifdem  in  arenam 

defcendat:&  quihtnfe  ornarepjfet.  num.%. 
Bcnaexternavix  eJfenoHra.num.^. 
K^nthorem  audiuittotum  vnum  annum  camnesBmanuel  AcoBa  infi- 

^is  doStor ,  quem  infgniter  laudat  aduerfarim ,  cum  GjmnaHa  mA- 

gnofalario  iui  ciuileinterfretaretur.  num.4. 
\^uthorfroteHaturobferuaturumfefemfermerito  aduerfarium.  nu.%. 

VI.  Mo 


REDITIBVS,     (Xy  AL ST,    1. 

V  I.  MoneOjquodnondefunc  jqmfufpicacifucrint  eundemN.  rcthoricc 
quidem,  fed  parum  amice  ob  prredidtam  caufam  de  induftria,  vc  facilius  rac 
triumpharetjdefcendifreinarcnamomnibus  fuis  tituUs  armatum,  iicet  etiam 
fincillisfpe<3:atoribus  efler  noriflimusmic  vero  eifdemparumnotumferenu- 
dum  eis  propofuifTe.Quoniam  tam  cxfacrishctcris,quam  cthnicis  probc  no- 
ilir,pUidmum  ad  perfiiadendum  valerc  nobiIitatcm,dignitatem,  Sc  opcs  dicen- 
tiSjiuxta  illud  Ecclefiaft.  13.  Diues  ioquucus  efi:,&  omnes  tacuerunt :  ik  verbum 
illiusvfqueadnubes  perducent.Pauper  Ioquucuscn:,&:  dicunt,quiscfl:hic?  dc(i 
offendcrit,fubuertcnt  illum.  Quo  itemtenditillud  fatyrici.  Plurimafunr ,  qux 
nonaudenthominespertufadicerelcna.  Quarcaiuntmc  inconfultc  adiurum, 
6c  cx  loco  iniquo  rcpugnaturum  ,  fime  defcnfurus,  ab  illo  Pauli  cxemplo, 
i.Corinth.  cap.  ir.  mca  cognomenta,gentis,  &munerum,vt  illc,  non  admo- 
nuero;  cum  in  tota  Celtiberia ,  Cafl:eIIa,  Sc  Luflrania,  palam  fit  ornari  me  poflc 
ex  illufl:rifllm2e  Ronciuallis  ordinismiHtia,  qua:  nunquam  vlli  de  fanguinc 
infedto  prognato  patuitrex  primarix  itcm  fun(Slionis,quas  rexi  Salmanticar,  Sc 
Conymbric2E  cathedrisrex  comitatus  etiam  dignitatc,  qui  mihi  ampliflimo  cum 
falario  ad  me  vfque  inaudito ,  iam  pridem  rude  donato ,  feu  iubilato  contigit, 
iuxtaRegiarMaieftatis  priuilcgia.  Nccnoncx  vtriufque  parcntis  famdia  pro- 
gnata  ex  duobus  palatiorum  Ccltiberia:  fiuc  Nauarra; ,  qux  folaricgavocanr, 
videlicct  Azpilcueta,&  laurcguizar fiue  Baztanrqux  licet diuitiis  parum  fplcn- 
dcant,  longctamenanteCaroIum  Magnumin  Nauarrorum  Rcgni  exordio 
infaItuPyrena:imontis,quapartc  Vafcones  Celtasdiuidita  Ccltiberis  eredta. 
in hunc dicm,  (gratix Deo ) nulla  vlliusdamnata:  fedx  fanguine  contaminata, 
catholica  pcrfeuerant.Quorum  alterum  alteri  hocfolo  nominc  prarftat,  quod 
alterumeft:  vnumexduodccim, quarpr^didlo  Rcgno  nafcenti  rcgcndo  tuere 
dcftinata.Alij  antcmdeipfius  animicandorcaliud  fenfcruntjquibusipfcluben- 
tcr  alTcntior.  Tum  quod  licct  me  cognomentiscxtcrnis(qux  ex  philofophia 
etiam  ethnica  ambodidicimus  vix  efle  noftra)  nudarit,  mihiqucprxtulcric  ali- 
quos,  qui  me  prxceptore,  Iicetindigno,infuisfcriptis  gloriantur  ,  &  in  his 
vnum,  fcilicet  Emanuelem  Acofta  virum  planc  dodlifljmum ,  qui  mc  totum  an- 
num  trigcfimum  nonum  fupra  millefimum  quingcntefimum,  poftca  quam  pri- 
mus  omnium  Salmantic.T,  centuriam  paradoxorum  iuris  Carfarei  dcfenderar, 
Sc  poftquam  dodor ciufdcm  iuris  fuit  efFc^Slus,  cathedramque  cum  grandi  fala- 
rio  obtinuitConymbricK  audiuitj  quotidic  in circulis  mecum  perdodtc  ac  per- 
placidcdifputando.  Quamuis  enim,inquam, racisme  nudet  externis,  poftpo- 
natque  mcis  difcipuhs:  vcftit  mctamen  intcrnis  longe  profedto  potioribus, 
quammcanuditasmeretunobquodgratias  plurimas  ei  ago,  fcruaturus  illam, 
qua:antc  triginta  annos  inter  nos  Salmanticarinitafuit,  amicitiam:eumquc 
pro  eius  cgregia  pietate,&  eruditione,  pro  clariflimo  fui  gencris  cognomento,    ' 
&  muncrc,cui  prxcft,  debita  reuerentia  cxanimo  vcnerabor:  falua  in  omnibus 
dodrinx  vcricate,qua:  inuidta  fcmper,&  vidrix  perfeueret.Amcn. 

SVMMARirM. 

Prdcepta  mnfojfeferum  abco,  quiconfiliamcntaUt^mnferuat^dm 
di^fum,  num,u 


g  A  P  OL  OGI  A     LIBRI     DE 

lAgtmmentaUterf€ruAre,qutd?  numx. 

OhligAtus  ad  volendum  fmre,  tenetur  facerefi poteft.  num.  3 . 

Conftlia  feruarefecundum  ^rdparationem  animi,  &  feruare  mentaliter 

longe  dijferunt.  num.^. 
Confilia^ro  temfore  tjuoadfii  ohferuantiam  ligant,pr£ceptafiunt.num.^.  . 
Confiliorum  contraria  volensfine  contemptu  eorumnonpeccat.num.6. 

VII.  Monco ,  quod  prxfatus  N.rangcns  ea,qus  dc  pauperrate  clericorum 
voluntaria  in  annotat.  3.  prxdidla  infinuaui ,  parum  caute  aliqua  fcripfit.  Nam 
I    primo  bis  ait in  prima  parte  cap.i.num.5.  reneri  omnes Chriftianos  ad  fcruanda 
raentaliter  I  e  s  v  C  n  r  i  s  t  i  D.  N.  confilia ,  fcmel  quidcm  in  principio ,  & 
iteruminmedio,perillavcrba.  Confiliis  Chr  isxi,  adeofimtconnexapra:- 
ccpta,  vt  feruari  nullomodopoflint^nifimentaliterferucntur  confilia.  Quae 
profcdto  ,  conclufio ,  vt  vcrba  fonant ,  falfa  cft.  Tum ,  quia  feruare  mentaliter 
lege,eft:  vclle  facere  quod  illa  di(^at:  ficut  infringere  lcgem  mentaliter,eft  nolle 
facere id,quod illa didlat.argum.eorum  quaj habentur  in.c.  Qui  bona.17. q.i.de 
propofito,&  voto  mentali:  &  quas  tanguntur  de  fimonia  mctali  in  c.fi.de  fimon. 
At  nemo  tenetur  de  lege  comuni  ad  volendil  id ,  quod  Chrifti  confilia  c^fulunr. 
5    Tum  quia  non  tenetur  quis  plus  ad volendum facere  ahquid,  quam  ad  faciendiii 
ncc  plus  ad  volendu  viuere  vitam  caelibem^vel  paupercm,vel  ingrcdi  rcligionc, 
vel  renunciarebonis  temporalibus,  &  alia  fimilia  facere,  quam  ad  faciendileaL 
cumcxteriorisadlus  bonitas  ,vel  malitiaexinieriori  ei  correfpondente  pert- 
deat:&  bonitas ,  &  malitia  interioris  ex  obiedo,  &  proportione ipfius  ad  a(5lij.. 
argum.c.Dixi.&  c.Magna,de  psnit.diftind.i.&  tradit  Thom.i.  fcc.q.20.  artic.i. 
&  i.Nec  prodeft  illi,quod  dicit  Thomas  ab  eo  citatus in. 2.{ec.quxft.i84.arr.3.& 
4    q.  i24.artic.i.a  d.3.  quia  longe  aliud  eft  teneri  quem  ad  feruanda  pra:fata  confilia 
fecundum  prsparationcm  animi,quod  aiunt  pra:fatus  Thom.&:  Auguftin.ab  eo 
citati:&  aliud  tcneri  quem  ad  feruanda  ea  mentaliter^quod  nunquam  illidixc- 
runt,&  eft  falfum.Seruare  fiquidcmconfiliafecundumprxparationem  animi, 
eft^efTe  paratum  ad  feruandum  ea  occurrcnte  cafu,in  quo  neceftarium  eft  ad  fa- 
lutemanimae  idfacere,vt  etiam  ipfe  ait :  quod  fine  vllo  adu  mentali  volendi 
continjj;it.  Tumquiaeocafu  nonfolum  confiIia,fedetiam  quodlibet  aliudde 
fe  indi ferens ,  quod  iufte  fieri  poJGTet ,  faciendum  eft:ad  quod  tamen  volendum 
mentaIitcr,priusnemo  tenetur.Seruareautemilla  mentaliter,eft,vellcidquod 
f    ca confulunt ,  ad  quod  nemo  tenctur,  nifi  pra:fata neceftitas  acccdat.  Tum  quia 
vclleconfilia  feruarequando  dencccilitate  falutisanimaj,oportetea  feruare; 
eft,velle  feruareiIla,quando,&protempore  quo  fiuntpraEcepta:&itanoneft 
1    velle  feruare  mentaliter  confiha ,  quatenus  funt  confilia ,  fed  quatenusprarce- 
pta.Tum  quia nec  S.Thom.quem  ipfe citat  in  ^.fec.quxft.ii^.artic.i.ad.j.  neque 
vllus  alius  ait,peccare  quem,non  producendo  mentaLeni  voluntatem  fubeundi 
martyrij :  nequcqui  finecontcmptu  producit  voluntatemnon  fubcundi  illud 
quatenus  eft  confilium.  Abfit  aurem,  vt  putet  ledor,mea:  intcntionis  cITe,  virum 
egregia  pietate  infignem ,  vllius  impietatis  notare ,  cum  ex  eis,quac  illam  cpn- 
dufionempraccedunt&:  confeq^uuntur,apparek,eirm  catholicum  fejiCurii  ha- 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_V  JEST.     l.  o 

builTe.SoIum  enim  voJui  admonere,  nequis  verbis  illius  concludonis  conci- 
piac,  peccareChriftianos,  qui  mentaliter  nolunt  elTe  religiofi ,  necrcnunciare 
bonis ,  neque  ire  ad  loca ,  in  quibus  pi j  ab  impiis  ob  pietatcm  occiduntur.  Imo 
neque  eos,qui  fine  confiliorum  contemptu,volunt  raentaliter  contrarium  eius, 
quod  confulunt:  c<c  nolunt  efTe  reIigion,nequc  pauperes,  neque  ad  fuum  ftarum 
decentemnecefTariaerogarepauperibus :  nec  alia  fimilia  fupererogationis  bo- 
na  facere. 

SVMMARIVM, 

i^pHolos  mn  habuijfe  dominium  injpeciali,  ejje  contrarium  extrauag, 
Cum  inter,incaute  dixit  aduerjariu4.num.i. 

VIII.  Monco  ,  quod  pra:fatus  N.  incauteait  circa  pr.xdidbam  pauperta- 
tem,  in  cod.c.ip.i.  num.^.quoddicere-,  Apoftolos  non  habuilTe  dominium  in 
fpcciali,«^particulnri  ,cftcontrariumextrauag.  Cuminternonnullos,  lo.xxij. 
tit.de  verb.fignif.Quiapcreamnondamnatur  dicens,ApoftoIos  non  habuiiTe 
dominium  in  particulari,feddiccns,qu6d  Chriftus,  &  Apoftoli  non  habucrunt 
donimium  in  particulari,ncque  in  communi.  Quod  non  cftcontrarium,  vt  pa- 
lam  eft.  N  que  aliquid  amplius  habet  extrauag.  Quia  quorundam  ,  eiufdem 
lo.xxij.eod.tit.quar  praEfatJC  extrauag.verba  repetit. 

Sr  M  M  A  R  IV M. 

^foHoli  fivouerunt  omnia  necejjaria  ad  perfe^umjtatum ,  vouerunt 

&  paupertatem.contra  aduerfarium.  num.  i. 
StatH6perfe6tionisduplexjalteradalios,alteradfeperficiendum.num.z. 

I  X.  Moneo ,  prarfatum  N.  etiam  parum  caute  dicere  circa  candem  pau- 
pertatem,qu6d  pratfuppofico  didto  Thom.in  i.fcc.q.S^.art.^.f.Qu^d  Apoftoli 
vouerunt  omnia,  qua?  ad  ftatum  perfedionis  pertinenr,  non  infcrtur,  qu6d  vo- 
ueruntpaupertatem.  TumquiaipfemetThom.  ineadcm.i.fec.q.iS^S^.art.^.  air, 
Paupertatem  effe  neceflariam  ad  ftatum  perfe(5tionis,&  in  ead.  q.arr.6'.  probat 
nonfufficere  illam,pcrquama(flurelinquuntur  omniabona  temporalia,  fed 
oporterevt  voucatur,&  cadatfub  obligationem , nunquam  illa  fibiquxfttu- 
rum.Si  crgo  Apoftoli  vouerunt  illa,quae  pertinent  ad  ftacum  perfedlionis,vc  ip- 
fe  ait  poft  Tho.  in.i.fec.q.S^.ar.^.  neceftario  fequitur  eos  vouifte  paupertatem. 
Necprodcft  rcfpondere,qu6ddupIexeftftatus  perfedbionis.  Alter,eorum  quo 
perficiuntjin  quofuntEpifcopi:  alcer  perficiendorum,inquofunt  rcligiofi,vc 
idemThom.decIaratpoftDionyfiumineadem.z.fec.q.iS^.art.^.Tumquiacum 
primum  deledlifuerunra  Chrifto  Apoftoh,&  cumilli  cceperunt  eumfcqui,& 
rehqueruntfua,non  fueruntfadli  epifcopi,nec  prcnDyteri.Tum  quia  ftatus  epi- 
fcoporuranon  requiritpaupertatem,nec  bonorumtcmporalium  renunciatio- 

B 


10  APOLOGIA     LIBRI     DE 

ncm//t  ipremet  Tho.probat,in  ead.i.fcc.q.iS^.art.^J.per  textum.in  aEpifcopus. 
ii.q.i.v3c  ita  Tho.cum  in  d.art.4.q.84.dixit  Aportolos  vouilTe  omnia ,  quaz  perti- 
nent  ad  fl;atumpcrfe<5tionis,intelhgedusefl:,  dcvonsneceirariisadftatum  per- 
fe(Stionisperficiendorum,inquemtuncaflrumptii:"uerunt:  &:  ita  confequenter, 
quod  paupertatemjContincntiam&robedientiamvoucrunt,  qucsfunt  tria  nc- 
celfaria  ad  perfedionis  llatum ,  vt  cfticaci  ratione ,  &  authoritate  irrcfragabili 
probatidcm  Thom.in.d.q.i8(*.ar.6'. 

SFMMARIFM. 

Fotum  fekmne paupenat/f  tollit  habilitatem  qu^rendi  dominiumnrum 

temporaliumynon  atttem  adminiHrandi  ea.  mtm.  i. 
Religicfis  habens  benefciu?n€cclefiarticum  tam  late  fotejl  impendere  de 
fiilsredltihus  quamf^ctdaris  dcfuis.  num.z. 

X.  Moneo,quod  praefatus  N.  etiam  circa  eandem  paupertatem  male  infcrt, 
exeoquod  Apofl;olisfucruntaliquadonata,&:  ab  €\.^  pauperibus  vclahis  piis 
operibus  erogata,  non  feciire  iilos  votumpaupertatis.  Quiavotum  quamhbec 
follemne  paupertat!s,licet  tollat  capacitatcm  qusrendidominium  tcporahum 
fibi  inparticuIari.c.Nondicatis.ii.q.i.c.Cum  ad  monaft:crium.de  ftar.monach, 
non  tollit  tamencapacitatemqu.xrcdi  illudecclefia:vniuerfah,vel  particulari, 
cuiefl;pra:fe<5lus  vel  adftridus.c.Cumohmdepriuil.cumei  annot.per  Innoc.& 
c.In  prxfentia,deprobat.cumeiannot.per  omnesrnecfacultatem  adminiftradi 
ea  etiam  per  fe,de  iufta ecclefi.T  hccntia,quam  per  titulos  beneficiarios  prxftat, 
vel  hominis.f.fuperioris,qu£E  etiam  tacita  hifficicvt  ait  Card. Alex.in.d.ca.  Non 
dicatis,i2.  q.i.  vt  paflim  Abbates,  Priores,  &  ali)  beneficiarij  regulares  admini- 
ftrant,  iuxta  c.  Monachi,  de  ftat.monach.&  clem.i.  de  vit.&:  honeft.  cleric.  vbi 
fingulariterCard.cuinemoin  hoccontradicit,ait:regularem  clericum  tam  late 
pofledifponeredefrudibusfuibeneficij  regularis ,  quam  clericus  farcularis  dc 
rru(fiibus  fuibeneficijfscularisjquodfinevlloproprietatis  vitio  facit.Imo,faI- 
temanteconciliumnuperrimum  Tridentinum,  etiam  monachus  fimplex  deli- 
ccntia  prarlati ,  poterat  tenere  ac  gubernare  tota vita  fua  bona  omnia ,  qiix  fe- 
cum ad  monafterium  adduxit.c.Significante.qui  cleri.vel  vouen.  &:  paflira  hociie 
monachi  etiamfimplices,&  etiam  cxtraclauftra  d(.gentes  tam  contracStibus, 
quamfuccciTionibiis-mulcorumbonorum,dominium  luis  quarrunt  monafteriis, 
mulraque  de  illis,vcl  illorum  frudlibus,iufta  cum  licentia  Papa:,vcl  prslatorum 
fuorum ,  opcribus  impenduntpiis,&  in  fuos  honeftos  vfus  confumunt:nonob- 
ftante  folemni ,  quod  emiferuntpaupertatisvoto.  Et  ita  nullatenus  infertur, 
Apoftolos  non  vouiire  paupertatem,exeo  quod  bona  qusfierunt  ecclcficc,6c  ea 
in  pauperes  &  alia  pia  opera  impenderunt. 

SVMM 


T  REDITIBVS,      QJT^ST.     I.  ii 

SVMMAR  IVM. 

PAUpertatis  a  votOytiec  ApoBoliper  apocfolatum^nec  monachtper  epifcopa- 

tum abjolmntar.  num.i. 
CHonachm  faBus  Epfcopus^non  teUatur.  num.i. 
Votum  caftitatis  relaxaripcffe  monacho ,  non  autem  votumpaufertatis. 

numero  ^. 
Monachus  incapax  benefciorum  temporalium^on  autemJpirituaM.n.  4. 

X  I.  Monco,qu6dpra:fatusN.faireaitin  eod.c.i-num.e^.ApoftoIosetiamii 

pauperratem  vouiirent ,  cum  adhuccflTentclircipuli,  antcquamficrentmagirtri, 

&epircopi,(imuIaceuareruntmagiftri,»S>:epircopi,fucruntabillovoto  abfolu-   ^ 

ti:quocl confequitur  a  voto  paupcrratis  hocJie  illos  monachos,qui  liuncepifco- 

pi,efrcabfolutos.Quxduoambofuntncganda,&  perncgandp..  Primoquidem, 

quod  funt  nouitatcs  periculofr  hoc  fxculo ,  quo  adeo  laxanrtir  religiones ,  &  a 

nulIocatholico,quemipfelegerim,affirmentur.Deindc,  quod  fatisrcprobatur 

per  illa verba  Innoc.iij.in.c.Cum  ad  monaftcrium.^.fin.de  ftacu  raonachor.Ab- 

dicatio  proprietatis,&:cuftodiacaftiratis,adco  cft  annexareguIa:monachaIi,vc 

contracam,nccfummusPontifex  pofllrlicctiam  indulgere.Tercio,qu6dTho. 

cuiconcordnnt  ali),qui  ante&:pofi:illumfcripferunt,dctcrminatin.2.{ec.q.i8^. 

ar.8.  Monachum,per  airumptioncmad  epifcopatum,nonabfolui  a  tribusvotis 

fubftantialibus  fuar  regula:,pra?fertim  paupertatis,ac  contmcntix.per.c.De  mo- 

nachis.KS^.q.i.&rcfpondct  addidbum.  ca.»8,q.i.quatcnus  probat,  monachuma 

fua:  rcgulariugopcrepifcopatumabfolui,noneflcinceIligedumdcobIigat:one 

votorum  fub/lantialium  religionis,fed  dc  quibuldam  aliis  ftatui  epifcopatus  re- 

pugnantibuSj&^c.  Quarto,qu6daIioqui  fequereturmonachum  fa(5lumepifco- 

pum,  pofle  reftaridcbonisquxfitispoftcpifcopatus  cofequucionemtquodcft    ^ 

contrapr?di(flumceIcbre.c.i.quodincipir,ftacutum.i8.q.i..5caliamultacapituIa 

qua-ftionis  feq.  qua:  habent,  bona per  monachos  poft  cpiicopatum  qu.Tfita,  dc- 

bcrieccIefi.Tepifcopali,&nonciushxrcdibus,necmonafterio,vnde  aflumpcus 

fuic.V.  qu6d  nulla  rarionc  id  fuaderi  porcft,cum  monachus,  licec  non  fic  capax 

dominij  bonorum  rcmporaIium,cftcamen  capaxadminiftracioniseorum:  quae 

eftracio,quaprideminrubricadcftacu  monachorumin  fcripcis  affirmauimus, 

poffequidem  Papam  aliquandoexiufta  caufadifpcnfarecummonacho,  lupcr 

vococaftitacis,iuxcagIo(r&commu.in.d.c.  Cumadmonafterium.§.fin.concra 

Tho.z.fec.q.SS.arr.ii.&^cius  fequaccs,nunquamaucem  fuper  voco  paupcrcatis: 

quianullapotcftadidiuftacaufa  fuccurrere  jcum  omni  nccefTitaci,cui  potcft 

prouideriperaliquorum  bonorumdominij  acquilItioncm,poflic  prouideripcr 

adminiftrationis  eorum  conceflioncm. 

Nonobftat  hisargumencum,quodpridem  nos publice difputando  in  do- 
<ftiflfimorum  virorura  theatro ,  his  oppoiuiraus ;  &  manfit  infolutum ,  nempe, 
Quod  abbates  &c  alij  bencficiarij  rcgulares  habent  dominium ,  &  polTcflioncm 
bcncficiorumfuorura,  &:agere  polTunt,  vtquocidieagunt  nomineproprio  ad 
vcndicandum  fibij6c  non  Ecclefiapj  doniinium  coriuTi:  &  ad  adipifccndum,reti- 

B      a  ' 


II  APOLOGIALIBRIDE 

nendumvelrccuperandumeorum  pofTeflionem  •,  in  quorum  litibus  arque  ha- 
bent  Iocum,tituli de  c^iut^off.Sc  propricr.  &  de  rci  vendicat. ac  in  litibus cleri- 
corum  faecularium  fupcr  bencficiis  fa:cularibus:Imo  fimplex  monachus  vel  mo- 
nacha  potefl:  agere  nomine  proprio,(S:  fine  licentia  fui  luperioris,fuper  iure  eli- 
gcndi  fibi  competenti,&  iure  alimentorum,&  mre manendi  in  tali vel  tali  mo- 
nafterio,!!  exinde  iniufte eiiciatur.c.  Cum dilc(5l:a.cum late  ibi  notatis, per Fcli. 
col.  13.  verf  Monachus,  dc  refcript.  Non  inquam,hoc  obftat:  quoniam  religiofi 
per  votum  paupcrtatis  rton  renunciant  bonis  fpirituahbus,  nec  honoribus ,  qui 
procisdebentur  ,qualiafuntiuraprxdi6ta,  fedtantum  temporalibus,  vtele- 
ganter,de  more^aicThom.in.i.fcc.q.iS^J.arcy.ad.^.vbi  Caiet.afhrmat,  per  hoc 
ponTemonachospctere  gradum  do6toratus ,  quiefthonor  ob  fpirituaha  debi- 
tusrquod  prius  affirmauit  idem Thom.in  opufculo.ip.contra  impugnantes  reli- 
gioncm.c.i.col.j- 

SrMMARIFM. 

Domifjiis  ftiarum  vesiium  an  ejfet  Tetrmpjl  apoHolatumf  non  efl  vana 

(jtuBio  contra  aduerfarium.  num.i. 
CMonachm  &feruu$  in  hocpares.num.t. 
FetmsferapHolatum  nonfuitfolutu^  a  fau^ertate.num.^. 

XII.  Moneo,qu6d  prjefatus  N.  male  arguit  vanitatis  in  eodcm  c.  num.^. 
Aluarum  Pelagium  dofbrina  folida  virum,in  h  a;c  verba.Ex  his  vana  mihi  vide- 
tur  illa  quseftio  Pelagij, An  veftes  Petri,  quibus  indui  eum  Angelus  iuflir,  efTent 
Petri,quo  ad  dominium  vel  vfum  tantum?Primo  quidem ,  quia nullus  vnquam 
dodorum  arguit  vanitatis,imo  omnes  laudauerunt  glofT.finguIarem.c.  Non  di- 
catis.ii.q.i.qu3erentem,an  veftis  qua  fe  quotidie  veftit  monachus,{it  eiusj  &  de- 
cidentem  non  efTe ,  imo  neque  pofTellionem  eius  habere ,  nec  nomine  fuo  poflc 
agere  fuper  illa,vel  fuper  alia  re  temporali, virtute  vllius  contraduf  vel  delidi. 
Nec  mirumquod  eam  laudarint,quia  vera,&  rara  eftjsrobaturque  per  l.Id  ve- 
ftimentura.ff.depecul.quatenushabet,  feruumnec  efle  Dominum  veftimenti 
quotidiani,nequeilludfuonominepo(Iidere.  Quiaquiab  alio  poffidetur, nihil 
pofli  Jere  poteft.l.  Quod  feruus.fF.  de  acquir.  pofrefl'.&  recepta  eft  tam  in  praxi, 
quam  in  theoriafententia Innoc.in.c.Cum  oIim.de  priuileg.quod  feruus,&  mo- 
nachus  in  hac rc  cosequantur. Deinde,ideo  malc  arguit Pclagium  vanitatis:  quia 
fundamenta  quibus  in  id  mouetur,vana  funt.  Altcrum  fcilicet  eft^quod  apoltoli 
non  Youerunt  paupertacem:quodideo  vanumeft,  quia  contrarium  efle  verum 
conftat,ex  Auguft.y.lib.de  ciuit.  Dei.c.io.&  ex  aliis,  qua:  late  citat  Pelagius,lib.z. 
dc planduEccIefi2B,cap.^^.col.7.Conftatitem ex eo ,quod  idnecefTario confc- 
quiturjprarfuppoflco  quodipfemetN.praifupponitex  Thomain.2.  fec.q.SS.arr. 
4.eos  vouiireomnia  ad  ftatu  pcrfcdionis  percinccia ,  vtfupra  efficaciter  proba- 
uimus:in  qua  rc certe  ipfe  cotufe  &incoftanter diuagatur.  Alteru  aute.f.quod  Pe 
trus  hcet  vouifl^et  paupertate  cu  folu  eflfet  difcipulus ,  fuit  tame  abfolutus  ab  illa, 
fimul  ac  fuit  fadus  Epifcopus:quod  fupia  monftratum  eft  cfTc  falfum,  &  pericu- 

lofura 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_y  ^  S  T.     I.  j^ 

lofum.  Quare  nonde  vanitate  auguendus  Pelagius ,  fedde  foliditate  eruditio- 
nis,ac  veritate  laudandus,  quatenus  grauiter ,  conftanter ,  &c  dode  id  diffinit, 
Petrum  paupertatem  vouiflc^ideoque  non  fuifle  dominum  fuarum  veftiura,nec 
poflidere  quidcm  illas  nomine  proprio^fed Ecclcfiaj,cuius  caputvicarium  erat,  * 
cum  Angelus  cum  excitauit  in  carcere.  Sicut  vere  dicimus  S.  D.  N.  Pium  V.eius 
fucceflbrem  ( quae  gloriaeiuseft:)  non  cfledominum  vllorum  bonorum  cccle- 
fiafticorum,nec  fuarum  veftiumquidcm,obftantc  iam  voto  paupcrtatisfolem 
ni,quod  pridcm  emifitrefle  tamen  fummum  eorum  omnium  difpcnfatorem,<?^ 
prote<5torem.EquidemcoclufionemPcIagij  prididlam  ,  qux  anrcafuit  gloflx 
pr^di^ac  fingularis,&:  omnium c6munis,non  folum  arbitror  non  elfe  vana,fed 
vcram,&  valde  vtilem.  Vt  agnofcamus  omnes  rcligionc  approbatam  profefll, 
quod  nullius  rei  temporalis,nec  veftium  quidem,quas  vcftimus,  domini  fumus, 
neq;  eas nomine  noftco poflidemusrquo  cis  eoru^i  reditibus  coformius noftris 
regulis  vtamur,&  pauperibus  aliifq;  pietatis  opcribus  fufiusmanus  extcdamus. 

Domimum  bonorum  temprdiumy  ejje  neccffkrium  frdatis  ommhus  yfaU 

Jum.numA. 
^uiafuffcit  admimjlratio,  mm.i. 

Domimum  immobilium  rerum  temporaliumEcck/id ,  penespriclatoseius 
cjje,mllus  catholicusyvfque  ad aduerfarium  dixit.  mm.^. 

XIII.  Moneo,quodpra:fatusN.ineodecap.nu.i3. &:i4.  falfe ait,circa ean-  j 
dem  paupertatem,quod  Epifcopis  &  aliis  quibus  eft  cura  gregis  commifla ,  fic 
neceflariumhabere  bonorum  temporalium  dominiu.  Quodprofedto  falfum, 
infoIens,&inauditum  eft.Tum,qu6d  prarlatis  omnibushabentibuscollegiatas 
ccclcfias  rcgulares  vel  frculares,cft cura  gregis  commifla.c.  Cum  ab  ecclcfiaru 
prjElatis.c.QuantOjde  officio  ordin.quorum  multi  vidclicet  rcgulares,  nec  ha- 
bent,nec  habere  pofl^unt  vllarum  rerum  temporahum  dominium :  qualcs  funt 
prxlati  Dominicani,  &Francifcani,  ac  alij  aliorum  ordinu  regularm  fupcrio- 
res.c.NimiSjdc  exceflib.  prxIator.c.Exiit,  dc  verb.  fignif.hb.<j .  Clemcn t.  Exiui, 
cod.tit.Authcn.Ingrcfll.C.de  facrof.ecclef.c.ln  praefcntia^dc  probat.Tura,quia 
Epifcopi,&-  parochi  cx  monachis  aflumpti,nullarenus  funt  capaces  rerum  tem 
poraliumdommii,fecundum  omncs.&:  probatur  per.c.i.dcrcftam.&  Authcnr. 
Ingrefli.C.dc  facrof.ccclef.Tum,quia  fufficit  epifcopis,  &  aliis  pra:laris  curam  ^ 
gregum  habcntibus,  habere  adminiftrationem  rcrum  ecclefia?  libcram ,  licet 
non  habcant  vllum  carum,ncc  aharum  rerum  dominium  per  fupra  did:a,mo- 
nito  I X.  Tum  quod  ncque  dccurioncs,ncquc  alij  admimftratores  ciuitatis  ha- 
bent dom-nium  rerum  eius,&  tamen  fufficicntct  prouidtre  poflijnt  neceflita- 
ti,&  vtiIitaticiuitatis,pcriuftamiIIiusbonorum  adminiftrationcm:ficut  &  tu- 
tores,&  curatorcs  fufficicnter  prouidcnt  vtflitati&  neceflitati  pupillorum,  & 
niinorum,&corumbmiharium,eti :;m  fi  fint  R-^gcsfin>.  vUo  dominio  rerum 
corum,  vd  Regni.c.Grandi,  de  fupplcn.  ncglig.  pralac.  hb.^".  &  per  tocum  tic. 

B      5 


14  APOLOGIA      LIBRI      DE 

de  tutor.&  curat.  Sc  de  rebus  eorum.  C.&  ff.  Tum  denique  quod  contra  omnia 
iura,  tam  Pontificia  quam  Carlarea  videturconfundere  dominium ,  cum  pote- 
ftate  adminiftrandi,  &  neceilitatcm  habendi  dominii,cum  neccffitate  habendi 
adminiftrationem :  quod  eft  contra  iura,qu2ip{emetalIcgat.f.c.Videntes.cap. 
Pr3Ecipimus.c.Expedit.i2.q.i.& cap.Quifquis epifcopus.ii.q.i.  Per  quae,  &  alia 
multa infra monito.  X X II H.  citanda, conftat folum Chriftum D.  N. fuille, 
&efleverumomniumbonorum  temporaiiumeccleiiaftjcorum  dominum:& 
3  epifcopos  folum  habere  difpenfationem,^  adminiftrationem  eorum,non  au- 
tem  dominium.  Nec  memini legere  apud  vllum  dodtum ,  &c  catholicum ,  prac- 
terquamapud  aduerfarium,pra?latos  eftc dominos eorum , faltcm  ftabiiium, 
licet quo  ad  frucStus,  qui  ex  cis percipiuntur,  res  controuertatur :  &  fint  qui do- 
minium  earum  pauperibus  male  tribuant:quos  etiam  ipfe  eflicaciter  confutar, 
irrcfolute  tamcn,&:  per  parum  pertincntia,rem  confundendo,  8c  diiatando. 

SVMMARIFM. 

Francifcanos  hahere  dominium  rerum  temforalium  donatarum ,  vt  iUU 
"jefcantur  &  induantur,  dicere  efi ,  qmddam  infilens.nu.  r. 

SeruHs  non  efi  dominui  eorum,  qu^  confnmity  &  veBit.nu.t. 

Monachu4  &feruus  in  hoc  aquantur,  &  vthic  domino ,  ita  ille  qudzrit  mC' 
nafierio.nu.i. 

1  X 1 1 II.  Moneo , quod pra:fatiis  N. male ait  circa  eandem  materiam in  d. 
capituIo,&  eifdem  numeris,  parrim  expreflc,parcim  confequenter,Religiofos 
omnes  etiam  Francifcanos  habere  dominium  panis,  cum  eum  dentibus  terunr, 
cum  a  fidelibus  eis  traditur ,  &  cum  in  menfa  cis  apponitur :  vcftium  item  ad 
vitam  neceftariarum  ,cum  easdefcrunt.  Q^xnon  vidcnturdicenda,  praefer- 
timfere irridendo  illos,  qui contrarium  aiunt ,  vt ipfe facit.  Tum  quia nulluni 
cap.eft  in  Decreto ,  Decretalibus,  Sexto ,  nec  Clemcntinis ,  quod  hoc  prober, 
nec  fignificet :  nec  vlla  glofla,  nec  vllus  clafljcus  docStor,  qui  hoc  airerat:5c  in- 
folcntiae,  quoad  eiusfieripoteft  ,cauendxfunt,  iuxt.c. Cum  confuetudinis,de 
confuetud.vbi  glof.dixit,  non  eflfe  nouitatcs  fine  caufa inducendds.arg.l.  In  re- 

i  bus.ff.deconftit.  princip.  cuiloan.  Andr.  additillum  Hipocrat.  Aphorifmum, 
Mutationes  omnespericuIofa!.Tum,qu6dipfcmetfatetur,feruum  non  habere 
dominium veftium  quoridianarum ,  nec  aliarumrerum  quasVfu  confumit,  vt 
neceflarium  eft  ei  confiteri  per  d. i.  Id  vcftimcn rum.ff.de  pccul.  &  1.  Quod  fer- 
uus.ff.dc  acouir.poffefr.&  certum  cft,ncqueipfe  finc  religionum  chriftianarum 
(qu.ij  apptobatajfunt)  ruinancgarc  potcft ,  paupertatem ,  quam  Chriftuscon- 
fulnit,  Matchxiifj.&quam  omncsapprobatarum  religionum  profefrorcs  vo- 
ucnr,effc  tanramin  fpeciaIi,quantaefKcruorum:imo  maiorem,  vthabetcon- 
tcxtus  cap.Exiir.§.Porro,&  §.  Ad  ha?c,dc  vcrb.fign.&  quod  quicquid  acquirit  & 
habetrcligiofus,  perinde  acquirit  fuo  monafterio ,  vel  ordini  fuo ,  vel  ccclefiar 
cui  prxcft,ac  feruus  domino  fuc.per  c.Cum  olim.iSc  notataibi  pcr  Inno.ab  om- 
nibusreceptum,depriuil.perc.i.i8.quxft.i.&  totamquxft.i.  Tuni,  quodratio 

diuei: 


REDITIBVS,      Q_V^ST.     I.  if 

diuer(itatis,quamiprefigniticat  elTe inter  monacbum  5>: feruum , nuUum co- 
loremhabet,cum  ait,Idco  ieruosnoneiredominosrcrum  ,  quasconlumunt» 
quiaillx  poiTunt  efle  dominorum  ruorum,&  pro  cis  habere  :  religiofos  tamen 
nonhaberepr3eIatos,qui  poHunteireplusdominiquamipii.  Hxc  enimratio 
multafalfa,  ik  periculofaprxfupponit.  Primum,  fcruumcircpauperioremre- 
ligiofoinfpcciali.Secundum,religiofumnonhabcrevlium  cui  acquirat.  Ter- 
tium,quod  hxcconlcquirur, rcligiofum  nuUi  acquircre,cum fibi  non acquirat: 
necfecundumeum  jfit  alius,cui  acquirar.  Quartum,fal(um  eire  illud,quod om- 
nes  catholici  dodlores  docenr ,  nempe ,  quod  quicquid  acquirit  monachus  or- 
dinisnon  mendicantis ,  fuo  acquirit  monaftcrio.  c.  In  pra;fcniia,  cum  ei  anno- 
tatis,de  probat.&  quod  monachus  in  liocnon  o-quiparatur  kcuo:&  alia  muita, 
qua;  ifl:aconfequuntur,&:quxreIigionibusapprobatisincorr.modaIuru:,&:in- 
iuria:quac  brcuitatis  gratialpedatunnon  infcro,  &  cflrcaciter  confutantur  per 
ea  qux  leguntur  &notantur  in  c.  2.  de  tcflam.  &  in  c.Cum  olim,dc  priuil.  &  in 
c.  Inpra:lentia,deprobar.  (ScinAuthcn.Ingrcfli.C.  Qclacrofandl.ecclcf.&in 
c. Nondicatis.  u.  quxlt.i.  sk in  cap.i.  18.  quarft. i.  c.  Quam lit  <Sj  c.  Abbatcs cad, 
cauf.q.2.<S<:  nouiflime  in  d.c.Exiit.  Vndc  &  Sotus,quem  ipfe  tantopcrc  imitatur, 
exerteaftirmatjFrancifcanos  nonhaberedominium  rerumquascomedunt,  Sc 
vefliunt,hb.4.de  Iuft.&  iur.quxft.i.art.i.fub  linem,  monflrans  etudite  ius  6w  fa- 
cultatem  vtcndi  longe  generalius  eire  dominio. 

SVM  M  A  RIVM, 

^xtrauagans  Otm  intcrnonmiUcs.  incaute  adhoc  af^Ucaturab  aduerfario, 

num,  I. 
Iratres  minores  de  chferuantiafoU,  &  Cappuccini  hodietemporalium  inca" 

facesincommuni.  nu.i. 
Vfum  drfacultatem  wndt  lege  humana  inumtam ,  aliudejfe  a  lege  &fit- 

cultate  vtendilege  naturali.nu.}, 

XV.  Monco,quodprxfatusN.parum  cauteinducit  extrauag.Cumintcr  i 
nonnullos  lo.  XXII.de verb.Iignif.nd  conlirmandaprxdida.  Tum,quiailla 
non  damnat  diccntem ,  Apoftolos  nihil  habuille  pofl:  Apoftolatum  in  fpeciali: 
fed  lolum  dicentem,qu6d  nec  Chrifl:us,ncc  Apoltoli  habucruntaliquidinfpc- 
ciali,neque  in  communi.  Qux longillimc  diffcrunt ,  cum  fcmper licuerir  reli- 
giolis  ordinum  non  mendicantium  habere  bona  in  communi ,  &  non  in  fpe- 
ciali.  Imo  hodie  pofl;  concihum  Trid.felT.i^.cap.^.  de  reg.omncs  religicli  ctiam 
ordinum  mendicantium,cxceptis  Francilc<mis,  qui  vulgo  Capiiccini,«?<:  de  ob-  ^ 
feruantia  vocantur^poflTunt  habere  etiam  immobiham  communi,  non  tamen 
infpecialijVtin  cap.i.&i.eiufdemtit.cauetur.  Et,  vtillaextrauagans  proipfo 
faceretjoportcbat,  vtdamnaretetiamdicentem,qu6d  nihil  habueruntpro- 
priuminc6muni,vtcuiuis  eruditopalamefl.  Tum,quiaprxfata  extrauag.non 
damnatdicenie,qu6dChrifl:us,(Sc  Apoftolinon  habucriitaliquid  quoaddomi- 
nium,vcl  vfumtru<^u,prout  ha:c  a  iurc humano  accipiuntur :fed  diccntem  quod 

nuUa 


i(?  APOLOGIA     LIBRI     DE 

nullatenus  habuerint,  extendendo  verbum,  habere,  etiam  quo  ad  fimplex fa- 
£t\im  naturale,iux.l.ftipuIatio  ifta  haberCjIicere.^.H.TC  quoq-,.fF.  de  verb.oblig. 
ibi ,  Habere  dupliciter  dicitur,  8cc.  quorum  altero  modo  feruus  dicitur  habere 
peculium ,  veftimenta &  alia ,  qua?  manibus  tenet.  Et  religiofi  etiam  Francif- 
cani  etiam  fingulatim  dicutur  habere  brcuiaria,veftes,  libros,  &  id  genus  alia. 
Imo  Sc  epiftolas,  &  alias  res  alienas  cuftodiendas,vidcndas,veI  aho  exportan- 
das:inuentasitem,&habentcsaHascum  voIuntatedomini,autfineilIa,abfque 
vllodominio,vfufru6tu,veliurevtendihumanaIege  inueto,fedper  folamde- 
tentionem  naturalem,  quam  aliqui  afininam  folent  appellarc,  iuxta  verum  in- 

3  tellcdum  c.  Exiit.§.  Porro,de  verb.fign.Iibr.6'.&:  Clement.  Exiui.§.Cupientes, 
eod.tit.& d.l.Stipulatio.§.  Hxc  quoque.ad quem rcducenda eft cxtrauag.  Quia 
quorumdam,Io.  X X 1 1.  vt  late demonftrat  Aluarus  Pelagius libr.z.de  plandlu 
Ecclcf. cap. 58.  cuieomagiscredcndumcft,  quod  aurhorieiuslo.  XXII.  f.iit 
charior ,  5«:  maioris  habitus,  mcliufque  nouit intentionem eius ,  quam  teftatur 
fuifTe  pra"di6lam,  &  eam  effc  vlcbuilfe,  efticacifllme  probat:fubdcs  tamcn  fuam. 
fententiam  debita?  cenfuro: ,  ficut  6c  ego  meam  fubmitto  eidcm. 

SFOH  C^i  A  RI  rOlf, 

Ridiculum  ejfe  dicere ,  C^€cmcfmm  non  ejfe  dominum  eorum,  qu^e  edit  & 
veBit,  male  ait  aduerjariffs.  nu.i, 

1  XVI.  Moneo ,  quod  praefatus  N.  non  re^e  ibidem  fignificat  efte  ridtcu- 
lum  dicere,  quod  panis ,  quem  monachus  dentibus terit ,  non  eft eius ,  Sc  quod 
non  habet  in  eo  dominium :  cum  oporteat  eum  confiteri ,  panem  quem denti- 
bus  terit  feruus ,  non  efle  illius :  nec  hordeum ,  quod  mandit  equus ,  efle  equi. 
Omitto  hic  aha  qu2dam,qu*E  non  fatis  dolata  tradit,confundendo  vfum  &  ius 
vtendi  iurc  humano  induda ,  cum  vfu  &  facultate  ac  iure  iufte  vtendi  naturali: 
que  longe  diftant  j  cum  palam  fit  pofle  qucm  iufte  vti  re  ahena,6c  iufte  eam  con 
fumere  de  voluntate  domini,  fine  dominio  &  pofleflHone,  vfufrudtu  8c  vfu  iurc 
humano  inuentis :  ficut  in  ftatu  inn ocentiac ,  fi  diu  ille  duraflet ,  yCi fuiftent  ho- 
min^s  iufte  iufbtia  naturah,  fine  huiufmodi  iuribus  iure  humano  inuentis.  cap 
Quo  iure.S.dift.c.Ius  naturaJe.i.dift.l.i.§.Ius  naturale.fF.de  iuft.&  iur.  Quje  foli-^ 
diftime  fundat  prxfatus  Aluarus  Pelagius,vbi  fupra  lib.z.cap.^^.^f).  &  60.. 

SVCMlMARIVM, 

Religiofo  ah  aliquo  fojfe  auftrri  violenterfanes  ei  donatos  ,finonfuntfuiy 

maleinfertur  ab  aduerfario.num.\, 
Bona,  qu£  nulliHsfunt,foJfe  occufari  a  quibufuis ,  de  quibus  inteUtgendum 

ef.  Hum.u 

XVII.    Moneo ,  quod  praefatus  N.  in  eod.cap.r.partis  i.num.ii.  etiam  circa 
candem  paupertatem,male  infertjpofTe  quem  violentcr  aufcrre  a  religiofo  pa- 

neSj 


REDITIBVS,     QjyJEST.     I.  fj 

ncs,quos  in  elccmofynam  a  fidclibus  datos  portatad  monartierium ,  fi  dicamus 
eum  non  elTe  dominum  illorum ,  ncc  in  eis  habere  vfumfrudum,  neque  vfum: 
ca rationc  motus,qu6d ea,qua;  in  nuilius  bonis  funt,  occupantis  fiunt.§.Singu- 
lorum.  Inft.de rerum diuif.&  I.^.fF.de acquir.rerum dominio.  Qua: illatio maia 
efl:,&  ratio  inepta.Nam  datur  inftantia  in  feruo,qui  nibil  prediiaorum  iurium, 
nec  etiam  poficnHonem  habet  in  rebus  domini  fui,quas  detinct.I.Quod  feruus. 
ft.de acquir.poiTcfr.I. Id  veftimencum.  ff.  de pecuIio.I.i.§. Si  quis  ver.  Quod fer- 
uus.  ff. de  vi  8c  vi armat.  Qui  tamcn  aufcrrct  eas  ab  co  violcnter ,  eo quod nec 
dominium,  neque  vfumfrudum  ,nequevfum,  neque  pofTefTioncm in  eisha- 
beat  vllam,  male  faceret,  vt  in  d.vcrf  Quod  fcruus,probatur.  Datur  etiam  in- 
ftantia  in  depoficario ,  qui  nullii  tale  ius  habct  in  rc  npud  cum  depofita  j  tamen 
qui  ab  eo  inuitocam  auferret,  malefacerctd.l.r.§.  Qu^d  autcm.  Etfi  replice- 
tur , fcruum  nomine  domini  poflidere ,  &  etiara  depofitarium  nomine  depo- 
nentis :  rcfpondcri  potefl,cdam  religiofum  nomine  fui  monaflcrij,veI  ordinis 
pofTidcrCjpcr  c.Cum  oIim,&  dida  Innoc.per  omnes ibi rccepta  de  priuil.  Et  Ci 
triphcctur,Verumefrcpra:fatumdidumfaItcminrcligiofoFrancilcano,Cap- 
puccinojvel  de  obferuantia,  cuius  ordo,  &  monaftci  ium  funt  incapaciabono- 
rum  etiam  in  communi,per  c.j.dc  regular.concili  j  Tridcnt.rcfpondcbitur,cum 
pofTidcre  illam  nomine  S.Sedis  Apoftol.cui  huiufmodi  religiofi  acquirunr, 
iuxta  decrct.Exiir,  de  vcib.fignif.Iib.^r.^.Porro.  Vcl  C\  tcncamus  illam  dccreta- 
lem fublatam  cffe  quo  ad  hoc  pcr  cxtrauag.  Quia  quorundam,Ioan.  X  X 1 1.  de 
verb.fignif.rcfpondebitur,  quod  fccundum  iliam extrauag.ordo  S.  Francifci  &c 
monafferia  cius  fuerunt  capacia  bonorum  in  communi ,  ficut  per  concil.  Tri- 
denc.  fadti  funt  capaces  omnes  ordincs,quamIibet  mendicantcs,exccptis  Fran- 
cifcanis  prxdidis,  per  prxfacum  cap.^.de  regular.  Ac fi  quis  vrgeac,ordinem  & 
monaflcriapra:facorum  Francifcanorum  nunc  non  cfTecapacia:  &  ica  nunc 
falccm  quo  adprardidosFrancifcanos  diccndum  •,  cfTe  vcrum  id  quodipfeait, 
nempeilla,  quasdantur  eis  in  eleemofynam,  nonfieri  eorumquibusdantur, 
quia  neque  ordinis,  ncquc  monafteri  j  fui nomine  illorum  dommium,  vcl  pof- 
fcflionemhaberepofTunt.Ei  quific  vrfcrit,  refpondcbitur,  quod  illxres  obla- 
ta;,&  donatx  in  eleemofynam  pr.Tdi<Stib  tratribus ,  fiunt  Sand:x  Sed.  Apofl.  dc 
easeius  nomme  pofTident,  vel  tenent:tenendo  determinacionem  prxfaci  c. 
Exiit,  dc  verb.fignifi.  §.  Porro.Iib.  6.  cffe  refufcitatam  per  pr.xfacum  concilium 
Trid.Ec  fi  ceneamus  concrarium.dicemus  cencri  eas,&  poffideri  ab  eis nomine 
Dei  &  D.  N.  Icfu  Chrifti ,  cui  dominiura  illarum  rerum  per  eos  fpecialiter  lar- 
girionefideliumqucricur^ficut&omniumaliorumbonorumccclefiafticorura. 
lcaque,Iicet  dcficiant  alij ,  quibus  quxrantur,  non  tamen  dccfi  Deus,  cui  qux- 
runtur,&  cuius  funt  bona,  qux  ob  cius  amorcm,  ad  cultus  fui,  fuorumque  pau- 
perum  fuflentationem  donantur  a  fidclibus ,  vt  infra  monito  X  X 1 1 1 1.  latius 
dicctur.Quod  vero  inepta  fit  racio  eius,  qua  in  id dicendum  mouecur,videhcer, 
polfc  violcncer  aufcrri  a  monachis,  vel  fracribus  panes,&  alia  eis in  elecmofy- 
nam  daca,fi  non  effenr  eorum  domini,parct:quia  racio  eius  efl  hxc  quod,  Qux 
nulliushominisfuntjoccupancis  fiLinc.§.SinguIorum,dc  rcrum  diuif .&  I.^.fi^^.de 
acqui.rer.dom.cuius  inepcicudo  ex  eo  apparec,qubd  bona  nullius  duplicia  funt. 
ALicra,  qux  nullius  hominis  puri,  nec  hominum,  neque  Dci  pcr  difpofitionem 

C 


iS  APOLOGIA     LIBRI     DE 

humanam  funt:qualis  eft;  aer^folis  fplendor,mare  kpillique  in  Uttore  maris  ia- 
ucnti,  dc  quibus  intelliguntur  iura  prxcitata.  Altera  funt  bona  nullius,  qua:  ii- 
C€X nullius  hominis  puri  nequc hominum  funt ,  funt tamen  Dci  fpeciali  homi- 
nis  cenfura,fiue  difpofitionc  qua:fita :  de  quibus  intelliguntur  §.Sacra:  &  §.Re- 
ligiofum  ,  Inflit.  de  rerum  diuifion.vt colligitur ex  glo.  recepta per  omncs in d. 
^nngulorum  verb.NuIlius,  &  ind.l.;.tf.deacquir.rer.dominio  (upereod.verb. 
&  italicet  panes  quos  religiofus  Francifcanus  in  elcemofynam  acceptos  ad  mo 
nafterium  portat,in  nullius  hominis  puri  bonis  Iint.non  tamen  fiunt  occupan- 
tis,  ik  ab  eo  violentcr  aufcrentis:quia  funt  hominum  in  commu]ii,tencndo  pe- 
ncs  ipfos  Francifcinos  elTe  dominium  in  communi ,  vcl  pcncs  S.  Sedem  Apoft. 
iuxta  pra:didum  §.  Porro.vel  pcnes  Deum,cenfura  vel  difpofitione  hominis  ei 
applicata. 

S  V  M  M  A  R  I  V  M. 

'DominiumuYum  Ecclef,£ ^enes  quemfitconfuje  tYActAtum  hic,  &infilen' 
teralibi.  num.i. 

XVIII.  Monco,qu6d  prarfatusN.  in  eadem  prima  partc  cap.i.nu.if.nimis 
confufe  traifiat,  penes  quem  fit  dominium  rerura  ecclefia:  ftabiliimi.  Tuni,quia 
refutatis  afiorum opinionibus ,  non exprimit  fuam  ibi ,  ncque  in  cap.  i.  part.4. 
quo  remittit,vtindexeius  libri  in  verb.  Dominium,  indicat.  Nam  ibi  non  tra- 
dlat  de  dominio  bonorum  ecclefiae  ftabiUum,fcd  de  reditibus  eorum :  nifi  velit 
infinuare  id,  quod  infra  in  fin.  cap.4.  huuis  partis  expredlt,  nempe ,  Proprieta- 
tembonorum  ecclefia:  efieeiufdem  conditionis ,  cuius  funt  reditus&rrudlus 
ipforiun:quodnotorie  falfumefl:,  vt  palam  colligitur  ex  c.  Sine  exceptione 
ii.q.i.&: c.NuIIi.de  reb.ecclef.non  ahenan.  6c  ahis  multis iuribus ,  qu<e ipfemet 
citat,m  c.i.huius  parris.  Pcr  illa  cnim  prohibetur  alienatio  bonorum  ecclefiar, 
fineiuftacaufa,  &  folemnitate:curatamen  alienatio  frud:uum,&  rcdituum  co- 
rum paflim fiat,&  fieri poflit abfque illis c.  Veflra,  de Iocat.& c. Qua:relam,ne 
pra;lat.vic.fuas.  Neque  memini  legere  vllum  catholicum  do6lorera,qui  hoc  di- 
xerit  ante  ipfum :  qu  in  &  expreife  Dominicus  Sotus,quem  tantoperc  ipfe  imi- 
tatur,Ionge  aliud  ancrit  in  hb.io.q.4.  att.j.coLz.  in  2.  &  ^.conclul.dc  iufl:.&  iur. 
Verum  tamen  ell,qu6d  in  ^.parte,  cap.^p.aperrius  euomuit  fuara  fupcr  hoc  opi- 
nionem  infolentem,  &:pofi:concihumTriden.periculofain,  vtefficaciterpro- 
babitur  mframonito  XX III L 

SVMMARIVM. 
Opiniomm  "jmetAteconfHnditveritatem  dij^titandam  aduerfarit^.nu.i. 

X*I  X.  Moneo ,  pra:termifl[is  omnibus,qux  tribus  aliis  capitulis  prima:  par- 
tis  rradtat :  quia  omnia  videntur  argumcnto  hbri  cxtraria;  &c  videri  poflunt  ad 
oftcntandum  ingenium,  &c  anteadtaqu^penesrediu  habcbatrccondita,fcri- 
bi :  prajmoneo  inquam,qu6d  nimiumfit  moracus  io.  fui  libri  parte  fecunda,nar- 
rando  per  tota odto  capitula  vigintifex  opiniones,fuper  noftris  tribusquajftio- 

nibus 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     CLV  JEST.     L  i^ 

nibus  fupra pofitis.  Tum,  quod  excepris  tribus ,  aut zd  fummum quatuor ,  reli- 
qu2e  non  rant  opiniones  feparats ,  fed  conclu(iones,appendices ,  &  corollaria 
iliarum  in  conn-ouerriam  fpccialioribus  rationibus  vocata.  Tum,quia tot  opi- 
nionumpropofiao  retrahitledtorem  abintendendoanimoinhuius  reiverita- 
tcm ,  &  mtcndentcm  valde  confundit ;  quod  alienum  ab  eo  qui  vult  cam rctfie 
docere  oportet  elTw.arg.c.  Oportet.8.q.i.&  c.  Sit  redor.43.dift. 

SV  M  M  A  RI  V  M. 

S^rommjfecles  tres,  &  rerumfacrarum  quatuor.nu.i, 

S.Thomas  fapentia.&fanciitAtis  felagus,dux  cum  frmis  authoris.nu.t. 

Bonorum  ecclefiaHicorum ,  qu^damfrmcipaUter.deputata  miniHris ,  qu^- 

damaltispis.  nu.7,. 
BonaecclefafHcaiterum  du^licis  generis.  nu.^. 

X  X.  Monco ,  quod  tres  funt fpccies  facrorum fcilicet  pcrfonac  facrx,  loca 
facra,&: res facr2e:&:  quatuor  fpecies  rerum  facrarum.  Prima,Sacramcntorum.    ^ 
Sccunda,vaforum ca  continentium.Tcrtia,ornamcntoru  miniftrorum.  Quar- 
ta bonorum  ad  prxdida  fuften tanda  dcputatorum ,  fecundum Tho.z.  fcc.q.957. 
art.5.  Addo  etiam,  quod  in  prarfato  Hbtllo  rcfponfurus ad  priraa  de  tribus  qus- 
ftionibus,fupra  monito  primo  nu^.propofitis,pr?mifi  ex  cod.Thoma Aquina-    : 
te,fapientia£  fanditari^que  pcIago,noftrocum  primis  duce,  atque  patrono, 
QuodUb.<5'.art.i2.5(: i.fec.q.iS^.art.^.bona  ccclcfiaftica qui lunt prsfati quar- 
tar  fpecici  facrorum  eftcdup]icisgcncris.  Quxdamprincipalitcrapplicataec- 
clefi.Tminiftris,&minusprmcipalitcrpaupcribus,operibufqucpiis:AIteraap- 
plicata  principahter  ccclefiis,  paupcribus ,  aliifue  opcribus  piis ,  &  fecundario 
miniftris,  qualiafuntbonahofpitalium,  &:fabricarum  ecclefiarum  jde  quibus 
Clcmcn.Quiacontin2it.§.Vtautcm,dcrclig.domib.innouato  mconcihoTri- 
dcnt.fcft^.y.  cap.if).&:  fefi^.z^.c.  8.de  reformat.  modo  in  titulos  bencficiariosnon 
conferantur.Nam  cum  in  eosconfcruntur  fiunt  primi  generis  arg.glof  .rccept.T, 
Clemen.  Perlitteras,deprarb.verb..Piouideri.Quibusaddidimus,qu6dhorum 
omniumbonorum,quxomniafuntfacra,  quartxfpecieirerumfacrarumjVt 
trad.ipfemetTho.iri  d.q.pf^.art.j. duo funt genera;,  vt infrain  monito  X X.  di- 
cemus.  Primi  gcncrisfuntimmobiha,  &:mobiliaquxfitabeneficiis,&  hofpi- 
tahbus,  &  aliis  pjis  locis ,  antequam  bcneficiariis,  &  miniftris  confcrantur :  de 
quibus  totu-s  tiuilus  de  reb.ecclef  non  alien.  &  u.q.i.&:  l.Lex  qua:  tutores.  C.de 
adminift.tutor.Sccundi  generis  funt  reditus  illorum  annuij  de  quibus  c.  Vcftra, 
de  locat.d:  c.z.Ne  prxlati  vicesfuas. 

SV  tMCM  A  KIV  M. 

Ckrici  tria  genera  honorum  hahent,fcllicet,  Patrimomalia,ecclefaBiCii ,  & 

quafi^atrimonialia.num.  r. 
^mtum  ea,  differofjt.mt^u 


10  APOLOGIA     LIBRI     DE 

I  XXI.  Moneo,etiamnosinloco  proximecicato  praemifi{re,quod  derici 
farcularcs  beneficiarij  tria  ecncrabonoru  pofTunt  habere,  puta,  patrimonialia, 
quailpatrimoniaIia,&eccIciiaftica.Patrimonialiarunt,quxperrucce(lionem, 
aut  per  fuam  induftria  &  alias  artes,  aut  per  donationes,&  vltimas  voluntates, 
&c  alios  contracfbus,  eo  modo  quo  laici  fibi  quarrunt,  iuxta  c.  Epifcopus.iz.q.i.c. 
CumdileduSjdeiurepatronat.c.Manifefta.&c.Sintmanifeft^.iz.q.i.Aliaquaii 
patrimonialia ,  quae  diffiniri  poilunt ,  effe  bona  quariita  ratione  clcricalis  ordi- 
nis  vcl  officij ,  alia  ratione ,  quam  iuris  fpiritualis  percipiendi  redicus  ecclefia- 
fticos,  quatcnus  funt  ccclcfiaftici,  qualia  funt  ca,  qua:  clerici  lucrifaciunt  facri- 
ficando,  &  agcndo  capcllanos,  vicarios  temporarios,  prxdicatorcs ,  confel&- 
rios,aut  alios  fpiriruales  adtus  exercendo:de  quibus  Innoc.&:  Hoft  Jn  d.c.Quia 
nos.&  Panor.in  c.Cum  in  ofticiis,  de  teftam.  &  vtcrque  Card.  in  fumma.ii.q.y. 
&Pcrufin  rubr.dc  tcftam.col.30.  Aliafuntccclcliaftica,  qusdiffiniripoirunt, 
eftc  bona  dcputata  ad  fuftcntanda  facra,ex  mcncc  Thom.in  z.fcc.q.^^^.art.^.vbi 
ait,  omnia  illa  cftc,  vt  prxdidtum  cft ,  facra  quartx  fpcciei  rcrum  lacrarum :  &c 
funt  duplicis  gcneris.  Altera  funt  ftabilia,fcu  immobilia  •,  &  mobilia-,  qux  non 

^  func  annui rcditus,  fcd  bona,  vndc  illi  redcunt.  Alcera  funt  ipfi  redicus  corum, 
quibus  fit  illa  fuftentatio-,inter  qux  magna  diiferentia  eft,  vc  dicemus  infra  mo- 
nitoXXIIIL&fequcn. 

SVMMA   RIVM, 

BondfAtrimomalia  dericomm  ^quelibera  ejje  illisAcfuA  Uicls^m.i, 
Bona  qudtfitA  ecclefits ,  anteqmm  conferantur  beneficiArils ,  nonfunt  eor»m 

dijpofitionifitbiefia.  nu.  t . 
Et  idem  de  bonis  princi^alius  adfnfientAndafia,  quam  minifirls  defutAtis, 

nifi,&c.nu.t. 
Bona  quafifatrimonialiAAnnumerandAfotinsfAtrimoniAlibHsquam  ec* 

clefiAHicis.nu,], 
Etiam  quafita^era^us  ecclefiaHicos,  adquos  beneficiAobligant.  nu.y 

XXII.  Moneo,mcibidem  etiam  prxmififle  quod inter  omnes,nemine di- 
I  fcrepantc ,  conucnit ,  non  eirc  quxftioni  noftrx  locum ,  in  rcditibusbonorum 
patrimonialium  clericorum  fxcularium  beneficiariorum ,  eo  quod  certum  cfl:, 
eos  pofle  difponere  de  ilhs,  perinde  ac  laici  de  fuis.c.  Epifcopi.ii.q.i.&  c.  Quia 
nos,dc  teftam.c.  Fixum.u.q.^.  Inter  omnes  etiam  conuenit ,  quxftioni  prxfatx 
non  cflc  locum,  in  bonis  ccclefiafticis  primi  gencris,  fcilicct  flabilibus,  feu  im- 
mobiIibus,&:  mobilibus,  qux  non  funt  rcdicus,  fed  qux  inuenimus  quxfita ,  8c 
^  applicata noftris  bencficiis , quando  ca  nobis conferuntur.  Quoniam  palam 
eft  nos  pcccarc  mortalitcr,  obligarique  ad  reftituendum,  fi  ea  fine  caufa,&  fo- 
lemnitate  debita  alienauerimus.c.  Sine  exccptione  i2.q.2.&  per  totam  quxft.& 
pertotum  titulumdereb.  ccclef  non  alicn.  Inter  omnes  etiam  conuenit ,  non 
efTe  cis  locum  in  rcditibus  bonorum  deputatorum  principaiius  in  hofpitalia, 
&  alia  opera  pia.  dida Clcmen.  Quia  contingit,  de  relig. domib.  renouata 

per 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,      Q_V  i£  S  T.    I.  u 

perconcil.Triclent.vbi  rupra,ni{lperfl:atutafundationis,aut  eredbioniseorum^ 
aut  iuftam  conruetudinem  dcberent  in  titulos  beneficiarios  conferri.  Quod  di- 
cimuspropter  prxfatam  gloff.  Clem.  Per  litteras,  de  prxb.  in  verb.  prouideri: 
quatenus  inrmuat,hofpitale,quod  in  titulum  beneficialem  confertur,c(Te  bene- 
ncium  ecclefian:icum:5:  confequenter  cum  cui  conferrur  anre  omnia  eflTe  de  il- 
lius  bonisalcndum,iuxtatexr.hng.ca.Dehis,deeccIcf.xdific.  Quoniam  palam 
cft,  peccare  eum  qui  de  huiufmodi  reditibus  dcfiinatis  principaJius  ad  fuftccan- 
dum  pauperes,vel  ad  alia  opcra  pia,quam  minift:ros,cum  non  dantur  in  titulum 
bencficialcm  notabilcm  quantitatem  in  vfus  fiue  bonos,fiue  malos,alios  ab  his, 
inquosdcputatafucrunt,impcndit:  obligatumquecfTciuxta  fcntentiam  om- 
nium  dodorumad  reftituendumper  d.Clcm.  Quiacontingit. §.  Vtaurem,de 
relig.domib.&  manifellius  in  concil.Tridcnr.fciirif.c.S.dc  reformat.&:  facit  I.r. 
&  I. Legatam.ff.de  adminift.rer.adciuit.pcrtin.Dubium  autemcfi:,an  fitlocus  in 
bonis quafi  patrimonialibus ,  quae  fupra  diffiniuimus :  quia  Innoc. in  d.  c.  Quia 
nos,dc  ten:am.&  in  c.Quoniam,nepra:lati  vic.fuas.ea  exxquatreditibuseccle- 
fiafticis,qui  redeunt  ex  bonis  beneficiorum.Nobis  tamen  iuftius  videtur  xquare    ^ 
illa  bonis  patrimonialibus.Tum,quia  hxc  eft  frequentior  fententia,quam  tenet 
Cyn.in  Auth.Licentiam.C.dc  epilcop.&  cleric. &  Panor.  in  c.Cum  eires,nu.2(j. 
&  inc.Cumin  officiis,dctcfl:am.qucm  fequiturvterqueCard.in  fumma.ii.q.^. 
&  Perufin  rub.de  tcftam.col.5i.&  CorneusconfiI.88.2.voI.  Tum,quiaiIIaqux- 
runtur  cis  vt  merces  quxdam,&  compenfatio  laborum,  &  corum  qux  pcr  alios 
adus,quos  pofi!cnt  facerc  tcmpore,quo  illos  ecclefiafticos  faciunt,fibi  acquire- 
re  pofluntivt  ait  Innoc.in  d.c.Qnoniam,ne  prxl.vic.fuas.&  ita  conferuntur  fine 
onere  vllo  expreflo  aut  tacito  diftribuendi fuperflua  pauperibus-,quod  onus  bo- 
na  ecclcfiaflicahabent,vtinfra  XX  VI  L  monitodicetur.Quodetiamproce- 
dit  in  iIlis,qu.T  quxruntur  per  eos  adhisjad  quos  cos  fua  beneficia  cbligantjqua- 
le eft  iIlud,quod  curio ,  feu  curatus  adminiftrando  facramenra  fuis  parochianis 
lucrifacit :  quale  item  idqaod  quxrit  bencficiariuscuiufpiamloci,exeoquod 
aliquis  reliquit  certi  vel  incertinumeri  miffas  bencficiario  illiusloci;  qualcs 
funt,quasHifpanivocanttrentenarios,quamuisciusperfonamminime  noiret; 
Jicet  Archiepifcopus  Panormitanusconrrafenferit  in.c.Cumin  officiis.num.S. 
de  teftam.&  licet id  exprefTc prcbarint  Card.  S.  Sixti,&  Card.  Alcxand.in  fum- 
ma.i2.q.^.fednon  iufte.Tum,quiadiffinirio  bonorum  quafi  patrimonialium  fu- 
pra  pofita,xque  conuenit  eis  ac  aliis  quxfitis  per  a(5tus,ad  quos  fua  beneficia  vel 
oflScia non  obliganr eos.Tum,quia non  lucrifaciunt eos  de  bonis  fuorum  bcne- 
ficiorum,quibus  ineftonus  fupradi(flum  dandi  ca,qux  fuperfunt  paupcribusjde 
quo  m  dido  monit.  XXVII.  latc  dicctur.Eius  dcniqueconditionis,eadcm  vcl 
maior.ratione  erit  omne  id  ,  quod  bcneficiarij  fuo  labore  perfonaliquc  opera, 
etiam  fpiritualibus  impenfis,vel corum  intuitu  lucranturexaliis  quamdefuo- 
rum  bencficiorum  bonis,vr  affirmauit  Barbar.in.q.^.primx  parr.de  prxft.  Card. 
coI.penuIt.earatione,qu6did  mftipcndium  labonscorum  darur.  C^HA^imen 
ratio  parum  firma  eft,  eo  quod  etiam  omnes  alij  reditus  ob  eam  caufam  eis  tri- 
buuntur.  Bcncficium  enim  datur  proptcr  officiuni.c.fin.de  rcfcrip.Iib.(5'.&  rcdi- 
tus  eius  funt  ftipendium ,  iuxta  glofT.  I.Stipcndia.  C.  dc  exec.rci  iud.&  tcx.  in  c. 
Si  ofl5cia.y5?.dift.&  c.Quidproderic.^^i.cift.  Ratio  vcraiirma  cft,  quia  id  tribui- 


^,  APOLOGIA     LIBRI     DE 

tur  eis  fine  onere  vllo  exprcfTojaut  tacito  dandi  fupcrflua pauperibus  : quod  ta- 
men  habent  omnia  beneficiorum  bona ,  vt  in  d.  Iibello  probatum  fuit ,  ead. q. 
num.i7.&:  leq.  ^  probabitur  infra  monito  XXVIII.  Efl: igitur  huic  quaeftioni 
locnsinreditibus,&  frudibus  bonorum,  &  iurium  principaliter  ad  bcneficia- 
riorum  ruftentationem,&  rainus  principalirer  ad  pauperum,&  piorum  opcrum 
{ubuentionem  deputatorum,  nondum  quzefltis  tempore  ,  quo  iliis  beneficia 
conferuntur. 

SV M  M  A  R  IV M. 

CardinaUttn  efi  benefidum  ecdefiaUimm.mm.i, 

Pavam  eft  heneficium  ecclefiaHicnm.  num.\. 

Bona  ex-penftomhi^s qu^fitajan  cenfiantur patrimonialiavcl  ecclefiafH- 

ca.  num.  z. 
Bona  qudfita  expenfionihns  temporarils ,  qu£  infuhfidium  imfenfirum 

danturCardinalihns  a  Papa  cenfenturpatrimonialia.  num.i. 
Bona,vtccnfeanturecclcfiafHca,nonfuffcitvt  dentur ecclefiiaHicU  ah  ec- 

clefiAHicis  yde  hsnis  eccUfiaUicis.num.T,. 
Bedim  tituli  Cardinalatmfunthona  ecclefialHca.num.^. 
Bona  quafitaratione  aciuum  ecclefialHcornm  etiam  de  reditihuiecclepa- 

fiicis  alia  ratione  quam  iuris  perpetui  pcrcipiendi  reditm  ecclefiafHcos, 

non  cenfentur  hona  ccclefiafHca.num.%, 

XXIII.  Moneo,exdidlisinmonitoproximo  infcrrifolutionem  quajflio- 
-  nis  mihipropofltaeaquodam  magni  nominis,pietatis&;cruditionisIlIuftrifl. 
Cardinali,multis  nominibus  mihi  maximefufpiciendo,vidcIicet,An  quajfita  ex 
ftipendiisqusedantura  S.  SitdiQ  Apoftolicaaliquot  Cardinahbus  in  fubfidiura 
expenfarum,qubfedecentiusfufterjtent  ,fintcenfendabona  patrimonialia  Xi- 
bera ,  an  eccleilaftica ,  oneride  quo  in  monito  XXVII.  loquemur ,  fubie(5ta. 
Adccnfenduraenim  quod  funtcccIefiaftica,facitprimo,  quodeatribuuntur  a 
rerfonaccclefiaftica,fciIicet,Papa,  &de  reditibus  bonorum  eccleliafticorum 
ipfius  Papatus,&  perfonis  ecclefiafticis,videlicet  Cardinalibus.  Secundo,  quod 
'    Cardinaiatuseftbeneficium  ecclefiafticumrquia  conuenit  ci  rota  diflinitio  bc- 
neficijecclefiaftici,quamnosexqiufitedeclarauimus  in rub.de pra:b.&fumma- 
tim repetemus  infra  monico  feq.&  efficacitcr probarur  per  c.  i.  de  cler.nonre- 
fiden.quatenus haber,Cardinalem  quendam  priuatum  fuifle  a  Synodo  fuo  titu- 
lo  Cardinalatus,eo  qubd  non  refidebati&  gIofl'.ibi,&  clarius  Pan.fub  fin.aiunr, 
priuationemillam  nonfuifleab  officio,fed  adignitate  &bencficio.  Quod  ip- 
itjmfentit  idemPan.in.ca.BoniE,primo  depoft.prxI.&inca.Ecckfia  veftra,de 
eleft.dum  poft  Hoft.  &  alios  rradat, An  Cardinalatus ,  &  epifcopatus  fint  be- 
neficia  impatibilia,&an  cadant  fub  c.De  multa,de  prajb.  &  exprefle  determi- 
nautmodcrni  intrad.dcbenefic.parj.q.i.Sicut&Papatusdicitur  bcneficium 

per 


R  £  D  1  T  I  B  V  S,     Q_y  i^  S  T.     I.  25 

pertext.ring.inc.i.cle  maled.Etcum  prard.  ftipcndiadcnturrationeCardinahi- 
tuum,videntur  cfTe  reditusbencficiorum.  Adhxc,  quod  quarhta  ex  pcnflonibns 
quarde  more  fupcrbencficiisecclefiaflicis  Papa  conftituit,  cenfcnturcccldi  i- 
ftica,vt  inframonit.  LXXX.  trademus.Sedveriusvidctur  contrarium , fcili- 
cct,ea  eiTecenfendapatrimoniaiia,vclqujifi,&confequcnter  ab  onere  pnTdi- 
&o  libcra.Tum,quiaomniaquifi  patrimonialia  funt  huiufmodi ,  vcin  monito 
proximo didum cft,& pra-fata quajfita per  prrfara  CardinaUum  ftij)cndia lunt 
quafi  patrjmonialia^qnippe  quibus  conucnit  diliinitio  bonorum  quafi  patrimo- 
nialium  in  raonito  proximo  pofica:quia  (unt  bona  qusiiti  rationc  aduum  per- 
tinentiumadperfonas  ecclefiafl:icas,ca  rationc,qua  ecclcfi.iftica;  funt,  &:non 
ratione  iuris  percipicdi  rcditus bonorum  ecclcfiafticorura,  Tura,quia  nil  obflac 
primum  argumentum  in  oppofitum  fadfcum,  fcilicct,  quod  rribuuntur  a pcrfona 
ccclefiallica  perfonis  cccIcfiaJlicis,&  de  bonis  ecclcfi.ifticisrquia id  non  lufficit, 
vtaliqua  bonadicantur  ecclefianica.Namctiam  mcrccdcs  (Sjfalaria^quardan- 
cur  abecclefiis,  6:  abccclefiafticis  perfonis,fyndicis,  procuratoribus,  famulis 
eaii!m,cIcriciseisinfcruicntibus,cancoribus,archite<5lis,latomis,  pi<ftoribus,  (5«: 
aliisidgcnusoperariis  ecclcfiailicis,tribuuntur  a  perfoniscccIcfiafticiSj&pcr- 
fonis  ecclcfia{licis,&:  dc  bonis  ecclefia{licis;&:  tamcn  non  funt  bona  ccclcfiifti- 
ca.Tiim,quianihilobfl:atetiamfecundum,  fcilicct,qu6d  Cardinalatus  cfl:  be- 
ncficium:quia  prxdidl:aftipcndia,qua:fubfidiaimpcurum  vulgo  dicuntur,non 
debcnturrarionerituIiCardinalatus,&eoquod  Cardijialatus  fic  bcnehcium, 
quia  non  cuilibet  Cardinali  dantur,fed  folum  illi3,quibu»  Papi  vulr  conferrc:  »?>: 
idco  licet  rcditus,qui  Cardinali  dcbcntur  rationc  tituli  fui,dicantur  bona  ccclc- 
fiaHica,faIaria  tamcn  &  fubfidia  impcnfarum,qux  aliquajido  Cardinalibus  tri- 
buunturalia  rationequamfui  tituIi,nonfuntbeneficiaeccIefiaftica.Tum,  quia 
nilobftat  etiam,qu6dtribuunturrationea6fcuumccclcfiafticorum,  &:ccclcfia- 
fticis  perfonispropriorum:quia  nechoc  fufficir,  vt  dicantur  bonaccclefiaftica. 
Nam  etiamca^ua.'danturclericis  rationcprccum,&:  oran'onum,rationccon- 
cionum,confcflionum,adminiftrationis  facramentorum,&:  aliorum  huiufmodi 
a<Sfcuum,tribuuntur  rationc  adfcuum  ccclciiafticorum,  qurEtamen  fcc.indumrc- 
ccptam  lententiam,non  dicufitur  bonaccclcli  iftica,qu>E  funt  resfacrar,  faltem 
quart^cfpecieijVt  in  monit.prreced.didum  eftjhoc  cft,res  dcputatre  ad  fuftetan- 
dumminiftroscccicfiiE  &pauperes,qu2efunt  primigeneris  quartje  fpccieire- 
rum  facrarum,<?<:  reditus  earum,qua:  funt  fccundi  gcneris  quarrxfpeciei  earun- 
dcm.Ad  hoc  enim,vt  aHqua  bonadicantur  ccclcfiafiuca,  Sc facra  oncri  prarfato 
fubic(Sta,oportetqu6d  finc  deputata  ad  fuftentandum  racra,velrcdituseorum, 
qua  rationcfuntredituseorum:&:nonfufficit  qu6d  percipiantiu:  ali.i  ratione 
puta,eleemofynx,vel  falarij,velftipcndij  iufti,vcl  remunerationis,veIaIiahu- 
iufmodi,  qua: non  fic  ius  fpiritualcillos  percipiendi  pcrpetuu,  in  fe  foli  ccclcfia- 
fticar  perfonx  confcribiIe,vr  ex  duobus  monitis  fupra  proximis  colligirnr,qualc 
non  funt  ftipendia  prxfata,nec  aliar  penfiones,qux  dantur  laicis,vel  clcricis  ra- 
tione  ahquorum  obfcquiorum  prxflutorum ,  vcl  prxftandorum.  Tum  deniquc 
.qu6d  ftipendium ,  feu  fubfidium  impenfarum,  quod  Papa  tribuit  ajicui  epifco- 
po,  quemaliqu6  iegat:,  noncftannumerandum  bonis  ecclcfiafticis,fiucfacris 
quarta:  fpeciei,fupra  monit.proximodiffinitis. 


14-  APOLOGIA     LIBRI     DE 

S  V  M  M  A  R  1  r  M. 

Bonotum  eccleJiaBicorum  verum  Dommum  ejfe  ChrlHum  Beum  irrejra- 

gabiliter  tenendum.num.\. 
Oftnio  communis ,  inqunm  confenfus  omnium  catholicorum  concurrit, 

fericulcf  in  materiafdeiy&mcrumrelinqmturnum.t. 
^uthoritas  fummorum  Pontifcum  neceffario  obferuanda.num.  ?. 
Bona  omniafacrafuntVei ,  &  omnia  ficrorum  fuBentationi  detutats 

funtfacra,&  qui  eafuratur^aut  rapitfacrilegus.num.^. 
Bona  cur,&  cfuofcnfr  dicunturnullim,cumfnt  Dei.num.^. 
Papa  non  eji  verus  rerum  eccJcfjd  Bominm ,  &  confequenter  nec  alius 

prielatu6:&  ratio  quare  aliquando  eas  alienant.nu.6.  &  nu.io. 
ProcuratorCafirisbona  eim  non  alienat.nifi  &c.num.i. 
BonaecclefaHicafuntDei,quoadverumdomimum,  ecclefa  &prdlatO' 

rumyquo  ad  adminiBrationem,pauperum  &  piorumjquoadfuHtn- 

tationem.num.%.&  ir. 
Bona  omnia  ecclefafacrajicet  confecrata  henediBione  aliis  facratiora^  & 

quofenfu  altquanonfint  in  hominum  commertio.  num.<). 
Beneficiarios  non  effe  vfuarios ,  necvfufru6iuarios  yfedmaim  facultati 

quamiiliy&minore  quam  hi.  num.ii. 
Bona  donataDeoferi  eiusiurenaturali ,  perinde  ac  alterius donata il- 

li.  numero  13. 
Bona  ecclefiaUica  eJfeDei,  &  nonvlliu4  hominis  Concilio  Tridentina 

diffnitum.num.i^. 

XXIII  I.  MoneOjquodprxfatusN.  nonfolum  nimis  confufe  tradlat  in 
primafui  libri  parte,c.i.num.i^.  penesqucmfit  dominiumrcrum  ecclefiaftica- 
rum,vt  diximus  fupra monito X  V  I II.  Sedetiam  noueacfalfeaffirmat  in  4. 
par.cap.fi^.quod  non  folum  rcdituum  bonorum  ecclefiafticorum,  fed  eorundem 
etiam  ftabilium  fiue  immobilium ,  verum  dominium  eftpenes  beneficiarios. 

j  Qnx falfa  & infolens conclnfio efl::quia imo eft folius D ei  &  D.  N.  lefu  Chri- 
fti.Quodirrefragabiliter  eiretenendum  probo.Primo,quod  communis  opinio 
id  habetr&nemo  catholicorum,quos  egolegerjm,  vfquc  ad  prarfatum  N.  aftir- 
mauit,  dominiumfaltem  ftabilium  fiueimmobilium,  &  mobilium  ecclefiaevfi- 
bus  deputatorum  eftepenes  beneficiarios  &ab  opinionecommuni,  in  quam 

^  prxfertim  omnium  do<5borum  catholicorum  confenfus  concurrir,non  eft  rece- 
dcndum.c.  De quibus.io.dift.&  dodtrina folcmnis lo.And. in.c.i.de  confti.Imo 
in  materia morum  &  fidei,  qualis eft ifta,non  poteft  id  fine  periculo  fieri ,  iuxta 
text.Irrefragabiles,in.c.EccIefiafticarum,&c,Inhis.ii.dift.  quodmultis&  yali- 

5  dis  rationibus  confirmat Alfonf.Caftrenfis in  lib.i.cap.^.  contra  omncs  hxrefes. 
Secundo,qu6d  fummiPontifices,quorum  authoritaseft  irrefiragabilis,c.fi  Ro- 
manorum.i$>.di(n;.c.  Hxc  eft  fides.z^.qj.afterunt,  ilUcfte  patrimonium  Chrifti, 

in.c» 


R  E  D  I  T I  B  V  S,      QV  JEST.     I.  i^ 

in.c.Cum feamdum,de  praeb.  &  in  c.  Cum  exeo,de  elcd.lib.6'.  elfequc  pecunia* 
Chriftic.i.ii.n.i.Tc-rrio^quodomniaCicrafuntroliusDei.I.Interftipulanrem.^. 
Sacra,deverb.obIig.§.Nul!ius,&  ^.Sacrar.Inftitur.dererumdiuifione.Atomnia  "* 
bonaeccleiiafticafuntfacra  quartxfpecieifacrorum,  fecundum  Thomamre- 
ceptum  in  i.fec.q.f^^.art.^.quoderiamfatetur  ipfemetN.  inquarta  partefui  li- 
bri  ca.^.coI.penul.&  probatureffic.icirer,eo  qu6d,qui  eafuratur,aut  rapit,dici- 
turfacrilegns.c.Prxdia.&c.Qui  abfl:uIcrit&c.NuIIi.i2.q.2.  Probaturitem,  eo 
quodratiocurbonafacra  dicunturefrcnullius,eft-,quiafoliusDeifunt.d.§.Nul-  '? 
Iius,lnftitur.dc  rer.diuif.Non  quidem  ita nullius,vt  occupantis  fiant.  iuxta  I.3.  in 
princip.ff.de  acquir.rcrumdomin.fcdira.vtnulliushominis  puri,vcl  hominum 
linr,fed  Dei tantum,&-  D.N.  Icfu Chrin:i,non  quidcm  eo  folo  nominc,quo  om- 
nia funt cius-,iuxtaiIIud,Domini  eft rerraA plenitudo cius.Pfal.25.«5c c. Quo iu- 
re.S.dift.fed  etiam  co  quod  nemo  alius  efb  Dominus  eorum,  &  fpeciali hominis 
vclhominumccnfura,fiuedifpofitione,funteidicata,donata,veIaIiasquxfita, 
vt  glofl-r  receptar  dixerunt  in  d.§. Nullius,  &  in  d.1,3.  Quarto,  quod  ratio  quare 
nulIiprxIati^etiamPapajpofruntfine  caufaiuftaftabiliaaIicnare,efl:-,quiafoIus  < 
Chriftus,^: nemo  a!ius,eft  verus Dominus eorum.Ec nemmi fada efl  a Chriflo 
facultas  alitcr  alienadi  ea^iuxta  c.  Nulli,de  reb.ecclef.non  alicn.  &:  c.Non  liceac 
Papa:.ii.q.i.Quinro,qu6d  ratio,propter  quam  cum  iufla  caufa  id  facere  pofTunt 
per  eadcm  iura^cfl^quia  funt  procuratorcs ,  &  adminiflratores  conftituti  ab  eo 
ad  adminiflrandum  ea,fccundum  mcntcm,&:intentionemeius,immediate,vel 
mcdiate.  Immediatc  quidcm ,  vt  Papa ,  &  ecclefia  vniucrfalis :  mcdiate ,  vc  ahj 
prilati^&beneficiari)  minifterio  Papac,  vcl  ecclcfia:  vniuerfa:,  confliruti imme- 
diatc,velmcdiate;  quiacaufaiufla  interuenicnte,yidcturipfc  Dominuslefus 
confentire,&'  resagi  iuxtamenrcm  eiufdem.Sicut  &procuratorCxfaris,  fine 
ipflus confenfu,&' menre.res  eius  alienare  non  poten:,&  cum  eo  poteft.l.i.  fF.de 
offic.procur.C.Tfar.&  l.Idem  IuIianus.§.Conf]:at,ff.de  Icg.i.&:  cum  iufla  caufa  id 
faciendi  contingit,videtur  Caefar  id  vellc,per  eafdem  11.  Sexto,qu6d  id  conclu- 
dit  dcclaratio  vcra  illius  di<5bi  Caietani  i.fcc.q.^j.art.S.videlicet.  Idem  effe  dice- 
rCjbona  ccclcfiaftica  cffe  Dci,Chrifti  vel  ecclefiar:dcclarandumenim  efb,verum 
efre,quoadadminiftrationcm,non  autemquoad  dominium. Nnm  verumdo-  ^ 
minium corum ,  efl apud  folumChriftum,  fiueDeum,non  autcm  apud  alios 
prxlatos&'bencficiarios,etiamPapam,vtipfemetC.iiet.ibidem  afHrmat,  & 
paulopoftdiccrur.  Apud  Papam  vcro,  &Ecclcfiamvniucrfalem,  vniuerfalc 
minifteriiim,&vniucrfalis  adminiftrandipotefbascis  immediatea  Dco  data: 
quc-c  miniflerio  Papi,vel  ecclefia:  vniuerfaHs  diftribuitur  aliis  pr.Tlatis,&  eccle- 
fiisparticularibus, inftitucndoperfcjVcl  pcralios  variaiurapercipiendi  illos, 
aut illosredirus  ecclefiafticos , illorum  autillorum locorum , dioec.^fum ,  paro- 
chiarum  &  pracdiorum,&c.&  conferendo  illa  canonice:  quar  iura,canones  vo- 
cant  bcncficia  ecclcfiaftica ,  fiucfacerdotia.  Quod  nos  in  rub.  de  pr.-cb.exadbius 
quam  ahj  fcripfimus  difliniendo  poft  Cald.in  c.Poftulaftijdc  refcrip.&  Anchar. 
in  c.r.dc  rcg.!ur.lib.d^.&  alios  ibi  citatos,Bcncficium  ecclefiafticum  cffc  ius  fpiri- 
tuale  confcquenterpcrcipiendi  aliquos  reditus  ecclefiatticos,conferibile  tan- 
tum a perf ma  ecclefiifHca perfona: ecclefiaflicaei', perperuum in fc , faltem quo 
ad  accipientcm.  pcr  canones,dodlrinas,  &iuraibiiatc  citaca.  Septimo ,  quod 

D 


i.6  APOLOGIA     LIBRI     DE 

rion  obftat  prardidis  argumcntum  N.fcilicetjQiiod  bona  ecclefiafticajquar  non. 

funtconlecrata{pccialibcncdid:ione,runtinhominumcommertio:quia  vendi 

&:  cmi  poirunt  prarfato  c.Sinc  cxcepticne.&  pra-f.c. Nulli.  licet  alia  quxrpcciali 

benedidione  conrccranruriVcIutifacravafa,racrxvc(lcs  fintextra  prifatum 

commertium,iuxtare^uIam,SemelDcodicatum,dercg.iur.Iib.(S'.  &  l.Intcrfti- 

pulantcm.§.Sc-icram.ff*de  vcrb.obIig.Non,inquam,hoc  ob{lar.Tum,qnia  omnia 

^    bona  ccclcliaftica  funt  facra,vt  prxdidum  eft,faltcm  quartx  fpecici  facrorum, 

etiamipfomct  N.  contitente,  licetnonxqualitcr  facra:  qjii.i  non  omnia  func 

confccrata  benedi6lionefpcciaIi,de  qujbus  agit  titul.de  confec.ccclef.  vel  al- 

iar.&  c.EccleriiSjCum  mulcis  aliis,de  confcc.diA.i.  Tum,  quia  non  folum  v\  ho- 

minum  commertio,vt  alia  profann,  fed  ita  vt  folum  ex  caufa  iufta ,  &  cum  fo- 

lcmnitate  intcriicnientc,<?c  non  alias,debennt  in  commcrtium  vcnire,  per  prx- 

fataiura,ficut  &  bona  Ca:faris,quxcxtracommertiumdicuntur.l.  Idcmlulia- 

nus.§.Conilat.ff.deIcgar.r.poiruntcommutaridc  illiusconfenfu,  vtibidcm,& 

in  I.  i.ti.de  offic.proc.Cxfar.djcitunita  &  bona  Chrifti  ,facra  quartx  fpeciei  fa- 

crorum,cxtracommertiumquidcmfuntfimpliciter,fcdita,  quoddeipliuscon- 

fenfucommutaripo{runt:quiconfcnfusintcrucnirecreditur,coipfo,qu6dadeft 

caufa  iufta id  facicdi.arg.c. Aurum  habet ecciefia.c.Gloria  epifcopi.  12. q.i. Tum, 

quia  eius  argumentum  folum  probat,qu6d  confecrata  per  aliquam  bencdidijo- 

ncm,funtfacratiora,&fpccialiorirationeDei,quamaliafacra,nonconfccrata 

peraIiquambenedi(5tionem;  fed  non  probat,qu6d  hxcnon  fintfacra,  ncque 

quodnonfunteius  fpeciali  ratione.  Quia  exeo  qu6daliquid  fitfacratius,vel 

fpcciahus,feu  magis  Ipccialiter alicuius,non  confequitur,qu6d  aliud,quod  non 

eft  tam  fpeciahter  eius  &  tam  facrum,  non  fit  facrum,ncque  fpccialiter  eiuf- 

dem:quiadaturfacrato  facratius,ficutbonomeIius.I.vbiautcmnon  apparec.  ff. 

de  verb.oblig.  &  patet  in  Rege,  qui  aliqua  habet bona,qux  funt  ipfius ,  quo  ad 

dire<Stum&  vtilcdominiumj&alia,  quxfunteius,quoad  dirc(flum  dominium 

tantum.HxccnimfpeciaIiterpertinentadeum,licet  illa  pcrrineant  fpecialius. 

arg.c.r.de  feud.c.Cxterum,de Iudic.&  omnium,qux  in  lib.  fcudorum  lcguntur, 

&  notantu r.O<Slauo,qu6d  neque  ipfe  Papa  eft  vcrus  Dominus  bonorum  eccle- 

{o    fiaftfcorum ,  per  text.in  hoc  optimum  in.ca.  Non  liceat  Papx.i2.q.2.vbi  de  hoc 

lacrus  fcribimus.Per  quod  ibi  fentit  idem  Archid.communiter  receptus,&  Pan. 

in.d.c.Conftitutus.Immo&  Turrecrem.in.c.Videntes.ii.q.i.  &Caiec.  in  z.  fcc, 

prxfaca  q.45.arc.8.&  mehus  q.ioo.art.T.ad.7.  Inferens  ex  hoc  vnam  graucmcon- 

ciufionem,qux  apudeumvideripoteft,quodipfum  aitaduerfarius  part.i.cap.L 

num.i2.cum  aIiismuItis,quosrefert,&:fcquitur  Dec.in.d.c.Conftitutus.&:  in.c. 

Epifcopus,  deprxb.  Si  crgo  Papa  non  cftDominus,  a  fortiori  nullusaliusa 

II    Chrifto  erit.ergo  folus  ipfe  Chriftus  eft  Dominiis  verus  eorum.Nono,qu6dip- 

fiftima huius  rei  veritas  cft  illa,qux colJigitur  ex  didis  Innoc.frequentius  rece- 

pti  inc.Cum  fuper,decauf.poftl{r&:  proprict.&cfficaciterprobatur  perPan. 

relatisaiiisopinionibusin  ca.Cum  e(res,dc  teftam.num.25j.  &  ahislociscitatis 

per  Deciumind.c.Conftitutus,derefcripr.num.^.  Ex  quibus  omnibus  colligi- 

cur ,  inquam,  ipfiflima  veritas  ,videlicet,qu6d  iura  qux  habcnt,  iiia  cITe  Chrifti 

vel  Deijintelligendafunt  quo  adverum  &  pcrfedum  dominium:  &  illa,  qua: 

infinuantc/Te  ecclefix,prxiatorum,  autbencficiariorumiinteiligenda  funtquo 

ad 


KEDITIBVS,     Qj;  .€  S  T.     I.  27 

ad  gubcrnatloncm ,  vel  adminiflrationcm  illorum.  Et  ea,  aiia.'hab?ntina  c/Tc 
paupcrum,ecclcfiarum  ,  veloperum  pioriimjintclligcnda  lunr  quo  ad  corum 
luftentationemritaquod  verus,&  perfecflusDominuseft  lefusChriflus.Guber- 
natoresautem  inflarprocuratorumj&tutorumcumfacultatcfc  deitlis  alcndi 
bcneficiavij.  Pauperes  vero  cccIcfia:&opcrapia,creditoresquidam  quorum 
fufbentationi  eorum  rcdirus dedu(flis oneribus debentur.  Dccimo,  quod  vera  & 
rccepraeftilla  fcntcntia,  quashabet,  aliquordoftores  male  vocarebencficia-    ^^ 
rio";  vfuariosrmale  item  alios  vocareeofdc-m  vfufrii6tuarios,  vc  tanj^it  gloir. 
fingul.vbi  latc  Panor.i?*:  Andr.SicuI.in  c.fin.  de  pr-cul.clcric.  co  quod  maior  cft 
cis  facultas,  quam  vfuariis:quoniamipfi  pofTiintin  fuos,(3(:  aliospiosvfus  de 
omnibus  rcditibusbencficiorum  difponcrc-,cnm  tamen  vfuarii,qui  cx  rc,in  qiia 
vfumhabcnt,  nihil  caperepolTunt,  pra:terquam  infolum  vfumquotidianum. 
Inflitut.dc  vfu&habit.in  princip.&rminor  quam  vfufru(ftuariis:quia  illipof- 
funtdonare,  5.:relinquercin  vira&inmortclicitefuosfruiflus,  quibufcunquc 
volucrint.lnflitur.dc  vfufrud.in  princip.&'  mclius.inflitut.  dc  vfu,  &  habit.§.r. 
/Inc  vllopaupertatisautpietatisintuitu,obfolamamicitiam,cognationem,auc 
ribcralitatcm,bcneficiarij  vero  minime.  Quodpalamdcclaratpofl  alioscon- 
cil.Trident.fcir.  i^.cap.i.dc  rcformat.  inhxc  verba.  Omnino  vcro«is(rciIiccc 
epifcopis)inrerd!cirur,nccxreditibuscccIcfixconfanguincos  familiarcfuefuos 
augcre  ftudcant.-cum  8c  Apoflolorumcanoncsprohibeant,  nercseccIefiafliL- 
cas,qui  Dei  funt,confanguincis  donentj  fcd  fi  pauperes  fint,his  vt  pauperibus 
diflribuant:&"pauIo  infcrius.  Qua*vcrodc  epifcopisd!(ftafunt,eadcmnon  fo- 
lumin  quibufcunqucbeneficia  ccclcfiaflica,tamfa;cularia,  quamregulariaob- 
tinentibusprogradus  fui  condicioneobferuari,fedctiam  ad  S.  Rom.ecclefix 
Cardin.  pertinercdccernit.  Vndecimo,irrefragabiliterprobatur  ,carationc, 
qu6ddonata&rcli<5laIegirimeab  eorumdominis,fiunteorum,  quibus  dantur 
aut rclinquuntur.I.Tradirionibus.C.de pac5b.§.Per  traditioncm.Inftit.  dc  rer.di- 
uif.  Atbonaomnia  ecclcfi.iftica  funtlegitime  abhis,  quorum  crant,  donata, 
obIata,veI  relidla  Deo  vcl  Chriflo,vel  eius  intuitu  &  nomine,cccIcfIis,vcI  mt- 
niflriseiustanquameiusvicariis,procuratoribus,  vcl  difpenfatoribus,  mcdiatis 
vcl  immcdiatis,quod idcm  cft,arg.I.fi procurator.ff.de  acquir. rcr.  domin.  ergo 
fadta  funt  eius.  Imo  cum  priuilegio,  per  quodantc  qua:fitam  pofrcfTionem, 
ctiamquoaddominium,quiruntur.I.fin.C.defacrofan6t.ccclc(.Ergofuntcius, 
&  quidcm  iurediuino,  &narurali,  prajfuppofitorerumdominioiuregentium 
introdn<5to.c.Ius  gentium.r.diftinft.Duodecimo  tandcm,  quod  cxprefTe  conci- 
lium  Trident.  inlocopraecitatoperilla  verbaproximerelata,(Q^ae  funtDci)    ij^^ 
diffinit,  omnesecclefiarrcsefre  Dci:  &:iraiam  non  vidcturlicereconrrarium 
tenere,ncquc  opinari.  arg.  ca.  Maiores.  24.  q.i.  ik  ira  opinio  communis  videtur 
efTciamfadtadc  fide  nece{rariocredenda:&confequenter  non  debuitincaute 
N.contra determinationem  ccclefiae  adco  claram,  affirmarc;  vcrum  dominium 
illorumefrccIcricorum.Quod,vtprxdixi,ncmo  catholicorum,quemlcgerim, 
vfqueadeum  tuit  aufus  affirmare,etiam  ante  prajfatum  concilium ,  faltcm  quo 
ad  dominium  rcrum  flabilium,  feu  immobilium ;  ncque  mobilium  vfibus  eccle- 
•fiac,a  beneficiariorum  vfibus  feiundiis  dcputatoruni. 

D     i 


z8  APOLOGIA     LIBRl      DE 

SVMMAKIVM. 

Sacrarum  rerum  qitatuorJpecUs,&  qu£:  &qu4rUjpccieiduogencra,& 

alid  aliifficratiores.num.i. 
BonU  fecundi  gerterls  quart^  j^ecies  vtendi  facultas ,  liherior  facultate 

vtendi  bonis  ftrimi  generisyfed  nonadeo ,  'vtfacultas  vtendi [atrimO' 

nialihm.num.t. 

XXV.  Monco,qu6dlicetdominiumvcrum  &  abfolutum  omnium  bono« 
rum  ccclcfiafticorum  licpcncs  Dcum,&  D.N.IcfumCliriftum,vtin  monito 
proximo  probatumcft,&ideo  omniaillafintfacraj&omnis  irrcuercntia,qua: 
fitpcr  violacioncm  corum  (\i  facrilegium,vt  difSnit  Thom.in.i.fcc.q.5)5).art.i.& 
efficacitcrprobaturperca.Prxdia.  ca.  Qjjiabftulcrit,  &  aliacicata  mmonico 
prxccd.num.^.AIia  tamcn  aliis  funt  facratioxa,vt  idcra  Thom.  probat  ibi  art.5. 
diccns,qu6dinter  rcsfacraslummum  locumobtincntipfafacraraenta,  quibus 
homo  fandificatutiquorum  praccipuum  efl  Euchariflig  lacraractura,quod  con- 
tinct ipfum  Chriftum:&:  ideo  facrilcgium,quod  contra hoc  facramcntum  com- 
mittitur,graui(rimum  cft  interomnia.  Pofl facramcnta  vcro,fccundumlocum 
tcncnt  vafaconfccrataadcorum  fufccptionem,&ipfx  imagincs  facra:,&:rcli- 
quiaefandiorum,inquibusquodammodoperfon2elan6fcorum  honorantur,  & 
dchonorantur :  deinde  qux  pertinent  ad  ornamenta  ecclcfiar ,  &  miniftrorum: 
dcindc  caquarfuntdeputataad  fullentationem  miniftrorum,  flue  fint  mobilia 
fiueimmobilia.  Quicunque  autem  contra  quodcunquc  pracdidorum  peccat, 
crimen  facrilcgij  incurrit  hjcc  ille.  Ex  quibus  verbis  colligitur  efTe  quatuor 
fpccics  rerum  ecclcfiaflicaium  &  facrarum.Prima,facrametorura.  Secunda,va- 
forumad  fufceptionemeorumconfecratorum,  &  reliquiarum,&c.  Tcrtia,or- 
namenrorum  ecclefi*E,&:  miniflrorum.  Quarta,bonorum  ad  fuftentanda  prjc- 
di(fla  deputatorum:cui  addimus  primo,qu6diicutrcs  primjefpccieifuntmagix 
facrar,quam  res  facrse  fecundar  fpecieii  &  res  facrx  fccundac  fpeciei  magis  quam 
terti2i&  res  tcrtiar  magis  quam  quarta::ita  facultas  a  Dco  miniflris  eius  fadta  ad 
vtcndum  rebus  facris  prims  {^zoi^v ,  flridior  eft  facultate  vtendi  rebus  fecuda^: 
&  facultasvtendirebusfecundajfpeciei,ftri6tiorfacultate  vtendirebus  tcrtia?: 
&facultasvtendi  rebustertiaE,ftridiorfacuItate  vtcndircbusquarrx.  Secudo, 
quod  rcs  quartae  fpeciei,fcilicet,dcputata:  ad  fuftcntandum  omnia  facra,funt,vc 
fupra  didtura cfl,monit.  XXII.  duplicis  generis \  Alterius enim  generis  funt 
flabiha  fcu  immobilia,  de  quorumnumerofuntetiam  iurapercipiendi  annuos 
rcditus,Clem.Exiui.§.Ciimque  annui  reditus,de  verb.iigni.  &  aliapretiofamo- 
biIia.Altcrius  autem  funt  fru6i:us,fcu  rcditus  eorum,  qui  ex  illis  redcunt  annua- 
tim:&  qu6d  qucmadmodumilla,qux  funt  primigcnerisfunt  facratiora,  quara 
qua:funtfecundi-,itafacultasconceframiniflris,aChrifl:o  veroomnium  lacro- 
rumdomino,  vtendieis,ftrid:ioreft,quamfacultas  concefla  abcodem  vtendi 
bonis  fecundi  gencris.  Qu6  fit,vt  bona  primigeneris  non  pofllnt  alienari  fine 
gcandi  caufa,&  foleranitate.c.Sine  exccptione,cum  multis  aliis,ii.qua;ft.i.&  c. 

Nulli, 


\ 


REDITIBVS,       QyjESr.     I.  i^ 

NuUijde  reb.ccclef.non  alien.Bona  autem  fecundi  generis,  fic.c.  Veftra,  de  lo- 
cat.&c.Quoniam,neprajlativic.fuas.  Tertio,  quod  iicetfacultas  vtendi  bonis 
fecundi  gencris,  fciljcet,  reditibus  fa<^a  fit  bcneficiadis  liberior,  quim  facultas  * 
vtendibonisprimigeneris:non  tamen  efladeoliberalicutilla,quamhabenc 
vtendi  bonis  patrimonialibus ,  vel  quafi  patrimonialibus :  quoniam  harc  adeo 
hberaefl:eis,ac  laicis ,  vtcndifuisreditibuslaicis.arg.c.  Fixum.u.q.^.&c.Qui- 
cumqiie,dcteftam.<5cideoTionpofluntcisvti,niriadte,5cfuos,«Sc  paupercslu- 
ftcntandos,  vt  infra,monito  XXVI  I.probabitur. 

SrMMARIVM. 

BoHA  henefciarij  pr^mfirtui ,  deuoluta  wjitccefforem ,  anjtntprimlgenerif, 
4nfecundiyquartixjpeci€i.nu.i.  ■• 

XXVI.  Moneo,qu6dgrandiseftqu.Tftio, anreditus, dcquibusbcneficia- 
rius,  nequc in  vita,  nequc  in  morte  quicquam  difpofuit, debeant collocarifub  i 
primo  gencre  bonorum  deputatorum  ad  fuftentandum  facra ,  an  fub  fecundo j 
efto,qu6diurcperueniant  ad  fucceflbrem.  Qua: quiftio  ideo  cftmagnimo- 
mcnti,qu6d  fl  collocari  debcant  fub  primo  gencre,fucccflbr  non  poteft  ea  fuis 
vfibus  impcnderc ,  plufquam  alia  immobilia  fui  beneficij.  Si  autem  collocen- 
tur  fub  gencrc  fecundo ,  poterit  cis  vti  ad  fe ,  fuos ,  «Sc  paupcrcs  fuftcntandos, 
pcrindc  ac  rediribus  fuo  temporc  ex  bonis  primi  gcncrisad  eum  pertincnti- 
Dus.  .Huiusqiuxftionisrcfolutioneminfcremuscommentario  c.Non liceat  Pa- 
pa:. i2.q.2.  c]i'6  cti am  remittemus  aliquot  alias,  qua:  ficut  harc  pertincnt  ad fpo- 
liaclcricorumrdcquibus,  quianonpotcraminhac  apologia  proreimagni- 
tudme ,  ne  nimium  excrefceret ,  fcribere ,  commentarium  illum  feparatim 
corapono, 

SVMMARIVM, 


Bena  ecclefiaBicafuhie^a  ejje  oneri,  &  modo,  vtfu^erfuapu  operihm  ero- 

gentur.nu.i. 
Chriliiani  ecc/efa  primitiu^  fKtia  bonorum  dabant  ^pojlolis  adfujlen- 

tandos  egenos.  nu.i, 
Clericorum  bona  ejfepauferum,  vt  intelligendum.nu.^. 
VicariumfoteJlAtefibi  tradita  vtidebere,  iuxta  mentem  tradentu.nu.^. 
ChriJ^um  non  effe  minus  liberaUm  nunc,  quando  efi  ditifimus ,  quam  cum 

effetfauferrimus.nu.^. 
Bona  nonejfedata  ecclefiaHicls,vtfrimogeniA  diuitibui  in6tituAntur,nec  vt 

cognati  augeantur.nu.6 . 
Onus,&  modum  inducunt  diSiiones  vt,<LAd,  ob,  Pro,  In,7ie,  &c.qH4  ad? 

duntur  dtJ}ofttionibus,quibus  bona  datafunt  ecclefm,nu.j. 


^  APOL  OGI  A     L  IBRI     DE 

1         XXVII.    MoneOjdixiflTcmein  prarfatolibclio^q.i.nu.iy. pr.-cditftabona 
ccclefiaftica,  quarfunt  facra  quartsfpccieircrufacrarum,  vt  duobus  proximis 
monitis  di6fcum  eft/uper  quibus  fundata  funt  faccrdotia,  (eu  bcncficia,qu.T  ha- 
bemus,  efle  fubicdta  ei  modo  &  oneri  expreiro,  aut  tacito,  vt  ea ,  qua:  minirtris 
cius  fuftentatis  honefte  fuperfuerint,infumantur  in  paupcres,&  aha  opera  pia, 
cuius  contrarium  affirmat pr.rfatus  N.  fcd  male.  Primo  quidem ,  propter  illas 
deccm  &  fex  rationes  ibi  politas,quarum  potiores  ncruos  fummatim  infra  tan 
gemus.  Secundo,qu6d  ipfemer N.  Cihi  conrrarius  id  fatis  faretur  in  c.i.parr.i.in 
h.TC  verba.  Bonorum  igitur  ccclehafHcorum  natura,ab  initio  nafcentis  ecclefiae 
ab  Apoftolis  conftituta ,  Sc  pcr  manus  ad  pofteros  tranfmiira ,  duphcem  vfum 
profpicere  vidctMr,diuini  fc'licet cultus  exhibitionc,  3c  pauperum  vicftum  fidc- 
lium. Et Gregor.  allcgarus  ibidem  oer  ipfummct (ic  air,  in  c. Qiiia  tua fratcrni- 
tas.ii.q.i.Orane  quod  fupercft  ncccflitaribus,in  caulis  piis,ac  rcligiofis,  erogan 
dum  cft ,  Domino  magiftro  diccnre ,  Omnc  quod  fupercft  date  eiecmofynam: 
quibusfubdirN.hoEcverba-,  Illudcernflimumeft,  illaqucencceiririanonfunt, 
IicermaximeadornatumdininicuIrus&:ck-gantiampcrtineanr,ncccfliratibus 
-   ^   paupcrum  debere cedcre,  vt  beatus  Ambrof.  probat ,  in  canone ,  Aurum  habet 
cccIefia,i2.q.2.&diuusHier.inc.Gloriacpifcopi  ead.cauf.<5(rq.Hxcilic.Tcrrio, 
quod  licet  ille  negaftet ,  &  nemo  contradicerer,probaretur  tamen  irrefragabi- 
lirer pcr  Adfcorum  cap.z.fub  finem  &c c.<^.Sc 6.  Ex  quibus  palam  coll igitur ,  illos 
fidelesprimosvendidiftefuabona,  ^dediftc  Apoftolistanquam  Chrifti  vica- 
riis,&  eius  rcm  agenribus,pretia  illoru,  vt  alerentur  ex  eis  fideles  egeni.  Et  cer- 
tum  eft ,  eorum  iucceftcires  cum  eodem  modo  Sc  onere  retinuifte  prardia ,  qux 
poftea  feruarunt  inuendita,vt  fiituris  neceftitatibus  prouiderent.  Id  quod  clare 
teftatur  Melchiades  Papa in  c.Futuram.i2.q.i.&" clarius  Vrbanus  in  c.Videntcs, 
ead.cauf&q.AntequosidefermedixitCIemensin  locisinfracitandis.  Quar- 
5    to,  probatur  per  c.  Res  ecclefije.ii.qu.i.  quod  fic  haber.  Rcs  ecclefix  non  quafi 
propriar,  fed  vt  communes Domino  obiatar,  cum  timore non  in  alios ,  quam  in 
pr.Tfatos  vfus,  fcilicet ,  pios  funt  fideliter  difpenfandae ,  &  in  c.Epifcopus,  ead. 
cauf.&q.ibi,Epifcopus,fi  contentus  his,fcilicct,  vi<flu  3c  vcftitu  minimefuerit; 
conuertat  aufc  res  ecclefia:  in  (uos  domefticos  vfus,  &c.  fynodo  prouinci.T  poe- 
nasperfoluat,  &c.Praecipimus,cad.cauf.  &  q.ibi,  indigentibus  omniadifpen;- 
fentur,&  in  hoc praedicSto  cap.fin.Kj.q.i.dicitur^quodjQ^icquid  habent  clerici, 
paupcrum  eft,hoc  eft^quicquid  cierici  haben t,  quatenus  kmt  cierici,  hoc  eft,dc 
reditibus  ecclefiaj,dedu(5tis neccflfariis,  paupcrum  eft,id  cft,  dandum  eft  paupc- 
j  ibus,&  piis  operibus  diuinum  cultum  6c  paupertatem  relpicientibus,  &  Augu. 
in  c.Quod  autem.i^.q.y.debonisccclefiafticis,  ait.Non  funtnoftra,fcd  paupe- 
riim,quorum  procurarionem  gerimus.Et  Ambrofius  in  c.Conucnior,  ead.cauf, 
q.S.ibi.Omnia mea  funr  paupcrum,cui  confonat  c.pcnul.  6c  c.fin.u.q.i.  &  alia, 
qua:  adhocpropofitumin  pra:fatoIibcllocitauimus.Quinto,qu6dmc.Reuer- 
^  ^imini.i^.q.i.Hieronymusait,Deum  in  pauperibus,  fi  non  accipiantclccmoly- 
nas,defrandari-,eo  quod  decimar,(3c  primitix,funt  Dei  polTeftiones.  Et  in  c.De- 
cimar,ead.cauf.&  q.decimac  dicuntur  ab  Auguft.efFe  tributa  egentiu  animarum-, 
&  quod  eas dare  nolcns  tot  animas  videtur  Otcidere,quot mortui  fuerunt  ege- 
ftatCjtfteqi  illasrcm  aDeo  paupenbjas  delegatam.  Sexto,  quod  bona  pracdi(5la 

funr 


REDITIBVS,     CiyJESr.    1.  51 

fuht  bona  Chrifti ,  quo  ad  verum  &  perfc(5lum  dominium  \  pr^Iati  vero  eriara 
Papa,&  ecclefiaetiam  vniucrfalis,  quidam  ceconomi,  difpenfatorcs,  &  procu- 
ratorcs cius,vt  in mon.  XX II II.  cfficaciter  & l.-ite probatum & declaracum 
cft:.  At  conftat  iure  diuino,  &  humano,  vicarium  procuratorem  &  difpcnlato- 
rcm,dcbcrc  vti  poteftateiibi  tradita,  fecundum  inrcntionem  domini  principa- 
lis  ilhm  ei  tradcntis.l.r.tf.de  offic.procur.C^far.c.fi.de  prxb.iuxta  illud  PauJi.r. 
adCorinth.4.Sicnosexiftimethomo,tanquammJniftros,acdifpenfatoresmi- 
nifteriorum  Dci:&  illud.  Hic  iam  quxritur  inter  difpcnfatores  ,  vt  fidclis  quis 
inueniatur :  Sc  iuxta  illud ciufdcm.z.ad  Cor.io.  Potcftatem  dedit  nobis  Dcus  in 
acdificationcm  ,  non  autcm  in  dcftrudioncm :  &c  iuxta  illud.  c. Supcr  litteris,de 
refcrip.  Quxratiomouctdelcganrem,dcbcr&moueredclcgarum.Atconftit 
(confitcntcetiam  ipfomct.N.  Sc  D.Soto,cuinidtur,inlib.io.q.4.artic.4.deIuft. 
Sc  iure )  intcntioncm  &  voluntatcm  Chrifti ,  fuiftc ,  ac  cfte ,  vtde  bonis  fuis  fu- 
perflua  dcntur  pauperibus ,  vcl  aliis  piis  opc  nbus.  Crcdcndum  cnim  cft ,  vt  in    f 
pr.xfato  libcllo  diximus,cum  vcllc,  vt  tanta  vcl  maior  hbcralitas  cxerccaturde 
oonis,  qux  data  funt  ei,pofteaquam  viuit  immortahs,quam  de  his,quaj  data  fuc 
runt  ei,dum  cftet  mortalis.Nam  qui  cum  egcrct,non  capiebat  mortalia,qui  rc- 
gna  daturus crat  coelcftia :  vt  habet  hymnus  Epiphaniar ,  non  cupiet  poftquam 
habcr,  &  dedit  tanta  carleftja.  argumento  a  maiori.c.  Cum  in  cund:is,  de  ciedJr. 
Authcn.MtiltomagiSjC.dcfacrolandV.ecclcf.CumcrgotuncvoiuiiretjVtquod 
fibifupcrcrat,fcfuifquc  miniftrisfuftctaris,darcturpaupcribus,cretlendumeft 
nonc  quoque  vellc,  vt  qucd  fupercft  fuis  miniftris  honefte  fuftcntaiis ,  tribua- 
tur  eifdcm:quandoquidcm  non  eft  illi  vlla  rc  opus,  Sc cx  prarteritis  pnefumun- 
tur  furui-a.c.  Ex  ftudiis.  &c  c.fin.  dc  prarfump.  Ergo  cx  eius  intentione  illum  mo- 
dum,  &  onus habcnt illa  bona  bcncficiariorum.  Scptimo ,  quod  qui non funt 
vcrifimilia,  non  funt  aflerenda.  c.  Q^ia  non  eft  verifimile,  de  pra:fump.l.  Non    ^ 
cft verifimilc.ff.quod  met.cnuf  Atnon  eftvcrifimiIc,illos  antiquosfidcles,tam 
religiofos,tam  humdes,modeftos,&  icpcrantes,quf  fua bona  ob  amorem  Dei^ 
&animarumfuarumfalutemdederuntccclefiis,camcnteilladcdiflc,vtclerici 
fumptuofccomedamus,&bib3mus,colcdogulam,qu.:^millioderunr,nequcvc 
nos,& noftras  domos,  familias,  parieces,  ledicas,  mulas,  fplendide  vcftiamus, 
honorcm  humanumadoratcs,cumambitione&iupetbia,quasilliprohumili- 
rate,&  modeftia  contcmpfcrunt.Ncq^uc  etia,vt  grandia  prnnogenia,fiue  maio- 
ratus  inftituamus,vt  cognatos  noftros  magnificemus-,cum  illi  noluiflent  illa  do 
nare  fuis,vt Dco  donarent.  Neq-,  vt  thefaurizcraus  in  terris id,  quod  imitantes- 
cos,thefaurizarc  dcbcmus  in  ca:lis:fed  vt  ecdcCiq  miniftri  primu-,deindcpaupe- 
res  alan tur.  0<3:auo,  q?  beatus  Clemcs,  Papa  fimul  &  martyr  difcipulufq;  beati 
Petriinhb.i.c.i5).deconftit.apoft.ait,Decimas,&primitias,adhocfuifledatas 
ecclefi?,in  h^c  vcrba.Homo  Dci.f  Epifcopus,qu?,ex  dccimis,&primitiis  fccun 
dum  mandatu  Dci  datur,rcde  difpenfct  orphanis,viduis,afflidis,&  peregrinis 
egcntibus,vtquihabetDcumharumreruratione  rcpofccntem:&  Paulo  poft. 
Omnibusegecibus,cu  iuftitiatribuentcs,ipfiq-,his  vtctes,fcd  non  abutentes;co- 
medentcs  dc  his,fed  no  foli  voraccs,cgcnifq-,  impertietes.  Et  in  li.S.c.jc^.per  harc 
verba:Etiapr^cipiodecima5offciri,advi(5tureliquorucIcricoru,viroinu,acvi 
duaru,&  his,  qui  fun?  paupertate  opprcfll.  Et  li.i.c.jp.pcr  h^c  vcrba.Dabis  epi- 

fcopo 


31  APOLOGIALIBRIDE 

fcopo  iufta  tua  :te  enim  dare  oportet ,  illum  vero  diftribuere  tanquam  occono- 
mum,&  difpenfatorem  reru  ecclcfiafticarumrquod  clarius  teftimonium?Nono 
quod  fextafynodus  relata  in  c.ApoftoIica.ii.q.i.dehis  ipfis  reditibus  agens,dc- 
cernit,  eos  efte  ad  vtilitatcm  miniftrorum ,  6c  ob  cfcam  pauperum,  8c  peregri- 
norum  fuftentationem.&  SymmachusPapa  in  c.Indigna:,  ead.cauf.  &  q.male- 
dicitcum,quibonah2cmaleimpendlt,coquodfubftantiampauperumcontra 
fas  difpergit.&concil.Antioch.in  c.Epifcopus.ii.q.i.cIare  haber,qu6d  quamuis 
cpifcopus  de  fui  patrimoni j  rcdiribus,  ad  libitum  difponcre  poflit ,  non  tamen 
deecclcfiafticis.-quin  &concil.Trid.in  feiTi^.cap.i.de  reformat.confirmansid, 
quod  antea  dixit  Bernardus ,  late  relatus  a  Dyonifio  Carthufiano  in  lib.contra 
pluraIitatembencficiorum,art.8.intcrdixitepifcopis,&aIiisbeneficiatiisetiam 
fi  Cardinalesfint,nefuoscognatos,  aurfamiiiares  de  rcditibusccclcllaraugeat. 
Quod  vtiqucnon  fccifret^finonintcIIcxifTct  cftc  illamdifferentiaminterre- 
dicus  patrimoniaIes,&  laicos  cx  vna  parte,&  ccclcfiafticos  ex  altcra.  Quod  his 
ineft  onus  prxfarum  vr  impendatur  in  honcftam  miiii  ftrorum,  &  paupcnim,ac 
j    aliorum  opcrum  piorum  fuftcntationem,  & confcqucntcr,  vt diftcibuantur  fu- 
perflua  pauperibus ,  vel  aliis  piis  opcribus.  Dccimo,  quod  datum vel  reli£tum 
alicui  vt  aliquid  dct  alteri,dicitur  donarum,vcI  rcli6lum  fub  modorco  quod  dla 
coniundtio ,  vt  faltem  cum  adiicitur  drfpofitioni  requirenti  aliquid  poftea  ex- 
pIendum,modum  importat  iuxta.l.i  C.de  his,quae  fub  condir.&  I.i.  &  j.de  do- 
nat.  qu2  fub  modo ,  &  glof  c.  Verum ,  de  condit.  appofir.  &  Bart.reccptus  in  K 
Quibus dicbus.§.Tcrmilius.fF.de  condit.  &  dcmonft. diccns idcm de illo,  quod 
datur  fub  iIiaconiun<Stione,ne,pro,vt  non,vclfub  prspo(iDione,ad,&  in,quo- 
ties  adiiciuntur  alicui  rci  poftca  explicad.Trvt  videre  efl  apud  eum,  a  nu.^.vlque 
ad  io.per.l.  Si  tibi,  &  l.i.ff.de  Ieg.3.  &  1.  Libcrras.§.r.fF.  de  manumifr.tcftam.&  1. 
Cum  pater.§.Titio,  de  leg.i.  &  prazdidto  §. Termilius,  &  l.ante  penul.de leg.i. 
&  l.Si  quis  pro  redemptione.C.de  donat.&  l.folemus,&  I. fin.de  opcr.nou.nun 
ciat.quae dax poftremaeagunt de di6tionc,in,quod  ipfum eft dc di6tione,ob,C.  . 
de  cond.ob  cauf.per  totum.At  bona  Ecclefix  donata  funt,aut  rclida  D.  N.  lefu 
ChriftOjVel  Ecclefiis,vel  pcrfonis  ecclcfiafticis,raquam  procuratoribus,&  eius 
negotia gerentibus.  Quod  idem eft , vt reditus eorum pra:beantur vfibus prac- 
fatis,vcl  in  eos,  vel  ad  eos,vcI  pro  eis,vel  ne,pro  vt  non  dentur  aliis.Nam  lexta 
fynodus  in  c. Apoftolica.ii.q.i.dc  his  reditibus agens,  decernit,  cos  efTe  ad  vti- 
litatem  miniftrorum,&  ob  efcam  pauperum,&  pcrcgrinorum  fuftentarionem. 
Pondera  praspofiriones^ad,  &  ob,quarimportant  mcdum,  &  onus,  vt  pra^dixi- 
mus,  &  in  c.  Peruenir.i^.qu.7.  Vetatur  cpifcopis  darc  confanguineis ,  &  ira  ne 
dent  confanguineis,quod  importatmodum.  Sicut,  vt,non,  vt  proxime  di(5luin 
cft.  Quin  &  concilium  Tridenr.  in  feflione  z^.cap.i.  dc  reform.  inrerdixit  epif- 
copis,&  aliis,etiam  fi  Cardinalesfint,  nefuoscognatos  autfamiliares  de  redi- 
tibus  eccLefias  augcanr.  Pondcraverbum,ne,  quod  inducitmodum  &  onus,& 
in  c.In  facris.KJ.q.i.fic  habetur,in  facris  canonibus  pra?fixii  eft,vc  dccima?,iuxta 
difpofitionemepifcopidiftr)buantur.Ponderaverbum,vr.Piisautcmoperibus 
cfTediftribuendas  habetur  inc.Dccimas,cad.cauf.  &  quajfiibijOmnc  quod  fu- 
percft  in  caufis  piis  ac  religiofis  erogandum  eft;vbi  etiam  pondera  prajpofirio- 
Bem  in  j&  in  c.In  canonibus,  ead.cauf.&  qua:ftJiabetur,Epifcopuin  pofitum  ad 

per 


REDITIBVS,     QJTjEST,     I.  ^^ 

perfevel  alium  difpcnfandum  mifericordiam  pauperibusrvbi  ponderaver- 
bum,ad;quod,vt  didum  eft,inducit  modiim  &  verba  principij.c.Dccimas,ead. 
caul.&qu^ft.  funr  ha-c.  Dccimas,  quasin  vfum  pietatis  conceflas  eflTc  canonica 
authoritas  demonflrar ,  &  v  rba  medi j ,  hacc  alia.  Has  vero decimas fub  manu 
Chrifti  fore  cenfemus,vt  ille,qnica:teris  pr^eft^omnibusiufte  diftribuatrin  qui- 
bus  pondera illa  verba,in,  &", vr,  qtis  modum  important, vt  prsdixiraus.  Cum 

crgoh2edi6liones,ad,m,ob,ne,pro,vr,non,modum&onusimportent,faltem 
cura  futurae  rei  explicandx  adhibcntur :  cumque  bona  clericorum  fint  eius ,  ad 
in,vcl  ob  vfum  pietatis  &  paupc  u,  vel  pro  ilIodata,veI  vt  eis,  &  non  ahis  ero- 
gentur,manetprobatum,  ecclcfls  bona  pridido  modo,&  oneri  fubiec^a  efle. 

SVM  M  A  RI  VM, 
Pauperum  a^^ellatione,  in  hacmaUriay  omniafta  contineri.nu.\, 

XXVIII.  Moneo,dixiflc me  in  praefato  Iibello,nu.io.per pauperes  in  hoc  ' 
propoflto  dc  dado  fuperflua  redituum  cccleflac  paupcribus,  non  folum  intclliffi 
pcrfonasinopes/cdetiameccIcfias,&  monafteriatam  fa:cularia,quam  rcgula- 
ria,&alia  omnialoca  &  operapia.  Quod  etiam  prarfatus  N.fatctur,  &coIIigi- 
tur  cx  Tho.i.fec.qu.i8^.art.7.in  corpore,  quapft.  &  ad  fecundum ,  &  Quodlib.^T. 
art.u.  &  probatur  in  c.  De  reditibus,  &  c.Quatuor.u.q.i.Ex  quibus  colligitur, 
quod  eaquaf  fupcifunt,non  dcbentur  folis  paupcribus,  cum  etiam  fabricis,or- 

namentis,&idgcnusahisdiuinocultuicongruentibus,fintimpertienda.Quod 
etiam  redle  determinat  Adrian.  in  4.  de  reftit.q.u.col.7. 

SV MMA  RIVM, 

Pia  operay  qud  radicitm  dejinitay&  exemfls  ittuftrata.nu.\. 

Pia  qu^dam  infe  coram  Deo ,  quA  coram  iudicefint^rofana,  &  econtrario, 

mm.u 
Pietatis  virtutu  opera,non  dicipia  inpropofito.num.$^ 

XXIX.  MoneOjdixifle  me  in  loco  fupra,monit.proximo  citato,neminem  i 
rcperiifle,quiradicitusdiflinierit,quacfintoperapiajtametfiperpIurimosfue- 
rit  tadum ,  vt  colligi  poteft  ex  Ludo.  Romano ,  in  Auth.  fimilitcr.C.ad  I.Falci- 
diam ,  &  aliis multis.  Vcrum  confideratis  omnibus ,  breuiter  dcfiniri  poflenr, 
cffe  illa,quae  fiunt  principalitcr  ob  cultum  diuinum,  vcl  mifericordiam,  imme- 
diatc  vel  mediate :  quia  pictas in  hoc  propofito,  non  fignificat  virtutem  illam, 
quapatriam,parentcs,  &  cognatos,coIimus.  De  qua  per  Thomam  z.  fec.q.ior. 
fcd  iHam,quar  religio  dicitur,qua  fciIicet,Deu  colimus;  vt  accipit  Auguft.lib.ia 
de  CiuiLDei  cap.4.  &  c.i.ii.q.i.c.  Legi.z^.q.  8.  &  c.  Quxlibet.ii.  qu.2.  Quibus 
duobus  poflremis  modis  accipitur  in  noftro  propofito,  in  quo  de  pietatis  ope- 
ribus  agimus.  Per  illud  autem  verbum,cultum  diutnum,in  definitionepofitum, 
intclligo  non  folum  illum ,  quem  exhibemus  Deo  per  virtutem  religionis,  feo 

E 


54  APOLOGIA     LIBRI     DE 

latricE ,  fed  ctiam  cum ,  quem  exhibcm  us  pcr  trcs  virtutes  theologicas ,  fidcm, 
fpem,«Si:  charitatem,  quibus  colitur  Deus,  licet  aiiter,  quam  pcr  latriam,aut  rc- 
hgionem,virtutum  moraUum  primam,  iuxta  Tho.i.fec.q.Sr.art.^.Quare  opera 
pietatis dicuntur  omnia,  quaz  propter  cultum Dci  potidimum,  &  prmcipalitcr 
aguntur,vccapcllanix,bcncficia,mifrc,&aliaofficir.diuina,(S(:omne,quodad 
ea  principalitcr pertiner.Talia  etiam  (unc  feptem  opcra mifericordia:  fpiritua- 
lia,qu2:  continentur  in  illo  veriiculo;  Confule,  caftiga, dimitte,  folare,fer,ora: 
intelIigendo,pcr  confule,ctiam  doce,vt in  Manuali  confcHariorum^cap.i^.di- 
ximusiquiaha-cfuntoperavirtutis  mifcricordia:,quaopitulamuregenisrerum 
fpiritualium.  Talialuntquoqucfeptcm opcra  mifericordix  corporalia,qua: 
concincntur  in  illo  verfu  •,  Vifito,poto,cibo,rcdimo,rego,colligo,condo :  quos 
duos  verfus,  vbi  fupra  dcclarauimus.  Necnon  id omnc,  quod  principaliter  ad 
ea  dirigicur :  quia  funt  opcra  eiufdc  virtutis  mifcricordix,qua  opitulamur  cge- 
nis  rcrum  tcmporalium ,  quxomnia ,  licct  appcllentur  etiam  opera  charitatis, 
iuxia  c.Intcropcracharitatis,  defponfal.propriustamcndicuntur  operamife- 
ricordix,&  pietatis:quoniam  a  virtute  mifcricordixnafcuntur,tanqudm  ama- 
rrc:acharicatevcro,tanquamab  auia,ficut  ibidcmdeclarauimus  poflThom.i, 
fec.qu.31.  arr.i.  Talia  funt  etiam  academix  inflitutx  ad  docendum  ignorantes, 
prxiertim  theologiam,  8c  canones,  ftipendia  pulpitorum,  atquc  fermonum  ad 
docendum,&confulendum:quandoquidemlunroperamJfericordixfpiritua- 
lia,vel  adcapertinenria.  Taliaetiamfunthofpitalia,confraternicacesconfti- 
tucx  ad  hofpitandum,  veftiendum,  Sc  curandum  egenos ,  ad  reficicndas  domus 
inopumexuflas,  &  adcapciuos  redimendos:funccnim  operamifericordix.  Ex 
quaradicali  diffinitione  fumi  potefl:  ratio  illius  glof.  celcbris, !.  fi  quis  Titio.fF. 
de  Icg.i.  quacenus  afleric,  qubd  legacum  illud,  quod  legatur  ad  animx  falutem, 
eft  pium.  Ratio  enim  cfl':  quia  eft  opus  mifericordix ,  eo  quod  fit  ad  opitulan- 
dum  animx  cgenti,vel  qux  pucacur  egere.  Ex  eadem  quoque  radice  fumitur  ra- 
tio  cius,quod  Baldus  in  Margarita,verb.Tefl:ator,ait  de  rclmquen  te  pro  anima 
fua,  &  de  rclinquente  filio  fpurio  pauperi.  Hinc  etiam  defumitur  ratio,  cur  le- 
gatum  alimcntorumfa£tumdiuiti,inrbro  exteriorinon  iudicaturpium,etiam 
fi  legans  dicat  aperte ,  fe  illud  amore  Dci,  fiuc  pro  anima  fua  faccrc,iuxra  glolTI 
receptam  inl.Illud.C.de  facrof.eccleCRacio  enim  eft:,quia  in  eo  foro  prxfumi- 
tur  pocius  legacum  ob  amiciciam,cognationem,vcl  Iiberalitatcm,quara  ob  mi- 
fericordiam  :  licet  vere  ob  cam  legetur.  Econtrario  vero  iudicabiturpium  id 
legatum  quod  legatur  pauperi,  8c fi  non  exprimatur ,  quod  ob  mifericordiam. 
Ex  quo  infertur  nonnunquam  ea,  qux  apud  Dcum  funt  opera  pietatis,apud  iu- 
dices  iudicantur  profana:&cconuerfo,quod  efl:  profanum  in  eius  diuinx  maie- 
flatis  confpcdlu ,  pium  inter  gentes  cxillimatur :  cui  confcquens  eft-,  beneficia- 
rium ,  vel  quemlibec  alium  obligacum  ad  impcndendum  aliqua  inopcrapia, 
debere  impendere  in  opera,  qux  vere  funr  pia  coram  Deo ,  &  hominibus :  quo 
vtriquc  foro  facisfaciac,vel  faltcm  coram  Deo :  vc  in  foro  confciencix  fic  cucus. 
Nequcarbicreturfefatisfaccre,eoqu6dimpendatinea,qux  hominibus , qui 
facifcdecipipoflunt,  appareanttalia.  Exeadem  quoquerefolutioneinfertur, 
nonefieopcrapia  quoad  hoc  propofitumilla,  quxfiuncfolum  inhonorcm, 
gratiara,&  amorem  parcntum ,  &  cognatorum-,  u  non  fiant  ob  mifcncordiam 

ratione 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,      Q_V  JEST.     I.  3^ 

rationc  egeftatis  :  quia  licet  fint  opcra  illius  virtutis ,  pietatis ,  qua  parcntcs Sc 
iun(5fcos  fanguine  coIimus,vt  probat  l.Si  quisaliberis.fF.flcIiber.  agnorcibi; 
Cum  hxc  res  cx  a?quicnte ,  charitatcque  fanguinis  &c.  adiundo  §.  Item  refcri-  ^ 
ptum  jibiexofKcio  pictatis,&  traditThom.recep.i.fec.q.ioi.art.r.nontamcn 
funtoperapictacis  quxdiciturreligto,quaDeumcolimus,nequcillius,quaedi-. 
citur  mifericordia,qua  egenis  opitulamur. 

SVMMARIVM. 

Benejiciariui  fotefl  fe  homfte  alere  de  rediuhmfui  heneficij ,  etiamf /jaheaP 

tatrimoniunt^  fruandoilludy  &  eitis  reditm  qwhus  volnerit.  nu.\. 
Bencficiarim  potffiadeo  lihere  dijponere  de  his  quA  reliquat,  ex  hls  qu£  de^ 

center  impendere  foteJi,ac  de  j>atrimonialihus.m.%. 
ChriBi  menti  conformitis ,  reliquare  aliqtia  ex  his  qua  decenter  infumi  fof 

funt  in  aliqua  opera  virtutttm,  quam  infumere  omnia  in  voluptatem 

etiam  honejlam.  nu.  ?. 
Jmpenfi  minorft  in  viCtu,  cum  reliquu  ceduntimfendentiy  &c.nu.^, 
K^hshnentia  continentia  nutrix.nu.%. 
Monachus ,  cum  certum  quid  im^endendum  defgnatur,fotefl  largiri  elee- 

mofynam  de  reliquatis.nu.6. 

XXX.  MoneOjdixifTe  mc  in  praefato  IibeIlo,q.T.nu.9.  quod  fcre  omnesfe-    ' 
qunntor  Innoc.in c.  Indccorum,  de  artat.  &  qualit.  dicentem ,  quod  prius  fenlit 
glof.c.Ref.ii.q.i.^^  pulchre  refoluitCard.confil.iio.quatcnus  ait,  poirebenc- 
ficiarium  iufle  impendereredirus  fuibeneficij  in  fuos ,  fuorumque  necclTarios 
vfus:&  in  remunerationem  de  fc  benemeritorum,&  in  pauperum  alimoniam: 
intclligendo  tamen  pauperes,non  folum  eos,fed etiam alia opcra pi.T,vc in mo- 
nito  XXVIII.  diximus  intelligcnda.  Omnes  etiam  fere  fcquuntur  illud,quod 
idcm  Innoc.ait  in  c.Epifcopus,  de  prsb.fcilicet,  quod  bcneficiarius,  etiam  fi  di- 
ues fic ,  &  habcat  ex  parrimonio  vcl  aliundc ,  quo  fe  dccenter  fuftentet :  poteft 
tamen  licitc  fi  vult  fuftentarc  fc,  de  fuibeneficij  reditibus ,  &  feruare  patrimo- 
niumcumeiusfrudiibus,quibus  volct,cognatisveIextrancis.Qnodmagnifico, 
&  multum  amplio  in  fauorem  bencficiariorum  in  didla  q.  i.  nu.y*).  &  amphaui 
antcam  ManualijCap.iy.nu.uy.extendcndoilludad  ea,  quarbeneficiariuspar-    i 
cius  viucndo ,  &  fraudando  genium  fuum  feruat ,  &  reliquat  ex  illa  parte  rcdi- 
ruum  fui  beneficii,quamdccenterpottft  impcndcrefuxperfona:vflbus,  aiens, 
pofTc  iUosramliberc  difponcrc  de  ilIis,acdcreIiquisfuisbonis  profanis  pa- 
trimonidibus ,  pcr  conrra6lus ,  vel  vltimas  voluntates  quoefitis :  qus  amplia- 
tioproculdubio  defcndendacft.  Primoquidem,quia  communis  opinio  non 
cft  defercnda  abfque  textu ,  vel  i  flficaci  ratione id  f uadente. capitulo  finali ,  vi- 
gefima  diftin<51:ionc,&  loanncs  Andrcas  in  ca.i.de  conft.  receptus  ab  omnibus. 
Secudo,quia  quacfita  per  induftria  bencficiarij,funt  ci  patrimonialia,vt  in  prae- 
fato  lib.q.i.  nu.7.&  fupra  mon.X  X  I.&  X  X I  I.probauimus.&  ilkjqu^  per  par- 

E     i 


5<j  APOLOGIA      LIBRI      DE 

fimoniamreliquantur,per  quandainduJdriam quxruntur.  Terrio,quia per hoc 
non  prziudicatur  vliis  paupcribus,  vel  aliis  operrbus  piis,fed  folum  genio,  fiuc 
ventri ,  &  fenfualitati  bencficiarij ,  quam  cxpedit  mortificare ,  iuxta  illud  i.  ad 
Goloir.^.  Mortificatc  mcmbra  veftra ,  qux  funt  fupcr  terram :  &  illud.i.Petri.j. 
5  Mortihcatos  quidem  carne,viaificatos  autem fpirira.Quarto,qu6d  longe  con- 
formiuscftintentioni  Chrifl:i,abfl:incriac,fobrietatis,  &  modcftiz  amantiflimi, 
honcfte  ahquareUquare,  qua:in  voluptatcmetiam  honcftam  infumi  pofTunt 
in  aha  opera  bona,  puta,  charitatis,.beneficientiar,  vel  aliarum  virtutum ,  licet 
non  fint  mifericordix,  quam  fuo  gcnio  etiam  honcfte  profundcre.argum.illius 
Hieronymiinc.Vtinam  femper  ieiunarepofTcmus.y^S^.dift.  &  c.Epifcopus.  &c. 
Parfimoniam.4i.dift.Quinto,per  ea,quibus  in  prarfato  Iibcl.q.i.nu.8i.probaui- 
mus ,  id  multum  conucnirc  ad  fcruandam  caftitatcm ,  &  modeftiam ,  qu2  func 

4  virtutes  clcricis  maxime  nccclTariarjiuxta  totam.4i.dift.Sexto,qu6d  fere  omncs 
minus  cdunt,potant,vcftiunt,&:  minorcm  familiam  aIunt,quandofciunt,qu6d 
ea  qui  omittunt  irap>endere  in  illis,feruare  pofiunt  in  eIeemofynas,&  alia  vir- 
tutum  opera,quam  cum  cognofcunt,  qu6d  non  plus  reliquum  fibi  facient,fi  fe 
abftinuerint,  quamfifefaturauerint.;  Etconftatadcaftitatempromouendam, 
abftinentiam  cum  fobrictate  multumconducere ,  iuxta  illud  Hymni  horar  pri- 
mar,Carnis  tcrat  fuperbiam,potuscibiqueparcitas:&  illud  Anaftafij,Abftinen 
tia  contincntizE  nutrix  eft:citatum  a  glof.CIem.  Ne  in  agro,  de  ftar.  Monach.  in 
princip.  &  quod  modeftiaj,  pompseque  mundana:  contemptum  ,iiiultum  iuuat 

5  parcusindumcntorDm  &  famulorum  vfus.  Septimo ,  quod  pafEm  cernuntur, 
quifatisfaturi  &induti  dicunt-,Comedamus  etiam  hoc,&  bibamusillud:&  hoc 
aliud  induamus ,  quando  quidem  neque  plus ,  neque  minus  foluturi  fumus.  Ec 
multi  viatores,qui  obferuarent  ieiunia  diebus  ab  Ecclefia  pr^ceptis,ea  non  ob- 
feruant  in  magnis  Galliarum  &  Italiae  diuerforiis ,  quonia  tantum  oportct  eos 
foluere  inc(rnatos,quam  coenatos ;  quin  &  multi  religiofi  funt,  qui  minus  car- 
nis,  &  fruduumcomedercnt,&minus  vinibiberent,paucioribulque  indumen 
tis,&  calciamentis  vtercntur,  &  indumeta,  &  calciamenta  magis  obferuarent, 
fi  propter  id,  paulo  plus  iUis  elargiretur ,  ad  hbros  emendos ,  &  ad  confangui- 
neos  pauperes  eleemofynafubleuandos ,  &  ahasxcculas,  quaceos  confolaren- 
tur,quam  fcientes,qu6d  non  plus  fibi  accipiet,quam  expendent.  06bauo,qu6d 
aliquando  rcfpondimus  j  Monachum  vel  fratrem,  quem  conuentus  mittit  lon- 
gius,aut  ad  diutuma  negotia,  quantitate  certa  pro  quotidiana  impcnfa  afligna 
ta,  eo  pa(5to,qu6d  neque  plus  ea,neque  minus  dabitur,  fiue  multum  fiue  parum 
expcndat,  pofte  de  eo,  quod  ei  fupererit,  parcius  viuendo,  eleemofynam  elar- 
giri:quia  tacitc  vidctur  ei  fadta  in  id  facultas  per  prxdi(3:a,&  proxime  dicenda, 
licetipfefitfimplexmonachus ,  qui  eamabfq-,  aliafacultateracerenonpoteft. 
iuxta  glof.c.  Non  dicatis.iz.  qu^ft.i.  &  glof.CIement.i.  de  vit.  &  honeft.  cleric, 
verb.Conuertendum.  Poftremo, quodcommuni omnium fenfui videtur qua- 
drare,  qu6d  ea^qu^dantur  alicui  adeius  vi(3:um,in  dubio  ita  ei  dari,  vt  hberam 
facultarcm  habeat  difponendi  de  ilUs ,  fine  alterius  prasiudicio ,  licet  id  faciat 
cumfoIiusfujEvoIuptatis  diminutione.  Concludit  tandeni  hoc  firmiter  extra- 
uagans  a  S.  D.  N.  Pio  V.  editaanno  if<>7. 5.  Kalen.  Septembr.  quatenus  de- 
clarauit  nonefle  annumerandafpoliis  S.  S.  Apoftolica:  referuatis ,  ea  quajfu-i 

perfunt 


REDITIBVS,     Cty^ST.     I.  37 

perfunt  morientibus  clericis  beneficiariis,vel  penfionariis  non  habentibus  be-  7 
neficia,  vel  penfiones  excedentes  valorem  50.  ducatorumaur.de  cam.fecund. 
communem  arftim.cuius  ratio  firmaeft,hinchaunenda,quod  quilibetclericus, 
quamlibetfimplcx,impendit,3ut  certe  impendere  poteft  honcfte  in  fui  fuften- 
tationem  pracratum  reditum  30.  ducatorom:  &  ita  ca  qux  reliquat  ex  illis,  cen- 
fentur  eis  patrimoniaha,vcl  quafi  patrimonialia.Ex  quo  collige  obiter,  orrmes 
clcricosnon  habentesbeneficia,vel  penfiones  valoris  raaioriSjquam^o.duca- 
torum,nullatenus  a  teilando,vel  pro  libito  difponcndo^prohiberi. 

SVMMARIVM. 

lUUones  N.  eneruesjitnt  contra  communem  de  reliquatis  tx  hisj  qux  hone- 
fle  imfendifojfmt.num.i. 

XXXI.  Monco,qu6d  pra:fatus  N.  ampliationem  noftram  in  proximo 
monito  firmiter  probaram,pertinaciter negat,non  folum  contra  me,fed  etiam  ^ 
contra  Sorum  inlib.io.q.4.art.5.deiuft.&iur.&  Reuerendiflimum  Epifcopum 
Didacum  a  Couarrubias  in  c.Cum  in  officiis,num.i.de  teftam.quos  nos  omnes 
adidcitat:&  contra  aIios,quos  in  prxfato  libelIo,q.r.num.^f).citauimus,videli- 
cct,Io.Maiorcm  in  4.dift.i4.q.i7.&:  Adrianum  in  eod.4.q.i2.&:  quodlib.tj.art.i. 
quibusfatisconfonatTho.in  2.fcc.q.i8^.art.7.quatenus  ait,  Epifcopum  difpo- 
nerepofledc  reditibus  fumptui  fuo  decenti  deputatis ,  perinde  ac  de  reliquis 
patnmonialibus:  cuius  fentcntia,  vt  paulo  poft  differemus,  non  debet  intelligi 
de  parte  fibi  perdiuifionem  aftignatajfed  deilla,  quxad  fuos  honeftos  fum- 
ptus  eft  necefiaria^cuius  N.  rationum  nerui,enerues,  verbifque  proflui  funtfex. 
Primus,qu6d  Pan.id  fentitinc.Cumefles.num. z7.de teftam.  Secundus,  quod 
non  debet  efle  mehoris  conditionis  iniquus ,  fordidus  &  auarus ,  quam  .xquus, 
liberalis,&  fplendidus:  &  qu6d  iniquus,auarus,&mifer  cft,  qui  parce  viuendo 
reliquatjfencceflariis  defraudando.  Tertius,qu6d  qui  id  facit,peccatmortaIi- 
ter , fraudando fe , &  fuos pro fua dignitate debitis  alimentis.  Quartus  , quem 
pofteaiterum  incogitanterrepetit ,  quod  fecundum  opinionem  Archidiaconi, 
clericus  eft  folum  vfuarius,  &qu6d  vfuarius  folum  porcft  habere  idquodipfc 
vtitur,reliquo  manente  Domino.Quintus,qu6d  qui  clericus  hoc  allegaret,tur- 
pitudinemfuamdetegeret,nepe  fe  mifere,auare,  &  fordideidferuaffe.  Sextu^, 
qu6d  is  cui  ex  eleemofynis  acceptis  fupereft,id  debet  in  eleemofynam  dare^  vt 
perCard.Turrecremataminc.Habebat.ii.q.i.&inc.Infinguhs.S^j.diftin.H.TC 
autem,quibus  nouus  hic  author  nititur,nullatenus  obftant.  Non  primum;  quia 
efto,Panormitanus  ind.ca.Cumeflcs.num.27.de  tcftam.  id  fentiar,  vtipfeait; 
non tamen  ex profeflb ,  fed  veluti  per  tranfitum  facit,  &  '\6.  quod  nos  dicimus, 
tenent  ex  profeflb  omnes  fupra  eod.  monito  citati.  Adaliaomniaeius  argu- 
mentarefpondeo,qu6dillapr.Tfupponuntduo',  quorumvtrumqueeft  falfum, 
&contra  receptas  fententias.  Alterum , qu6d  omnisbeneficiarius,qui  parce 
viuendo,fuumgeniumfraudat,  peccar, &eftmifer,&auarus.  Alterum,qu6d 
nullus  qui  auare  aliquid  acquirit,poteft  plus  de  illo  difponere ,  quam  qui  hone- 
ftenoluiriIIudqu.Trere.Quorumpriuseflcfalfuminmon.  XXXII.  proxime 
fequenti  monftrabitur.Alterum  vero,in  monito  fubfequenti. 

E     5 


jg  APOLOGIALIBRIDE 

SVMMARIVM. 

JBenefciarlushomfnereliquans  aliqtta  ,dehis  quadecenterimpenderep' 

teflynon  feccat^imo  tneretur.  num.i. 
Decentia  ftatta  non  eft  poflta  inpun^o  indtuiflbiU,fed hahet  latitudinem, 

alia  maiorem,alia  minor  em.  num.  t. 
fim  V.  Pontifex  CMax.  Jan^ifimum  yrartfimum  ,&  admirahile  farfl- 

monidymodeHi£flmplicis,&  religiofe  menfd,liberaUtatifqueinpauferes 

exemflum.num.  5. 
tJMala  fuapte  natura  nuRofnehonofunt  hona.num.^. 
JBonum,quodDbfnem  bonum  efltale,non  eflfuapte  natura  malum.nu.^. 

•      XXXII.  MoncOjfalfum  cfTcjVt  in  mon.  praccedenti  dixi,  id  quod  ait  prac- 
fatus  N.  part.},c.^.vidclicet,omnes  qui  parce  viuendofuumque  genium  frau- 
clando,reliquant  aliqua  exhis,quae  dcceter  expcnderepofTuntjpcccare.  Primo 
quidem ,  quia  iicet  illi,  qui  fraudant  ob  auaritiam ,  vel  ob  alium  malum  finera, 
peccentrquia  cuius  finis  malus  eft,ipfum  quoque  malum  eft.c.Cum  miniHcr.i}. 
q.c.cum  multis,  qua!  in  commentario  eius  adieci,nuperhicRomae  compolito. 
Illi  itcm  qui  per  indecentiam  fcandalizando  ahos  id  faciunt ,  contra  ca.  Nihil 
cum  fcandalojde  prxfcript.Hcct,inquam,pra:fati  pra,'fato  modo  fraudando  ge- 
'    nium  peccent,  non  tamen  peccant:imo  egregie  benc  mercntur,  qui  id  hciunt 
principahter  ob  abftinentiam,fobrietatem,humihfatem,modeftiam,vel  alium 
bonum  finem,intracancelIosdecentia:,neminemper  indecentia  ofFendentes; 
i    licet  minus principaliter  intendant  etiam aliqua reliquare,& reliquent.Quod 
fieri  poteft,&  quotidie  multi  fandiores  faciunrrquoniam,  fecundum  omnes,& 
ctiam  ipfummet  nouum  authorem,decentia  ftatus  non  eft  pofica  in  pundlo  in- 
diuilibihjfedhabetlatitudinem  maiorcm,  velminoicm,  iuxta  ftatusmagnitu- 
dinenijvel  paruitate.Frequenter  enim  contingit,vtqui  decenter  fe  alic,odin- 
gentisiiuxta  ftridius  extremumfuae  decentiaj,pofTitinfe  alendodecenter  im- 
pendere  mille,  iuxta  extremum  latius  fua;  decentia? :  6<c  ita  cofequenter  finc  vlla 
indccentia  peccato,  &  auaritia,  pofretisquotannisreliquareducenta.  Deinde 
idemmoftraturexemploampliftimo  iuxtaacfandiflimo&  rari(Ilmo,S.  D.N, 
^    Pi j  Papa:  V.  qui  decentet  quidem  8c  honefte  pro  fumma ,  qua  gerit  dignitate, 
pofretmenfacfuaEquotidianaeimpendere  plurimaituminferculis,vinis,  ^  bel- 
lariis,tum  in  cantoribus,quibus  animum  grauiftimis  negociis  opprell-im  refo- 
cillaret,in  aularis ,  &  tapetibus ,  auro,  argento,  8c  ferico  intextis,  pro  feftoruni 
varietatc  variatis ,  quibus  coenaculumornaret.  PofTet  &patribus  purporatis, 
Regum  legatis,&  aliisconuiuia  eademque  prodignitate  lauta,&fplendida 
honcftefacere:quactamcn  minimcfacit.Imomaximo  Chriftianoru  omnium 
exemplo,adeo  fimplici  menfa  vtitur,vt nullus,vel  rarus  fit  in  cius  curia medio- 
cri  bencficio  ecclefiaftico  au6tus,qui  tam  fimplici  vtatur.  Oculatus  enim  teftis, 
vtquifrequentcr  data  opera  ob  hoc,  eius  beatitudinicoenanti  (non  enim  folet 
prandere)afbti ,  afTero  vidifte  me  iilum  non  folum  dicbus  profeftis ,  fed  etiam 

maxime 


K  E  D  1  T  I  B  V  S,     Qjy  JE  ST.     I.  59 

maxime  feftis ,  imo  &  die  ipfo  S.  Antonij  abbatis,  qui  eiusnacalis  ,  fimul  5«: 
confccrationis^fiue  coronationisanniuerfariusefl:,  duobus tantum ouis in  far- 
taginefrixis,&  aliquotoffis  nefcio  quo  herbarumiurc,  intralancem  madidis, 
&  vnico  potu  vini  aqua  temperati,vix  fex  vnciarum,hauft:u  contcntum  coena- 
tumfuifrc.Cumanteca^namReuerendiiTioio  eius  Architrichnofchalcomaxi- 
mo  Francifco  a  Reynofo  Reynoforum  genere  Iliuftr.  prognato,  ironice  prar- 
dixiiTcmrVenio  vifurusquamopiparam&'  fybaricicam  cocnam,  maximus  Ar- 
chitriclinus ,  maximo  omnium  tctius  orbis  Principi  hero  fuo  parauit ,  hoc  dic 
qumataliSj&confccrationis  eiuscftanniuerfarius.  Quam,&  aliaseiuscQrnas 
nemononlaudat,nemo  non  miratur,&:iurcquidcm:quialicctfint  fimplicifli- 
m.T,&:nulIadapum,beIIariorum,caIicum,paraficorum,diuitumauIa:orum  pen- 
denciumvarietateornarcui  (plendent  tamcncompofico  eiusin  cocnaculum  c 
cella  exitu,&  modeftamanuum  lotione,bcncdi(ilione  deuota,  filentio  graui,&: 
perperuo,Ic(fbionefacrafan<fbcprolata, omnium  minirirorum  incomparabili 
modcftin,cercmoniarum  tantx  menla;  debitarum  adamuflim  obfcruancia,gra- 
tiarumque  a<5lione  religiofillima,  &  cx  cocnaculo  in ccllam  receptu  compofi- 
tiflimo.  Nequc  vnquam,donec  eum  ita  ccEnante  vidi,facis  inccUexi  ilIud,quod 
concihum  Carthagincnlc  rclatum  inc.pcn.^i.diftin.renouatuma  Tridentino 
fefr.z^.c.r.de  reform.fignihcatjnempe,dignitatisepifcopalis  audoritacem,  non 
tantum  quarri  opipara  fybaritic.ique  menfa,  quancum  virx  ac  fidci  mcritis. 
Tertio,qu6d  non  tollct  vimhuiusargumenri,quircfpo;ideric,pra:fatiiS.D.  N. 
omnino  quidem  laud.indum,<8.:  fupcr  aftrafercndum^eo  quod  gcniumfuumfic 
fraudat.-quianonfraudatob  auariciam,dequohaudatore  agicN.fcd  vtea,qua: 
reliqunueric,  in  pia  operadiftribuat:  quodadco  quidemfatcoreflcverum,  vc 
eiuscubiculi  prarfciStus  maximusidemqucRcuer.  Alexand.aCafal,  pcruetere, 
ac  perilluftri  Cafalium  familia,codcm  ipio  dic,poftccEnam,cerciorem  me  fe- 
ccrit.quodquiaprimodiefui  Pontilicatusannoanniucrfarioinc6uiuio,quod 
patribus  omnibus  purpuratis  exhibuic,impendiciioo.fcuta:anno  infcqucci,in 
quo  idcm  non  icerauic,totidcm  iuflit  diftribui  pauperibus:quin  &  alio  anno  du- 
plicata  impertiuit.  Non  tollit,  inquam,  vim  prxfati  argmnenti,  qui  Cic  refpon- 
derit.Tum,quiacaquacfuaptcnatura  func  maIa,nuIIolincbonofiunt  bona.c.    4 
Non  cflputanda.i.q.i.c.Denique.i^.q.^.quod  lace  probamus  md.commento.c. 
Cumminiflier.ij.q.^.num.  EcconfcqLicnternoncfldefe,nequc  fuapce  natura 
mala  illa  genij  fraudatio,  fi  hoc  bono  fine  fic  bona ,  &  pcr  confequens  eadem 
rationc  fictbona,fi  obvirrucemabflinenciaj,fobriecacis,  velobalium  bonum, 
&  aptura  fincm  fiac:&  pcr  confequurioncm  cciam  ll  fiac  adhoc,vc  aliqua  opcra 
charicatis, beneficicntiaf,Iiberalitatis,  &aliarum  virtutum  exercear,etiam  fi 
non  fint  elecmofynje,  neque  adus  vit cucis  mifericordi.x:  Sc  confcquenter,  fal- 
fum  efl:  omnes  bcneficiarios  fraudantesgcnium  parcc  viuendo,  pcccare.  Imo 
indubiratum  efl:,  bencmcreriplurimos,qui  principaliter  ob  abflinentiam,  fo- 
brietatem,fludiofitatcm,beneficentiam,vcl  alia virtucum  opcra,  &  fecundario 
vtaliquareliquenr,  parce  viuunt,  &  fuum  gcnium  fraudant  minus,quam  lufte 
pofTuntjimpendentes  dc  his,quaj  dccencer  fecundum  decentia:  fua:laxius  ex- 
tremum,potcrantimpendefc. 


40  APOLOGIA     LIBRI     DE 

SVMMARirM. 

i^um  qustrenti  frequentef  Iketyquednon  licetnolentijtctfuarere.nu.r, 
^uaritia,  qud  non  efijpeciali  vtrtuti  iuIHtia  contrariajtu  acquifitionem 

imfedit,nec  adreHitutionem  ohlij^at.num.t. 
Intelleift*s  illitis  dicti  ,fiultu6  non  dehet  ejfc  melioris  conditionls ,  quam  fa- 

fiens.num.}, 

XXXI I L  Moneo,falfum itcra  efle  vt  fupra monito  XX X  L  dixi,id  quod 
1    prxfatus  N.m  eod.Ioco,vidclicet  par.  5.c.^.pra»fupponit,arguendo  contra  prx- 
fatam  ampliationem  pofitam  fupra  monito  XX  X.  in  fauorera  beneficiorum, 
fcilicer,Ncmini,  qui  aliquidauare  quirit,  licereplus  difponeredc  illo,quam 
illi ,  qui  honefte  vulc  illud  quarrcrc.  Tum ,  quia  qui  ob  auaritiam  mercaturam 
exercet,&per  eam  quaeritaliqua,(ine  alccrius  vlla  iniuria^c  iniuftiria  fitvc- 
rus  Dominus  eorum,&  poteft:  de  illis  rebus  pcrinde  ac  de  aliis  fuis  fandie  quaj- 
fitis  difponere.  Sicut&qui  in  loco  facrocontrahendo  aliquaqu2Eric,  peccat 
Guidem-,poteft  caraen  deillisperindedifponere,acfic5crahendo  in  loco  pro- 
rano  id  fecilTet.iuxta  glofT.flngul.communiter  receptam,  in  ca.  Decct.§.  fin.  de 
1    immun.ecclef.lib.<>.  Tum,quia  fola illa  auaritia,  quaj  eft  concraria  virtuti  iufti- 
tia:  fpeciaIi,non  aucera  alia,  qux  folura  iuftitiae  virtuti  generali  liberalirati,  vel 
aliis  virtutibus  opponitur ,  irapedire  potcft  difponendi  facultatcra  inducendo 
reftitutioniSjfiue  refarciendcC  iniuriae  obligationem,  vt  fentitTho.  receptus.  2. 
fcc.q.iiS.art.i.  &  2.  Quare  qui  beneficiarius ,  etiara  fi  per  auariciarafraudando 
genium  fine  alicuius  iniuria,  &  iniuftiria,  quarret  aliquid  dc  fuis  patrimoniali- 
DuSjVel  beneficij  reditibus,poflet  de  illo  difponere,perinde  ac  de  illo,quod  per 
auaritiamcontrahendo,&  peccando  alias  iufte  qua:ret:  cum  tamen  ille,  qui  ta- 
lia  noIuitquaerere,neque  quajfiuit,nc  quid  inhoneftum  faceret,  nonpoltetdi-" 
fponere  de  illo,quod  non  quxfiuit,fed  potuit  vt  alij  quarrere.Tum,quia  nii  iu- 
uat  aduerfariumillal.fi  a  patre.§.Prajdo.fF.depetit.haEredit.quamfatisincaute 
ad  hoccitar.-cui  etiam  confonat  c.i.dc  poftu!.prael.&  cEum  qui,de  prxb.lib.^, 
5    quatenus  probat ,  quod  non  dcbet  efle  melioris  condicionis  ftultus  quam  fa- 
piens,nequemalus,&inobedicns.quiailludinteIligitur,cum  vterqueideravei 
fimilefacitjquodincafupropofitononcontingit.  Ineo  enim  agiraus  deduo^ 
bus ,  quorum  aitcr  quaerit  licetauare-,  aiter  autem  non  quaerit,  ncque  auare  nc- 
guc  iionefte. 

SrMMARIVM, 

Pauferditatus  iuBe  eUemofynU  libere  eifa6iU/Ktn  tenetur  ad  eleemffinam 

legeiuHitia,magis  quam  alius  diues.num.i. 
Bleemof/na  vtflurimum  liheritts  datur,quam  reditus  henefcpj.numx, 
Lege  naturali  adpa^a  &  onera  tenemur.num.i . 

XX X 1 1 1 1.  Moneo ,  quod  praefatus  N.  arguendo  contra  noftram  praefa- 
1    tam  ampiiationem,in  monito  XXX.  pofitam,  inaniter  aut  faife  ait  in  d,  c^. 

par.3. 


R  E  D  I  T I  B  V  S,     Q_V  JEST.     I.  41 

par.j.  paupercm  reneri  ad  elargiedam  eleemofynam  de  fuperfluo,  pcr  elcemo- 
fy nam  quaelico.  Inane  quicicm,  /1  intelligir,  quod tenetur  vc aiij «iiuitcs, quia  de 
illonemo  dubitatifaireveroflmtcIIigit,quodtcneturpIurquamilli.Tum,quia 
nulla  ratio,  neq-,  vlla  lex  ad  id  eum  obligat:&  fine lege  vel  efficaci  rationcnon 
eft  inducendaoblig.uio.c.  C6ruluifti.2.q.^.&c.i.detranslat.praeIat.Tum,qu6d 
libere fine  onere  vllo  vt  plurimum  donatur^eleemofyna  pauperibus,vt  in  pn- 
fato  libello.q.2.  nu.iS.  diximus.  Vnde  pauper  impendcns  voluptuofe,  vel  male 
qi»^fitaperelcemorynam,non  teneturrcftituere^vt Adrian.aitin4.de rcft.q. 12.  2 
col.^^". Tum,  quod  hac  ratione,in  d.nu.zS.  diximus,  aliud  cfTe dicendum  de  redi- 
tibusqujclitis  per  paupcrcm  via  eIecmofyna?,&  aliud  de  reditibus  bonoru  cccle 
Cix beneficiorum : quoniamclcemofyna  fine vllo datur onerc-, bona  vero prap- 
didta  cum  onere tacito,  vcl  expreffodandi  fuperflua  pauperibus,vt  probatu  eft 
fupra,monito  X X  V II.  & ita tcnctur ad illud lege iuftitia: naturali,nulla con- 
fuctudine  deIebili,qUvT  iubct  pa6la  fcruari.c.i.de  padis,  &  I.i.fF.eod.etiam  taci- 
ta.I. Labeo.fF.eod. quarq^ iubct  implcri onus iniuncfhim  cmolumento  ab eo,  qui  5 
rccepit  illud.l.fccundum  naturamjf.de reg.iur. Clcm.i. dc  cenf^b.  vnde habent 
origincm.I,i.&  i.C.dc  donat.  qui  fub  modo.  &  l.i,  C.de  his,  qua:  fub  condit.  & 
dcmonflrat.  &  C.de  condit.  inferr. 

SVMMARIVM. 
Benejicimm  etUm  fecundum  K^rchtd.flufquam  'vfuArm  eji ,  &  minus 
quam  vfujru^uariu^.nu.  i. 

XXXV.  Moneo,qu6d  prsfatus  N.etiam  arguendo  contra  pra:faram  am- 
pliationem,  in  d.c.^.j.par.  malefignificat  Archidiaconumdixiffe,  beneficiarios 
cfTc  rantum  vfuarios ,  tum  quia id  ibi  nullibi  dixit :  tum  quia ,  vt  alia omittam, 
Aluarus Pclagius,  acerrimus  eius  in  hoc  defenfor,  in  prxfato  hb.  deplan dt.  ec- 
cler.i.par.cap.iS.fequutus  eum,  aitid,  quod  diximus  fupramonito  XX I II  T. 
Vfuarium  in  re  in  qua  vfum  habet ,  nil  aliud  habcre  quam  vfum  quotidianum. 
Inft.  de  vfu  Sc  habit.  in  princip.  adco  quidem ,  vt ius  quod  habct,  neque  locare 
alij,ncc vcndcre,neque gratis  concedere potefl,  vt ipfe textus ibi  habet.  At  fe- 
cundumopinioncm  Archidiaconi,beneficiariushabctiusadminiflrandibona 
omniabeneficij,Iocandietiam&  vendendi  reditus,fcqueexillisalendi,&:re- 
liqua diftribuendi  paupenbus ,  quos  elegerit ;  vt fupra  late  did:um eft  monito 
XXX.&ficutnonfuntvfuarijtantum,itanonfuntetiamvfufiudluarij,faItcm 
libcre  &  plcne  :  quia  vt  in  d.  lib.q.i.  nu.70.  diximus,  vfufrudluarius  donare  po- 
tcft,&reIinquereinvita,&inmorte  licite  fuos  frudus  cuicunque  voluerir. 
Infl:.devfufru<5I:.inprincip,&  melius.lnft.de vfu&habit.^.i.fme  vllopauper-  * 
tatis,autpietatisintuiru,obfolamamicitiam,cognationcm,autliberalitatem. 
Bcncficiarius  vero,minime :  (juod  fatis  clare probatpofl  alios  concil. Tridenr. 
feff.i^.cap.i.de  reformar.. 

SVMMJRIVM. 

Vfuftuetus  caufalis  quid?&  quad  is  nuUatenm ^ertinere  fcteft  ad  beffeji' 
cium^n  honis  henefcij.nu.\, 

F 


41  APOLOGIA     LIBRI     DE 

X  X  X  V I.  Moneo,qu6d  ficut  pr.Tfams  N.malc fignificauit in  praifato  ca.^' 
3.parr,  Archidiaconum  tenui{Ic,bencficiarium  cfTc  tantum  vfuarium,  vt  in  pro- 
ximo  monito  didlum  cft :  ita  pcius  dixit in  4.  part.  cap.  ^.  quod  bcneficiarius  eft 
I  vfufru(5tuariuscaufalis.Quoniamillcdiciturvfufrud:uariuscaufalis,quihabet 
ius  vtendi  &  frucndi  aliqua  re  vnitum  cum  eius  proprictate  ,  eo  quia  eft  domi- 
nus  eius.iuxtr  mcntcm  Bart.&  aliorum  in  I.Qui  vfumfructum.ff.dc  verb.oblig. 
quam  breuiter  laf  ibicol.y.dcclarat.Atbeneficiarius,quiimuis  habcrct  ius  vten- 
di  Sz  frucndi  rcbus,&:  bonis  fui  beneficij,  non  tam.en  Id  haberet  eo  quod firdo- 
minus corum ,  vt  efficaciter , & latc probatum  eft  monito  X X I II L demon- 
ftrando  periculofum  efre,aflirmarc  poft  concil.  Trid.id  quod  ipfe  contra  com- 
munem,imo  &  omnium  catholicorum  fcntcntiam,  noue  fomniauit,in  d.cap.y. 
vidclicct,  Verum  dominium  bonorum  ecclcfia:  eflTc pcncs  bcncficiarios. 

SVMMJRIVM. 
BonActiam  immohilUcom^arata^er  benefidarium  exreditihus  henefc^, 

nonfiuntiffo  iure  ecclefu,niji  nomine  ipfas  quarantur.nu.i. 
Intellc6lusiurium,  quihus  figmfcatur ,  comparata  ex  reditihus  ecclefuferi 

ipfiureeius.nu.z. 

XXXVII.  M  oneo,qu6d  pra::fatus  N.in  ^.par.cap.i.prolixc  multa  extraria 

mifcendo,  rigidiorcmque  fe  beneficiariis ,  quam  communis,  &  nos  fumus,  ex- 

I   hibcndo,  concluditj  omnia ,  qu2  bcneficiarij  quarrunt  de  reditibus  fuorum  bc- 

neficiorum,  quxri  ccclcfiis  eorum  •,  &  ita  qusri ,  vt  ipfo  iure  dominium  eorum 

tranfcat  in  illasiimmo  &  pofTcflio,  adco  quidem,  vt  comperat  ecclcfiis  non  fo- 

lum*  hypothcca, fed etiam  Saluianum  interdidlum:quia  conclufio  primo  ex 

diamctro  cfl  contraria  alteri  eius  conclufioni ,  qua  affirmat,  bcneficiarios ,  ita 

dominos  cfTe  fuorum  ecclefiarticorum  redituum ,  ad  difpenfandum  eos  pro  li-' 

bito ,  ac  funt  laici  fuorum  faecularium.  Et  ne  dicas  id  dici  ab  eo  arguendo  con- 

trafuam  conclufioncm,  confidcra,  quodid  profcquitur  per  i^.fohai  &:  tandem 

multis  extrariis  immixtis ,  sffirmat  id  quod  notamus ,  excepto  illo  dc  Saluiano 

interdidlo,  quod  in  medio  rcliquir.  Deindc,  quod  ncque  Archidiaconus,neque 

vllus  alius,qui  illum  fequitur,etiam  fi  I5gc  flridius,quam  N.Ioquatur,  vnquam 

dixit,qu6d  veflcs,  libri,  phialar,  fciphi  lances,  coclearia  argentea,&aha  fupcl- 

Iedilia,&:  mobiIia,qua:  beneficiarij  cmunt  in  vfum  fuarum  perfonarum,vcI  ad 

donandum  quibus  oportet,  in  iuflam  remuncrationem  obfcquiorum,  aut  mu- 

ncrum  ab  aliis  acceptorum ,  aut  conucrtendum  ca  in  opcra pia ,  fiant  iure  ipfo 

ccclefiarum  eorum,ita  quod  non  pofliint  ea  vendere,aut  commutare  plufquam 

alia  cccicfiarum  fuarum  vtenfilia,  in  vfus  proprios  earundcm  comparata :  imo 

nequc  domus,ncque  vine^,prata,  area^,  vel  alia  immobilia,  qu£  cmunt  ad  tra- 

dendum,  &  poftea  in  dotem,  vcl  donationcm  prcptcr  nuptias ,  aliquibus  pau- 

peribus  cognatis ,  vel  aliis ,  aut  capcllie  alicui  in  dotem ,  vcl  ahis  piis  operibus 

fiant eccleiiarum  •,  ita  vt  fine  caufa ,  &  folemnitate  ab  cis  auelli  ncqueant  •,  ob- 

flantec.  Sinecxceptionc.u.q.z.(Scc.NuIIi,dc  reb.ecclef.non  aIien.Tertio,qu6d 

bencficiarius,Iicct  non  fit  tam  liber  oninium  redituum  ccclcfiaflicoriun  domi- 

nus. 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Qjy  .€ST.     I.  43 

nus,ac  l.iicus  fuonim-jcA  camen  dominnsaftridus,veladminirirator  eorum,  ad 

fe  honcfte  alendum  ex  eis,&  diftribuendum  rcliqua  pauperibus,quos  ipCc  ad  id 

elegerir;  pr.TfentibuSjVcl  abfenribuSjprxfentis  temporis,vel  futuri.Et  ita  ea  fo- 

lum,qua:  ipfc  emit  pro  ecclefia  fua,  feu  eius  nomine,  ipfoiure  fiunt  eiusirrcuo- 

cabiliter,iuxra  1.  ii.C.de  facrof.  ccclef.non  autem  alia,  qux  emit  ad  vfum  fuum, 

vel  alia  opera  pia,in  qu.Tiiiftepoteft  ipfcillaimpcndere.  Itaquodeademom- 

nino,&:  tata  facui  tas  fit  bc  ncficiario  in  rebus  cmptis  ex  bcncficij  reditibus,qux 

&  quanta  in  iufifmct  rcditibus:6<:confcqucnter  ica,&  non  plus,neq;  minus  po- 

teft  difponerc  de  quarluis  cxcis,ac  dc  ipfifmerrnificum  illaemir,  vcl  quxritcc- 

clefi.T  nominc,ac  e.i  mcnre  vt  ilico  fiant  ipfius  bcncficij,  vclecclefia;,iuxta  prx- 

fatam.i.fin.  C.de  Sacrof.ecclef.  qua:  non  extenditur  ad  ea  qux  beneficiarius  fibi 

emit:quianontranfit  perillam  cmptionem  ipfoiurein  bencficiariumdomi- 

nium  rei  cmptxnomine  ipfius  virtute  folius  contra(fl:us f.idi  in  vfam  perfonac 

{ua:,velin  fines  prarfatos.Oportet  enim  interucnirc  traditionc,per  quam  tran- 

fcatin  eum  illius  dominium ,  vel  poteftasdifponendi  deillaetiamad  pia,  ficut 

potcratdifponcrede  reditibus,cxquibusiamcmit,iuxta.l.Traditionibus.C.Qe 

y>SLCt.Sc  §.Pcr  traditionem.Inftit.de  rerum  diuif.  vt  ragitur  in  fine  huius  moniti. 

Quarto,  quod  non  obftanr  illa  multa,  qux  ipfe  pro  fc  adducit ,  puta.c.  Placuit. 

ii.q.j.&rcap.Sacerdos.&rc.Presbyrer.tS^rc.Quicunquc.iz.q.^.iJ^^c.i.&c.Inqui- 

rendum.Si"  c.fin.dc  pccul.cleric.  qua:  verbofius  ipfe  ad  littcram  recitando  ci  tat, 

nominaconciliotumquibustribuuntur,nominando.  Perqua:v:deturprobari, 

quod  nullus  bencfici.Trius  dcbct  emcre  a^ros  aliquos,  vcl  nr^edia  fibi,  dc  rediti- 

busfuibeneficij:neaucnomenfuymininftrumctisemprionuminfcribcre:fcd 

debct  cmerc  fux  ccclcfix,&:  nomcn  eius  in  inftrumento  poncrc.Ad  quT  orania 

refpondeo:primum,miran  mc  qucmodo  N.  qui  verba  illorum  adco  ponderat» 

aufit  dicere,bcncficiarios  afCc  adco  libcros  dominos  redituum  fuorum  eccleCi:!- 

fticorum,aclaicosfuorumfxcularium.  Deinde,  quodfcnfuscorum. naturalis„    ^ 

&  gcrmanus  cft-,  quod  bcneficiarij  non  dcbct  emcrede  reditibus  ccclefix,  quos 

iphnonpofi^untconucrrcrcinvfusfuos,  aliquidfibi  ,fcd  tantumipfi  ecclcCix, 

ncquedcrcdiribus,  qucsin  fuos  vfuscouertercpoftunt,  dcbentquxrercfibica 

animo,vti!IudfiatfuumaddoradnmilIud,cuivolueritprolibiro,fcdl>ejiead 

cifcAum  vtendi  eo  ad  fuftentationcm  fuam,  &  fuorum,  6c  paupcrum,  aut  alio- 

rumpiorum,  prxfcntium ,  vel  ablcntium,  praefentis  temporis,  vcl  futuri.  Cau- 

tum  tamen  &  pium  eflxt,  vt  inftrumentum  emptionis  rei  immobilis  fierct 

nomineeccIefia-,fiiIlud  vult  ftatim  ei  applicarc,velexprimcrc  gcncralitcr, 

vel  fpecialiter  finem  illum  pium  in  qucmemit,&:vult  applicatumiri;fita- 

menfimplicitcr  & abfolutc  fibi  nominc  fuo  emat, fiet  fuum  per tradicionem 

cumillo  onerecrogandi  fuperfluapaupcribus,cum  quo  rcditusillicx  quibus 

cmit ,  pertincnt ad ipfum :  qux eft  quotidiana , <!<cpia  refolutio  fundata  in  illa 

rcgula,  qu.Tchabet:  fubrogatumfaperenaturam  eiuscui  fubrogatur.  I.  fi  cum. 

§.  Qui  iniuriarum.fF.Si  quis  caution.&  cap.  Ecclcfia ,  vt  ht.  pendcn.  cum  aliis, 

gux  probant  frcquentcr  rcm  fuccedcre  loco  prctij.   Addo  tandem  texrus  irrc- 

fragabiles ,  in  exrrauag.  lulij  III.  Datum  Romx  anno  i^^p.rclataad  literam 

a  nobis in  Comment.cap.  Non  licear.ii.quxftio.2. &  in  exrrauag.  Pauli  1 1 1 1. 

cdita anno lyj^j.relatajvbi fupra. dc in alia Pij 1 1 II.  cdita anno  1^0. rclataibi- 

F     z 


44  APOLOGIA     LlBRl     DE 

dcm :  Perquasprzfatifummi  Pontificcs  clare  dcclarant ,  omniamobilia,  im- 
mobilia ,  &  fe  mouentia  quaefita  abencficiariis  de  ueditibus  fuorum  beneficio- 
rum,  dici  Sc  cflc fpolia ecclefiafticorum  debita  Paps,  &  non  aliis.  At conftat, 
quod  fi  empta  a  bencficiariis,  fuo  nominc  &  fibi,  fierent  ecclcfiarum  ipfo  iure, 
pcr  l.fi.C.dc  Sacrof.  ecclef. perinde  ac empta  nominc ccclcfiarum  ,  non  cenfe- 
renturfpolia,quarmortuobeneficiario  debcrentur  Papa:,  velalijhabentiius 
fpoliorum  plufquam  alia  ccclefiis  incorporata.  Pcr  ea,quar  in  diffinitione  fpo- 
liorum  dicimus  in  d.c.  Non  liceat.  Nec  obftat ,  quod fupra  monito  X  X 1 1 H. 
dicflumcftiOmniumbonorum  ecclefiafticorum  dominium  eftc  penesChri- 
ftum,  &c  adminiftrationem  eorum  vniuerfalem  pencs  Papam ,  8c  particularcm 
maioris  partis  eorum  pencs  alios :  Sc  quod  rcditusecclefiafticifuntbona  eccle- 
fiaftica  j  &  confcquentcr  ipforum  &  bonorum  emptorum  ex  eis  dominium eft 
pcnesChriftum:&  fola  adminiftratio  pcncs  miniftros  cius & ecclefias  ipfo- 
rum.  Non  inquam  id  obftat :  quia  vt  in  raonito  XXV.  nu.i.  didum  fait ,  duo 
funt  genera  bonorum  ecclefiafticorum  quarta:  fpeciei.  Altcra  funt  bona  incor- 
porata  ccclcfiis :  altcra  rcditus  eorum ,  &  bencficiari j  maiorcm  poteftatem ha- 
bcnt  in  his ,  quam  in illis.  Et  licet  ipfo  iure  irrcuocabilitcr ,  quocratur  Chrifto, 
&  cius  ecclcfiis  ipfius  nomine  dominium,  &  adminiftratio  cmptorum  nominc 
ipfius :  emptorum  vero  nomine  bencficiariorum ,  dominium  &  adminiftratio 
non  quxritur  ctiam  reuocabiliter  ante  traditionem  nec  Chrifto ,  nec  ccclefiis, 
ncc  beneficiariis. 

Sr  CM  C\i  A  RIVM. 

Benefciarius  vane/uel^rofine  henefcij  reditm  imfendes,feccat  mortaliter, 

num.\. 
Et  ajferere  contrarium,  ejialiquihu^  quadamharejis.nu.^» 
Opimo  communis  tenenda,niji,&c.nu.i. 
Petrus  Sotusmagnum  Dominicani  ordinls  ornamentum.nu  j. 
Cardinalis  lUuJirif.  Vermienfts,  etidantepurpuram  nomine  Hoftusjtoti  orhi 

claripmus,  Petrum  Sotumfelicifime  contra  Srentium  defendit,nu.\. 
Frater  CMichael  Medina  laudatus.  nu.$. 
NouitateSiprdfertim  relaxantes  mor^s,  'vitandd.nu.^. 
Opinio  2{jtpud  omnesfere  €atholicos  male  audit,nu.^. 
PapaJiicetnuUi  legi  humdn^z  quo  ad*vim  coa^fiuamjuhiiciatur,  tamen  non 

permittitfihi  ifum  opinionis  isljiu.^, 
K^liena  qudrens,fua  perdit,  vt  totum  quiqu£rittotufn.nu.6, 
Materiajttperhiendi,  amhiendt,&c.  toIienda,nu.y , 
Didacus  a  Leyuaftue  Couarruuias  laudatus,  nu.S. 
JSona  Ecclefaliica  ejfe  vere  ChriHi,  &  exmete  eiusfuhie^a  oneri  trihuendi 

fitperfluapauperihus.  num.^. 
Dominicus  Sotuspaiinodiam  tacite  canere  videtur.nu.  i  o . 

Ecclefa 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_y  JEST,     I.  ^ 

Ecde/taBid ,  etiam  epifiopf ,  menfafimflici ,  &  apparatupAupere  vtantur. 

numero  ii. 
Benefciaritu ,  qui  tribuit  reditm  diuiti  ,  quifihi  henefcium  procurauit, 

mortaliterpeccat.num.ii. 
Traditiones  C/fpoHolic£perinde  ac  diuin^  feruand/z.  num.i^. 
Bona  ecclefasHca  ejfe  Dei,effi  dandapauperihm.,  &  non  diuitibtn,  ideoque 

non  ejfe  aque  libcra  atque  laica,concilium  Trident.defnit.nHm.  1 4. 
Bonorum  ecclefaflicorum  impenfavana,  &  profana  non  ideo  mala ,  quia 

prohihitafedprohihita,quia  mala.num.  14. 

XXXVIII.  Monco  ,  quod  in  prarfato  libello  noftro  ad  prxdidam  qu.r- 
ftionem  primam  affirmatiuc  rcfpondemuSjidquodcommunisopinio  fequnta 
mentcmlnnoc.in  c.Indccorum,dc  xtar.^Scquaiit.  affirmat,  fciIicct,non  folum 
venialitcr,  fedctiam  mortaliter  pcccarebcncficiarium,  qui  vane  vclprofane 
bcneficij  fuireditusimpcndit.  Circaquamconclufionemadeopr-Tfatus  N.  & 
egofumuscontrari),  quodille  ait-,  bencficiarium  adeoefl[e  Dominum  fui  be- 
neficijredituum,acaliorum  fui  patrimonijjpcrinde  quoquepofTe  illosimpen-' 
derc in  quofcumque  volet  vfus,ac  alios  fui  patrimonij  reditus:  ncque  plus  pec- 
carcin  illis  profane,vancueimpcndcndis,quaminiftis:nequcpIusquam  laici 
in  impendcndis  fuis  frcularibus  reditibus.Ego  vero  fequutus  communem  opi- 
riioncm,quampra:  ca:teris  alTerit  Archidiaconus  in c.Statutum.^.AfTcnrorem. 
coI.penuIt.de  relcrip.Iib.6'.&  in  principio  44.  difl:in.&  in  c.  Si  epifcopus.ri.  q.r. 
contra  aiojld  adeo  elTe  falfum,&:  contrarium  cathoIica:(qux  facrofanda  Ro- 
mana  efl;)ccclcfia:  canonibus,qu6d  nullatenus  efTet  fcribendum,  neque  audien- 
dum.Primo  quidem,  quod  a  communi  fenfu  non  eft  recedendum  fine  lege,  vel 
efficaci  ratione,per  c.fin.io.difl:.&  dodrinam  Io.And.receptam  in  c.r.de  c5ftir. 
pra!fertim,quando  eft  adeo  vt  h^rc  rccepta;&-  adeo  debili  ratione  fiindata  con- 
trariaacinfoIens,vtnuIIusantiquorumCanoniftarum,etiamipfoN.  cofiten- 
tc,id  audire  voluerit.lmo  prarfatus  Archidiaconus  in  §.  Afteftbrem^cfte  harreti- 
cumin  iure  dixerif:cuiusdi6lum,licct  N.dicatin^.part.fuilib.cap.t.nu.rf.non 
clfe  intelligendum  de  vera  hajrefi-,ait  tamen  intelligendum  cfiTe  de  dido  adeo  a 
communi{enfu&:mentecanonuraaIieno,vtnemo  nifi  qui  ab  eifdem  canoni- 
bus  aperte  diflcntire  velit ,  cam fequi  poflet:  qua:  funt  vcrba  eius.  Alius  tamen 
longe  vtroque  iIIorum,&-mcinfacrisIitteris  cruditior,&grande  ordinisDo- 
minicani  ornamentum-,qui  obinfigncm  pietatem,fuita(acrisconfeflionibus 
catholicifllmi  ImperatorisCaroIi  V.fatisfenfiireviderialicui  potcft,eam  efle 
vere  ha:rcticam,in  Iib.de  Inftitut.facerdot.i.  part.de  vit.facerd.le6t.  3.  tit.de  bo- 
nis  ecclefiafticis,  in  hic  grauiflima verba.  Primo  omnium  conftar  ,'ex decurfu 
totiusccclefi?  ab  Apoftolis,&  ipfo  iurediuinojbonaomniumecclciiarum,cum 
Chriftifint,mcritoctiampauperumefle:ncquevlIa  ratione,  autpoteftate  hu- 
mana  fieri  poffe,  vt  licite  in  alios  vfus,quara  cccIefiafticos,&  pauperum  expen- 
dipoflint.  &pauIopoft.  Et  contrarium  credimus  eflecrrorem  grauiflimum, 
faltemcontrabonosmores,  &  iuftitiamj  &quidnietiamcontra  fcrir>cur:\m^ 

F      5    ' 


4<?  APOLOGIA     LIBRI     DE 

lixc  iJlc:  cuius  di(fia/eo  maiore  funt  apud  omnes  pios,  &  crudicos  authorirate, 
quo  in^gniorcm  ob  pietatem  ,  prudcntiam  Sc  eruditionem ,  in  fuum  confcflTa- 
riumfibi  prcTfatusImperacordelcgit,  &  adbellum  in  Lucheranos&:  rcbcllcs 
Gcrmanix  fufcipiendum  ,  &  adminiftrandum  con/lantiorem  horcarorcm& 
confulcorem  habMJtj&quo  ipfius  fcriptacontrainfclicem  Brencium  fciicius 
djgnacusfuicd(rfenderclllun:r.&  Reuerend.idcmquepienti/Timus&erudiciffi- 
mus  Cardinalis  Vermienfis,qui  fub  nominc,Hoiius,  cciam  ance  purpuram  coci 
orbiChriftianoeraccIariflimus.  Noncft  aucemis  PecrusSocus,idemqui  Do- 
minicus  Socus  fupra  cicacus,vir  eiufdem  ordinis  erudiciflimus  quidem,&:  pijfTi- 
muSjfcd  aliquonomine  illo  infcrior,  qui  longcpoftnos  Salamancicxcache- 
dram  &  drcftoracum  obcinuir,^*^cuiusmuIcasopiniones,quasconcrareccpca$ 
tentauit,  habicaqueqiis  dcbcbdturcircucrcntia,non  finecomplurium  eciam 
ordinis  fui  &fchol3evirorumdo6ti{]imorum  confenfu,  in  variis  noflris  opu- 
fculis  refellimus.Quarum  vna crt:  ha?c,vt  patct in  q.i.&  2.pr.Tfati  noftri hbelli, 
cuius apologiam  ccximijs,& an cea in Manuali  cap.z^.num.iKS".  & fequcn.  Vna, 
inquam,earumquamN.  dcfenderenicicun&magis  quam  ille  exeric,&ampli- 
ficac,rancomeafencenciamaiorebenehciariornm  animarumdamno,  &  deco- 
riscIericalisdecrimenco-,quancomagis  fulcicillos  impios,  quincdccimaccleri- 
cisfoluerencur,  earationemultisperfuaferuntjquodilliciscanquam  fuipacri- 
monij  redicibus  vcerencur.Reuerendusicem  admodumfraccr  MichaclMcdina, 
m?.gnum  cocius  perqueiHuflirisFrancifcanorum  ordinis  ornamencum,Iib.7.de 
red:a  in  Deum  fide,  omnium  ordinis  fui  virorum  (in  quibus  profedlo  complu- 
res  funt  doct:ifTimi,iuxta  ac  pientiflimi^mentem  complcxus,  prxdidlam  nouam 
opinionem  appcllauitfacrilegamj&rrale^n,  quxeuangelicum  opitulandipau- 
peribus  miniflerium  excluditjqux  adulatoriis,&  vaniffimis  quorundam  fophi- 
ftarum  nugis,  in  fcholas  irrumpcns  ,  protruderc  cospit  ab  eis  illam  fand:orum 
Authorum  fententiam  ^BonaclcricorumeiTe  bonapauperum:qua  fadumefl:, 
vtecclcfiae  actoti  Cleromagni  thefauri  inuiderentnr,  ^cvtin  cledlioneepi- 
fcoporum  nongregt,fedepifcopisprouidcarur,mulciquc  Principcs  harrecici 

^  bonaecclefiafticavioIenterinuafcrint.hxciIIiusfencencia.Secundo,confirmo 
idem,co  quod  nouicates  vitandx  funt,quaparte  vitari  pofTunr.i.In  rebns.ff.  de 
Iegib.&  c.Cum  confjetudinis,de  ccnfuecud.cum  ei  annocat.&  a  communi  non 
efl  rccedcndum,nifi  vrgenteadidccxtu,aut  rationc,c.Dequibus.2o.difl:in.  &  1. 
penuk.  C.defidci  commifT.  &:  in  dubio,  fecuriora  &  tutiora  funt  fcqucnda.c. 
Ad  audientiam,dehomicid.c.Si  quis  autem,de  panit.dilf.y.  &c  non  cfl  prxflan- 
damaceriaIaxandismoribus,in  quod  hoc  fxcuium  adeocfl  propcnfum.ca.Ex 
parccjdc  confuetud.l.  Conuenire,  ff.  de  padbis  docal.  &  in  dubio,  pro  religfonc 
iudicandum  efl.I.Sunt  perfonx,de  rehg.&  fumpc.funer.  At  noflra  fencentia  efl 
vetuflior,  imo  &c  omnium  fere  anciquorum ,  &  communis  eciam  reccnciorum, 
ipromecN.facenceincap.i.fecundarparcisnum.i.EftitemanimabusIongefalu- 
brioripfomct  teftc,in  epiftoianuncupatoria,&fccurior  vc  palam  cft,  &  mori- 
bus  reformandis  longe  apcior,vc  ex  concil.Triden.c.i.de  reformac.fefliy.colli- 
.gicur,&  pietati  ac  religioni  fauorabihor.-quippe  qux  caufam  Chrifti,&  paupc- 
rum  defendit.Ergo  pocius  ampledienda  eft,  quam  opinio  eiusnouapaucorum, 
parum  tuta,&raale  fidacarinis,parmnreligiofa,& multum  laxa, &  quae  pluri- 

mum 


REDITIBVS,     QJTiEST.    I.  47 

mumbeneficiariorumentesacccleftibiisinterrenadcmitrit.  Tertio,quoihxc 
nouitasoinnibusferme  eccIefiarChriftianscanonibus,  vt  pofteamoftrabitur, 
obuiaf,&:  adeoquidcm,qu6dnullusantiquuscanonifl:arum,vtdidum  cft,eam 
tenuerit.  Eadcm  nouitasadeoacomunitotius  populi  Chriftiani  fenfu  abhor- 
rctjVt  rari  fmt  ex  his,  qui  cx  animo  funt  Chriftiani,  Sc  facras facrorumquc  do- 
6borum  fcripturas  lcgcr.unt,qui  non  rur^re  feranraudirciquod  tam  Iibcrc  pof- 
funt  Primates,Archiepifcopi,Epifcopi,  &:a]ijquiqucbeneficiarijdc  omnibus 
fuisreditibuseccIefiafticisinprofanosvfusdifponerc,acRcgcs,Rcguli,Duces, 
Marchioncs,Comitcs&:alijlaici,dcfuis  fxcularihusrcum  palamdt,  ncccciam 
Papam,  licct  nulli  humana:  legi  faltem  quo  ad  vim  coadbiuam ,  fubiiciacur.  ca. 
Propofuit,dcconce(lion.pra!ben.  idfibipcrmictcrc:  nequevllius  P.ip.T tcfl.i- 
mentum^faltcm  ad  prcfnna,in  hunc  diem  ab  aliquo  ciusluccclTore  admiffum. 
Quarto,qu6dfugicnda  funtilla,quibusquisdum.  quperit  aliena,perdic  fus.c.i.    <j 
fub  fin.ij.q.i.iuxta  illud.Qui  totum  vult,totum  perdit.  At  h^c  nouitas  cfficic  cle- 
ricum  valde  odiofumrquin  ^z  adeocoramouet  aliquosReges,Rc-gMlos,.S>:ii'ios 
laicos,qui  dccimas  &  primirias  foluunt,quique  vcl  quorum  pr^ceirores, vrbcs, 
oppida,montcs,valles,terriroria,iurifdi(n:iones,&  alia  prxdia  plurima^ecclcfi^ 
donarunt,  vt  eius  miniftri  primujdeinde  pauperes  fuftct.irentur;  adeo,  inquam, 
ha:c  nouitashorumaliquosccmmouetjVt  fintquos  poenitcreincipiit, ea  iili 
donafire,&:  vcllc  fipolTonc  earcuocarc.  QuodvtmuIcisinlocistctatumeft,ita 
in  pluribus  tctatum  iri,timeri  poflit,  fi  hac  opinione  inHatus  clerus  fupcrbierir, 
S>c quxrens  aUena  ,  fuapcrdcndi periculo  expofuerit.Quinto,Qu6d h.TC cadem 
nouitas,  cfi:  occafio  prarfentiffima  clero  thefaurizandi ,  pauperes  defpiciendi,    7 
cognaros  ditandi,nimium  cupicndi,fuperbiendi,ambiendi,  pcr  fas  3c  ncfas  fa- 
ccrdotia  quarrendi,imo  &  laxuriandi  apparatu  faltem  &  veftitu,&  vtinam  noa 
vencrc,acluxu:&:  deniqucauertcndimentes  a  cceleflibus  defideriis,  in  qua:  vt 
Deus  casconucrtat,nunquani  non  rogat  &  flagitat  Ecclefia  vniuerfa:  quas  oc- 
cafiones  fugicndas  efle  latis  probantprincipiumc.4i.diftin.&  c.Cum  iam  du- 
dum,deprarb.&principiumextrauag.  Execrabilis.Io.  XXII.  & prxfatum c.:. 
de  reformat.conciI.Tridcnt.feflr.2f.Sexto,  qu6dlicctvtcumqucaudiripofl^it,&: 
colorem  habcat  opinio  Cardinalis  ZabarcIIs  in  clem.Grati2e,de  rcfcripr.n.12. 
&  in  clem.Ouia  contingit,de  religiof.domib.nu.io.&  in  c.fin.dc  pecuho  cleric. 
vidchcet ,  Btneficiarios  reditus ecclcfiafticos fuos profane  impendentes ,  non    ^ 
tcneriquidcmadreftitutionem^fcdmortaliterpcccare,  vteam  nouifllme  au- 
diuit  D.  Didacus  a  Leyua  fiue  Couarruuias,meus  olim  difcipulus  diledbifllmus, 
mcique  velutifiliusquidamdiligentiflnmus,  nuncautemcruditifl[imusdo6ior, 
&fcriptorcelebcrrimus,idcmqucpatcr  valdcIIluftriSj&EpifcopusSegobiefis 
in  c.Cii  in  officiis,de  teftam.qui  tamen  pro  fua,qua:  maxima  eft  modeftia,dedit 
ad  rae  madata,quibusmecettiorc  fecir,mea,qua:adeoc6muniseft  fententia,fe 
operc  fcruaturu:&:  apud  cLi,qui  fatis  Dominii  timet,fentctiam,qua  ipfe  fcripfir, 
fatis  accederc  ad  no(l:ram,cum  timor  peccati  mortalis  magis  debeat  hominem 
deterrere a  peccato,quam  onus  reftitutionis.Harc,  inqua,  opinio  licet  vt  cuquc 
audiripofl[ic,&coIoremhabeat,&eam,vtinIibeIloquemdcfendo.q.z.num.i. 
afl!cro,nifi  adeo  cofcientia  reclamaflet,tenuiirem, At  hxc  alia  noua,  qua:  habct 
bencficiariumnihilopluspeccareimpcndencioreditus  ccclcfiafticos  vane  vcl 


4«  APOLOGIA     LIBRIDE 

profjnc ,  quam  redftus  fui  patrimonij :  quocfque  redirusRcgum ,  Reguforum, 
Ducum,Marchionum,  Comitum,&r  aliorum  laicorum  profani  ex  vna  parte,  5c 
reditus  ecclcfiaftici  Papae,  Patriarcharum,  Primatum ,  Archipr.tfulum ,  Prifu- 
lum,  &  aliorum  beneficiariorumexaItera,fint  inhocpares,  nihilque  reditus 
ecclcfiaftici  differant  inhoc  a  reditibus  profanis  patrimonialibus,  tanquam 
omninolibera  fit  illorum,achorumdifpefatio,grauiflimus"profe(5lo  error  eft, 
quo  ad  mores  &  iuftitiam,&  quo  ad  dodlrinam  hsrefis,vel  proximus  ei,vt  gra- 
uiflime  cenfuit  prxfatusPetrus  Sorusinloco  prxcitato  ,  &anteillum  Archi- 
diaconus  communiter  receptus  in  prxfato  c.Statum.^.AfreiTorem.col.penul.de 
refcript.lib.6'.&  indigniflimum,  quod  fan<5tiflimo  ilh  &  canonum  eccleflae  ob- 
feruantiflimoThomaj  Aquinatitribuatur  ,»S(:plane  contrarium  concilio  Tri- 
dentino,  in  cap.i.  de  reformar.  fefT  i^.  cuius  hac  de  re  fragmentum  inferuimus, 
monit.  XXI III.  Septimo,qu6domniapra:didabonaccck'fiaftica,funt  bona 
Chriftiquoad  verumdominium  :  quod  per  duodecim  fundamenta  irrefr aga- 
biliter  probauimus in pra?fato monir.  X X III I.  non folum ea generali ratio- 
ne,qua  omnia  funt  cius.Pfal.i5.&:  c.  Quo  iurc.S.difl:.  fcd  etiam  fpcciali  cenfura, 
&  difpofitione  homiius,qua  omnia facra  &  donata  ei,funr  cius,ita  vt  dicantur 
nulIius,fciIicet,hominis  vel  hominum.§.Nullius.  Infl-.  dc  rerum  diuiii.vt  ibi  late 
probatur  &c  declaratur. At  con ftat  per  allegata  fupra  monir.  X  X  V 1 1.  pcr  trc- 
ctecimfundamenta,  quod  voIunraseiufdemChrifti  D.  N.  dcclarata^&pra:ce- 
pta  per  ipfummetfaltem  fadis,  &per  Apofl:oIos&ecclefiam,eius  traditio- 
nibus,.&canonibuseft, vtomnia  illa impendantur  in  honeftam  fuftcnratio- 
nemcccIefiaj,miniftrorum,&  piorum  openim.  Ergoea,  quaefuperfunt  mini- 
ftrisdeccnter  fuftcntatis,  debent  diftribui  piis  operibus  ,  Sc  pcr  confcquens 
peccatum  eft  contra  facere.  Odauo,qu6d  vt  proxime  didtum  eft,&:  perfexde- 
cim  rationes  ncruofas  probauimus  in  pra^fato  noftro  hbello,  q.i.nu.i7.&"  ^'^^' 
fequentibus,per  quarum  aliquas,&  alias  idem  irrefragabihtcr  probauim»s  fu- 
pramonir.  XXVII.  qu6dpraEfatabonaeccIefiaftica,ramcx  voluntate&  in-" 
rcntione  fidehum,qui ea  Chrifto  dedcrunt,  &  dant  j  quam  ex  ipfiufmct  Chrifti 
dcclarara ,  &  prjecepta  pcr  ipfumraet  verbis  &  fadis ,  &c pcr  Apoftolos  & ec- 
clefiam  eius  rradirionibus  &  canonibus,habent  modum ,  &  onus  exprefle  aut 
tacite iniun(5tum,  vt ea,  quae  miniftris  eiushonefl^  fuftcntatis, fuperfuerint , in 
paupcres,&  aUa  opera  pia  infumantur.  At  qui  modum  &  onus  iniundum  rei  Ci- 
bitraditx  abalio,nonimpIct,facitcontraIegemiuftitia:commutatiuaenaEura- 
lcm,qu2Biubetpadaferuari.I.  i.  ft.de  pa<a.etiamaMonarchis.ca.i.deprobar. 
quarque  iuber  implcri  onusiniunikum  rci  ab  eo ,  qui  cam  recipit.l.  Sccundum 
naturam.ff.de regaur.&  ca.Qui fentit  onus,eod. tir.lib. 6.  vnde habuerunc ori- 
ginem  tituli  de  condir.cauf.dar.&  condir.  &  demonftrat.in  if.  &  tituli  dc  codit. 
ob  cauf.&dehis  quaefubcondit.&dedonat.quxfub  mod.inCod.&pcrcon- 
fequens,peccatmortahter,quiafacit  iniuftitiam , qua: eft  peccatum  morrale, 
iuxta  Thom.receptum.in  i.fec.quajft.^p.arr.^.Ergo  beneficiarius,  cui  tradita  & 
commcndata  funt  bona  Chrifti cum  prxfato  modo  &  oncrc  iniundto ,  peccat 
morraliter  non  adimpledo  illud.Nono,qu6d  nullo  Chrifti  pr£Ecepto,veI  excm- 
pIo,nequevlIa  Apoftolorum ,  neque  cccIefia:traditione,  neque  vllalegePon- 
tificia,  vei  Cxfarea,  vei  ciuiii  iuifura  eif,  vr  bona  laica  in  folos  miniftrorum  & 

alios. 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_V  ^  S  T.     I.  45? 

«lios  vfus  pios  impendanturrneque  prohibicum,ne  profanis  vfibus,  alioqui  ho- 
neftiSjdiftribuantur.  Atexemplo  Chrifli,  tradicionc  Apo(l:oIorum,&canoni- 
busEcclcfia',  non  folumvnovel  alteroloco,  redfexcentisexplicitevel  impli- 
citeiubcturilludj&hocprohibeturi  vtvidcre  eftin  c.  Pra^cipmius. c.penui- 
timo  &  fina!i,duodecima,  quxftione  prima.c.Reucrtimini.5<:  c.  Quicquid  Sc  c. 
Dccimss.i^^.qu.Tfl.i.cap.  Quodautcm.25.q.7.c.Conuenior,ead.cauf.&qu.8.<Sf 
alios  quos  fupra  monito  X  X  1 1 1 1,  citauimus.  Ergo  perperam ,  &  parum  pie 
adxqunn tur  in  hoc  ccclcfiafticorum bonoru,  &  iaicorum  reditus,  8c  peius  dici- 
tur,nihilopluspcccari,irarcdcndoreditusccclcfiafticosviibusprofanis,quam 
reditus  laicos.  Dccimo ,  quod  etiam  ipfe  Dommicus  Sotus ,  cuius  auchoritate  ^^ 
nitens  N.fuamopinioncmdcfcndereaudef,in  Iib.io.de  iuft.&  iur.q.^.art.j.col. 
fin.fic  ait.Tcmporc  iIIo,dc  quo  loquitur  Augufiinus  in  c.  Decima?.i(j.q.i.videli- 
cct,qu6d  incommuniviucbatur;paupercs  tamlaici  quam  clcriciexdecimis 
alebantur.Et  ita  oportct  cum  confiteri,  vt  ait  Clcmcns  fupra  relatuSjdatas  fuif- 
fe  ad  fuftcntationcm  ,  non  folum  minillrorum,  fcd  etiam  pauperum-,  imo  &  in 
art.feq.4.coI.i.forfanconfcicntia,qua:di(5t:auit  ei,feparummifericorditerin 
art.pr.TCcdcntiicquutum,adadusdixit:  Antiquamecclefia:pulchritudincm,in 
fubfidio  pauperum  cluxflTcjquam  Apoftoli  diaconorum  mmifterio  impenfe  vi- 
duarum,orphanorum,ipdigcntJumque  curam  gercbant.  Imo  paulo  poftfiabdit 
epifcopos non dcbcrc  habcrc  alios  filios  quam  paupcrcs  j  non  debcre item  in- 
ftitucrcmaioratus,nequcc6fanguineisaIiterprouidcre,quampauperibus-,ne- 
quc  locuplctarcillosjfedtantum  vtabfqueneccflitatevitam  ducanc.  Etpaulo 
pcfl:  col.fin  .ait,  quod  cpifcopi  non  debcnt  clTe  remiiliores  in  erogadis  eleemo- 
fynisquam  fi  Icge  iiifticiarcenercncurid  faccre;quinimofubdic,confcirarioseis 
deberein  vica,&in  mortelargifiimas  eiecmofynas,easfacere  negligentibus 
propcenitcntiaimponerc,c6quepropemodumrcsrecidere,acfiIegeiufl:itia: 
adrefi:itutioncmtcncrcntur.Imo&addit,qu6dbeneficiarius,quivtfuumno- 
menpcrpctuocclcbrct  mardificiis  etiampiisampliandis&perornandisinfu- 
mit  ca ,  quibus  prxfcntibus  paupenbus  fuccurri  pofl^et ,  ne  fame  perircnt ,  non 
foIumremvanam,fcdcciampcrniciofam,&Chriftoingraciflimaagere.  Qu.-e 
dicfla,  quid ahud  quam  palinodiam  quandam  tacitam  eorum  ,  quarart.^.prarce- 
denti  dixer.ir,continent  ?  &  fignificant  contrariam  conclufioni  eius,  &  pr.xfati 
N.vidclicct,longeflridiorempotcfl:atemhaberebeneficiariosinredituseccIe 
fiafl:icos,quam  in  patrimonialcs,  &  quam  laicos  in  iaicos:&  grauius  pcccarc  in 
eis  vane ,  vci  profane  impendcndis ,  quam  in  laicis :  quac  noflra  conclufio  eft. 
Vndecimo,quod  vhra  harc  omnia,eflScaciter  vrgcr,  q  u6d  facri  canoncs  nc^anc 
facultatemtcftandibencficiariisdereditibusfuorumbeneficiorij.c.i.c.  Adhxc. 
cap.ReIatum,detefl:am.c.Epifcopi.iz.q.i.c.Fixum,cad.cauf.q.^.adeoquidem, 
qu6d  neq-,  fummus  Pontifex  teftatur  de  reditibus  fui  Pontificatus,  vt  pofl:  alios 
trad.Pcruf in  rubr.dc  tcftam.col.^^.  Qux facultas  non  pofirct negari iilis,fi  fuo-  • 
rum  rcdituum  ccclcfiafticorum  tam  domini  efiTent,  quam  funt  profanorum. 
Duodccimo,  quodfolum  fuJfEcitadhancopinionem  reuincendam,ell::qu6d 
concilium  Carthaginenfcrciacum  in  c.  Epifcopus.41.  dift.  & rcnouacum  nuper  " 
in  Tridcncino  fciT.i^.c.i.  de  reformac.habet :  Epifcopum  haberc  dcbcre  paupe- 
j:emfupcllcd:ilem,mcnfamque  acvidlum  fimpliccm.  Et  beatus Hieronyra. 

G 


p  APOLOGIA     LIBRI     DE 

44.<lift.in  princip.air,  pofTe  quidem  clericum  viucre  de  altario ,  non  autem  lu- 
jiuriariivbiccrrumeri:,  quodvcrbum,  luxuriari,non  folumfignificatvenereo- 
rumvfum,  fedctiamquemhbetaiium,  quineccflitati  naturae,  perfonxquede- 
centix  non  eft  neceflTariuSjlicet  alioqui  non  fit  malus.tSc'  alio  in  loco,fcilicet,4r, 
dift.in  princip.aitjNuUum  clericum  veftc  fulgida  vti  dcberc.  &  ante  illos,  bea- 
tus  Clemens  lib.i.cap.iS.  de conftit.Apoftol. qui  mcntem  Apoftolorum  magi- 
ftrorum  fuorura,  melius  quam  nos  intellexerat,  ait ;  quod  epifcopi  debent  erfe, 
non  inancs  furaptus facientes,  non  deIicati,non  furaptuoli,  fed  expetentes  nc- 
cclTaria,  ad  refarcicndam  naturam.  Et  fcptima  fynodus  in  c.i.zi.q.^.  vetuit,  nc 
vllusclcricusvcfteferica,  autcolorevariato  vcftircrur:&  S.Bcrnard.inepift.i. 
col.pcnul.cuidam  canonico  Lugduncnfi  fcribit  in  ha:c  vcrba.  Qjiicquid  prxtet' 
ncccfTarium  vidtum  &c  fimpliccm  vcftitum  de  altario  rctincs,  tuum  non  eft,ra- 
pinacft,  facrilegium  cft:&  paulofupcrius.  De  altarionon  licct  comparare  au- 
rca  frcna,fellas  depi(flas.&  alio  in  locOjCpiftola.^i.col.j.Clamat  nudi,clamant 
famelici,ncccfl[itatibus  noftris  detrahitur,  quicquid  vaniratibus  vcftris  accedit. 

II  Etmagnus  ille  noftcr  patcr  Auguftinus ,  a  quo  potuit  difccre  Bernardus ,  ait in 
fcrmonc.57.ad  fratrcs  in  eremo.  Clericus,qui  fui  bcnefici j  frudlus  tribuit  diuiti, 
co  quod  ipfe  illud  ei  procurauit,  quamuis  in  hoc  mundo  non  caftigctur,  in  alio 
tamcn  xterno  ignc  non  carebit.  &  Profper,in  c.Paftor.i.q.i.addit,  Diuitcs,  qui 
accipiunt  aliquid a  bencficiariis,non  finc  grandi  peccato  acciperc.Qux  omnia 
planefignificant&probant,  quod  praEfatadodrina,  qus  cft  omnium  fere  an- 
tiquorum,  &  communis  rccentiorum,  vt  didlum  eft,  adeo  eft  vera,  vt  iure  quis 
miretur,  cfl*e  catholicum  alique  qui  afterat^  nullam  efle  hodie  diftcretiam  inter 
reditusbonorumecclefiafticorum  ^&rcditus  bonorum  laicorum,quibusilla 
(inc  vllo  expreflb  vcl  tacito  oncre  fpcciah,neque  humana  aliqua  dilpofitione  a 
Deofuntconccfla :  &  quod  nihilo  pluspeccentbeneficiarij ,  vane  vel  profane 
(uos  reditus  ecclefiafticos  impendentes,quam  laici  fuos.Quis  cnim  adco  fupcr- 
biat ,  vt  reputans  fecum ,  quod  bonorum  ccclefiafticorum  ipfemet  folus  Chri- 
ftus  Deus  fpcciaii  rarione  ac  hommis  difpofitione  cft  dominus,&  quod  per  toc 
authoritates  authcnticas  conftet  ex  mcnte  &  voluntate  ipfius  Chrifti  clTe ,  vt 
omnes  illoru  rcditus  in  miniftros  Sc  opera  pia  fuftendanda  infumanrur,  audeat 
dicerc,non  cfte  pauperibus  plus  iuns  in  eius  reditibus,  quam  in  faccularium  bo- 
norum?  &qu6deftt.imlibcr  ecclcfix  rcdituu  dominus,  quamduxredituumfiii 
ducatus:'&  qu6dChriftus,quicorum  verus  S^  fpcciahs  elldominus,adco  eftcu 
ravacuus  in  prouidcndopauperibusnuncquando  eftditiflimus,  &regnat  im- 
mortalis,  quam  plcnus  ea crat,  quando  vitam  viucbat  mortalem,&  non  habe- 
batvbicaputreclinaret?&qu6dMaicftaseiusdiuina,qu2  omnibusdixitLuc.il. 
Quod  fupercft,date  clecmofyna,  non  velit,  vt  fuapropria  bona,proprium  eos 
habcant  alendi  onus,&qua  parte  miniftris  fupcrfunt,eis  impendit?Dccimoter- 

'3  tio,  quod  traditiones  Apoftolicas,  ita  obferuare  ac  vencrari  dcbcmus ,  ac  lcges 
diuinas;  quando  contrarium  non  reperitur  decrctum  pcr  fummum  Pcntificcm 
vel  concilmra.  c.  Eccicfiafticarum,  c.  In  his.c.  Catholica.ii.  diftindt.c.  Sunt  qui- 
dam.  Zf.q.  i.  Conftat  autem  Apoftolos  hoc,  quod  dicimus  tradidifle ,  idquc  Icr- 
uatum  fuifle  ab  ccclcfia  primiriua  &  a fummis  Pontificibus ,  &  Epilcopis ,  qui 
Apoftolis  continuo,  autfine  longo  interuallo  fuccelLerunt ,  per  canones.40.  & 


I 


REDITIBVS,     CLyiCST.     I.  yi 

41.  ApoftoIorum,qui  referunturincap.  Sintmanifeftx,  &capirulorequenrf5 
u.qu^ftione  prima  8c  per  D.  Clemenrem  Iib.i.&:  8.de  conft:iruno.Apoft.<Sc  per 
Vrbanum  in  cap.  Videntes.  &  cap.  Rcs ,  eadem  cauf.&  quxft.  pcr  Melchiadem 
in  cap.  Futuram ,  eadcm  cauf.  8c  quift:.  Cuius  contrarium  nunquam  neqiK? per 
concilia,  neque  per  Pontifices fuic confticutum ; confeqnens  igitur  eft:,vt id  de- 
beat  obferuari.  Omitto  alia  non  pauca  elegantia  quidcm  (licet non  adeo  ner- 
uofa,  vtprajdi^ta)  quiin  hocipfumperfuadendum  per  virumquendamvita, 
littcris ,  6c  fuggeftu  percclcbrem ,  fcilicct ,  Fratrem  Gabrielem  a  Toro ,  egre- 
giumFrancifcaniordinis  decus,  inlibr.dcThefauro  mifcricordi^  variaeru- 
ditione  rcferto,  difputantur  •,  prarfagiendo  paupcrtatcm  ccclcliafticorum  fiitu- 
ram,  eo  quod  minime  curant  dc  prarfenti  proximorum.  Quam  quidem  iam  vi- 
dcmus  in  Germania, Anglia,&  Scotia,fedcm  pofuiftc,  6c  fefe Galliae  infinuare, 
mittereque  in  Hifpaniam,  hcu,  noftiram  incurforcs-,  quam  Deuspcr  fuamfan- 
ftammifericordiamabeaciqueaccedentibus,cuftodiat,  Aracn.  Decimum-  H 
quartum  ,  &  poftrcmum  ftmul  irrefragabilc  fucrit ,  quod  facrofand:um  conci- 
lium  Tridcntinum,a  quo  linepericulo  aberrandt  a  fidc  non  potcft  difccdi, 
hanc  partem  canonizare  videtur  in  cap.i.dc  rcf0rmar.fcfli0n.z5-.  pcr  illa  verba, 
qua»  licet  fint  fuperius  relata ,  hic  opportune  repetuntur ,  vidcliccc  j  Sanda  fy- 
nodusomninointcrdicitepifcopis,  necx  reditibuseccIcfixconf3nguineos,fa- 
miliarefue  fuos  augere  ft:udcant :  cum  ik  Apoftolorum  canoncs  prohibeant,  ne 
resccclefiafticas  ,qu.-E  Dci  funt,confangnincis  doncntrfcd  fi  paupcres  finr, 
iisvt  paupcribus  diftrribuantr&pauloinfcrius.  Quxvero  deepifcopisdi(3:a 
funt,  eadcmnon  folumin  quibufcunque  bcneficiaccclcfiafticatamfarcularia, 
quam  rcgularia  obtincntibus  pro  gradus  fui  conditione  obfcruari  •,  (ed  ad  fan- 
ikx  Romanx  ccclefi.x  Cardinales  pcrtinere  deccrnit.  Per qux  vcrba ,  palam 
determinaturj Primoibona ccclefiaftica  efire bona Dci,non  folum gcnerali,fecl 
ctiam fpcciali  rationc, vt didlii fuit monito  X X II II. Detcrminaturfccundo, 
nullis  beneficiariis  liccre  donare  de  reditibus  ecclefiafticis  ahqua  diuiribus,etia 
fi  cognad  fint,&amici  ac  familiares  eorum.Determinatur  tertio,Iicere  ilhs  do- 
nare  illos  cognaris,familiaribus  &  amicis  pauperibus, intuicu  paupertatis  prin 
cipalitcr  j  licet  fecundario  refpicere  poffint  etiam  cognarionem ,  famiharita- 
tem,&  amicitiam.  Determinatur  quarto,  falrcm  per  confequutionem  nccelTa- 
riam ,  non  licerc  illis  donare  derediribus  ecclefiafticis  tamlibereac  hicisde 
laicisquibusvoluermtj&peccareficontrafccerint.QuxeAconcIufionoftra; 
qux  non  folum,  vt  in  principio  huius  moniti  diximus ,  fuit  antc  prxfatum  con- 
cilium  fentcntia  omnium  antiquorum  dodtorum ,  peneque  cmnium  recen- 
riorum  communis :  fed  nuncpoftprxfatum  conciliumfaris  videri  poteft  crian> 
cffe  de  fide ,  qualem  Petrus  Sotus  fenfcrar ,  &  fatis  expreftrerat  fuifle  eriam 
ante  illud,  aiens  perpetuo  dudu,  &  tradirione  Apoftolorum  &  fandorum  pa- 
trum  a  Chrifto  vfque  in  fuum  tempus  cfte  traditam  &  receptam.  Nam  con- 
eiliumnonvetat  prxfatam  largirionem  in  cognatos&amicoseaRiente,  v« 
per  fuam  prohibirioncm  incipiat  efte  mala  ;  &  de  numero  iHorum ,  qus 
ideofuntmala,  quialegehumana  funt  prohibita,fed  vt  id  quod  anreacrar, 
declararctur  fuifte  &  clle  malum ,  &  de  numeroillorum  quxfuntprohibita, 
^uia  mala;  iuxta  illa  ^ua:  in  fimili  ait  GlofTa  in  cap.  Ex  partc,de  ofEc.  de*. 

G     z 


^2.  A  POLOGI  A     LIBRI     DE 

leg.prxfuppofito  rerumdominio  iutegentiumintrodu(5to-,  &quc)dresecdc- 
rixfuntfpeciaiihominumdiipofltionc  ipfiusChrifti.  Etita  vnufquifquc  fide- 
lium  cogendus  videtur  nunc  authoritate  prxfati  concihj  credere-,  prifaram  lar 
gitionemin  quofcunque  diuites  eflfe  malam,&  ideo  aconciho  prohibitam: 
quia  mala  eft  in  fe,  &  iurc  naturah,  Sc  diuino ,  apoftohcaquc  traditionc  prohi- 
bitatcui  confequcns  eft,conclufioncm  noftram  non  folum  videri  efTc  veram,&: 
omnium  antiquorum  &  communem  recentiorum,lcd  etiam  hodie  de  fide.Ne- 
que  obftat ,  quod  quidam  perdodtus  ex  tempore  dixit ,  concihum  ibi  agere  de 
rebus  ipfis  ccclefiarum,  &  non  de  reditibus  earum ,  tum  quia  exprefte  meminit 
rcdituum  ecclefiafticorum:tum  quia  agit  de  rebus,qu.T  poftunt  dari  cognatis  & 
familiaribus  intuitu  paupertatis ,  fi  funt  pauperes ,  &  conftat ,  res  ipfas  ecclefiac 
exquibus  percipiunturilh  reditus  nonpofTcdari  etiam  pauperibus  folopau- 
pertatis  intuitu,nequc  fine  iufta  caufa  &c  folemnicate  debita.c.Sine  exceptione. 
u.quxft.i. 

S  V  M  MA  RI  V  M. 
Ratio  effcax  a  nemine  haUenus  reddita :  cur  beneficiariui  male  vtens  redi- 

tihus  ecckfiaHicis  ,pccat  mortaliter :  non  autem  habentesprimogenia  & 

maioratm.  nu.i. 
VominicHs  Sotus  magna  ordinls  Dominicani  gloria.nu.i. 
luBitia  legem  infringens^feccatmortaliter,  non  autem  infringens  legem  li- 

beralttatis.nu.t. 
Prdicepa  Decalogifitnt  leges  naturales,&  iuHiti^.  nu.t. 
Prdceptumfiptimum  Decalogi  infiingit,  cfuifuratur,qui  rapityCjui  vtiturre 

altena  in  vfum  alium  a  concejfo ,  quipactum  onus  iniunUum  non  im- 


flet.  num.^.  'M 


y^liemm  ca^ere,  &  retinere  parum  d^jferunt.nu./\. 


XXXIX.  Admoneo,  quod  quamquam  fere  omnes  fint  in  conclufione  fu- 
pra  mon.  proximo  probata ,  quia  vidcn  t  cam  ab  ecclefia  tatis  dccretam ;  nemo 
tamen  reddit  rationem,qucE  fufficienter cOncludat;quarc beneficiarij  vane,vel 
male  impcndendo  reditus  ecclcfiafticos ,  mortaliterpeccant,fecundum  fere 
omnes;quamuis  laici  idcm  facientes  de  reditibus  fuorum  primogcniorum,  fiue 
maioratuum,&  aliorum  bonorum,regulariter  folum  venialiter  peccent,fccun- 
dumeofdem.  Etquidem  iUi  quiaffiimantclericos  efletamintegrosdominos 
redituum  fuorum  beneficiorum ,  quam  funt  laici  rcdituu  fuorum  primogcnio- 
rum,fiue  maioratuum  ac  afiorum  bonorum,  non  pofTunt  reddere  aliquam  quaj 
fatis  fundet  eam :  quandoquidem  eos  confiteri  oporret ,  neutros  cfte  abfolutos 
dominos  bonorum,  &  iurium ,  e  quibus  illi  redcunt ,  &  vtrofque  elTe  dominos 
abfolutos  eorundem  redituu.Quod,credo,fuit  in  caufa,  quare  dodiftimus  Do- 
minicus  Sotus,magna  ordinis  Dominicani  gloria  lib.io.q.^.art.^.  de  luft.  &  iur^ 
tam  obfcure  hac  in  re  loquitur.Nos  autcm  eam  &  verbo,&  fcripto  ante  trigin 
taplus  mirius  annos,Salmantica;  rcddidimus,in  c.Relatu.i.de  teftam.&  pofte- 

Coni  a 


m 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Qjy  JEST.     I.  yj 

Conimbrica:  ampliauimus  in  commento. ca.  i.  Sc  ca.  Cum  fecunc!um,dc  prib. 
quod  pertemporispenuriam,  &nimiamoccupationumcopiam,  nondum  eft 
manu  extrema donatum,&  excufum.Ex  qi>a  ratione  tota  huius  materis  decla- 
ratio  pendet.  Ratio  igitur  radicans ,  &  fundans  prxdidam  omnium  fere  fen-    t 
tentiam,illa  ert:-qu6d  per  leges  iuftitix  naturales,&  diuin«,quarum  tranfE^ref- 
fio mortalis  efl:,vt  probat Tho.i.fec.q.^fp.  arr.4.  id  beneficiariis  efl:  prohibitum. 
Laicis  aucem,&:  primogenia,  fcu  maioratus  habentibus  ,  folum  per  legcs  vi  rtu- 
tis  liberalitatis  ,quarumtranfgre(Tio,  fine  alteriusprariudicio  fadta,  folumefl: 
venialis,  vt  probatidem  Thom.i.fcc.q.iiS.art.^.&rq.feq.art.  i.&feq.  Omnia 
enim  decem  Decalogi  pra:cepta,  funt  leges  naturales  iuftitias,  iuxta dotftrinam 
Tho.receptam  z.  fcc.  q.  112.  art.i.  8c  in  ^.d.jy.q.i.art.^.vbi  communis  u\  tcner, 
prxfertimMaior.q.i.necScotusin  effedlu  quoad  hocpropollcuradifrentir:&: 
per  confequutionem,fcptimum,denon  furando,&:  dccimumdenonconcupi- 
fcendo  rem  aliquam,dc  quibus  Exod.io.&:  gloflf.in  ca.Quid  in  omnibus.^i.q.y. 
crunt  taleSjiuxta  I.i.flF.de  furt.Atbencficiariusquicontraprxdidafacit^prxfa- 
taduo  prarccpta  infringit:q:iodprobauimusind.q.i.anum.  iz.quatnorfuiida- 
mentis.Primum,qu6d  non  folum  ea  infringit  is  qui  clarc  furatiir,aut  rapir,fed 
etiam  isquire  alienacontra  voIuntatcmDomini  vtitur.§.furtum,Inft;rur. dc 
oblig.  qux  exdcli(5i:.At  isqui  reditusbencficij  fuimale  velprofane  impendit, 
vtitur  bonisccclcfi^.fticiicontravolunratcm  Domini  illorum,  quia  illa  funt 
Chrifti^vtprobauimus  fupra  mon.  XXII II.  qui,vtin  mon.  XXVII.  pro- 
bauimus,fuoexemplo,ecclcfi3:quefuae,ac  Apoftolorum  traditionibus  ftatuit, 
&  declarauit  velle,vt  miniftri  fuos  reditus  folum  infumant  in  fuam,qu<T  hone- 
ftafit,fuftcntationem,&rcmuncrationem,qu2ciuftafit,fuorumfamiliarium,& 
aliorum  de  fe  bcne  mcrirorum,&  in  pauperum  fubuenrionem:  ergo  his  duobus 
pr;eceprisconrrauenir.QuodaftirmantLnugd.&  Card.  q.z.  Clem.  Quiacon- 
tingit,  derelig.domib.  Sccundumfundamentumeft,qu6detiamtranfgreditur 
hxc  duo  prxcepta,  &  leges  naturales  is  qui  re  in  alium  vfum  accepta,  vtitur  in 
alium^ficur  quimulaminSaImanticamcommodatam,ducit  Burgos.§.  Placuir, 
Inftir.de  oblig.qux  ex  del.At  bcneficiari  j,qui  in  malos  vel  profanos  vfus  impen 
duntredirus,hocfaciunt:quandoquidemreditibusinpium  vfum  datis,inalium 
longediuerfum  vrunrur.Tertium,quod  etiaminfringitpr.xdidladuo  pra:cepta 
is  qui fuoscontradtusnon  feruar,  etiam  fi  Papafit,  Imperator,aut  Rex,ca.r.  de 
probat.qui  licct  ad  feruandas  fuas  leges humanas  cogi  nequeant,!.  Digna vox. 
C.de  lcgib.&:  ca.  Propofuit,de  concef.  prxb.funt  tamen  obligati  ad  fcruandos 
contra^tus  cum  cis  initos,virtute  pra:fati  praeccpti,quod  eft  lex  naturalis.At  in- 
ter  ecclcfiam  negotia  Chriftiprocurantem,&  populum  Chriftianum, qui  ei 
tanra  bonacontuht,vtfupramon.  XXVII.  probaurmus,interuenitcontra- 
dbus  falremtacitus-,qui  tantum  vaIet,quantumexpreflus.I.Labeo.&l.  Irequia, 
ff.de  pad.  vt  miniftricius,id  quod  fupcrefteis  acceptafua,  qu.thoneftafit,  fu- 
ftentafioncjtribuantpauperibus.  Quartum,qu6detiamduo  prarfata  prxcepta 
tranfgreditur,qui  contra  voluntatem  Dominifuidetinetalienum,inca.Sa:pe, 
de  reftitur.fpoI.Thom.2.fec.  q.^jz.  art. fin.&diximus  in Manuali  cap.17.num.y4. 
etiam  fialijcui  nondcbet,iIludfoIuerit.c.Eate,deiurciur.&  per  confequutio- 
nem ,  qui  qu  od  debet  non  foluit  ei  cui  dcbet ,  &  qui  fe  non  exoncrat  iniunCko 

G     5 


^4  APOLOGIALIBRIDE 

fibi  onere,  quando,  &  quomododebet ,  (quoniam  in  efFe<flu  efl:  alienumreci- 
j-  pere,aut  recinere,inter  qux  parum  difcriminis  eft,vt  habetur  in  d.ca.  Safpe)& 
itaprjcfatafuperflua  derinet,  &fortein  thefauros  reponic,  autdonat  diuitibus 
ratione  cognationis,amiciria?,  vanitatis,  aut  vitij,  prardi<fla  pr;ccepta  infringit: 
quandoquidem  ea  bona  ex  quibus  colliguntur,  collata  funt  ei  cum  onere  dandi 
pauperibus  fuperflua. 

SVMMAKlVM, 

Thomas  ^quinasfro  communi  ejfe  oftnione,multls  oJlenditur.nu.X, 
Thomas  a  communi  nonfacile  recedit,canones  fujpicit.num.  i. 
'Bcclefiarum  Pralati,&  ciuitatumdecuriones,quaUterin  hocfuntfareSyVel 

imfares.num.'^.  &  j. 
Bonis  in  ecclefiaUicis  pltts  foteft  ChriBus,quam  Pralati  ,ficut  in  honis  ciui' 

tatu plus  potefi  illa,quam  Decuriones.num.^. 
Bcctejiarum  reditus,non  eranttempore  S.Thoma  tamgrandesficutnunCy  & 

cur  Epifcopatus  Jtalia  &  Gallia  non  funt  adeo  opulenti ,  ac  Hijpani^, 

numero  6. 
^pfcopatus  GaRia  minuunt  reditihus  700.  t^bbatia,  mitra  &baculoin' 

fignes.numero  6, 

XL.  Confuraturuseaqua:aducrfuspraefatam,qujE  communis  &noftrae(l, 

decifionem,&eiusfundamentaab  N.  &  aliisopponunturjMoneo,  nihil  illa, 

nequeincidenrer  ei$  inferta,obftare.Non  quidem  primum,  viddicec,  auchori- 

tatem  S.  Thomac,  cuius  perfonam  praedi<5tus  N.  tam  ad  confirmanda  fua,  quana 

ad  confutanda  noftra ,  rhetorice  quidem ,  fed  parum  candide  indiiit:  quo  tanti 

viri  authoritarerela  in  eum  mifla,debiIiora  le<5t:ori  viderenturj&:  fulcra  quibus 

eafuIcit,firmiora:dumcontenditfignificare,nontamfe,quamS.Thomamap- 

probare,&  defendere.  Quia  nos  procul  dubio  credimus  eum  a  parte  noftra  fta- 

re,non  folumquoad  pracfatam  decifllionem  prima:  quaeftionis,  fed  etiam  quo 

addecifl5onemfecundaeinfraponedam,videhcet,  pracfatosbeneficiariosmor- 

taliter  in  hac  re  peccare ,  &  ad  reftitutionem  teneri :  quod  neruofiflime ,  &  ni 

falhmur,vere  conie(fhjrisprobamusin  fequentibus.  Primo  quidem,qu6d  illc 

nonfoletfacileacommuni  fan(5lorumDo(Slorum  fententiarecederc  j&alFo- 

let  magna  obferuantia,  animique  demiflione,  canones  fandtaj  Matris  Ecclefiac 

fufpicere,  &  interpretari.  Deinde,qu6dvir  do<5tiflimus,  iuxta  ac  pientiflimus, 

nunquam  affirmauit  exprefle  contrariam  partem,quod  eciam  N.  &  Dominicus 

Sotus  fatentur:&:  in  dubio,credendus  eft  potius  adh^rere  communi,quam  con- 

trariaCjCum  in  dubio  illafitample<5feenda.  Tertio ,  qu6dinfec.z.  q.  ^j.art.  8.ex- 

prefle  aic,  quod  quemadmodum  bona  ciuitatum  commendata  funt  confuli- 

Dus,&dccurionibuscarum;itabonaecclefiaftica  funt  comiflapra^latis  earum. 

Etpalameft,  virumtamdo<^um&pium,fi  dehocmterrogatusfuifler,refpon- 

furum>Confulcs,&dccuriones  ciuitatum  nonfolumpeccare^fedeiiamten^- 

li  ad: 


R  E  D  I T  I  B  V  S,     QJ  JE  ST.     I.  U 

riadrcftituendum  rcdituspublicos ,  quosin  vfus  alios  ab  cis  in  quos  deputati 
funt ,  infumerent:  &  conlequenter refpondiflet  -jPrxhuos  ccclefiarum  dcbcre 
reftituereeos,  quosin  aliosvfusquampritixos  ,  &c  prxftitutos  impendercnt. 
Nequeobftat  retortio,qua  retorquct  m  nos  hoc  argumentum  Aduerfarius, 
dicens^quod  decuriones,&  re€torcs  ciuitatum,  poflunt  pro  libito  difponcre  de 
ftipendiis,&-  falariis,  quaraciuitatibus  pro  fuis  ofiiciis  »S:  laboribus  affignan- 
tur-,  dummodo  aliacommuniafibinoncapiant:&quod  ita  Epifcopus,&raIi; 
bencficiarij  poterunt  ad  libitum  difponerc  de  partibus  fibi  ailignatis,  qux  fun t 
quaxiamiilorum  ftipcndia.Non,inquam,obftath2ecrecortio.  Tum,quia  ideft 
verum,  cum  bona  ciuitatum  funt  libera  abhuiufmodioneribus  ,  &  ciuitates 
ipfae, vera:  ac  plenz  illorum  domini  &c  ita  poftiint  aflign are  fuis  dccurionibus, 
&'re(2:oribusftipendiacertaabomnionere  libcra.  Atbonaeccleflaftica  non 
funt  Iibera ,  imo  fubicda  oneri  prxfato-,  vt,  fcilicet,  omnes  corum  reditus  im- 
pcndanturinvfuspios,  puta,  in  fuftentationem  honcftamminiftrorumcuhus 
diuini ,  facramcntorum  facri  verbi,  &  aliorum  facrorum ,  &  in  fubuentioneni 
paupcrum ,  fabricrt,  aliorumque  piorum  operum.Tum,quia  ctiam  ii  illa  Iibcra 
cflent ,  tamcnprxlati,  quicadiuifcrunt  intcr  Epifcopos&CapituIa,»Sc  infti- 
tueruntaliabeneficia,non  crant,  ncque  funt  vcri&pIcniDominicorumifed 
miniftrj,procuratorcs,&  difpenfatores  illorumconftitufimcdiate,veI  imme- 
diatcaChrifto,  Dominoeoiumvcro,  &  pIeno:quibusnon  eftfacftapotcftas 
dandi  pro  Iibiro  ftipendia,Iibere,  in  quoslibet  vfus impendenda ;  fed  folum 
iuxta  intentionem  ipfiufmct  Chr  fli ,  per  traditiones  Apoftolicas ,  &  canoncs 
Ecclcfia:  decIaratam:qu.Teft,  vtminiftrisciushoneftc  fuftentatis, rcliquain 
pauperes,  &aIiospios  vfusimpendantur.  Quxrcfponfio  confirmaturpcr  id 
quod  Barr.ait  in  I. Ambitiofa,nuiTi,7.  ff.  dc  decret.ab  ord.fac.fcilicct,  quod ciui- 
tas,  quar  in  temporalibus  non  agnofcitfuperiorem,poteft  donare  debonis    ^ 
communibus ,  non  autcm  confulcs  ,  &  decuriones  earum :  eo  quod  ciuitas  ipfa 
cftvcra,  &  plenaeorumdomina-,  decurionesautem  folum  gubernatores.  Ita 
ergo  &  Chriftusipfc  rerum  ecclcfiafticarum  verus  Dominus,poflxt  quidem  af- 
fignare miniftris  eius  quanta ci  Iiberet  ftipcndia,de  his  qui  libera  eflent  ei  do- 
nataaboncrctribucndifuperfluapauperibus:  non  autem  prxlati,  quiab  eo 
mediate,  vcl  immcdiate  funt  inftjtuti ,  vt gubernatores ,  &decuriones  quidam 
ccclefiarum.  Corroboratur  ctiam  eadem  refponfio ,  ex  eo  quod,  ficut  confuli- 
bus,  &  dccurionibus  ftatuta funt  a  ciuitatibus ccrta  ftipendia,  de quibus  pro  ii- 
bito  difponcre  poflunt-,fic  etiam  beneficiariis  inftituta  eft  a  Chrifto,&  Apofto- 
lica:  EccIcfijE  traditione,honefta  fuftentatio  pro  ftipendiis,de  qua  etiam  ipfi  li- 
bere poflunt difponcrc:  adeo quod de omnibus qua: reliquauerint dc  iis ,  qua: 
pofTcntin  fuam  honcftam  fuftcntationem  impedere,pofluntpro  libito  perin- 
dc  ac de  patrimonialibus  difponere  •,  vt  diximus  in  di^o  Iibello  q.  i.  coroll.io. 
num.f9.& dcfendimus  fupra  late  mon.  XXX.  Confirmatur  etiam  cx  eo,  quod 
beneficiarij  fimiIcsfuntdecurionibus,quibusnilcertum  cflet  pro  ftipendio  fta- 
tutum j  fcd  fuftctatio  perfonarum  fuarii  honefta:  de  quibus  non  diceret  Aduer- 
farius  pofiTc  quicqua  de  bonis  ciuitatis  impedere  in  alios  vfus,qua  a  ciuitatc  pr^- 
ftitutos,exceptis  illis  qu^  pro  fua  fuftctatione  darentur:  de  quibus pofiTcnt  iuum 
fraudando genium,&parcius  viucdo,aIiquid  reliqui  facere.  Quarto colligitur 


S^  APOLOGrA     LIBRI     DE 

f    prifata  memorati  Thomx  mens ,  ex  eo  quod  in  aliis  duobiis  locis ,  videlicer 
Quod!ib.<r.  arr.i2.&fec.2.q.i85^.arr.7.in  quibus  aliquiafErmaccorrariurenuine, 
fatis  confentit  communi, fi  candide  intclligarur:  quoniam  tria  dicir.  Primum, 
quodepifcopuspoteft  difponere  dc  hisqux  fibi  depurata  funt,perindcac  de 
patrimoniaIibus.Sccundum,quodPracIntusreftituere  tcneturid  quod  impcdit, 
exea  parte,qua:deputata  efl:  principaliter  pauperibus,  velfabricis.  Tcrtium, 
quodetiam  teneturadreflituendum  quantitatemnotabilem,  vlrraeaquxfibi 
dccenteralendo  fufficercnt,fibonafuntcommunia  ci,pauperibus,&:  fabrica:. 
Qux  omniatriadida^nosquoque  fatemur:  iraquod  dubium  cfl:,  quantam 
partemdixiflctilleefle  deputatam  prxfaris  PraElato,&  bencficiariis  fuis  vCi- 
busncccflariam.Nam  Aduerfarij  aiuntefle  totam,quaccxmenfacommunito- 
tius  ecclcfixefldcputata  Prarlato.  Nosautemaffirmamus,cflctantum  illam, 
qux  virorum  bonorum  iudicio  ,  ad  honeftam  cius  fuftenrationem  opus  eft :  & 
longe  vcrifimiliuseft,  eum  intellexiflc  hoc,quam  iIIud.Tum,quia  hoc  confo- 
nat  traditionibus&canonibus  ApoftoIorum,(S<:EccIefix,quorum  ipfefemper 
fuit  obfcruantiflimu«;:&  expedit  tanti  authoris  di6ta,quatcnus  verba  pariuntur, 
ita  intcrpretari,vt illis  concordent  arg.I.i.C.dc  inoff.dot.&  ca.  Cum  expediat, 
de eIe6t.lib.(S".Tum,quia ex  contraria  intcrorctationc,  confequeretiir  quiddam 
abfurdum,ideoque  minime  audiendum,I.Nam  quod  abfurdii,ff.  dc  opcr.Iibcrr. 
& c.Dudum.i.de  prxb.lib.fT.videlicct^quod  vir  adeo  do<5tus,&  fan£tus  dixilTet; 
Praelatum,cui  pro  fua  parreducentorumducatorumm;'I'ainrcditibusamcnfa 
capitulari  feparataeflent,  perindepofledeillisomnibusdifpcnere  ,  acdefuis 
patrimoniaIibus,&  ficutDuxfxcuIaris  deruisducalibus:  acconfequcntcrpof- 
fet  thefaurizareomnesiilosreditus  fi  vcllet,  vcIfuiscognatisdiftr;buere,  fi  id 
maller,emercque  ex  illis  quicquid  in  R egno  venaL"  inueniretur,fi  triginta  an- 
nos  viueret,refinens  eosfine  maioriobligarione,  quamDux:quodcft  contra 
concil.Trident.in  ca.i.de  reform.feflr.i^&contrailla  multaqu.Tf.ipra  monito 
XXXVIII.  &:XXXIX.addu(aafuerc.  QuodfiquisconfcflLsfuerit,fan- 
<Hum  illumdoftorem  nonfuifleconfeflfurum  hocde  Prcelato  rantorum  redi- 
tuum  jeadcmrationeconfireri  eum  oportebit,  eundem  non  fuiflfe  aflerrurum 
de'  Pra:Iato.  lyoooo.  vel  loo.  millium  rcdituum:  neque  de  eo  qui  haberet 
^^oooo.  vel  30.  millia,  nequede  habentcviginti  millia,  veldecemmillia,fifex 
■  millia  fufficiunt  ei  honefte  fuftendando  j  quandoquidem  eadem  ratio  idem  ius 
in  omnibus  illisfuader:&-  itaeft  locus  reguI<r.l.l{lud.fF.ad  I.Aquil.  Quod Ci  per- 
uicaciter  replicetur,eundem  fan(ftum  DoAorem  didlurum  fuiflc ,  de  omnibus, 
quod  nos  aflcrimus  eflfe  abfurdum,triplicare  poflumus.Primo,Iudibrio  cuidam 
fore  fandiifllmum  Clemcntem ,  quem  cicauimuscum  aliis  in  di(fto  libro  q.i. 
num.28.&concil.Carthaginen.&  Trident.&  aliaqure  ftatuerunt  fuppelledi- 
lem  cpifcoporum  deberc  eflc  curtam ,  menfamque  pauperem;  efleque  debere 
vi<Stu,&:  vcftitu  moderaro  contentos ,  impenfafque  fumptuofas  ne ficiant ,  ne 
fint  dehcati,necognatosfuosditent.  Deinde, quod  ignominia  quardameflet 
San.Thom2E,tantaefan(5titaris,&do61:rina;  putco  ,  aflercre,qu6dipfe  dixiflet 
Hifpanix  Prxlatos,qui  opulentos  reditus  fuarum dignitatum  (eparatos  a  men- 
fa  Capitulari  habent,  pofle  impcnderc  perinde  vt  patrimonialcs,  prasdicando 
illum  efle  columnam,qua  nitatur  docSlrina  adeo  ab  apoftolica ,  dc  philofophia 

Chriftia 


R  £  D  I  T I  B  V  S,     Q_y  vC  S  T.     I.  ^ 

chriftiana ,  imo &  cthnica aliena.  Quinto ,  prjefata  mens  Thomx  colligitur, 
ex  co  quod eius aEtate  reditus  epifcopatuumf,  &  beneficiariorum,non  adeo 
grandes  erant  vtnunc,  &  in  Italia ,  vbi  erat  ille  orrus ,  epifcopi  redirushabent 
tenues  j  quia decimx  frudtuum  non  foluuntur  hic  vt  alibi,  & in  Galha,  qua  pe- 
regrinatus  fuit,  &  vbi  vira  defun<ftus  eft ,  vbiquc  fuum  corpus  magna  venera- 
tione  coIitur,&  adorarur  Tholofa;  in  Conuentu  reformatiflimo  Dominicano- 
rum:vbi  nos  quoque  frequcntiflime  adorauimus,&  eiusauxilium,  nifallimur, 
expcr^-i  fumus.  In  qua,  inquam,  Gallia,  etiam  cpifcopatus  non  funt  adeo  opu- 
lenti,ficut  inHifpaniajquippequosfeptingentaj  Abbatiar,  vS:PriorarusbacuIo 
&■  mirra  infigncs,fanguine  rediruum  fuorum  minuunt,vr  reftatur  author  libelli 
de  taxa  epifcopatuum  regni  Francia:  in  iS.  volumine  tradatuum ,  fol.128.  &  ita 
partesquaseiusxrare  Epifcopi  rencbanraparreCapiruIari  feparatas ,  vix  eo- 
rum  fulientationi  honcAx  fufficicbant.  Ar  fi  admonuifTent  cumjCfTe  Archiepi- 
fcopum,qui  habeat  duccnta,  vcl  ccntum  quinquaginta  millia  ducatorum  fepa- 
rata  ci  a  menfa  Capiruli,&  fabricxj&  interrogafIcnr,nunquid  clTer  ci  mens  do 
cendi  aliquid  •,  vnde  confequercrur  eiufmodi  Archiepifcopum  pofle  difponcre 
tam liberc in vfus  quosveIIet,ac  fieflent  patrimonij  reditusjvidctur  nobis, 
quod  quamuis  non  vfquc  adco  dure  refpondiflet ,  ac  Archidiaconus  in  prxfato 
c.Statutum.§.  Afleflbrcm,de  rcfcrip.lib.<j.vidcIicct,hoc  affirmare,  efle  ha?refim; 
refpondiflet autem,vt minimum,  quod  nunquam  id  cogitauit.  Refpodiflet,qur 
fieri  potefl:,vt  hoc  dixiflcm?quandoquidem  Scc.z.q.43.arr.8.&:  q.  ^^.arr.r.ad  i.& 
arr.^.ad  4.&  in  QiiodIib.<'.arr.io.&  q.irp.arr.j.ad  j.fcripfi  qu.tdam  vnde  necef- 
fario  inferrur  contrarium,videlicet,decimas  &reditus  eccIefiafl:icosnonfuifle 
donatosin  folam  cleri  fuflcntationcm-,fcdctiam  in  pauperum,&aIiorumpio- 
rum  opcrum  fubuentionem.  Itaque  redlc  acutiflimus  Maior.in  4.  difl.  14.  q.17. 
dixit,nunquam  eum  fuifiTe  in  opinione  qux  contrariaeft  communi:quod  ipfum 
nos  efficaciter  monftrabimus inferius  q.z.mon.  VII.  de  illo  eius  magno  difci- 
pulo  Cardinali  Caiet.Sexto,  colligitur  prxfata  mcs  prarfati  Thomx  ex  eo  quod 
ipfc  fatetur,  quod  fi  nulla  diuifio  bonoru  efl^et  fadla  inter  Prslatos  &  Capitula, 
&■  bencficiarios,  fed  omnia  eflent  in  communi  &  Epifcopus  vel  alius  Pra?larus, 
haberetpoteftatem  difpenfandi  omnes  eorum  fruftus ,  non  poflet  ex  eis  quic- 
quam  pr^ter  fuftcntationcm  honcftam,  fibi,  aut  profanis  vfibus  accipcre,  &  Ci 
acciperet,non  modo  peccarct,  fed  etiam  teneretur  illud  reftituere.  Cuius  ratio 
eft,  quiaillaomnia  funtdicata,  &obIatafuftentationihonefta2:miniftrorum, 
&  pauperum ,  3c  aliorum  operum  piorum:  iuxta  mentem  Chrifti ,  vcri  domini 
corum,  vr  fupra  mon.  XXIII I.  &XXVII.  monftratu  eft.  At  qui  diuifionem 
eorum  fecerunt,noIucrunt,  neque  potucrunt  eximere  illa  a  prxfata  deputatio- 
ne,  Sc  obligatione,  vt  infra  mon.feq.Iatius  monftrabimus :  &  apertc  colligitur 
ex  concii.Triden.cap.i.de  reformat.  fefllz^.  quatenusinterdicit  omnibus  bcne- 
ficiariis  largitionem  redituum  in  alios  quam  pios  vfus ,  etiam  nunc  poftpracfa- 
tas  diuifiones.Ergo  vir  dodiflimus  iuxta  ac  pientiiIimus,non  potuit,neque  de- 
buit  fentirc  contrarium.  Quarc  non  immcrito,pracfatus  Petrus  Sotus,  vir  eiuf- 
dem  ordinis,  adamuflim  eius  do^rinam  do(5bus ,  cum  pro  noftra,  qux  commu- 
nis  eft  fententia,  efle  dixit, 

H 


fS  APOLOGIA     LIBRI     DE 

SVMMA  RI  r  M. 
DmiftoHem  bonomm  ecclefidH.  inter  PuUtos ,  &  Capitula  &  alios  henef' 
ciarios ,  non  effcere  eos  liherioresfit^rumpartium  dominos ,  qitam  erant 
Pr^lati  omnium  ante  diuifitonem  ,late,&  euidenterprobatum ,  num.  r. 

Facfanon  pKififmuntur.nu.i. 

Communio  rcramfioletparere  dificordiam.nu.^. 

Dijpofitio  adminuendum ,  non  operatur  augmentum.nu.^, 

RoncduaUis  monafieritim  illuflre.  nu./\.. 

Dominu4  Franctficm  a  Nauarrafiirpe  Regtaprognatus.nu.  4 . 

CMonafierium  S.  Cruas  Co/umbricenfis  omnium  ordinis  Canonicorum  Re- 

gularium  oiim  opuientifiimum  ,  nunc  autem  etiam  refiormatifiimum, 

ntim.^. 
Pium  innjfium datum,non  efl  contmutandum  in  alium,fitneiufla  caufia,  ne* 

que  cum  illafiine  Papa  authoritate.  nu.^. 
Surrogattmfiapitnaturam  eim  cuifiiirrogatur.  nu.  €. 
Beneficiarius  etiam  pr^henddfiid  diuifr ,  reditmfiuperfluos  debet  pauperi- 

bm.nu.j. 
Intellectpi4pulchercfin.de  his  qux  fluntamaio.par.cap.nu.%. 
(J\€aiorpars  mn  prdiudicat  minori ,  in  rebm  commtmibus  vtfiingulls  &e» 

num.  8. 
Beneficiartj  adreflciendas  Eccleflas  compelluntur.nu.9. 
Priuilegia ,  licetita  interpretandafiint,vt  aliquidcontraritis  commune  Opc* 

rentundato  tamen  aliqtio  tali ,  quo  adalia  reflrtnguntur.  nu.io, 

X  L I.  Monco ,  nihil  etiam  obftarc  fecundum ,  quod  prsfatus  N.  aiTumitj 
nempe,quod  diuiiio  bonorum,  velfruduum,  &  rcdituum  eorum ,  de  quain  c. 
Vobis.&c.Quatuor,&c.dereditibus.ii.q.i.&erc<3:io  pribcndarum,  &  bene- 
ficiorum,  mutauit  naruram  primxuam  eccleiiaflicorum  redituum  quoad  hoc, 
id  enim  negamus ,  &  falfum  efle  probamus.  Primo  quidem ,  quod  adus  agen- 
tium  non  operantur  vitra  fines  eoru.l. Non  omnis.ff.de  rcb.cred.c.fin.de  prasb. 
c.Cuminillis,eod.tit.Iib.<5'.  Atintentio,  &finiseorum,qui  prsfatas  diuifiones 
fecerunt,  non fuit exoneratio eorum ab onere  quod  inerat eis alendi pauperes 
cx fuperfluis :  quod  conftat  ex  duodecim  coniedluris.  Prima,  quod nec  vnde  id 
conftar,  &  fadlum  quale  hoc  cft,non  prsfumitur.c.Cum  in  iurc  pentus,dc  offi. 
dclcg.  1. 1.  C.de  mand.  Principum.  Secunda ,  quod  conftat  fuiiTe  ab  hoc  longc 
alium,  videlicet,  auferendi  rixas,  diffidia,&  Iites,qu^intcrcpifcopos,capituIa, 
fabricarioSj&clcemofynarios  accidere  folcnt : quoniam cum  vniuerfa  bona 
foli  Epifcopi  adminiftrarcnt,  vt  tradit  S.  Clemens  libr.z.  cap.zS.  8c  cap.2<).  & 
affirmat  Anacletus  in  cap.  Praccipiraus.  12.  qu.i.  minimeque  exhiberent  bencfi- 
ciariis , & reliquis  congruam  quamdebebant  portionera,  vt  idem  quoque  S. 

Ciemens 


R  E  D  I  T I  B  V  S,     Q_V  ^  S  T.     I.  jp 

Clemens in  d.cap.2.8.  &  19.  fignificat ,  iam  hoc  temporibus  fuis  in  vfu  e/Ie  ca- 
pifTe,  expediens  fuir,  vt bona  ecclrfiaftica diuiderentur  ad  difcordias  fedandas, 
quas  rerum  communio  Frequentiflimc  folet  importare.  J.  Cum  pater.§.  Duicif- 
fimis.fF.de  leg.z.  &  alia  ci tata  ibi  a  gIor.&  Dod.  &  illud  Gcnef.ij.  Frtda efl  rixa  ^ 
intcr  paflorcs.  Tertia ,  quod  difpoiitio ,  &  mtentio  difponentis  ad  diminucn- 
dum ,  non dcbetinduccre augmentum. I.  Legata inutiliter.ff.de adimen.  leg.  8c 
cap.fin.de  vcrb.fignif.  fed  prxfatorum  bonorum  diuifiones  in  hocprarcipuc  fa- 
«^xfuerunr,  vtdJminuereturpoteflasPr.TlatisecckfiafticabonaproIibiroin- 
fumcntibus:  8c  fa»pe  nihil,  velnon  fatis  dirtribuentibus  canonicis,  clcricis ,  fa- 
briciSjVel  pauperibusrergo  non  debet  illis  per  eas  augeri  poteftas,quaprius  ca- 
rcbant.Af  omncs  pofl  Thomam  Sec.i.q.iS^.arr.7.&  Quodlib.^f.art.iz.fatcntur, 
non  fuifTe  prius  illis  poteftatem  aliam,quam  vidtum  &  veftitum  honeflum  fibi 
de(umendi,&  reliqua  pauperibus  erogandi :  crgo  ncque  poft  eas  diuilioncs  ha- 
bcbunr.Quarra,qu6deadcquoquecaufaperfualit,  vtmulta:  quoquediuifiones 
iEtate  noftra  ficrcnt  inter  Abbates ,  Priores ,  fuofque  conucntus ,  &  hofpitalia 
nonnullorum  monafleriorum  opulcntorurn ,  qux  per  folos  Prarlatos  guburna-  4 
bantur:&  in  his  illa  qus  pridem  fadlafuit in  illo  noflro  illufl:ri,& antiquiilimo 
coenr  bio  gcncralique  ac  neccfTario  hofpitali  celebcrrima?  Roncaruallis ,  quani 
precibus,&  cfflagitationibus  noflris  motus,fecerat  illc  loge  cledlifTmius  Prior, 
proleregiaprognatus,virregioingenio,virtuteque  apoflolica  prxditus,  D. 
FrancifcusaNauarra,quinuperValentixArchiepifcopusvitafundusefl,pau- 
per,vtpauperibusfubueniret,quxiIIufl:reiIludmonafteriumcumhofpitali  ge- 
nerali fibi  adnexo  feruauit,&  feruat.Eadem  itcm  caufa,&  ratio  fuit  illuflri  mo- 
nafterio  S.  Crucis  Conimbricenfis,  quod  vt  quondam  totius  Europx  monaflc- 
riorum  canonicorum  regularium  opulentiflimum  fuit,ita  nunc  elt  omnium  re- 
formatiflimum.  Eadem  etiam  caufa  fuit  aliarum  diuifionum,quas  nos  tradaui- 
mus,non  ideo  profe<5to,  vt  Abbatcs, Priores, Canoniciquc hbere  f uas portio- 
ncsprodigerenr-,fed  vt  eorum  capitula,&  conucntus,  quotics  rcs  ipfa  poflulal- 
{et,  eis  coram  Deo &  hominibus ,  iuxta  cap.  Edoccri ,  cum  ei  late  annotatis  de 
rcfcript.obuiamirent;  palamquecon:radicerepcflIcnr,quoadportioncs,quae 
ad  ipfam  hofpirahtatem,pauperes,&  fabricapertincrent.De  fuis  vero  Prxlatf, 
eamDcorcdderent  rationcm ,  quam  antca  de  omnibus  redderc  tcnebantur. 
Itaque  prarfata?  diuifiones ,  qua:  ad  diminuendum  Prarlatorum  adminifl:randi  , 
facultatem  fadtar  funt,non  fuerunr  opcrat.x  augmcntum.iuxta  prarfatum  c.  fi.de 
verb.fign.&  l.Legata  inutiliter.ff.de  adimen.leg.adinfumcndumprchbitopor 
tiones  fuas :  quod anre illas minimc  facere poteranr.  Quinta,qu6d  id  quod  ad 
aliquemfinem,  vcl  vfum  conceditur,autrclinquitur,nondtbetin  aliosvfus 
commutari, neque  infumi :  nifi fuprcma  alicualmperatoris, aut  Regis pote- 
ftate id  fiat  I.1.&  I.  Legatum.  ff. de  adminiflr.rer.  ad  ciuir.  perr.  Quin  etiam  ipli 
peccarenr,  fi  abfque  iufta  caufa  id  facercnt:quia  contra  legem  natui  X ,  qux  ve- 
tat  vllum  fuo  iurc ,  ac  difpofitione  rci  priuari ,  non  pofTent  ordinare  fine  iufla 
caufa,cap.i.de probar.c.Sunt quidam.i^.quxfIio.i.& late probatur  in  cap.Qua: 
in  ecclefiarum ,  dc conftitur.  prxfertiiTj  per  Panor.Fehn.  dc  Dccium.  Quinimo 
non  fufficeret  vlla  facultas,ctiam  imperiahs,aut  regalis  authoritas  ad  hu- 
iufmodi mucationem  faciendam , circa leliila  ad  vfus  pios,etiam  fi  in  ahos 

H     t 


<fo  APOLOGIA     LIBRI     DE 

arquc  pios  murare  vellenr  •,  quia  efl;  in  hoc  necefTaria  fpiriruulis ,  eademquc  fu- 
prcma fummi Ponrificis.  Ciemen.  Quia conringir,de relig.domib.  Er quia  fa:- 
cularis  porcftas  non  fe  exrcdir  ad  fpirirualia,  c.Bene  quidem.^j^".  di(l.&  c.Eccie- 
fiafandjB  Maria?,dc  conftir.  Nequc  illa  fufficerer,  quo  iufte  ficrenr,nifi  aliqua 
jufta  caufa id  fuadererrid  enim  cller  conrraire  alicui  ex  quinque  lcgibus narura- 
libus  rclaris  m  pra:faro  lib.noftro.q.i.  nu.io.  3c  confeq.racir.c.Non  licear  Papar. 
1  i.q.i.cum  eis  quac  ibi  nunc larius  (cribimus. Tradir  Caier.in  Sec.i.q.^^.arric.S. 
&  Laugd.cum  Cardinal.qu.i.in  d.CIemenr.  Quia  conringir.Cum  crgo  finis,& 
animus  eorum  qui  prxfara  bonaecclefiisconceftcrunr ,  fuerinr  fupradiiSti  adeo 
pij,non  poruerunr,neque  debuerunr  c5uerri  in  alios  vfus,  prxfcrrim  profanos, 
fine  aurhorirare  fuprema  Apoftolica ,  quac  in nulia  prarfararum  diuifionum  in- 
uenierur  vlli  ad  hoc  concelta.  Scxra,  quod  inrenrio  eorum  qui  huiufmodi  diui- 
iloncs  primirus  induxerunr,fuir  iniufta-,  quod  credendum  non  eft,  vel  cerre  fuir, 
vr vnulquifque  de fua porrione  polFcr  difponere,ilIomodoquoanrediui/io- 
nem  Prarlarus  porerarde  vniuerlis ,  vidclicer,  fuftenrare  fe  honcfte, & reliqua 
pauperibus  erogare.  Seprima,  quod  abfurdum  eft,&:  ideo  minime  audiendum. 
l.Nam  quod  abfurdum,fF.de  oper.Iiberr.&cap.Dudum,  i.depraeb.Iibi^J.dicerej 
diuifionem  muneris,&  gubernarionis,qu2E  vni  incumbebar,in  rres  vel  quaruor 

^  parres  fadam,  iuftam  fuifTe  caufam,vr finis  arque  vfus ram  pij,in vfus  ram pro- 
tanos  murarenrur.  Odaua,  quod  id  quod  fubrogarur ,  aur  fubftiruirur  alrerius 
loco,  eandem  eius  naruram  feruare  deber.arg.I.fi  eum  qui.§.  Qui  iniuriarum.ff. 
Si  quiscaur.cap.Ecclefia,  vr  lir.penden.  Cumergo  Epiicm)o,quifoIus  vniuerfa 
gubernabar,  fubrogarifint  ipfi ,  atquealij ,  quipartes  aflignatas  eis  gubema- 
rent,  omnes  feruare  tenentur  id ,  quod  Epifcopus  ante  diuifionem  facere  tene- 
baturj  videlicet,  fe  honefte  fuftentare ,  &  reliqua  egenis  erogarc.  Nona,  quod 

^  celebris  ille  Gratianus  huius  libri  author,  qui  Decretorum  meduUam  antiquo- 
rum  callebatjperfpicuc  ait,in  §.fin.fub.c.penul.ii.q.i.  etiam  canonicos,in  quo- 
rumprxbendas  capitularis  portio  diuifa  eft,in  earum regimine cum  eadera 
quahtate  fuccedere  •,  hoc  eft ,  vt  qu.T  illis  fuperfuerint ,  debeant  egentibus  ero- 
gare,quodipfum  omninofenfitD.Bernardus,in  epift.z.col.penul.qui  adquen- 
dam  canonicum  diuifam  prajbendam  habcntem,  fcripfit  id  quod  fuperius  alie- 
gauimus,  vidchcet ;  Quicquid  prxter  necefTarium  vidum ,  &  fimplicem  vefti- 
tum  retines ,  tuum  non  cft,rapina  eft ,  facriiegium  eft.  Decima,  quod  Aiexan- 
der  IIII.  poftdiuifionem  ab  antecefToribus  fuis  Pontificibus , inter Epifco- 
pos,  capitula,  fabricas ,  &  pauperes  fadam ,  in  quadam  folemni  decretaJi  epi- 
ftola  refpondit ,  in  cap.  Reiatum.i.  de  teftam.  non  pofTe  iure  tcftaricanonicos 
de  rebusprsbendarumfuarum  rationequarfitis,nifide  reculis  ahquibus  mo- 
bilibus ,  remunerandorum  feruitiorum  caufa ,  idque  foium ,  vbi  confuetudo  id 
faciendi  viget.  Ex  quo  plane  coiligi  poteft,  intentionem  eorum  qui  reditus  ec- 
clefiafticosdiuiferunr,  nonfuifiTefaciendimagis  portionum  fuarum dominos 
eosquibuseas  apphcarunr ,  quam  anrea  Epifcopi  fuerant  vniuerforum  redi- 

8  tuum. Quodipfum coliigifur e quodam Innocl I L Pontificisdodiflimifingu- 
lari  refponfo,  in  c.fi.de  his  qus  fiunt  a  ma.par.  cap.  quod  alibi  non  inueniri  ait 
Panor.in  c.Cumomnes,  de  conftir.coium.5.&  Felin.8.  quo  decreuir,  fabricaz  in 
neceflitatem  adduds ,  pofle  Epifcopum  ciim  maiori  parte  capituh ,  etiam  mi- 

nore 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_V  JEST.     I.  ^Ti 

nore  repugnante  e  portionc  capitulari  applicare  ncccfTariarquod  tamen  iufti- 
ficari  commode  nonpoflVt,  nindicamusper  prxfatasdiuifionesnonfuifleef- 
fediosDominos  integros  fuarum  portionum,  &  rediruum  ,  fed  folum  admini- 
ftratores  eorumjita  vtfe  honeftefufl:entatis,quodfuperefler,  operibusimpen- 
derent  piis:quoniam  cum  aliquid  eft  ita  multis  communc,vt  fmgulis  vnicuiquc 
propriacontingat  portio,tanquam  Dominointegro,vtcontingerent  canoni- 
cis  lux  portiones  particulares  •,  fi  opinio contraria  cflct  vcra ,  tunc  maior  pars 
minori  non  pofllt  priiudicare.In  recnimquaccommunis  cftpluribus  vt  fln- 
guIis,non  poteft  maior  pars  prsiudicare  minori.l.Per  fundum.ff.de  feruir.ruft. 
prajd.l.Sabinus.fF.Communidiuid.  Ratioquegermana  illius  decretalis  Inno- 
centij,  exhac  noftracommuniopinionefacile  colligi  potcft  ,  vtpulchre  dc 
morecolligit  Dec.in  d.c.Cumomnes,col.?.perindeac  ha^c  noftra  illiusfingu- 
lari  decifione  dilucidc  confirmatur.Ex  quibus  palam  probatur-,non  cfle  cano- 
nicis  tantum  iuris  in  reditibus  fuarum  prajbendarum,quantum  in  reditibus  pa- 
trimoniorum  fuorumjcum  manifcftum  fit,  ncque  Aducrlarius  ncgat,  non  pof- 
feilloscogi  ab  Epifcopo,ad  fubuenicndum  Ecclcfiarfabricacnecefliitatidepa- 
trimonialibus.Quod  autem  ego  non  aflignaui  pricfato  cap.rationem  decidcn- 
di,quam  mihiN.imponit,  monco  infra  mon.  LXXII.  Vndecima,  quod  be- 
neficiari  j  fcparata  beneficia,&  fcpararos  rcditus  eorum  ecclefise  habctcs,  com- 
pellipofllintad  rcficicndate(aa,&:  aliaardificiaillius,  de  his  qua:  illis  fuper- 
luntjvtfingularitcr  probant  cap.i.«S<:c.Dehis,de  eccl.idif.quostamencertum 
cft  non  pcflecompclli  adid  facicndum  de  reditibus  fuorum  patrimoniorum 
fuperfluis.Ergo  per  diuifiones  huiufmodi ,  reditus  bcneficiariorum  qui  cos  di- 
uifos  poflident,non  funt  fadi  adeo  libcri  corundem  Domini,ac  funt  redituum, 
&  bonorum patrim.onialium  corum  qua:  aliunde  habent.Duodecima,qu6d  di- 
uifiones  prxfata:  operari  potucrunt ,  etiam  aliquos  aUos  efl^<ftus  luftos ,  prxter 
eum  quem  fupra  diximus-,non  operando  illum  iniuftum,quem  Sotus  &  Aduer- 
fariusprxtendunt,nempe,illum  quem  operatur  diuifio  agri  ad  facilioremcul- 
turaj  commoditatem,qua:  nec  plures  agros  efficit,  nec  aliquid  a  prioris  naturx 
conditione  immutat.l.Caius  Scius.§.Titius.ff.de  lcgat.i.  nec  onus  vUum  adiun- 
dlumtoHit.I.Cum  pater.§.Hxreditatem.  i. fF.de  legat.i.&I.Quicumtutoribus. 
flF. de tranfadt.  Quem  itemoperaturdiuifio  fa<5tainterfeper  adminiftratores 
Rcip.fuxcommoditatiscaufa,qu2Reip.niIpr3Eiudicat:quoniamfingulieorum 
poterunt  in  fubfidium  conueniri  poft  talem  diuifionem,  ficut  ante  illam.  I.  Im- 
perator,fF.ad municipal.Quem  item operatur illa, qua iubet Praetor bina man- 
cipiaminiftcrij  caufa  rcferuari  pupiIIis-,perquamnon  ccnfentur  omninodi- 
uifa,imo  permanentcommunia-,  licetvnufquifquepupillorum  fibi  referuato- 
rumminifterioconuenientivti  poflit.I.Bina  macipia,fr.Commu.diuid.  Quem 
itcm  facit  illaquapater  pluribus  filiis  hscrcdibus  inftitutis  moriens  claues  3c 
annulum  cuftodizcaufa  maiorinatu  fifix  tradidit,  &  liberto  eius  resquasfub 
curafua  habuir,aflignari  iuflit-,perquamfilia  prarfatanihildebet  haberepra?- 
cipuum.I.Cum  patcr.§.Pater  pluribus.fF.de  legat.i.  Cum  ergo  prsfatjc  diuifio- 
ncs  poflint  opcrari  efle6tus  omnes  pr^didlos  iuri  confonantes,non  funt  dicen- 
dac  van2E,quauisnonoperentur  illum  alium  omnibus  canonibus  contrarium: 
quia  receptum  eft,qu6d  priuilcgia  qux  contra  ius  commune  feruntur.c.Priuile- 

H     5 


10 


(fi  APOLOGIALIBRIDE 

gia.3.d)ft.&debent  operaxi  aliquid  contra  iJlud.c.In  his,de  priuil.  ita  interpre- 
tanda  funt,vc  dato  aliquo  quod  contra  illud  opererur,  non  operentur  alia  ma- 
iora.arg.c.i.dc  refcrjp.&:  multorum  qux  adduxit  Dec.ibi  C0I.7.  Per  qua»  omnia, 
palamprofcdtoeftjci  qui  omninonon  cftcajcus,&habct  velmicaravolunta- 
tisintclligendi  vtbene  agatjdiuifiones  prarfatas  bonorum ,  &  redituumeccle- 
fiarum  , non  fuifTe  operatas  id  quodSorus  &N,  parumcanonice,acreIigiofe 
aireruerunr:  neque  ob  eas  ea  vel  rcditus  eorum  cfFcifia  fuiiTc  patrimonialia  bo- 
nabcneficiariorum-,neque  onere  antiquo  tribuendi  fuperflua  pauperibus,  aliif- 
ue  operibus  piiscxutafuifle. 

SVMMARIVM. 

"Dtuifto  mTf-ui  titultu  ad  transferendum  domlnium  illmjpeciei,  qudis  erat 
ante  dimfionemynon  tAmen  alterim.num.  j. 

X L II.  M-")neo,nil etiam obllare  illud  argu menrum,quod  pr.-cfarus N.ma- 
gnJfacit-,  Diuifioncm,nimirum  ,bonorumccmmuniumeflefufficientem  titu- 
i    lumad  transferendumdominium-,itavtdominiumquod  antcaeratcommune, 
&  indiuifum  in  toto,pcream  fiat  in  parte  proprium-,vt  deillius  portionis  fru- 
(flibus  tanquam  verusDominus  libere  difponere  poflir.l.i.C.  Comunia  vrriuf- 
queiud.i.Cum  pater.§.H.Treditatem,de  legat.i.At  Epifcopus,&  ali;beneficia- 
rijjdiuiferuntbonaecclefiarum  inter  fe,&  fabricam,  &paupcrcs.c.  Derediti- 
busvC.Quatuor.u.q.z.  Ergoquihbet  eorumpote/i  libere  diiponere  defrudi- 
busfu.-cpartis.  NihiI,inquam,obflachocargumentum:cui(licctdiflirauIet  N.) 
fatis  fuperquefeci  inpraefatolibeIIo.q.i.num.3i.&  multisconfequentibus-,  & 
cui  iterumcumulatiflimefatisfacimus  fuprain  mon.prxcedenti.  Exdidis  igi-  ' 
tur  ibi  refpondemus  formaIiter-,Primo,cocedendo  maiorem-,  mtelligendo  eam 
de  translatione  talisdominij ,  quale  habebatur  incommuni:  negando  autcm, 
intelhgendo  illam  de  translatione  dominij  alterius  fpeciei.  Verbi  gratia ,  eft  . 
communeduobusahquod  prsdium^quo  ad  vtile,&  diredum  dominiumjdiui- 
fopra:dio,vtcrquefietDominusdiredus,&:vtilis  (ux  portionis.Si  autem  prar- 
diumefrec  communcquoad  dominium  dire(5l:um  tantum ,  vterque  fieret  Do- 
minusdiredustanrumfuccportionis.  EtfiefTetcommune  quoad  vtile  domi- 
niumtantum,vterque  fieretDominus  vtilis  tantum  fua:  portionis.  Et  fi  pra:- 
dium  coramuneeratfubie6tumreftitutioni,veIobligationi  foluendi  ahquam 
penfionemdcfru(5tibuseius,vterqueeritDominusfuaeportionis;fedcumone- 
re  reftituendijvel  folucndi partem  penfionis  illius.  Cum  ergo,pofito  fine  prs- 
iudicio  veritatis ,  quod  dominium  bonorum  ecclefiafticorura  fuifTct  commune 
Epifcopo,cIericis,fabricae,&:pauperibus  jcurataraen  illaomnia  ante  pracdi- 
{Jtim  diuifionem  cis  cfTentitacommunia,  vt  omnia  quae  fupereirenr ,  rainiftris 
honefte  fuftcntatis ,  erogarentur  piisoperibusrquod  orepleno  etiam  ipfe  N. 
confitetur,patet  quod  per e?.m  non  potuerunr  fieri  propria  illorum  hbera  quo 
ad  partcs  eos  contingentes:fed  cum  onere  ,  &  obhgationc  erogandi  fuperflua 
piis  operibus,quali  erant  fubiedta  cum  efTcnt  comunia.Et  ita  hoc  argumentum 
contra  cum  retorquetur,&  irrefragabiliter  noftramfententiam  cofirmati  tan- 

lum 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     QJ/  J£S  T.    I.  (Tj 

tum  abe(l,vteaminfirniet^ecundo,refpondetur  ad  Iioc  argumcntum,negad3 
minorem,videlicet-,  quod  Epifcopus,  &  Clerici  erant  ante  diuifionem  Domini 
bonorum  Ecclcfiac :  quia  folum  erant  ceconomi ,  adminiftratores ,  Sc  difpenfa- 
toreseoruc5ftituti,mediate,velimmediatea  D.N.IefuChrifto  vero  Domino 
illoru,ad€a  fideliter&  prudcnterregenda,&addifpenfandumreditusin  pau- 
peres,&  alia  opera  pia,luftentatione  honella  fibi  retentaivt  efficaciter  proba- 
uimus  fup.mon.  X  X 1 1 1 1.  &  ita  nuUum  per  prxdidam  diuifionc  dominiu fiiit 
diuifum  i  fed  folum  poteftas  adminiflrandi  prxfatacum  onereprsedicfiorquJE 
edam  eft  irrefragabilis  noilra:  fententia:  confirmatio. 

SrMMARIVM. 

Sonafabricls  &  fauperibtt^  defutAU,nonfuntmAgis  Ub^ra^qmm  deputata 
Epfcopo  &  ben(ficiarm.num.i, 

XLIII.  Moneo,nil  etiam  obft:arcaIiudargumentum,quoN.muItumniti- 
tur,videiicetportionespauperum,  &fabricx,  poftdiuifionem  prardidlamfunt 
liberx  omninorergo  pari  ratione  portiones  applicatx  beneficiariis,funt  omni-  ' 
no  Iiberx.Nam  primo,faIfiim  eft  antecedcns,videlicer;Portiones  pauperum,& 
fabricx  eflTc  omnino  hberas,quia  earum  reditusnon  poftuntimpendi  quibuf- 
libet  vfibus  •,  quianon  profanis :  &fiportiones  Epifcopi,  &  bencficiariorum 
perirent ,  vel  adeo  exrenuarentur  ,  vt  nullatenus  ali  poflent  ad  minifterio  fuo 
tungendum,merito  ex  portionibus  pauperum,&  fabric?  pofiTet  defumi  fuppie- 
mcntum.SecundOjnegando  confequentiam,fcilicet,qu6d  eadem  ratione  Epi- 
fcopus  &  bcncficiarij  poflint  impendcre  reditus  portionum  fuarum  vfibus  fuis 
profanis,quafabricx,  &  paupcrum  rortio  vfibus  fuis  piis :  quoniam  antc  diui- 
fionem  omnes  poterant  impendi  vfibus  piis,&  nulii  profanis  •,  &  ita  conccdc- 
musadeoliberepoftc  Epifcopum,&  bencficiarios  vti  reditibus  fuis  ad  vfus 
pios  ficuti  fabrica,&  paupcres  fuis  ad  cofdem^neque  tamen  ifti ,  neque  illi  pof- 
funt  vti  eis  ad  vfus  profanos:quod  etiam  confirmat  fcntentiam  communcm. 

SVMMARIFM. 

T>omirjtisnon  quilibet  etiam  vertn  alicuim  reije  ea  liberc  dijponit.nu.  i. 
Bcnefciarios ejfe  Dominos fuorum redituum  non^robatc.  i.  de cler.nonref 

lib.6.&fi  frobarettantumfrobaret  effcDominos  re^iri^os.nu.z. 
K^rgumentum  a  contrario  fenfu  inualidum ,  ad  probandum  id  cuim  csn- 

trarium  iure  exfrimitur.num.i. 

X L 1 1 1 1.  Moneo,non  obftare  quicqu  am  etiam  illud  quod  pro  fuo  Achyl- 
leopponunt  Aducrfiri|,  nempcc.i.dccler.nonref.lib.6'.  quatcnus  habct,eos 
quidiuinis  non  intcrfuncofficiis,  non  ficri  dominos  quotidianarum  diftribu- 
tionum,  qux  interueniencibus  cis  tnbui  debcnt:  &  ita  fignificateos  qui  diui- 
nisintcrfuntofliciis,ficridominos  earum.  Quod  argumcntsim,  ncruofius  nos 


<?4  APOLOGIA     LIBRI     DE 

proporuimuSjin  pratfacolibellono/lro.q.i.num.i^.  exmenre  Adriani  in  4.  de 
reftic.q.ii.&Dom.Soti  lib.io.q.^.arc.j.deiuft.&iur.inhunc  modura.  Quieft 
alicuiusrei  Dominus,poceftdeeapro  libico  difponerc.I.Si  quis  vi.§.ditFeren- 
tia.ff.de  acq.  pofT.  &  ei  annoc.per  Barc.&  alios  de  dominio;  &  beneficiarij  funt 
fuorum  redituum  ecclefiafticorum  Domini ,  eo  quod  c.r.  de  clcr.  non  refid.  ha- 
beCjbeneficiarios  qui  non  incerfunc  horis,nonefficiDominosdiftribucionum 
quocidianarum:fignificans  a  concrario  fenfu  fieri  Dominos  illarum  eos  cui  illis 
incerfunt.Infirmiter,inquam,firmacfuam  opinionem  per  pracdidu  c.  r.  &  prx- 
facam  argumencacionem. Primo  quidem,quia foluicur  negando  maiorem-,non 
enim  quicumque  eft  Dominus  eciam  verus  alicuius  rei ,  poceft  de  ea  pro  libico 
difponere  •,  fcd  folum  ille  qui  eft  inceger ,  &  abfolucus ,  ac  fine  onere  vllo ,  & 
vinculo  ci  annexo.Nim  notum  cft,quod  feudacarius,&  Emohyceuca,  qui  habet 
verumdominium  vtile.c.i.in  quib.cafib.feud.amic.iun(5ta  gloft^.in  verb.  feudo. 
l.i.ff.Ci  ager  vedig.  Nec  Dominus primogenij ,  quod  Hifpani  vocanc Maioraz- 
cOjfiue  Maioratum-,  nec  fideicommiftarius  qui  cenecur  rcftituere,Iicet  fint  veri 
Domini  etiam  proprietatis ,  poftuntliberc  de  rebus  fuis  prxfatisdifponere: 
imo  tenentur  voluntatem ,  onus ,  &  vincula  per  inftitutores  illorum,  vel  alias 
difpofitionesimpofitaobferuare.I.Feminaj.C.defec.nupt.&tototitiilo.ff.&C. 
adTrebeII.&  ff^.decond.&demonft.quod  etiam  ipfe  Aduerfarius  plane  fate- 
tur  in  4.part.fui  libellijC.^j.pagella.Kj .neque  negare  poteft  per  prxfata,&  per.I. 
Nonideominus.  ff".  Derei  vend.quatenus  probar,  grauacum  adreftitucndum 
poftmorcem  Dominumeffe,licecalienarenon  poffit: &  1. generalirer.  §.fub 
conditione.ff.qui,&  a quib.quae  habet,  feruos  fub  conditione  legatos,  penden- 
te  iIIa,pleno  iure  hasredis  efle^Iicet  Iibertatem  ab  eo  confequi  nequeant.  Quin 
&pupilIus,&furiofusDomini  funt  abfolutirerumfuarum,&  tamen  easalie- 
narenequeunt;iuxtaillud  luftiniani  in  princ.inftit.quib.al.non  lic.  Aliquando 
qui  Dominus  eft,alienare  non  poteft:  vbietiam  habctur,maritum  inuita  vxore, 
tundum  dotalem  alienare  non  poffe ;  licet  eius  fit  Dominus.  1.  Doce  ancillamw 
C.de  rei  vend.Etitalicet  praefatum.c.de  cler.nonrefid.lib.^.probaret(quod  ta- 
men  profedlo  non  facit)beneficiarios  effe  Dominosfuorum  redituum,intelli- 
gendum  erat  de  dominio  reftrido ,  &  obligato  ad  erogandum  fuperflua  paur 
peribus,&  non  de  omnino  libero:  quoniam  oportet  iura  iuribus  concordare.c. 
Cum  expediat,de  elec.lib.(?.&  l.i.C.deinoffic.dot.  &  per  confequens  ita  inter- 
pretari  illud  cap.  vt  concilietur  multis  aliisiuribus,  quibus  contrarium  decla- 
ratur,&  probatur  quod  beneficiari)  effe6tu  folum  funt  oeconomi,  &  difpenfa- 
tores  illorum  ad  erogandum  pauperibus,  defumpto  fibi  tamen  ante  omnia 
quod  ftatum  fuum  decet-,  iuxt.  dodrinam  Innoc.  in  ca.  Indecorum,  de  xtat.  & 
qual.Quod  etiam  prxf.  Adrian.Iicet  reftituendineceffitatemneget ,  vtN.  ta- 
menitaintelligendumefleilludc.fignificauit,ih  4.  dereft.q.u.col.i.  &  Maior 
aflfirm.in  4.dift.i4.q.i7.&  longe  ante  illos  Archid.in  Clem.  Gratiac,  de  refcript. 
1    coI.penul.cum  aliis  multis,quae  firmiflima  refponfio  eft.Secundo,refpondetur, 
quod  falfum  eft  probari  per  illud  cap.  beneficiarios  effe  Dominos  redituum 
hiorum  beneficiorum.  Nam  illud  cap.  folum  inducitur  a  contrario  fenfu,  quod 
tamen  licet  alias  dicatur  fortiflimum  in  iurc.  1. 1.  ff".  de  offic.  eius  cui  mand.  ca. 
CumApoftDlica,dehis  quac  fiunta  prael.nullatenustamenhabetviresadpro- 

bandum 


REDITIBVS,     Qjr^ST.     I.  ^^ 

bandum  id  cuius  contrarium  in  iurc  exprimitur.gIof.roIIemnis,recepta  in  cap. 
Significafti,de  for.comp.vbi  Jate  re]yn.&  text.omnium  optimus  in  c.  A  nobis, 
defent.excora.  At  contrarium, fcilicet,  quod  non  funt  domini exprimitur  in  c. 
Quod autem.ij.q.y.ibi.  Non  funt  noftra ,  fed pauperum ,  quorum procuratio- 
ncm  gerimus.c.Conuenior,ead.cau.&  quaeflione,  &c  cap.oenuJ.-^c  n.u.q.r.&  c. 
Edocert,derefcript.c.i.dedonat.&ClemensantciIIos,Jib.z.c.2<?.&  59.de  con- 
ftif.Apoft.&fandtusThom.  cuiusauthoritateAducrfarijnituntur^alTeritind. 
Quodlib.tf^.arr.ii.  &  Sec.z.q.iS/.art.y.  clericos  non  clTe  dominos  redituum  fuo- 
rum  beneficiorum,  fed  tantum  difpcfatores,  fiue  quibus  eft  credita  difpcnfatio. 
Quod  ipfum  aftirmatmagnnsille  Gratianus  huius  Iibri  Decretorum  author  in 
c.pcnui.ii.q.r.  &  probatur  pcr  cap.pcnulf.ead.cauf.&  qui  ftione,  qus  etiam  eft 
firmiftima  rcfponfio : quod fupra monito. X X II II. latius probauimus,mon- 
ftrandoefficaciter  verum  omnium  bonorum  Ecclcfi.T  dominium  elFe  penes 
Chriftum.  Imo  Sc  hoc  efte  hodie neccftaria  in  falutem  fide  credendum,per  con 
ciJ.Tnd.in  c.i.de  reform.fcfl^2f.cuius  ea  de  re  verba  ibi  tranftuJimus. 

JSenefciariotumfacultM  impendendi  YeditusfuostnonfundaiuYin  dominio 

eoYumfedm  concefione  iffima.  iuYefa^A,nu.\, 
BenefciaYius  regulaYts  tam  libeYediJponitdeYeditihtisfuibenefcijreguU* 

ris,  dcftcuUris  defui  benef(ijfMuUrls.nu.i. 

X  L  V.  Moneo,nil  etiam  obftare  illud  fundamentum,quod  prxfatus  N.  vbi 
fiipra praefupponif,vidcIicet,  quod  poteftas  impendendi  reditus  ecclefiafticos,  i 
fundatur  in  dominio  quod  habetin  illis  beneficiari  j,  quia  id  falfum  eftrno  enim 
fundatur  in  eo,  fed  in  facultare  dataeisa  iureidfaciedi.  Nam  epifcopiquifunt 
rcHgiofi,&  ali j  quilibet  beneficiari j  rcgulares  tam  Jibere  poirunt  impendcre de 
reditibus  fuis ,  quam  ali  j  Epifcopi,  &  bencficiari  j  f-ccularcs  de  fuis,  iuxta  deter- 
minationcm  Cardinalis  florent.in  CIem.2.§.Sed  &  tales,de  vita  &:  honeft.cler. 
&  in  Clemen.Gratia:,  coI.penul.de  refcript. quem  etiam in  prxfato  libello  q.i, 
citauimuSjCui  nemo  vnquam  contradixit :  cum  tamen  certij  fit,eos  non  efle  do- 
mmos  illorum,  neque  capaces  dominij eorum,  neque  alius  alicuius rei  tempo- 
ralis  propter  folemne  paupertatis  votum,  quod  in  profv^flione  emiferut.c.Non 
dicatis.i2.q.i.&c.Cumadmonafterium.§.fin.deftat,monach.Idquodiatepro- 
bauimus  in  iJJa  rubr.dc  ftat.monach.q.i.  &  fatis  fupra  mon.  I X.  &:  o(5lo  feq. 

SVM  M  A  RIVM, 
Soluens  alij,quodaltj  debet^nonfatisfacitnum.u 
Jntelk£lHs  optimu4.c.Pefuenit,  defdeiufnu.%. 
Princepsrejpondens  adconftltationem,JecMndumm  ^rdcedensvideturre- 

Jpondere.nu.}, 
Benefciarius  poteffoluere  debitajua ,  etiam  imufe  centra^a^de  reditibus 
henefcijjtum.i^. 

I 


C^  APOLOGIA     LIBRI     DE 

X  L  V I.  Moneo",  nil  etiam  obftare.  c.  Peruenic ,  de  fideiuf.  quod  neruo/ius 
quam  pcr  prifatum  N.  inducatur,  potefl;  fic  induci.  Ncmo  liberatur  foluendo 

j  vni,quod  dcbet  akeri-,vel  folucndo  dcbita  qua:  aliis  debcr,de  rcbus aliis  debitis. 
argumento.c.Fof tc,&  c.Dcnique.  14.^.^.  &  c.Ea  te,de iure  iur.  At beneficiarius 
qui  non  habet  patrimonialia  vnde  iua  debita  foluat,debetjimo  cogi  poteft  fol- 

i  uere  crcdircribus  fuis  debita  fua  de  reditibus  beneficij  fui,per  d.c.  Pcruenit;  cr- 
20  reditus  non  funt  debiti  pauperibus.  Ad  quod  argumentum  vno  modo  re- 
Ipondec  Archid.in  d.§.  AfteiTorcm ,  vidclicet ,  quod  id  fecit  Papa  ex  gratia fpe- 
.ciali^&cxprciradifporitionc.  Quxrefponfionunquamnobisplacuit,  &redl:e 
abN.confutatur,quam&:nosconfutauimusannoifi5.SaImanricaepr?legendo 
iilud  cap.  pro  claiilTimo  illo  dodorc Tapia ,  quem  folum  a  tcmpore  immemo- 

'  rialividicSalmanticavtriufqueiurisdodoratuafeinfignitum.  Etmeritoqui- 
dcmrcprcbauimus',  quiacumPrincepsrcfpondct  ad  confuItationem,fecun- 
dum  ius  prius  ftaturum  rcfpondere  videtur.iuxta  glof  celebrem  c.  Confultatio- 
ni,dctcmp.ord.&c.Extua,de  fi!.prcsb.Tum,quiafccundueius  rcfponfionem, 
cap.illud  de  nihilo  fcruirct extra  calum  in  eo  contcntum,&  ita  cfTct  delendum, 
ne  membranas  inucilittr  occuparct.iux.cSi  Romanorum.15j.dift.  Aliter  refpon 
Att  Panorm.in  c.Cum  eftcs.nu.zy.de  teftam.videlicet,quod  Papa  non  iubet,  vc 
debitadcquibusibiagitur,foluanturde  reditibusbeneficij-,fedfimpliciterdc 
reditibus  cIerici:5>:quod  ille  habebat  alios  reditus  fxcuIares.Quam  folutioncm 
etiam  tanquam  diuinatoriam,quando  &  vbi  fupra  confutauimus.  Aliter  vidcn- 
turrefpondereCard.  &:eius  fcquacesibidem.  Ex  quorum  tamen  rcfponfionc 
fcqncrc:ur,qu6d  bcncficiarius  fola debica  intuitu  ecclcfia;  cotra(5ba,&"  non  alia 
pofietfolueredercditibusfuibencficij  ^cuiuscotrariumnos  femper  tenuimusj 

■  &  ita fcripfimus in  Manuali  confefr.cap.i^.num.iji.aflTerentes,  pofle beneficia- 
rium  debita  fua,etiam  iniufte  contradla,  fi  alios  patrimoniales  non  habet,  fol- 
uere  ex  reditibus  fui  bencficij,fibi  ca  capiendo  tanquam  pauper.  &c.  licet  decif. 
Rot.in  antiq.de  folut.i.&  41.  de  probat.in  eifdem  non  fe  adeo  cxtendar.  Quare 
aliter  refpondimus  nos  prasf.anno.  2^.  quam  refponfionem ,  &  modum  intelli- 
gendi  iliud  cap.fignificauimus  in  d. Manu.  vbi  fupra :  &  latius  explicauimus  ad 
aliud  propofitum  in  lib.noftro,  quemdefendimusq.i.nu.j^.quodnefcioquare 
N. diflimulauir,  nifi  quiafortedeerateireplicatio  contrafoIutionem,qua:eft 
omni  lcgi  &  confuetudini  confonantiffima.  Rcfpondemus  ergo ,  quod  bene- 
ficiariusqui  non  habct  alia  bonaexquibusaliis  fuis  crcditoribus  fatisfacerc 
pofiit,  eft  vnus  de  pauperibus :  &:  idco  folutio  debicorum  eius,  cenfenda  crit in 
pauperes  erogatio  •,  ac  ita  ipfe  beneficiarius  tanquam  fuorum  redituum  diftri- 
Ducor,  poteft  ex  reliquis  iplorum  caperc  fibi  tanquam  pauper ,  vnde  fua  debita 
tanquamdebitapaupcris  foluat.  Neqjobidipfiusbeneficiarij  creditoresprar- 
ferunturpauperibus:fcdipfebeneficiariusfeipfiimtanquampauperempr2eferc 
aliis  paupcribus  proprer  poteftatem  fibi 2.  iure  concefiam  fecundum  Thom.  & 
omnescrogandi  reliqua  fuorum  redituumpauperibusquosipfe  clegerit.  Per 
qmapplicacaformahteradpra:fatamindu(hioncm,conce(ramaiore&mino- 
re  j  negamus confequentiam.  Ex  eo  enim  quod  nemo  liberacur  foluendo  vni, 
quod  debet  alrerijquod  continetmaiorj  &ex  eo  quod  beneficiarius  poteftfol- 
ucrefuadebita3&:  cotrada  intuitu  perfons  fu.x  de  rcditibus  ecclcfiafticis  finon 

habet 


KEDITIBVS,     ay^ST,     l.  cy 

habet  aliud  vnde  foluat ,  quod  continet  minor  j  non  infertiir  quod  redirus  illi 
non  dcbentur  pauperibus,  quod  eft  conrequens .  cum  foluendo  illos  ereditori- 
bus beneficiarij  pauperis  non  habentis vnde  liia  foluat ,  ccnfentur dari  paupe- 
ribus:quiadanturprocIcricopaupere,  quihabet  facultatem  eligcndi  panpe- 
rcm cui cos  diftribuat ;  &: tWq^iim  primis  feipfum , qucra  debet  eligere fecun- 

dumcharitatemordinatam.iuxtac.SinonIicet.i3.q.y.  &I.Pr:Efes.Cdeferuic 
&  aqua. 

SV  CM  (J\t  A  R  IV  Clf. 
meKc6}usnouHS,&  aptus  c.  ^odquibufdam,  defideiuf.num.i, 

X  L  V 1 1.  Moneo,non  cbftarc  cap.Quod  quibufdam,  de  fideiuf.quia  longc 
verior  eft  inteliedus ,  qui  ad  id  coiligirur  ex folutione  proxime data  ad  prarfa-    , 
fum.c.PeruenitjCod.tit.quam  fit  ille que  prsfatus  N.  illi  tribuir,  videlicet,  quod 

Abbas,&  Conucntus dcbcnt  folucre  pccuniam  per  fe,vel  fuum  reIigiofum,vcI 
alium ,  mutuo  acccptam  dercdicibus  fui  monaftcrij ,  etiam  fi  non  probetur  in 

vtiIitatcmeiusconucrfa-,tanquampaupcrcsquidam,quiproximiorcsfuntfibi, 
quam  aliis ;  qui  non  habcnt  alia  quam  rcditus  monafteri; ,  vnde  illam  {oluant; 
ii-po(Tuntcogi  adhoc  a  iudice,quia  iufte  idfaccrepofiTunt:  quadoquidemiuite 
pofTunt  fibi  pro  fuorum debitorum folutione  tanquam pauperibus  accipere,  id 
quod  pofTentin  folutionem  debitorum  aliorum  paupcrum,  nc  ob  ea  vexaren- 
tur,  erogare. 

SV  LMC\t  A  RIV M, 

Jntelle^us  extrauag.fifcepty  tft.  Nefede  vacan.  inter  communes ,  &  tit.de 

cle^t.interjo.X  X I  T.nu.x. 
Confietudo  vt  hemfidartopft  mortem  cedantfiuEfusfrimi  velfaundi  an^ 

mymn  inferfpoffe  illum  de  illlspro  Itbito  dfJponere.ntt.i.. 
Frucfus  bencficiariopofi  mortcm  cedentesin  quaimpcndendi.nu.i, 

X  L  V 1 1 1.  Moneo,  nil ctiam  obHare extrauag.  fufcepit ;  Nc  (eA.  vac. qtiia 
Iateinnofi:roiibe]IoiIIirefponfumfultq.3.nu.i2.Iicetidpra:fatusN.da(Iimuict  ' 
&  forte  quod  dcfucrutci  copijc  ad  impugnandam  nofiiram  rcfponfioncm,  qux 
continet, primo  cxtrauag.illam  cfie  lo.  X  X 1 1.  qux  cft  in  tit.dc  eledi.inter  ex- 
trauaganres  eius ,  &  in  tir.  Nc  (fcA.  va.intcr  exrrauagintcs communcs  j  ^  in  co 
folo  contranos  &c  communem  induci  pofre,quod  approbat  Gonfuerudinem,vt 
beneficiarius  percipiat  pofi:  mortcm  rcditus  bencficij  primi ,  aut  fccundi  anni, 
Sccundo ,  qubd  ex  co  non  infbrrur ,  cam  probare ;  quod  liccat  cx  confuetudine 
beneficiariisprolibitoteftari,  velimpcndere  frudtus  primiauc  fccundianni, 
prtft  mortem :  quia hoc  longc  diucrfum cft  •,  &  a diuerfis  non  fit illatio.  1.  Papi- 
Tiianu5exu!i.fir.dcminor.Iraovirdo(5iifi[imusZenzclinusancmincaliocitatus, 
iingularitcr  ibidcm  in  glof.ciufdem  cxtrauagantis,quam  habct  intercxtra- 
uagantcs  lo.  X  X 1 1.  ticde  elcd.iii  verb.dcfun5^o,ait  ifriK^us  ifi^os  conuerten- 

I     1 


-«8  APOLOGIA     LIBRI     DE 

dosctreinvtilitatcm  animx  defiin€ti-,vel,  vtidemZenzelinusin  aliaglof.po- 

fitain  verb.  Ecclefia:,  fentit  in  folutionem  nominum ,  vel  debitorum  dcfundli: 

quod  fummam  habet  rationem,  perpenfa  mente  illorum,  qui  mduxerunt prac- 

fatam  confuetudinem  id  permittentem ,  q\ix  fuit ;  ne  bona  decfTent  fumptibus 

funeris,&  dcbitorum  folurioni.  Quin  &  in  aliaglof.fuper  verb.Perfonis,  addi- 

dit  idem  Zenzel.non  valere  confuetudinem  deterentcm  prididlos  fru^flus  per- 

fonis  laicis  diuitibus.  Tcrtio,quod  prajdidtisnon  refragatur,  quod  lo.Andfre- 

qucntiusreccptus,in  c.Nemo  pIusiurisdereg.iur.Iib.^T.ait,  approbariperillam 

cxtrauagantcm  fuam  opinionem,  qua  tradidcrat  valere  cofuetudinem  permit- 

tentcm  bcneficiario  tcftari  dcfrud:ibusprimi,autfecundi  anni  poftmortem 

fuam  perceptismam  illius  contextus  haudquaquam  id  probar,  vt  diximus :  8c  fi 

probaretjcflfet  intclligendus  de  confuctudine  teftandi  in  pios  vfus,  &  non  pro- 

fanos ,  vt  aperte  coliigitur  ex  tribus  gloflis  Zenzelini  proxime  citatis.  Nequc 

ctiam  ipfe  lo.  Andr.  contrarium  expreflit,  &  raiioncs  in  prscfato  libello  vbi  fu- 

pra  citatx,repctitrpque  mon.  X  XXI  X.&  prafcedenti,&:  tangenda:  inf  ra,mon. 

L.in  hanc  concordiam  nos  necefTario  adducunt  argu.  c.Cum  expediat,de  ele(3:. 

lib.(5".&  Li.  C.de  inoffi.dot.  Quarto,  quod  cx  his  fcquitur :  hajrcdes  beneficiarij 

dcfundti  non  pofle  pracfatos  fru6tus  percipere,nifi  tanquam  paupcres:autquia 

dcbitadcfun<5ti  exaliis  fuis  ipforum  hsredum  bonisfoIuiUent,velinIocum 

aliorumbonorum,quf  dcfundtus  ex  fuisbonis  patrimoniaIibus,velquafi  prius 

in  pauperes,  aut  in  pios  vfus  impendifTet.iuxta  ea  qux  dicemus  infra  cad.qusEft. 

monito  L  X  X  V 1 1.  &  in  q.3.  monito  vltimo,  quse  efl  noua ,  Sc  valdc  vtifis  de- 

claratio  prsedidlorumj  Sc  aliorum  qus  Dodlores  lcuiter  attingentes  dixerunt, 

sruMARiyM, 

Stifendium  militidatur  liberumab  onere  largiendifiperflua  pauperibus: 
mn  autem  BpiJcepo,vel benejciario pars  deputata  ei per  diuijionem, 
num.J, 

X  L I X.  Moneo,nil  etiam  obftarc  illud  argumentum  quo  pracfatus  N.vtitur 
,  a  fimili,  videlicet :  Miles  ftipendium  quod  ei  datur,  facit  fuum  j  &  mercenarius 
mercedemquxeidatur,facitfuam:ergoEpifcopus,&beneficiariusreditusfibi 
per  pracdidtas  diuifiones  aflignatos,  faciunt  fuos.  Soluitur  enim  negando  con- 
lequentiam ,  &  fimilitudinem :  quia  militi ,  &  mercenario  foluitur  flipendium 
liberum  ab  omni  onere :  Epifcopo  autem,&  beneficiario  per  praefatas  diuifio- 
nes  afllgnantur  reditus  illi  oneri  fubiedi,  cui  erant  ante  diuifionem,  pcr  fupra- 
diifia  mon.  X  X  V 1 1.  &  in  libello  pra:fato  q.5.  Eodcm  modo  foluitur  illud  dc- 
biliflimumargumentum,  quod  N.format,nempe :  Beneficiariusfacitfuosfru- 
(Stus  beneficij  exigui,ergo  &  beneficij  pinguis,quandoquidem  manifefla  eft  ra- 
tio  diuerfitatis :  nam  habenti  exiguum  bcneficium,nihil  fibi  honefte  fuftentato 
fupereiljhabenti  autempingue,fuperefrepoteft,&fiob  circunftantiaspcrfonaf 
non  fuperefTet :  idem  efletde  habente  pingue ,  Sc  exiguum :  pcr  quod  apparet, 
non  faccre  quod  aiunt,  ad  rhombum,  ea  quae  fubdit,  quod  maius  &  minus  non 
faciuntdifferrefpecie,ncqueinpra:dicamento  fubftantix verificari  raagis& 
rainus,&c.  ,, 

SVM 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Qjy  JE  S  T,     I.  ^p 

SV  M  M  A  RIV  M. 

Conjuetudo  vt  henefciarij  dijponant  invita  &  morte  de  reditihu^  e  cckjia- 
jlicls^ro  libito,nullibi  gentium  ejfe  videturj&fi  eJJet,non  valeret:nec  hoc 
debet  videri  durum.num.  t.&  Jeq, 
Conjuetudo  vtlegi  deroget,debeteJfe  mAiortsfartls.num,i, 
i^cademia  Caturcenfisa lo.X X I L ereBa.  num.  j. 
Confuetudifiem  libere  teliandi  de  reditibtis  benefciorum,  non  cjje  clericis  in 

'  ItdiayConHat ex  litteris  muUorum  Eom.Pontifreccntiorum.nu. 4 . 
f^uthor  Commentarium  dejpoliis  clericorum,  vna  cum  hac  Apologia  com- 
fonit,in  cNon  liceat  Pap^.iz.q.t,  num.  4. 

L.  Moneo,non  item  obflarCjquod  prxfatus  N.aitjauod  ex  opinionc  rece- 
pta  fequereturquiddam  abfurdum^videlicetjquod  conuietudo  contraria,quam 
ille  ait  vbiquc  terrarum  cfrc,non  excufaret  beneficiarios  ea  vtentes.  Tum,  quia 
idnullatenuseft  abfurdumjlicct  aliquibusvideretur  durum,ferendumtamen, 
vt  ait  Pelagius  vbi  fupra  lib.x.cap.i^.col.fin.afllmilandoid  fcrmoni  Chrifti  dc 
fujE  carnis  efu.  lo.^.  qui  durus  quidem  fuit  ludxis,  cum  efTct  verus.  Durum,  in- 
quam,vidcbiturduriscorde,&:parumin  paupercs  mifericordibus:  non  autem 
volentibus  imitarivcftigia  milcricordix  D.N.lefu  Chrifti,  Apoftolorum  eius, 
6c  aliorum  omnium,quos  hadtcnus  legimus  in  fandtorum  catalogum  relatos; 
nequc  his,  qui qua:  furfum  funt fapiunt,  & non  qux  fupcr  terram,  ad  CoIolT.j. 
neque  his  qux  Chrifl:i,&  non  qua;  fua  funt,qua:runt,ad  Phihppen.2.Tum,quia, 
licet id  prarfatus  N.di{fimulet,huic  obftaculo  refpondimus  in  prsdidbo  hb.q.  j. 
num.  7.  negando,  quod  etiam  nunc  pernegamusicfTe  vbique  terrarum,  vt  ipfc 
ait ,  confuetudinem  teftandi ,  &  donandi  pro  libito  de  rcditibus  ccclefiallicis.  i 
QuoniamprimonequeEpifcopi,  ncqucAbbates,  nequealij  bcneficiarij  reli- 
giofi,nequc  item  viri  Iitterati,Deura(vt  par  efi)timcntes,  pauperefque  diligen- 
tes ,  qui  laniorcm  beneficiariorum  partcmconftituunt,  vfquam  teftantur,  fine 
fpeciali  Pap2licentia,nifi  adfummuminoperapia.  Deindequod  pauciexhis 
qui  in  protanosvfusteftantur,  id  faciuntdereliquis,&fuperfluis  fuorumre- 
dituum  ecclefiafticorum:quia  collatione  aliorum  paucifunt,qui  habcnt  bene- 
ficia,qu2  plufquam  ad  honeflam  eorura  fuftentationem  fufEciant.Tertio,qu6d 
multi  obtinentium  pinguiora  bcneficia,decedunt  oneratiorcs  debitis,quam  f"u- 
perfluisabundantes.  Quarto,  quod  etiam  paucis  eorum  qui  frugalioris  vitx 
funt,  beneficiapinguiora  habcntibus,fuperfluunt  multadefuis  ecclefiaflicis 
reditibus,  deduAis  cx  iUis  fuo  vi(5bu,&:  necefrariisi  fiuc  omniaillaimpendanr, 
fiue  parcius  viuendo  aliquam  partem  fibi  reliqucnt.  Dedudis  denique,  qux 
ipfi  luainduftria,fuis  muneribus,&fun6tionibus,xeniis,&donis  magnatum, 
cognatorum,donatorum,&aIiorumamicorum  qusfierunt.  Dedudis  tertio 
fubuentionibus,  quibus  tototempore  quo  bencficiarij  fuerunt,  fubuenerunt 
mendicantibus,  reIigiofis,vcI  aliis  cognatis,  familiaribus,  &amicis  egentibus, 
intuitu  egeftatis.  Dedudis  etiam  quarto  iis,  quac  decedentes  tcftamenro  relin- 
quunt,fumptibusfuneris,famulisbcnemeritis,  atquealiispiisoperibus.  Dedu- 

I      5 


70  APOLOCIA     LIBRIDE 

{kis  qiiinto  merccdibas ,  <j»ias  forre  meruerunc  per  officia  ecclefia»  vnlucrfali, 

aut  particulari  impcnla,  vltra  eat]ur  intiitu  beneficiorum  debcbantjiuxta 

fentcntiamlo.  Maioris,  inprsdidlo  I^bello  q.r.anobis  rcfiram,  6(:inframon. 

LXX  V.  rcpetitam.Qjjar  nmnia,iuflcdeducipoire,inpraefaLoIibeIioq.T.  anu. 

^S.vfquein  fiaem  quarftioni'^  probamus,&  infrarepetemus,  amon.  LXXV. 

vfque  in  finenv,&  r-ednccturin  rummaminfraq.j.mon.  ylt.  Itaqucpauci  profe- 

dto  funt,  quiattentis  his,  tcftanrurde  rcliquis  bcncficiorum  fuorura  invfus 

profanosjfed  folum  depatrimoiralibus,  velquafipatrimonialibusj  «S«:de  his 

quxfru^Talicate,  parlimonia,  induftria,  laborc,  negotiatione,acofficiis,fiue,  vt 

ita  dicam,feruitiis  parta  podl  Jcnt.  Quare,  aufim  affirm3re,ne  dum  omnes  be- 

neficiarios,  fedncqueillorum  msiorem  partem,fcd  neque  eorum  vicefimam, 

ncque  eriam  quadragcfnnam  contrafcntentiam  communem  teAari,vcI  dona- 

l    reconfucuifle :  &cum  ad  legcm  abrogandam  oporteat  maiorcm  fubditorum 

partem  contra  eam  facere,fecundum  Panor.receptum  in  ca.fin.num.i8.de  con- 

fuet.apparetliquido,  non  cireindmftam  vIIamconfijetudinem,quabeneficiarij 

adlibitumteftcntur,  autdonent,n!fi  vt  plurimum in  opcrapia,  etiamficon- 

fuetudo  prarfarx  legi  derogare  pofTct  •,  quod  tamen  facerenon  poife,  infra  q.  j. 

mon.  III.  probabirur.  Etquicquid  prardidrus  N.  dimidio  artatis  me  iunior, 

faciledchuiurmodiconruetudinepronucier,egoiamagensannij  LXXV  III. 

aratiasDeo,coram  quo  ha;c  (cribojncetabinfantiaftudiis  lirterarumdicatus, 

quafi  easfugientes  fequens,peregrinatus  fuerim,primum,per  Celtiberiam,fiue 

Nauarram,deinde,per  Caftcllamnouamrtertio,  perGalIiam:quarto,per  Ca- 

ftellam  veterem :  quinto ,  per  Lufitaniam:  fexto,  per  vtramquc  Caftcllam ,  8c 

N-'\uarram:&  denique  per  Galliam,&:  Italiam,in  cuius  Roma,  omnibus nomi- 

nibus,noft:rafententia,fumma',in  quaplura  diccns,iam  tertium  annum  conti- 

nuum  a<^o.Et  quamuis  a  quinquaginta  a-.inis,aut  amplius  de  iure  confulor,non 

memini  vfquam  videre  confuetndinem  bentfi:iariorum  vtendi  tam  in  raor- 

tequam  in  vitareditibusecclefiafHcisperinde  acpatrimonialibus.  Imoaudiuf 

Carhurci,dumin  eius  Academiaeredaalo.  XXI I.  ibi(vt  aiunt)orto,  facros 

^    canones  prxlogcrcm,rc6bores  ecclcfiarum^qtii  vcllent  ne  ceflamenta  eorura  2 

fifco  Epifcopi  in  ius  vocarentur  ,  fole^re  qudtarinis  cenam  quantitatem  in 

cperapiaipfi  foluere,  quodaicbanc  pra^fari  lo.  XXII.  priuilegio niti.  Et  iir 

omnibus  prxdidtis  prouinciiSjVidi  plurimos  fecundum  communem  fenricntcs, 

&  o"erantes,imo  &  confulentes,  quantunij  &  qua  via  pofTentdonare  in  vita 

vel  rclinquerc  in  morte  aliqua  aliquibuscognatisderediribus  beneficiorum 

ctiam  tenuiorum ,  eo  quod  ignorabantdiifium  innocentij  communiter  rece- 

ptum  in  cap.EpifcopuSjdeprsb.dcqaoinprjef.  libeIloq.r.diximus,&  fupra 

mon.  X XX.  reperiirhusrperx^uodmagnoperetcmperatar communis  fentcn- 

tia,fcilicet,pofrebeneflciarium  feruare  fuum  patrimonium,&  redituseius  qui- 

bus  volct  dcnarei^Vel  rclinquere,  alcndo  fe  dcccntcf  exfui  beneficij  fruwlibus: 

quo inteliedo confolabantqr.Vidi etiam plurimoslonge  largiorcs in  eleemo- 

fynas  de  reditibas  ccclefiaflicis^quamidc  patr3monialibus,dicentcs,ij  funt  om- 

ninonoftrijilli  vcro  nonitem.;  Qiiamobremnonfolnm  putamusfalfum,vbi- 

Guc  terrarum,vrait  pr^fatusN.efTeconfuetudinemhancperniciofamdifpo- 

iicndi  de  reditibus  ccclefiafticisin  vita  8c m rnortc,perinde  ac  de  patrimonia- 

'      -  -  libusj 


REDITI:BVS,      QJ /£  S  T.   .  I.  71 

libus/ed  credimus  nullibi  gentium  efTe  taiem,  quamuis  fieri  poiTit:  vt  vnus,  auc 
fllter  parum  fui  cfficij  mcmor ,  idfaciat.  Et  quamuis  fint  quidam  diriores  xgre 
audientes  fententiam  reccptam,eo  quod  eiulmodi bona  per dor>ationem  intcr 
viuoSjVel  vltimam  voluntatem,iam  quajfierunt,  vel  ardenrerfperantacquire- 
rc ,  &  ita  corum  confcientiaspungit.  Quinetiam  non  parum  miror ,  quod  N. 
tamdiu  verfatusin  Rotaz  prscorio  ,talemconfuetudinem  eile  vbique  teftetur, 
pofleaquamlegi  librum  quendam  de  fpoliis  ciericorum ,  inquo  eiusAuthor, 
virpiuSj&inaudiendiscaulis  fuper  bencficiariorum  teftamenris  egregie  vcr- 
fatus,tam  Rom.ar,quamin  regno  NcapolitanOjafTcritnon  tfibtalcm  confuc- 
tudinemin his partibusrimo  quod  in  tota Italia  ius communc  fcruetur,  colligi- 
tur  ex  litteris  Pauli  III.  lulij  1 1 1.  Pauli  1 1 1 1.  Pij  1 1 1 1.  &:  Pij  V.  qui  nunc 
rcgnat,pientiilimi,quaspra;fatus  auchor  pra^fati  libriedidit,  &quarumparrcs 
huc pertinentes nos  tranlcribimus m Commentario  quem in  c.Non  liccat Pa- 
p2B,cum  hac  ApoIogia,tanquam  rem  ad  eam  pertinentcm  componimus.  Ratio 
autem  quare  confuctudinc  indud^lum  iit ,  nc  bcneficiariorum  tcHamentain  ius 
vocenrur  in  Hifpania,explicatur  infra  q.^.mon.  1 1 1 1.  fub  finem. 

SVMMARIVM.  : 

Zcclefta  ftdnfiuet  feccata,  eofolo  qmd  ex  caufa  rcUnquit  ea  tmpumta. 

mmero  i.  &  i. 
Termifio  duflex  imfunitatisy  &  affrohationU.  num.  \ . 
Confuetudo  beneficiariorum  dijpcnendi  ad  Ubitum  de  reditihm  ,  non  efl 

nota  Pap£,im9  contrariamejfe  in  Ftalta,ipfiPontifcesteHantur.nu.i. 

L  I.  Monco,non  ctiam  cbflarc  illud  argumen.  prifati  N.  (cWiczt ;  Ex  nullo 

vero  fcquitur  falfum,fccundumcmnes;atex  fentcntiarecepta,&noft;rafequi-    j 

tur  quiddam  non  folum  falfum,  fedimpoiTibiIe,videIicet;qu6dEcclefiafouct 

peccatum,  &  habctmaculam,  &rugam,contra  extrauag.  Vnam  fandam,  de 

maio.&  obed.eo  quodEccIcfia  videtur  fouere  vtentes  confuecudine  contraria 

recept.tfententi.Tjcumvtipfc  air,fcicns  &prudcnsnon  puniateos.ergoilla 

non  cilvcra.-tollitur  enim  facile,  refpondendo  ,  quod  Ecclefia  in  hocnullum 

fouct  peccatum.  Tum,quia  nullatcnusapprobatillosqui  opinione  contraria 

communi  vtuntur:imo  ipfa reprxfentata  per  concil.Trident.  nupcrrime  tacite 

vctuit  nc  quis  tali  confuetudine  vtcretur,  vt  videre  eft,  in  feff.i^.c.r.  de  reform'. 

cuiusverba  retuhmus  fupra  monito  XXIII I.  &  XXVII.  Tum,  quia  vtin 

monito  proximeprxccdente  probauimus,nuIIibiert  talis  confuetudo;  &  quod 

non  cft,  nonfcitur:quianonentisnon  funtqualitates.l.fiferuum,§.  i.  fF.de  acft. 

cmpt.Tum,quia  eriam  Ci  efrcc,  non  tamen  cfTet  nota  Papa?:  quod  decifio  prima 

dc  folut.in  antiq.  &  4i.de  probati.  in  cifdem,  fatis  fignificanr,  dum  habent ;  be- 

neficiarij  morrui  abinrefiato  bona  intuituccclcfix  quxfita,adecclcfiam,  & 

nonadha;rcdespertinerc,&  alia.Pcr  quar  apparet  ignotameis  fuiffe  confue- 

tudinempnfaram.Tumjquiaimoconfiatpcrconflitutioriescitatasin  raonirp    1 

proximonum.^.conflarePapardecontrariaconfuetudineltalix.  Tura,quiavc 


71  APOLOGIA     LIBRIDE 

in  prajd.lib.q.3.num.i<>.dixi,&  mox  in  feq.mon.  latius  probabo;falfum  eA  Pa- 
pam,  vcl  alium  monarcham  foucre  omne  quod fcit  Hlicite  fieri ;  Sc  non  punic; 
quia,vc  Innoc.  III.  ait,inca.Cumiamdudum,de  pra:b.MuIratolerantur,qux 
n  in  iudiciumdeducerentur,  iuftitiaidexigente,non  tolerarentur;qu«eefl  re- 
fponfio  in  noftris  terminis  Caictani  infcc.z.q.iSj.  &quidem  fatisfirma-,licet 
dicat  N,  fibi  eam  non  placere ,  nulla  cur  non  placeat  addu6ta  ratione :  cui  di- 
fplicct  etiam  ratio,  quam  nos adducimus ,  fcilicet ,  quod  potcft  permittere  illa 
non  approbando,  fed  folum  non  puniendo  ad  aliadamnaeuitanda,  &  alios  fi- 
nesbonoSjiuxtaglofT.  celebrem  ab  omnibusreccptamm  ca.Omnis.5.diftin6t. 
&  in  ca.Meretrices  ji.quarlt.^.per  quas  lo.And.in  Mcrcur.ca.  Peccatum  de  reg. 
iur.lib.<?.receptus  vbique  ,hasduas  permiflionis  fpecies  exprefllc.  Quaetiam 
rationeecclefiamuItaobfcoE-nainDominica  Quinquagefima?,&  feria  tcrtia 
infequente,fieri  impunepermitcic.ca.  Dcnique^.  diftindl.mulcamquein  pro- 
ftibulis ,  feu  lupanaribus  fornicacionem  relinquicimpunicam  ;  Ced  nonideo 
ifthajcapprobare  cenfecnrd.c.Merecrices,necpoflrec  concra  inrisdiuini  prohi- 
bicionemca.  Suncquidam.i^.q.  I.  Ea  veroracione  difplicet  ci  noftra  folutio, 
quod  eam  confcqueretur  totum  ecclefiar  ftatum  damnatum  iri  y  quod  tamen 
non  confequi  pafaraconftat  exprxdidtis  in  mon.prarcedente, 

SVMMARIVM, 
TafA  nonfoliim  laicomm  ,fed  etiam  clmcomm^eccata  frecfttenter  relinquit 
impunita.num.i, 

LII.  MoneOjproproximedidtornm  confirmatione,faIfam  eflTedifFeren- 
tiamillam,quam  prarfatus  N.  noue  concraomnium  mencem  ponit  inter  cle- 
ricos  &  IaiGos,videIicet',quod  nufquam  in  iure  repcrirur,qu6dPapadiflimu- 
lct  punire  crimina  clericorum ,  licet  diflimulet  quandoque  punire  crimina  lai- 
corum  •, idquodaicfe  GonftantiflSmeaflererc.  Qux  do(Slrina , noua  profcflo 
cftj&falfa.Tum,  quianemoquemlegercmeminerrra,harLcdiiferentiam  aife- 
ruic.Tum,quia  deftruiturpcr  prajfatumcap.Cumiamdudum,  quodde  peccatis 
clcricorum  quxexplurahtate  bcneficiorum  fluunt,agic.  Tum,quiadiflimulat, 
&«non  punitpeccata  multorum  clericorum  ,  qui  non  folum  alibi ,  fed  etiam 
Romasaliquotdiebus  Iaruatiincedunt.Tum,quiaetiam  diflimulatilla,  quac  in 
conuiuiis  vbique  gentium,contra  c.Quando,&  c.Conuiuia.  44.dift.  a  clero  ad- 
mittuntur,bibendo  pluries  quam  bis,vel  ter  in  prandio.Tii,  quia  etiam  diflimu- 
lat  illa  quas  clerici,  &etiam religiofi  pcr  tres  fententias ,  qus  in  rera  iudicatam 
trafierunt,occuIunt.c.Quod  ad  confultationem,  de  re  iud.  &  etiam  illa  quac  pcr 
regulam  de  triennaIipofleflroredefenduntur,&etiaraiIIaqu2e  petetes  refticu- 
tione  beneficioru  quibus  fpoliati,etiam  ob  titulos  non  canonicos  per  rigore  c. 
In  lineriSjde  reft.fpol.patraturj&  multaidgenusalia,  qua;  logum  cflet  rcferrc,. 

SVMMARIVM. 
Conjuetudinem  dijponendiad  libitum  dereditibtt4  benefcicrum^ecejje^nec 
induci  vojfe,  num.  u 

LIILMcb 


REDITIBVS,     QJTJEST.     I.  75 

L II I.  Moneo,nil etiam obftare quod N.ait,qu6d confuetudo pra:di(!ia,vt 
beneficiarij  tam  libere  difponant  de  reditibus  eccle/iafticis,  quam  de  patrimo- 
.  niaIibus,non  eft  praua.-&  reile  induci  potuit,vel  p0teft.ar2.cap.fin.de  confuer. 
& l.z.C.Qui fic longa confuetudo. Tum, quia nullibi,vt fupra mon.L. dixi,ta-  ' 
lisconfuetudoinuenitur.Tumquia,vtReuerendi/r.Caiet.dikit,vbifupraSec.2. 
q.i8^.ar.y.noneftetconfuetudo,fedcorruptela,&itanulla.c.  Qui;contra,&  c. 
Mala  confuetudo,dift.8.Tum,quia  grauiflime  prididus  Petrus  Sotus  relatus  in 
monito  XXXVIII.  determmauit  communem  fententiam  iuris  eflcdiuini; 
ac  eius contrariam  efle  grauiflimum  errorem  contra  iuftitiam ,  &  mores :  non 
obfcure  fignificans,efle  etiam  contra  fcripturam,  8c  ita  fapere  harre/im  veram. 
Cuius  di6lu  roboratur  pcr  quatuor  lcges  diuinas  naturales  in  mon.  XXXIX.  , 
fuprafcriptas,  &  pcr  pofita  in  mon.L. 

SVMMA  RI  V  M. 

Faffa  0^9  ex  vndecimo  argumento  ^duerfarij  colliguntur.nuA. 

JFalfum  ef ,  communemfententiam  confcejui,  reditU6  eccleftaHicos ,  &  honx 

*vnde  tUt  redetmtynulUtenusfcfft  tribui  laicis.  nu.z. 
Sona  ecclefaHica  iufiade  caufi^offiintfConcedi  laicis.nu.y 

L 1 1 1 1.  Moneo ,  nihil  ctiam  obftare  vndccimum  argumentum  prarfati  N. 
pofitum  ab  co  m  ^.par.cap.i.quia  continet ;  Primum,qu6d  noftra,qua:  fentcn-  ' 
tia  communis eft,  habet ,  quod  reditus  ecclefiafticinon  poflunt  dari  ahis  quam 
perfonis  ecclefiafticis.  Secundum,  quod  Commendatores  ordinum  militarium 
S.IacobiCalatraux  &  Alcantarx  in  Hifpania  non  funt  ecclefiaftica:  perfonic. 
Ter tium,qu6d non  funt  vere religiofi.  Quartum, quod bigamia,  & irregulari- 
tasrepugnantftatuiecclefiafticarumperIonarum.Quintum,qu6dexfententia 
communi  &  recepta,inferretur  quoddam  abfurdum  maximum,  videlicet^qu^d 
bona  ecclefiaftica  pracfatis  militaribus  ordinibus  miuftej&  illicite  eirent  appli- 
cata.Sextum,qu6dexeademopinioneArchid.&communiinferretureccIefiam 
errafle,concedendoillabonapr.-cdi(^isordinibus.Septimum,qu6dpr2fat.or- 
dincSj&milicesiniuftepoflidentbona  eis  abEccIefiac5cefl[a.  Odauum,qu6d 
pra:di<5ti  pracfatorum  ordinum  militcs ,  iufte  poflunt  fuos  reditus  ecclcfiafticos 
vfibus profanis impcndere.  Qnx omnia , ita efle falfa, & parum pia, ficu t funt 
iioua,monftrabo  in  hoc  mon.&  feptem  feq.  Falfum  eft  enim  primum,{cjlicct,  z. 
quod  fentctia  qu2  recepta  eft,  habeat,  non  poflTe  rcditus  ecclefiafticos  dari  aliis 
perfonis  quara  ccclefiafticis.  Tum,  quia  nufquam  non  docet  poire,dcbcreque 
luperflua  illorum  dari  paupcribusomnibustam  laicisquamclericis,  tamfce- 
minis quam  maribus,tam  infantibus  &  pueris  quam  jadultis  &  fenibus.  Tum, 
quianulquamfcntctiacommunis  ncgat  iufta  decaufapofl[eperSedcmApoft. 
cocedi  perfonis  laicis  bona  ecclefiaftica  titicudi, vel  emphy tcufis,  vel  prccari j,  » 
vel  locationiSjimo  &  venditionis,  vt  probatur  in  c.i.de  feud.  &  in  c.i.de  preca- 
riOjin  c.  Vcftra,  dc  locat.in  c.  Qu.Trelam,ne  pr^l.  vi  Xu.&  in  c.Sine  exceptione. 
ii.q,z.&  in  fumma  cius,&  in  c.NuUi,  de  reb.eccl.non  al.latiflime  probatur. 

K 


74  APOLOGIA     IIBRI     DE 

SVCMCMARIVM. 

Commendatores  S.  lacobi  de  Spata  Calatrau£,&  ^lcantar£,acfimilesjunt 

€ccle[iasHc£  pcr(on£.  nu.i. 
Perfena  omnU  eji  ecclefiaHica,  vel  laica.nu.  I . 
Regularis  omnu  efiprfona  ecclefiaHica ,  &gaudet  priuilegio  canonls ,  &c, 

num.to. 

L  V.  Moneo,nilobfl:arc  pra?didlumarg.vnc!ccimumprxfatiN.quia,vtin 

I    proximo  mon.diximus,prxfupponit  fecundum  falfum,  videlicct :  quod  prajfati 

miIitesordinisS.IacobiAlcantarx,&  Calatrause,nonfunt  eccleriafticarpcrfo- 

nx,quod  nullus  catholicus  qucm  legere  mcmincrim,tcnet.Nam  &  fi  Dom.So- 

tus,  quem  ipfc  videtur  in  hoc  arg.imitatus,  in  hb.j.q.^.art.j.de iufl:.&:  iure,aufus 

fuit  diccrc,  cos  non  eire  vere  rciigiofos  :  non  tamcn  ncgabif,  eos  cflc  perfonas 

ecclcfiaflicas :  nequc  cum  colore  ahquo  ncgare  porerar.   Primo  quidem ,  quia 

omnis  perfona  cfl:  eccle{iaftica,vel  laica,c.  Duo  funt  gcncrahominum.ii.q.i.&: 

prxfatiCommendatores  nonfuntiaici.  crgofunt  ccclefiaftici.  Deinde,quod 

omnis  perfona  gaudcns  priuilegio  canonis,Si  quis  fuadente.iy.q.^.quo  excom- 

1    municantur  iniicientes  manus  violentas  m  perfonas  ecclefiafticas ,  cft  pcrfona 

ecclel^iaftica.  At  prxdidi  Commendatores  gaudent  ilio  priuilegio,vt  quocidia- 

nus  vfus  habet.ergo  funt  ecclefiaftica:  perfonae.Tertio,qubd  omnis  perfona  re- 

guiaris,  (lue  fit  clericus,  ftue  iit  mohachus  ad  chorum  profeiTus,  iiue  conuerfus, 

feudeuotus,&perpetuo  mancipatus  alicui  monafterio,cft  cccleiiaftica  perfona 

gaudens  pra:f.priuilegio,per  d.c.Si  quisfuadente,&  c.Non  dubium,defent.ex- 

com.ctiam  ii  iit  muher,c.de  moniahbus,  eod.tit.Imo  etiamii  nodumiitprofef- 

fuSjfed  tantum  nouitius.cReligiofus,  eod.tit.hb.<j.Atomnes  pr.xfati  Commen. 

datores  funr,vel  profeili  ad  officiadiuinadicenda,  vel  faciedain  choro,autde- 

uoti,addi(!ii,  &  mancipati  fuis  ordinibus,  &  monafteriis  ad  munera,  &  aha  of- 

ficia  fui  ordinis  exerccndaj  &  palam  geftat  regularem  habitum,  &  faciunt  pro- 

feftionem,  pofteaquam  priusegerintnouitios.  ergo  funtecclefiafticajperfonic. 

Quarto ,  quod  omnis  qui  eft  capax  beneficij  eccleiiaftici ,  eft  periona  ccclcfia- 

ftica.  Tum ,  quia  laici  funt  incapaces  ad  eccleiiaftica  beneficia,  tam  ad  fufci- 

picndum ,  quam  ad  conferendum  cap.Ex  litteris,de  tranfa(5t.cap.Cum  adeo,de 

refcrip.&'  cap.i.de  inftit.cum  eis  annotatis:neque  poiTunt  ficri  capaces,niii  pri- 

uilegio  S.Sed.Apoft.iuxta  glof  c.Imperium.io.diftin(5t.&  in  fumma,i^.q.7.Tum 

quiabeneiicium  eccleiiafticum  dcfinitur  efTe  ius  percipiendi  reditus  eccleiia- 

flicos,  conferibile  tantum  a  perfona  ecclciiaftica  perfona?  ecc lcfiafticar,  vt  col- 

iigiturexCalderino,incap.  Pofttilafti,de  refcrip.&  cx  Anchar.m  cap.  Benefi- 

cium,de  reg.iur.hb.(>.  &  aliis  citatis  a  Fely.in  d.c.Poftulafti,  &:  a  loan.  Selua,  in 

tradt.de  bcneficio,i.par.q.!.quod  late  poil  eos  probauimns  in  rubr.  de  prxben. 

Atprxfati  Commend.funt  capaccsbeneficiorum  eccIefiafticorum,qu2  vocant 

commendas,quas  conferunt  folx  eccleiiafticx  perfonx,puta  Papa,vel  alij 

Prxiari,  &  adminiftratores  eorum  ordinum,  priuilegio  S.  Scd.  Apoft.  ad  id  dc- 

putati  neq-,  pofTunt  conferri  laicis.ergo  ipii func  eccleliaftieae  pcrfonx.  Poilrc- 

mo 


REDrTIBVS,     Q_Vi£ST.     I.  7^ 

ino,  quod omnis perfona  depurara,  &donara  perperuo alicui  Ecclefia:,fiue 
fxcularijfiue  regulari,  falrem  d  defcrr  habirum  aliqua  ex  parrc  religiofum,  licct 
nonemirrat  rria  fubftanrialia  vora ,  ccnferur  ecclefiaftica  perfona,  &gau(let 
priuilegio  ccclefiaftico  canonis ,  &  fori ,  vr  colligirur  ex  Hoflien.  loan.  Andr. 
Anton.Panorm.in  cap.Vr  priuiIegia,depriuileg.Qua»communis  fentenriacft, 
■quam  renet  etiam D.  Anron.in  parr.3. titu.  11.  cap.i. Syluefter ,  verb.  Eccleiia,  i. 
quxft.f.-Si:  verb.  Excommunicatio.(S'.qua:ft.5-.(S(:  verb.  Immuniras.qua:ft.4.<H<:  ali j 
alibi.  At  Commendatores  przefari,  funr  perfona:  perperuo  depurata:, &  donatx  ' 
ordinibus  fuis,&  monafteriis fuis  regularibus,  vr  mox  dicerur  latius :  ergo  funt 
perfonx  ecclefiaftica:,&  gaudent  priuilegio  canonis,  8c  fori. 


SVM  M  A  Rir  M. 

Commendntorts  ordinum  militarium  jftn^l  lacohi  Calatraud  ^t^lcan- 

tard,  &JimileseJJevere  religiofos  late  frohatur ,  numero  frimo  &Je' 

ifuenti. 
Religiojui  verm  ejl  quicunme  trtafuhjlantialiA  vota  in  religione  afprohata 

emittitj  regularls  item  omnls.nu.  1 . 
Bencficia  rcgulariafolis  regularihu^  conferenda.  nu.i. 
Commendatorcs  pr^d/^i  quotannisje  expropriant.nu.^. 
Religiojus  ordo  non  dcfinit  ejfc  talisjfroperfolamfacultatis  contrahendi  ma- 

trimonium  concefionem :  neque  fropertranfgrefiones  eius  profijjurum. 

num.  4. 
Papaper  Papatum  ah  ohedienti^  votofoluiturfednon  defmit  ejfc  religiofpps, 

num.  y. 
Religiofm  veru^  non  efl ,  cjui  non  emittit  tria  fuhflantialia  vota  ,  licet 

aliqutm  viuendi  medum  ad  religionem  pertinentem  voueat,  numero 

fexto. 
Papafupervoto  casHtatisfolemni dijpenfare potefi.nu.j . 
Religiones  oh  religioforum  vitia  non  effi  damnandas.  nu.%. 
Votum  cafHtatis  tamfacile  potefiferuari,  acpr^ceptumfextum  Decalogi  ex- 

tra  matrimomum.nu.9, 

L  V I.  Moneo,nil  obilare  pra-didum  argu.N.  alia  etiam  rationc.-quia pra:- 
fupponittcrtium  faIfum,vtmon.L  IIII.  diximus,fciIicet,Commendatore5 
prazfatosnon  efTereligiofos.  Primum ,  quod  licet  eis  ducerc  vxores.  Deindc, 
quod  Thom.Sec.z.qu.i8(j.air,  quod  illi  modi  viucndi ,  fecundum  quos  homines 
matrimonio  vtunrur ,  non  funr  fimplicirer  &  abfolute  Icquendo  religiofi :  fed 
fecundum  quid  ,  inquantum  participant  qua^dam  qux  ad  ftatum  religionis 
pertinent :  cui  addo  gloir,  /ingularem  in  Clem.  Ex  eo ,  de  fent.  excoramunica.- 

■        K     1 


r 


7(j  APOLOGIA     LIBRI     DE 

tionis,quatenus  habet-,fratres  ordinis  ter  ti  j  Candi  F  racifci,qui  funt,  yel  jjoflunt 
elTe  coniu^ati,non  ede  rcligiofos-,  licet  qucndam  viuendi  modura  ad  religionis 
ftatum  percinentem  habeant.  Maxime  autem  videtur  motus  authoritate  Dom. 
Sotijlicet  eum  non  citet  in  hb.7.  de  iurt:it.&  iure  q.^.art.5.  qui  noue  fiiit  au(us  di- 
ccre  hoc-,fed  vt  antea  contra  iLIum  fcripfi  m  rubr.de  {lacmonach.ita  nunc  con- 
tra  vtrumque  affirmo,  praefatos  Commendatores  prardicStorum  ordinum  mili- 
tarium  S.  lacobi  Alcantarx,  &c  Calatrauae,  qui  per  Sed.  Apoft.  approbaci  funt, 

*  efte  vere  rehgiofos.  Primo  quidem ,  quod  omnis  qui  emittit  tria  fubftantiaha 
vota  in  rehgione  approbata  per  S.Scdcm  Apoft.cft  vere  reguIaris,&rchgiofus: 
&  Commendatores  prxdifti  in  rehgionibus  fuis,quac  per  S.Sedem  Apoft.  funt 
approbatijvoucntillatriafubftaciahavoca.ergofuntvererehgioii.  Secundo, 
quod  omnes  perfon?  vere  regularcs  funt  proprie  rehgiofi,vt  concludit  Panor. 
in  hoc  rcceptus,in  rubr.dc  reguh&  in  cap.EcclefiafandsE  Mariar,  deconftit.  At 
prarfati  Commendatorcs  funt  vere  regulares,quippe  qui  proficentur  reguias  B. 
Auguft.velB.Bcnedi6ti,vclBernardi,feuCiftercienfem.ergofuntpropriereh- 
giofi.Tertio^quodbcneficiaregularianonpofliintconfcrLinifivere  regulari- 
bus,&:  proprie  rehgiofis.c.Cum  finguIa.§.Prohibcmus,de  prsb.lib.^S".  &  Clera. 
i.defupple.neg.prxIa.Quibusconfonat  concil.Trident.feiri14.de  regul.cap.io. 
At  Commendatoribus  prxfatis  paflim  conferuntur  beneficia  regularia,  videli- 
cet,Prioratus,  Commendsmaiores,  ClauariaE,Thefaurarix,  &  ali.-e  commen- 
diminores.ergo  funt  proprie  regulares,&  rehgiofi.  Quarto,qu6diatioquare 
Magiftri  prasdidorum  ordinum,  nunquam  conferunt,  neque  confertc  poflunt 
prsdida  beneficia  regularia  vllis  laicis,  donec  poft  fufceptum  habitum  prxdi- 
dorumordinumfecerint  profeflionem  inmanibuspraclarorumad  iddeputa- 
torum,efti  quiaper  prardidam  habitus  fufceptionem,  &  rcguls  profcflionem, 
definunt  cfiTe  Iaici,&  f3ECuIares,&  incipiunt  efle  regulares,&  rcligiofi.ergo  poft 

2  profeflionem  prsdi(3:am,funt  vere religiofi.  Quinto^quod  obferuantia  prarfa- 
torum  Commendat  orum ,  vt  ipfemet  Sotus  fatetur,  habct  •,  vt  quihbct  illorum 
quotannisfeexptopriet,ideft,faciat,&  tradat  ordinismagiftro,  vel  alij  pricla- 
to  in  id  deputatOjinuentarium,  feu  memoriale  omnium  bonorum  quse  tenet,in 
fignum  recognitionispaupertatis  folemniterpromiflxiperquod  fignificatfc 
nihil  pro  proprio  habere :  &  quod  pofl1det,fiue  cenct,  nomtne  ordinis,  8c  non 

4  proprio  tenere,acpoflidere.  Qiiodprofc<^ofuperBuum,&nuUarationefa- 
ciendum  cflet,fi  folcmni  paupertatis  voco  non  obligarentur.At  nullum  votum 
diciturfolcne,  nifi  veraverxreligionis  profefljone,velfacn  ordinis  fufceptio- 
nc  muniatur.  crgo  prsdidi Commedatores  vere  veram  rehgLone  profitentur. 
Sexto,qu6d  omnesComendatores  pr^didorum  ordinum,codem  omnino  rao- 
do  fuas  rcgulas  profitentunneque  eft  vlla  differentia  incer  profclTionem  quam 
aliqui  proficentur  ad  feruiedum  in  choro  vel  alia  diuina  officiafacienda :  &  in- 
ter  profefljonem  quam  faciunt  alij,qui  profitentur  ad  faciendum  militaria,  vel 
alia  miniftcria,qucE  etia  laicis  congruunt.Atnemo  negarepoteft  eosCommen 
datores,  qui  ad  diuina  officiafacienda  fufcipiuntur,  &  proficcniur  efTe,  vcrc  ac 
propric  rciigiofos ,  vt  &  ipfe  Sotus  confitetur.  ergo  nemo  negare  poteft  etiam 
alios  qui  eunde  habitum  accipiiit,  &  eandem  profcflSonem  faciunt^efTe  vere  ac 
proprie  reIigiofos.Septimo,qu6d  in  prarfatis  ordinibus  non  foium  inucninntur 

viri. 


REDITIBVS,     QJTiCST.     I.  77 

viti,  quos  omnes  Comraendatorcs  appellantj  fed  etiam  feminar,  quas  Comen- 
datrices  dicunt.Et  omnes tam  viri,quam  mulieres,eodem  modo  profitenruri5c 
nemonegatprarfatasCommcndarrJces,  fimiil  infuismonafteriisconuiucntes, 
efleproprie  religiofas.  ergo  propofitum.  Oc^auo,  quod  ipfemetSotus  fatetiir, 
Commendatorcscruciferosordmis  S.  loannis  hofpicalisHicroloIymitani  efTc 
veros  rehgiofoSitSrtamen  illi,  &  Commendatores  S.  Iacobi,eandem  regulam 
S.  Auguftini  profitcnturj  Iicet  ifl:i  cx  Apoftolico  priuilegio  vxores  habcre  pof- 
fintrquodnonefficitne  fint  reIigiofi,vtmoxdicam.Nono,quodij  ordincs  vc- 
rarreligioncs  crantantcquam  faculcas  contrahendi  matrimonium  cisconce- 
deretur.  Atpcr  illamconceflioncmnon  deficruntefietalesrquiaintctio  Papaf 
illam  concedentis,non  fuit  talis:&a(5lusagentium  non  operaturvltra  intcn- 
tionem  eorum.l.Non  omnis.Cdc  rcb.cred.&  c.fin.de  pra:b.Decimo,quod  ipfe- 
metSotus  ait,prarfatosordincsefle  verasreligiones,  fifecundumprimaruam 
inftitutionemferuaretur.At  nullareguladefinitefle  verereIigiofa,excoqu6d 
cum  eam  profeflisquo  ad  aliqua  di(penfetur ,  vt  palam  cft.  Non  obftanc  illa, 
quibus  N.&  Sotus  mouentur.Non  primum,videlicef,qu6d  prncdidi  Commen- 
datores  pofluntducere  vxores.Tum,quia  id  folii  poflunt  exdifpcnfatione  Sed. 
Apoft.non  autem  ex  tenore  reguiT,vcI  profeflionis.Tum,quiaiIIa  difpenfatio 
non  tollic  votum caftiratis-,  fed  folum  reftringic,  ne  fit  ei  locus  in  copula  mari- 
tali^quod  loge  aIiudcft.Tum,quiaquivereeftreIigiofus,nondefinit  efl^e  talis, 
co  quod  fuper  aliqua parce  voti  cum  co  difpenfetur.ergo eadcm  racione  neque 
pr.Tfati  Commcnd3toresdcfinuntcfleverereligiofi,co  qu6d  abaliquaparte 
VoticaftitatisabfoIuantur.arg.I.llI'jd,ad  I.Aquil.cum  vuIgat.QvJuIIus enim  vcre 
rcligiofus  dcfinit  cflfc  caIis,eo  quod  cu  eo  difpenfetur  a  S.Sede  Apoft.fupcr  ali- 
quapartc  votipanpcrtatis.puta;vt  impedatinterviuosaliquabona  in  aliquos 
vfus  pios,veI  aliosbonos,inquosfinedifpenfationeidfacerc  ncquirct:vcl,vt 
deeifdemtefteturin  morte.  crgonequevIIusCommcndator  definit  efl!e  vcre 
religiofiis,  co  qu6d  cum  co  a  S.  Sedc  Apoft.difpenfetur  fupcr  altqua  parte  voti 
cafticatis.Tumdemum,qu6dnemodicatS.D.N.  Pium  V.noneflevcrereligio- 
fum,eoqu6d  perfummum  Pontificatumfuerit  abfoIutuspenitusabobedien>- 
tiac  voto,quo  aiicui  Prxlato  humano  ante  illum  adeptum  tenebatur.Ad  fccuni- 
d"rn  a.utcm  argumentumrefpondco,qu6d  S.Tho.in  loco  prscitato,&  gl.  praef. 
Cl'"m.Exeo,non  loquunturdemodis  viuendicorum,^qui  profitenturaliquam 
regulam  rcligionumapprobatarum,  nequedeillis,  fecundum  quos  in  aliqua 
huiufmodi  rcligionum  triafubftantialia  vota  emitcuntur:  fed  tatum  dc  illis,  qui 
aliqua  conuenientia  ftatui  huiufmodi  rcligionum  feruat,  quales  funt  viri,  &  fe- 
mina:ordinistertijPridicatorum,veI  Francifcanorum,non  viuetcs  fimul,ne- 
que  proficentes  tria  fubftantialiavota,  fedobligantcs  fetantum  ad  qusedam 
ieiunia,&  preccs,& ad  continentiam  quorundani  dlerum',&  ad  dcferedum  ali-   • 
^uemhabitumfccretum,vel  publicum,  quofignificcturefll*ilIius,vel  illius  tcr- 
tij  ordinis.  Non  obftant  etiam  rationcs  Soti,  fcilicet  •,  qu6d  rei  vxOriai perinde 
accarteti  farculares  inferuiunr,eofdem,fciIicet,ambicntes  honores,  eafdemquc 
facultatcs  fuxfoboli  procurantes,&qu6dnequc  paupertatcm,nequeobedien- 
tiam,  nifi  folo  nomine  profitetur.Quajnam  enim,ait,paupertas  eft,  rclationem 
-tantum  magiftro  facere  fuarum  facultatunj^cx  quibus  fi  v«I  obol um  eis  adime- 


78-  APOLOGIA     irSRI      DE 

ret,  pcrinde  reclamarent  accacteri  regni  nobiles.  Et  quod  nequc  obedientiim 
feruant,  eo  qubd  per  cocam  ferme  vitam  nulium  fuperioris  madacum  audiunt, 
nifidum  eorum  comitia  fiunt.  Ec  quod  non  fufficit  eis  dicere,haec  eft  noftra 
religio,  nequeadaliud  tenemur:quia  fecundum  primscuam  eorum  inftitutio- 
nem,nonnulIumclaufurxgcnus  feruabant,  multoque  crebriora  obcdientiae 
perfoIuebantmunera,longcquealiamhabebantpaupertacisrationem.Etqu6d 
fi  Dorainicanorum,&  FrancifcanorUmordines  tantum  collaberentur,ac  prac- 
fati  ordinesfuntcollapfijdeilnerenteire  religiones.  EtquodS.Thomas  fuitin 
hac  opinionein Sec.2.q.i8<:>.art.4.ad  j.vbi  fcriplit  vcrba  lupra  proxime  hoc  co- 
dem  mon.  relata.  Et  quod  caftitas  in  eiufmodi  vita:  inftituto  ,  fi  humano  more 
loqnamur,noneft  feruacu  poftibilis.Q^as  obrationes,quia  fragiles  funt,  non 
debuerat,mca  fententia,vi?.m  rcliquiire  rcgiam,&  contra  omnium  fcntetiam, 
nouam  cudere.Ex  eis  enim  loladuo  argumcnta  in  fumma  coticiuncur.  Alterum 
cft,  hocvtunturmatrimonio.ergonon  func  verireligiofi.-quodargumentura, 
quamuis  neruofum  fit,prxfuppofit4opinioncS.Thom.inSec.i.q.88.ar.ir.cuin 
ipf e  late  fequitur  in  eodem  libr.  de  ii^ftit.<3(: iur.  quxft.^.arc.  5.  Ac  tacile  diluitur 
ienendocontrariam,quxcommunis  cftfcntentiam  Innoc.  &:  aliorum,  in  ca. 
Cum  ad  monafterium,de  ftat.mon?L.quam  cciam  tcncc  Caictanus  in  di*5lo  ar.ri. 
&fcntit  Scotusin^.diftind.^S.q.i.vbilatius  Maior.q.^.t^  a!ijmu!ti  ibidcm,vSc 
alibi  fcquuntur.  Quac,  vt  concedit  pofTe  Papam  iufta  de caufa  difpcnfare  fupcr 
7    voco  cafticatis  monachi-,ita  coiicedit  pofTc  difpefare  fupcr  co  quo  ad  copulam 
maritalcmtantum,q,uaepars  eiuseft.arg.1.Qu;E  de  tota.fF.de rei  vend.&  c.Pa* 
ftoralis.§.Itcm  cum  corum,de  pific.delcg.quadifpenfatione  non  obftantc,  ma" 
nebit  perfona  ecclefiaftica,qu3»  gaudeat  priuilegio  fori,  &  canonis-,  Sc  Lit  habi-» 
lis  ad  omnia  beneficiaregularia,<S(:  alia  omnia,ad  qu2  funt  habiles  omnes  vere 
rcligiofi,exceptovnoarciculocafticatis  coniugalis.Etfiquis  refpoieac,Sotura 
nolui(Iedicere,pr3Efatos  Commendatores  habcces  vxorcs,  non  cfT:;  religiofosj 
fed  non  efTe  adeo  aftridtos  ac  ahj  qui  eas  nonjhabenr^nihil  nobis  obftabic  prae- 
fatum  eius  prius  argumencum,  Cui  in  hoc  fenfu  accepto  eciam  nos  c6*cntiiT»us. 
j\Iterum,&  pofteriusargumcntum,quodcxeius  didis  fumitur,talceft;Pra:fati 
equites  ambiunt honores,procurant  diuitias,  perinde  ac  laici  alij-,  tam  zegre  fe- 
j:unt,  vtprslatuseorumquicqoamaccipiatde  facultatibus  quas  fehabcre  illi 
:manifeftat,ac  alij  nobilesinihilfercprarcipitufeisab  eoquodfacianr,nifi  cuni 
Conuentus  aguntur.ergonon  funtverereligiofi,&  ordo  qucm  profitetur,noa 
eft  vera  religio.  Ad  quod  refpondco  negando  confcquentiam  vti  pefllma.Tum, 
quia cft  fimilis  illi^qu^a fola yfum fuifli;  fcrunc  peftiferum  illum  Lucheru,  quado 
.ca?pitordines,&  reIigionesfaridase6  cuertere^uod  earumprofcfroresmale 
illas  feruabat,quamuispofteacti^mali^saddidifIet.Abfit  autcmvtob  peccata 
S    xeligioforum ,  religiones  damnemus ,  ficut  neque  ob  peccata  Chriftianorum, 
Chriftianifmum  damnaredebemus.Tum,quiamalc  imitatur  Pontificem  Max. 
•qui  commotus  ambitione,auaritiaquej:eligioforum  quaruor  ordinum  mendi- 
fCftntium,&  aliorum  non  mendicantium,ficexordituFiin  c.Quorudam.de  elc<ft. 
Jibr.<J.QuorundamocuIosficvitiurp  ambirionis  excaecat,qu6d  quafifuae  pro- 
/feflionis  imraemores,  quacontemptisljipnqribusxbiedis  diuitiis,  fpcetifquc 
4elitiis,  arbitriun>|>ropriumiubiuga5«nc.ai£eriijs ^t.ipni ,rarorefpiciun.i:.,  ^ 
;i  ^  aiatrum 


■'     Kt  DYTl  B' V  S,     Qjy  ^ST.    I.  7^ 

%ratrum  mana  t1iiira,dum  priccipitanrer  ruunt  in  lirigiorum  anfraAus,  &:  ciu- 
farumftrepitibusre  inuoiuunt.harc  ibi.Ex  quibus  tamen  non  infert  eorumor- 
dinesnon  effe  vcras  religiones,eofque  non  efTc  veros  religiofos ;  fedmalcfa- 
cerepeccarcque,acdebcrc  illisobuiamiri.Etitaftatuitibidem,quod  ad  ea  rc- 
primenda  iudicauit  opportunum.  Sic Sotus  inferre  dcbcbas ,  eos  cquites  cruci- 
^reros,  quinequepbedientiam,nequepaupertatem^  neque  caftitatcm  feruanr, 
malequidemraccre,pcccareque  acdcbere  a Prarlatis fuis  cqrrigi, &aconfcf- 
fariisfuis,neamplius  agant  taliaadmoneri,  regiamqueMaieftatemadhortan, 
vt  quando  gratia  Dei  ,oc  Papa: ,  fa<ftus  eft  Magifter  ,  &  Prjelatus  tot  ram  illa- 
ftrium  ,  tamquc  fortirnmorum  virorum,  eos  reformarct,  &  in  antiquamrefti- 
-tucretformam.-quoreligionisinimicos,  terra marique  in  caftitatc,&  abfti- 
nentia,quibus  bcllica  virtus,fortitudo,&  prudentiaconfcruatur  Sc  augccur,in- 
fc6lanfcs ,  diuinx,  hum.anxqueMaieftati  pro  fuadignirarc  inferuirent.  Quod 
autem  fignificat,omnespraefatos  Cruciferos,Eqmtes,<3c  Commeudatcres,etIe 
. in  damnacionis  ftatu  ;  eo  quod  ait  eos  non  po(re,huraano  more  loquendo,  fcr- 
uarequvimpromitruntpaupcrratcm,  obcdienciam,tSccaftitatera;  viucntcslau- 
.tc,torneamenta,&:aliarnilicaria  exercentes/eminas  aulicas  vifcntes,<S<:c.  infi' 
•gnisiniuriamultorumilluftrium,  &aIiorum  cfte  videcur;quianon  eftdiffici- 
:lius  cis  feruare  votumcaftitatis,  quam  prxccprum  de  non  fornicando  extra 
matrimonij  ftatum,  quod  eft  fextum  Decalcgi.  Tum,  quiaRolandus  vir  in  ca- 
talogum  ran<5i:orum  autlrore  Pccro  deNaraiibusrelatus,  in  aulis  Rcgum ,  &    ^ 
maximis  beHis,6c  bellorum  excrcitiis,ferualfc  virginitaccm  traditur.Tum,quia 
S.Thomasoptimcprobatin  Scc. z.q.iSS.art.i.  poiTcinftitui.&dcfaftoinftitu- 
tascftcvcrasreligiones  ad  m)litiamai-maramexerccndam.Tum,quianon  cft 
verum,quod  parum  caute  fign:ficat,omnes  rcligiofos  vti  oporxcre  claufura,  & 
.folitudine,cu  ea  non  debeat,neque  poflit  vti  religiofus  armata:  militia:.  Tum,    ■ 
.  quia  funt  quam  plurimi  vidui,&:  vidue,&  virgines  in  aulis  Regiis,quos,&:  quas 
magna  cura  cafticarcm  feruallc ,  fcruareque  pcr  carum  facras  confeftioncs  co- 
gnouimus.  Aduertcrequepotuiftct  plusiatis  fignificareraros  coelibes,  prartcr 
cosquosmonaftcriaclaudut,teruarecaftitatcmiimo,ncqueferuarcpollemor.e 
humano  loquendorcum  negari  nonpoflit  id  aliquaex  parte  fpurciflimx  Lu- 

theri  dodlrina: fauere.Ad  authoritatem  autcm  S.ThoraaTjqua  etiam  nititur,iam 
refponfum  fuit  in  mon.  prxcedenti,  fcilicet;  quod  non  loquiturdc  modis  vi- 
ucndieorum,qui  in  Conuentibus,vel  cxtra  cos  flncvllo  trium,  quxprxfata 
funt,  votorum,vcl  cum  vno,velaItcrocorum,  velctiam  tribus  limpliciter,  & 
.non  folemniter  emiflls,  viuunt.  De  quibus  gloflT.folemnis,  in  d.  Clem.  Cum  ex 
eo,de  fenten.excomm.&  zexT.  cum  glofl'.  in  Clem.i,  in  princip.  vS;:  fin.de  relig. 
dom.&  late  Panor.  &  alij ,  in  rubr.de rcgul.  8c in  ca.i.  de  for.  comp.5c idcm  & 
Felyn.&Dec.inca.Ecclefia,deconftitut.  quorumde  numerocffe  illos  qui  rfe- 
gulam  tcrriam  S.Francifci  extra  Conuentus  in  fuis  domibus  degentes:  feruant, 
omnesaffirmant.Imo&ipfcmet  Sotus,dicens  idcmde  his,qui,veIquxdeor- 
dine  tertio  Dominicanorum  funt,&  extra  C5uen  tus  degunt.  Eft  igitur  falfum; 
EquiteSj&Commendatorcs  non  efle  proprie  religiofos,  etiam  acceptoaftri- 
<fte  verbo,reh^ofus;&  falfius  non  obligari  eos  voris  quae  emiferunt:&  falfius  " 
«osnon  pofle  votum  caflutatis,  fi  vchnt,  Dei  ope  perinde  feruare,  ac  fcxtum 


$9  APOtOGIA     tlBRI     DE 

praccqjturadenon  maechando,necfornicando;imo  falfum,quodnon  muldcft 
£eruant,ficut&pra:didamfcxcura  DecalogiDei  prajcepcum. 

SyMMARIVM. 

'tccleJiaBkoJldtm  non  refugnat  ^igama,  nec  irregularhas,  licet  ordini fi» 

Jciptendoyvel  eim  vfui  oblfet.num.i, 
£cclejiafiica  perfonajine  ordine  vllo  ejfefotejl^num.u 

LVII.  Moneo,  eaitemrationenonobftarc  prarfatum  vndecimum  argu- 
mentum  nraedi^^i  N.  quia  prsfiipponit  quartum  falfum,  vt  diximus  in  monito 
LIIII.  fcilicetiqubd  bigamia,&irrcgnlaritas  ecclefiaftico  ftatui  repugnant. 
Tum,quia  non  repugnantftatuimoniaIium,quas  conftar  elTe  perfonas  eccle- 

J  flafticas.ca.De  moniaIibus,de  fenten.excomm.  &  ca.  Indemniratibus, de  eledl. 
lib.^.Tum,quia  nonrepugnantflatuimonachorum,  vel  religtoforum,  quales 
poirunt  efTe  ,  &  funtmulti  bigami ,  &hnmicidre,  mutilati ,  &'corpore  viriari. 
Tum,quia  funt  irregulanrates  aliquar,qua:  pcr  prof.'fl[ionem  rcgularem,falrem 
quo  ad  aliquos  cfFeftus  tolluntur.ca.i.de  fil.prefb.  At  palam  eft^monachos,& 
fi  non  funrclerici,  eflTc  pcrfonas  ecclefiafticas,  &  dc  flatu  ecclefiaft:ico,ca.  Duo 
funt  genera.  II.  qusft.i.  ca.  Si  quisfuadentc.17.  quaeft.4.  adiun<5to  ca.  Non  du- 
bium.  &  ca.  Parochiano,  de  fcntcn.cxcomm.  vt  latc  probatumeft  in  monito 
LV.  Tum,  quia  licct  clcricatui,&' ordinis  facramcntofufcipicndo,&  vtendo 
repugnetbigamia,  &irrcguIaritas,non  tamen  rcpugnant  monacharui,  &  fta- 
tui  ecclefiaftico,  quaparrc  capit  ctiam  nullo  characflere  clcricali  infigfiitos: 

*  cum  poflit  cfTe  quis  monachus,  vel  monacha,  fine  ordine  vllo,-  &  clericatu  ca. 
Alia  eftcaufaclerici,alia  monachi,&ca.SicIericatustitilIat.&ca.  Lcgi.KT.  q.r. 
quaIeshodiefuntplurimi,&oIimfucrc  multoplures.  Etitain  praedidisordi- 
nibus  militaribus,  alij  funr  ordinati,  &  deputati  adofficia  diuina ,  quibus  con- 
traria  cft  irregularitas ;  &  ali;  non  ordinati ,  praefenim  ordine  facro  ad  officia 
militaria,vcIaIiactiamlaicisconuenientia  deftinati:quibus  nilnocent  biga- 
mia,  &  irregularitas. 

SVMMARIVM. 

Bona  eccleJiaBica  non  effe  iuBe  apflicata  ordinihm  militarihm  male  in- 

fertur  ex  Jententiacommuni.num.i. 
Bona  ecckftaUkajiunt  frofana  peralienationtm  iuHam  in  laicos  :  &  tunc 

eorum  reditttsfunt  adeo  liberi  ac  aliorumfrofanorum.num.%. 

,      L V I II.  Moneo ,  ea item  ratione non obftare pra^fatum vndccimum arg. 

quia,vr  diximus  in  L 1 1 1 1.  mon.  prsfupponir  quintum  falfum,ncmpe-,ex  opi- 

'    nione  Archidio.communi  &  noftra,  infcrrij  quod  bona  ecclefiaftica  iniufte ,  & 

iUiciteefTcntapplicataordinibus  prscfatis  inilitaribus  S.Iacobi  Alcantarae » & 

Calatra 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Qjy  JEST.     l.  8i 

Calatraujr,  Tum,  cjiiia  pcr  nulIam,quaE  bona  fir  con  fcquentiam,  poteft  inferri 
hoccx  co  c^uod  prs:clt<fla  communis  ait/upcrflua  redituum  bonorum  ecclcfia- 
fticorum  ciTt-  tnbuenda  pauperibus :  quia  hxc  duo  feparata  funr ,  &  a  fepararis 
nonfiriIlatio.l.Naturalitcr.§.  Nihilc6mune.ff.de  acq.pcff.Tum,quianonnc- 
gat  Archid.cum  ccmmuni,poire  Papam  crigcre  nouas  rcIigioncs,&  noua  mo- 
naftcna,&  coilegia  pia  inftimcrc.-ncque  confequenter  ncgat,  quod  eadem  ra- 
tione  qua  poteftconcedcre  Papa  ahis  monafteriis,coIlegiis,&  ordinibus  eccle 
fiaft:icis,approbatis  a  fc,vcl  ab  eius  Sede-,  eadem  potuit,  &c  poteft  cocedere  col- 
legiis^monafteriis,  &  ordinibus  militaribus:quia,vt fupra probauimus  in  mo- 
nit.  L  V.  &  L  V I.  ita funt  h^c  ecckfiaftica,&  religiofa,  ficut  &c  illa.  Tum,  quia 
concedcre  bona  ecclefiaftica  eiufmodi  piis,  3c  rehgiofis  ordinibus,  &  collcgiis 
ad  vfus  pios  inftitutis,potius  videtur  cofonare,quam  difronarc  fsntcntijECom- 
muni  afierenti ,  faltem  fuperflua  croganda  cflTe  pauperibus ,  aut  piis  operibus. 
Tumdeniq-,quod  Archid.cumcommuninonnegat,vtfupradiilumeftmon. 
L  1 1  n.  pofle  Papam,&  ahos  Prxlatos  iufta  dc caufa  conccdcre  bona  ccclefia-  * 
ftica  ctiam  laicis  in  fcudum,  vcl  cmphy tcofim  in  pcrpctuum  ,  vel  vfque  ad  ali- 
quod  tempuSjproutcaufa  cxcgcrit:imo  Sc  vedere,  ac  omnino  alicnare,fi  caufa 
id  cxpofcar.iuxta  cap.  Sine  cxceptionc.ii.q.z.  Ncquc  negat  quod  qui  acccpcric 
ea per  eiufmodi  iuftos  contraftus,  poflit  ad  libitum  difponere  dc  reditibus  co- 
rum,feruatis  conditionibus,&  modis  eis  adic(£lis:quia  iam  defierunt  efle  ecclc- 
fiaftica,per  prardidos  iuftos  contrad:us:fed  folii  ncgar,  pofle  Pra?Iatos,&  aUos 
bcncficiarios  erogare  iufte  in  vfus  profanos,&fuperfluos  reditus  bonorum  ec- 
clefiafticorum,  dum  manent  ecclefiaft-ca ,  &  antcquam  iufta  de  caufa  cum  fo- 
lemnitatcdebitafiantprofana,&definanrcfrefacra,etiamquart2fpecicifa- 
crorum:quaha  funt  antcquam  iufte alicnentur.  iuxta  Tho. in  Sec.i.qu.cjp.art.j^ 
&  alia  cit.in  mon.  X  X 1 1 1  L&  X  X  V. 

SriMLUJ  JIIFM. 

Ecckjtam  erraffe  cmcedendo  hona  militarihu^  ordimhu€,nulUtenm  ex  com 
munifeotentiainfirtur.  nu.\, 

L I X.  Moneo,ea  item  ratione non  obftarc  vndccimum  argumentum prx-  ^ 
fati  N.quia  pr^fupponit  fextum  falfum,vt  fupra  mon.LI  1 1  Ldiximus,f.inferni 
ex  opinione  communi  ecckfiam  errafte ,  conGcdcndo  bona  ecclcfiaftica  ordi- 
nibus  militaribus:&  profcflbres  eorii  iniufte  illa  tcncre.Tum,quia  pcr  nullam, 
qui  bona  fi  t,  confequcntiam  hoc  infcrri  poteft  cx  opinionc  Archid.  quatenus 
aftcritjfuperflua  rcdituum  ccclefiafticorum  crogada  cflTe  piis  operibus :  imo  cx 
didisinpr*cccdentimon.potiusinferturcontrarium,  cumtargiriprxfatisor- 
dinibus  (anfte  inftitutis,  ad  fandam  fidei  catholicx  defenfionem  armatam,  fit 
largiri  piis  operibus,cum  prxfati  ordines,vt  prxdidlu  elt,  fintpij,  ecclefiaftici, 
&  reIigiofi,ad  illam  defenfionem  inftituti.Tum,quia  vt  diximus  in  praecedenti 
mon.neque  Archid.  nequc  eius  vllus fequax, negat  poile  Ecclefiara  creare hu- 
iufmodi  ojdines,&  concedcre  illis  bona  ecclefiaftica  ad  vfus  pios,in  quos  func 

L 


St  APOLOGIALIBRTDE 

inftituti.-ncqucconfequcnrcr  negat  corum  profeirores  iuftc  ponidereiIIa,qu« 
fihi  iuftc  funt  concclTa.fed  folu  negat  ecclefiam  conceflillc  vnquam  iliis  ilia  bo 
na,ad  vtendum  eoru  reditibus  in  vfus  malos,vanos,aut,profanos  fuo  pio  infti- 
tuto  contrarios :  &:  ita  tencri  eos  ad  impendendum  reditus,in  fuos  vfus  deccn- 
tcs,  S>c alios  pios.  Quarc,non  debuit.  N. cx  tam  pia  opinione  pr.Tdi<3:i  Archid. 
ad  tam  impiam  conclufioncm,  qux  haberet  Ecclefiam  crrafTc,  ik  praf atos  mi- 
lites  iniufte  poffidcre  bona  ab  ea  conceffa  inferre. 

Commendatores  hiuflepopdere  bona  eccleJiaBica^no»  infertHrexfententU 
commumj  cum  cmtrariumfotius  inferatur.  m.u 

L  X.  Monco,  ea  item  rationc  non  obllarc  vndccimum  arg.prsefatiN.  quia 
prxfupponit  fcptimum  falfum,  vt  diximus  in  mon.  L III I.  videlicet,  quod  ex 
opinione,  qux  communis  &  recepta  cft ,  Archid.  &  noftra,  inferretur ,  fi  vera 
effet,quoddam  maximum  abfuLdum,fcilicet,  prxfacos  milites,&corumordi- 
*  ncs,  iniufle  poHidere  bona  ecclefiaftica. Tum,  quia  nullo  colore  illud  ex  ea in- 
ferri  poccft:;quia nullatenus  ex eo  quod beneficiarij  teneantur  ad impendenda 
fupcrflua  piis  operibus,  confequitur  quod  bona  ecclefiaftica  iniufte  poftidean- 
tur  a  prscdidis  Commcndatoribus,&  corum  ordinibus :  neq j  quod  errauit  cc- 
clefia  concedendo  eis  iIla:quoniam  prxfati  ordines  funt  inftituti  ad  opera pia, 
videlicet,  ad  bella iufta,  non  qualia,  qualia :  fcd  pia,  qux  pro  fide  cachohca,ac 
religionis  Chriftianae  defenfione  aftumuntur,  vt  exprefte  Thomas  reccptus  do 
cet  m  Sec.2.q.i88.art.3.5(:  prcfeftores  eorum  funt  perfon?  ecclefiaftic3c,imo  re- 
iigiofxjimo  &  beneficiari)  rcgulares,  tenendo  cum  glofT.CIcmen.  Difpendio- 
fam,  deiudic.canonicatumrcgularcm,  &  monachatum  efte  beneficia  regula- 
ria,quapartefuntiurarccipiendi  reditus  ecclefiafticos faltcm  ahmentorum: 
&ita  bona,&  reditus  per  ecclefiam  cis  addi<5la,piis  operibusccnfentur  appli- 
cata.  Tum,quiahcetaIiquot  pcrfonajcorumordinumnonimpendentcs  eo- 
rumreditusfuperfluos  in  idadquod  bona  illafuntaPapaillisordinibus  ap- 
plicata,neque  in  obfcquium  regis,qui  cft  eorum  Magiftcr  &Prafiatus,vel  alias 
de  ipfius  madato  iufto  certe  pecccnt:tamcn  ob  earum fingularum peccata  non 
diciturordopcccare,neque  illadebent  ei  noccre.  iuxta  regulam:Delidum 
perfonse,  non  debetin  damnum  Ecclefix  redundarc.  dc  reg.iur.lib.(>.Et  eft  ca- 
lus  in  cap.fi  Epifcopum.KJ^.q.^J".  Tum,  quia  non  bene  fcquitur,  quod  beneficia- 
rius  peccatin  impendendo  reditus  fui bencficij ,  ergo  iniuftc  poffidet  benefi- 
cium,  &  bona  eius ,  quia  feparata  funt:&  a  feparatis  non  fit  illatio.  1.  Papinia- 
nus  exuh,cum  concordan  tiis.il.  dc  minoribus.^ 

SVMMARirM. 
Commendatores  reditusfuarum  commendarum  regularium^  male/velfro* 
fane  vltrafuam  decentiam  impndentcs  ffcccare  late frohatur.  num.  f . 

Votum 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q^  V  ^  S  T.     I.  85 

Votum  paupertatis ,  non  tantum  folemne ,  fed  etiamjimplex  efjidt ,  ne  vo- 

uens  licite  aUqmdfihi  qnarere/vel  qu^tfito  vti  pofit.  m.  t . 
Vohmpaupertatis  Jimplex  non  videtur  impedire  accjuifitionemrei ypcnt 
.  nec  votum  caHitatis  acqui(itionem  vxoris,quamms  vtrumque  impediat 
vftm  iuris  qu^fti.  nu.^. 

L  X I.  Moneo,ea  itcm  rationc  nihil  obftarc  vndecimum  argumentum  pr.T- 

fatiN.  quiaprsfupponitodkauumfalfumjVtdiximusinmonico  L  II II.  icili- 

cet,pra:di(5to.smiIites,  &Commendatores  nonpcccarc  impcndendorcditus 

fuos  fupcrfluos  in  vfus  profanos ,  &  alios  ab  his  in  quos  per  rcgulas ,  Sc  iuxta 

prsEceptaSed. Apoft.&  Regis,quieorum  fummus  magiftcr  eft,impcndunr. 

Tum,quia  negari  non  poteft-,id  efTc  rcbus  acceptis  in  vnum  vfum^vti  ad  alium, 

quod  eft  peccatum.§.furcum.Inftir.  dc  oblig.  quae  ex  del.naf  Tum,  quia  negari    1 

non  poteft,  cos  emifilfe  votum  paupertatisfolemnc ,  quod  nequeetiamSotus 

negat.  Cuiconfequcnscft.non  polleillos  impendcrc  fua,ni{iin  camquxim- 

pendcrcdebent,  fecundum  regulam  quam  profcfli  funt:  ficuc  ncque  Abbates, 

nequc  Pri orcs,&:  alij  Pr^Iati,exprene,veI  racitc profclli  rcgularium  ordinem, 

ponTuntabfque  peccaro  monafteriorum  fuorum  bona,  &  rcditusimpcndcre 

inaliosvfus^quamin  illosin  quos  rcgula  quamprofcnifunt,iubet  impend!: 

vel  in  alios  pios,in  quos  Prarlaci  nidc  ac  rationabilicer  pra:cipiunt  iuxta  facroy 

canoneSjVt  vigilantiffime  loan.Maior.dciinitin  ^.dift.jS.q.  z.col.j.  Sc  ^.dicens: 

Abbatemqui  contrariumfacic,efleoraniummonaehorum  maximc  proprie- 

tarium ;  quod  fatis  colligitur  ex  c.z.  de  tcftam.  Sc  ex  toco  tituio  de  ftat.  monac. 

prxfertim  cap.Cum  ad  monafteriu.§.fin.  quatcnus  habec  votum  folemne  pau-    * 

pertatis  cfte  tam  indifpcnlabile ,  quam  votum  folemne  caftitatis.  Colligitur 

item  ex cap.i.i8.q.i.(5c  cap,i.&  cap.  Quam  fit,&  cap.Abbates,&  cap.  Vifitandi, 

Sc  cap.EIeutherius,ead.cauf.qu.i.  Tum,  quia  cti.im  votum  paupcrcatis  fimplex 

obligatvouentem  ad  fui  obfcruantiam  :&confequentcr  nevclit  Iibidomi- 

nium alrquod  quarrcrc , Sc  rcbus illis tanquam  eorum dominus vti : iuxtaillud 

pfal.7f.  Vouete,&  reddite.relatumin  cap.  Magn3J,dc  vot.Etita,  quamuis  voca 

prsdiftorum  militum,  &r  commcndacorum,  eirent  Iimplicia ,  (]ux  tamcn  cer- 

tumcftcftefolemnia  j  &:in  rcligione  approbara  cmilfaper  fupradi(fla  mon-. 

L  V I.  obligarentur  tamcn  per  ea  nollc  habere  quicquam  prGprium,ncque  vci 

re  quapiam  ranquam  fua.Nam  licet  dicamus  eum  qui  paupcrtatem  fimpliciter 

vouir,non  ficricapaccm,  quominusfiemeretautharreditatc^aucdonationem    ^ 

acceptaret ,  fieret  cius  dominus :  (icuz  6c  qui  caftitatem  fimplicitcr  vouit , fi  de 

fadto  marrimonium  contrahat,  peccat  quidem,  qu.Ti  it  tamen  dominium  vxo- 

ris:oporrec  camen  dicere,  quod  peccat  voledo  emere,  vcl  emcdo  aliquid  vt  fiat 

fuum,vel  haeredicatcm,vel  donatione  acccptandb:&:  quod  ficut  qui  voto  cafti- 

tatisfimpIicialIigatus,contraxit  matrimoniu,nonpoteftpcceredcbicum,licct 

redderc  vale.ir.c.  Quidam^&c.r.de  coucrf  coniug.  ita  qui  poft  paupertatis  vo- 

tumttiafimpljciter  cmifiTum,  alrquid  quxrir,etia  fifaciatilludluit',  tamennon 

poteftvti  tanquamfuo.Quoquoigiturfc.N.vertat,nonpoteftdefendere,prx- 

facos  milices  iicite  pclTe  vti  recHtibus  bonorum  Ulorura  ordinibus  addidis, 

L      2 


«4  APOLOGIA     LIBRI     DE 

ranquamfuis  propnis,&vc  dominosillorum;  licec  poflint,5«:debcanctan- 
quam  adminiftratorcs  corum,  vti  eis  in  fuos ,  &  paupcrum,  vcl  alios  pios  vfus; 
&  dcfendere  contrarium,cft:  impictari  longe  proximius,quam  dicercjClericos 
farcularesvtipo(rcrcditibusccclefiafticis,tamlibcreacpacrimoniaIibus.Quod 
efle  veram  hxrcfira ,  vel  faltcm  illi  proximum ,  dixic  Pecrus  Socus  in  mon. 
XXXVIII.  & duobus fcquentibus fuprareiacus. 

SVMUARIVM, 
Ccmmifidatores  militarium  ordinum  male  xquifArAri  clericls facuUribut 

quo  adbona  tem^oralia  late  probatur.m.i.&Jeq. 
Votum  paupertat/s ,  nontantumfolemne  ,fed  etiamfimpUx  yfacitillicitAm 

voiuntatem  acquirendi  temporalia,eam  voue?fti.nu.  t. 

LXII.  Monco,noneciara  obftareiIIamarquiparacionem,quapraifacusN. 
acquiparacin  ^.parc.cap.i.nu.^.prsrdidiosCommcndacoresaliisclericisfarcu- 
iaribus,quoaddominium,  &:poftcflionem  bonorumcemporalium,nimium 
blandiens  eis,  blande  fuadendo,  vc  confciencias  fuas  diriganc  in  hoc  fccundum 

I  regulas ,  quibus  clerici  fxculares  polfunc  dirigere  fuas , quia  id falfiflimum  efl. 
Tum,quia  clerici  farculares  nullura  paupercacis  vocum  emittunt,&iufte,ac  fan- 
d:e  pofluni  habere  propria.c.  Habebat.c.  Certe,  &  feq.iz.q.i.  Adeo  quod  etiam 
teftari  pcfluntde  bonis  patrimonialibus,  fine  vlia  vllius  difpenfatione  c.  Quia 
clerici,  de  teftam.  &  c.  Fixum,ii.q.^.etiam  Ci  efll^nt  Eremitar.ip.qu.i.§.  Econcra, 
fub  c.Perlacum:  praefaci  auccmCommcndacores  emittunt  votum,  non  quaie 
qualcjfed  foiemne,vt  proximo  monico  probacum  eft.Tum,quia  hoc  eft  arquare 
religiofos  farcularibus  clericis,  quo  ad  paupercacem;  cum  camen  omni  iure  cle- 
rici  finc  capaces domini j  cemporalium,&  nulio  neque  diuino,  neque  humano 
religiofijVC  probatu  efl:,monico.  I X.  &  odo  feq.  Tum,quia  nullus,  qui  vocum 
paupercatis  perpecuum,  eciam  cancum  fimplex  emific,  poceft  iuftc  quxrere,vel 

*  reunerelibi  vUum  dominium  bonorum  tempor&Iium :  quia  concrairec  voco 
licecfimplicijquodeft  peccacum  morcaIc.c.Magnar,de  voc.cap.Vouencibus.17. 
qu.i.  Nam  quemadmodum  qui  vouic  cafticacem ,  id  eft ,  rcnunciauic  omnibus 
venereis  ,  promiccendo  fe  nunquam  vfurum  eis ,  concrauenit  voco,  habendo, 
vclhabere  volendo  rem  carniseciam  maricalem:  ica  qui  vouit  vocum  pauper- 
tatisperpetuum,etiam  fimpIex:quodeft  renunciare  omnibusbonistempo- 
ralibuSjpromittendoDeo,  fe  nunquam  quaefiturum,  nequchabiturum  ilia  fibi 
tanquampropria,mortaiiterpeccat,quoriesvultillafibi  quarrere,yelhabere 
tanquam  propria:  quia  contrauenit  voto per  prxfata  lura.  Tum,  quia  nil  ob- 
ftat  his  dicere,qu6d  pius  ligat  votum  caftitatis,  quam  votura  paupertatis :  quia 
hoc  nemo  dixit,ncque  viia  ratione  defendi  poteft :  quia  eodem  omnino  modo 
quovfus  venereorum,&voIuntasvtendieis  repugnat  voto  caftitatisperpe- 
tuOjid  eft,quo  promiflum  eft  femper  a  venereisabftincre:  ita  haberedommiii 
temporalium  Donorii,vel  veile  habere  ilia  tanqua  propria,repugnat  voto  pau 
pertatis  perpctuo,id  eft,voto  quo  promifit,  fe  nuqua  habj  turu  aliqu:d  propriij. 
Tum,quia  nemo  negar,neqi  negare  poteft,g>  qui  vouet  voto  fimplici  obedien 

tiam 


REDITIBVS,     Q_y^ST.     I.  8y 

liam  alicui  Prslato :  ficut  in  aliquot  religionibus  vouent  aliquot  nouitij  ante 

f>rofeflioncm,perpetuo,vel  pro  tcmpore  quo  in  cis  manebunt ,  peccat  morta- 
iter  non  obediendo,vcl  nolendo  obedire  tempore  quoibi  funt  •,  ita  nemo  nc- 
garc  debet,qu6d  qui  vouitpaupcrtatem  perpctuam,vel  temporariam,non  fer- 
uando,vel  nolcndo  fcruarc  illam.Nam  profccSto  qui  ha:c  negarct,negarecon- 
uincererurvoracaftitatis,paupertatis,&:obcdienti.Tperpetuanonligare-,quod 
cfl:  harrcfis Luthcrana ,  &:abominandacontrafacras,&:canonicas  fcripturas. 
Cum  crgo  prxfati  Commcndatores  voucant prardidtas  rcgulas,&: confcquen- 
tcr  emittanttria  vota  fubllatialia,  equibusvnumcfl:votumpaupcrtatis,quod 
ctiam  fi  non  eflet  folcrane ,  vti  cft ,  obligaret  ad  nunquam  habendum ,  ncquc 
volcndum  habcrc  abquod  tcmporaIeproprium,quantomagis,  ad  nondifpo- 
ncndumdeillotanquam  de  propriorSc  per  confecutioncm,nullatenusdebet 
quis  docerc  ,  ipfos  quo  ad  hoc  xquiparari  clcricis  frcularibus ,  fi  formidat 
luthcrizare. 

SV  M  M  A  RIVM. 

CommendAtores  ordlmim  militarium ,  caueant  ah  ajfentatorihtn ,  contra  re- 
cepijSimas  fententias  .num.  i. 

L  X 1 1 1.  MoncOjfieri  ex  prxmifllis,  vtcharitas,  &  obferuantia  qua  fum,& 
cfle  dcbco  in  prjEdi(flos  ordinum  milirarium  Commendatorcs,  gencre,  digni- 
tate ,  ac  bonorum  cccleiiafticorum  adminiftratione  adeo  illuftres ,  &:  corum 
confeflariosadeododos  jcogat  meadmonere,  fimul  orarccos,ne  huiufmodi  ' 
aflcntationibus  vllatcnus  aflTcntianturrneque  credant  per  authoritate.  N.  etiam 
H  longe  maior  efletquam  eft:,  cxcufari  a peccato  in  re  adeo  infolcnti ,  &  con- 
tra  {cntentiasadeorcceptas,&  fundatas  iuretamdiumo,  quam  naturali,iu- 
bcnte  feruari  eaqux  promittuntur  non  (olum  Deo,fed  etiamhomini-,prxfer- 
timin  Hifpania,cuius  lcgibuscx  iurepontificio  deriuatis,  tantifit  fideidatx 
obfcruanti.tjVromnepaftum,  quamIibctnudum-,&  omnispollicitatio,  quo- 
modoliber  fadla,  fi  modolicitacft  ,efficaciter  obhgatpromittcntem,  &  parit 
a<^ioncm  contralcgem  iurifgentium.§.lgiturnuda,&alias  ei  conformes.fl^dc 
pa(^.deriuatis  inquam,ex  iure  pontificio,imo  c  naturali,&  diuinojdc  quo  in  c.r.. 
de  padi:.  &  c.  luramcnti.  zi.  q.^.  &  i.i.fF.de  pad.qua:  eft  rccepta  fententia  j  quic- 
quid  aiiqui  Nouatorcs  innouenr. 

SVMMAKIV  M. 

Decimas  ante  Lateranenfe  conciliunj  laicis  conceffksy&  alias  quas  Vrincifes 
hahentynonfoffeiuHeah  tis  teneri,non  inferrt  ex  commumjententiajate 
proharur.num. » .d^  Jeq. 

"Decimarumjrufhtyijyonaque  alia  ecrfeftoBica  mT^a  ex  caufa  per  Sed.  Afojl, 
conctdifcjfuntlatcisiita  vteis  t.mquhii  ^rffnis  vtiintur.ntim  t. 


g^  APOLOGIALIBRIDE 

^uamtilf  Thomas,cui  Jiia  tribiut  i^di*erfa,riti4t€x^ejfe  dixerlt ,  imperci^ 
tiendi  decimas  non  fojje  illls  dari.num.y 

LXIIII.  Moneo,nihil  obflare  illud afTumptiim  prifati  N.  in  duodccimo 
argumento,nempejcxprxdi(3;aopinione  Archid.&communi  fequi  non  pof- 
fe,  vlloslaicosiuftepoflidere  decimaseis  antcconcihum  Lateranenfcab  Ec- 
clefia  in  fcudum  concefrasi&:  quodncque  Principes  fxculares  partem  vllam 
decimarum  per  Ecclefixgratiam  accipercpoirentyquod  cflcocrac.  Cum  Apo- 
ftoIica,dehisqu3Efiuntapr2El.c.Prohibemus,de  dccim.cumcisannotat.&con- 
I    traThom.Scci.quxfl.S/.art.z.ad^.  NiI,inquam,idobflatj  quoniamfalfumefl 
jllud  airumptuminonenim  inferunturcontcntaineo  cxcommuni  fentcntia^ 
Tum,  quiadccimx  anteconciliumLateranenfeconcefnE,  quarum  conceffio- 
nem  iuraprobant,  fucrunt  iufta  decaufa  concefTx;  &  folas  illas  deciraAS  pof- 
funt  iufte  habere  Pr incipes ,  quas  Apoflolica  Sedes  ex  iufla caufa  illis  concefTir: 
&Archid.  cumcommuni  non  negat  j  imoconfitetur  poireEccIefiam  iuflade 
*    caufa concedere  bona  ecclcfiaflica  laicis  ad  tcmpu3,&  in  perperuum,  etiam  ta- 
litervtfiantprofanaritavt  eorumreditibustanquam  aliorum  profanorum li- 
;  bere  vti  pofTInt,  vt  didum  eft,  monito  LIIII.  &LVIII.  Tum,  quia,  vt  di- 
<^um  cfljinduobusmonitis  proximis.  Archidiac.  &communisIoqaiturde  rc- 
ditibusbonorumecclefiafticorum^protempore  quo  manentecclefiaftici-,  non 
autcni  pro  tempore  quo  iufla  de  caiifa,  & cum  folcmnitate  debita defierunt  eC- 
fe  facra  &  ecclefiaftica:  qualia  cfTe  definunt  per alienationem  fadtam  in  perfo- 
nas  profanas,ad  hocvteisprolibito  perinde  acpatrimoniaIibusvtantur,per 
notat.in  fummaj&r  in  cap.fine  exceptione.ii.q.2.&  in  cap.Nulli,  dc  reb.  ecclefi. 
nonal.&ideolicetexeafeqaatur,  quodaliqui  laici  iniufle  poflrdentdecimas, 
ij  fcilicet,  qui  ab  EccIefixprcElatisfineiufla  caufa,  &foIemnitatedcbitaacce- 
peruntinon  tamen  fcquitur  in  vniuerfum  omnes  Iaicos,etiam  Reges,  &  Prin- 
cipesiniufte  poflldere  omnes  quas  poflident  decimas:quoniam  quam  plurimi 
poflidenc  eas  in  feudum,vel  alio  titulo  iuflade  caufa,  &  cura  folcmnitace  debi- 
ta  quxfitas;  quales  videntur  dXt  omnes  conceffx  ante  concihum  Lateranenfc: 
ex  quibus  funt  illa;,qux  olim  cumPyrcnxi  montesccEperunt  a  Mauris,  &  Sar- 
racenisoccupari,profl:ipendio  perpetuo  conccffae  fuere  adiuflos  fumptusfa- 
ciendosmultisnobilibus,tam  citrayquam  vItranofi:ram,quai  celcbcrrima  efl, 
Roncam  Vallemjtam  qua  parte  in  Hifpanias,quam  in  Gailias,  &  mare  Ocea- 
numprotenduntur,  quo  illarum,  &  patriraoniorum  fuorum  reditibus  militan- 
tes ,  Chriflicolarum  terras  defendcrent ,  &  in  Chrifli ,  &  ixnOtx  Scdis  Apofl. 
obedicntiam  reducerent.Quam ob  eandem  caufara,in  multis  aliis  terris idcm 
fadtum fuit,& iufte  fieripotefljcumomniabona  ecclefiaftica  iuflade  caufa,& 
cum  folemnitate  debita,poflint  aIienari,ca,Sinc  exceptionc,ii.quasit.i.&  cum 
caufapietatis,&religionis  conferuandar,vcl  reftituenda?,  fitvnaprincipaliffi'- 
nia,  ob  eandem  caufam,  &  ad  colligendos  &  alendos  peregrinos,&  alios  pau  ' 
pcres,tum  a!grotos,tum  fanos,  in  variisRegnis,  variisordinibus,miIitaribus, 
&  hofpitalariJs,&  hofpitalibus,  funt  concefTa:  aliquotdecimae,  cum  aliis  bonis 
cccleliaflicis:  &  hoc  efl,  &  non  amplius ,  q[uod  aic  S.Thom.  in  Sec.i.quxft.  87. 

art.3. 


KEDITIBVS,     QVJESr.     L  ^7 

arr.3.ad ^.quicquid  N.fis;nificet.Imo  exprefTe  diftinguit  inter  conceflrionem  de-  j 
cimarum  iufta  de  caura1faa:am,&  aliam,  dum  aif,  pofle  illas  concedi  laicis,  pro 
Ecclefi?  necertltatejvel  ad  fubuenrionem  pauperum-,clare  rignificans,non  pof- 
fe  illas  fme  iufta  caufa  in  vfus  profanos  concedi.Imo(quod  nefcio  quare  N.non 
animaduertit)expreflehabetibiThom.  nonpofle  concedi  iuscaspercipiendi 
laicis,eo  quod  fit  quid  fpirituale,ctiam  cum  iufta  caufa-,fed  folum  rcs  ipfs ,  iam 
perceptjp,vcl  percipiendzE,qu2  pro  decunis  foluuntur,reten to  iure  percipiendi 
per  eius  Ecclefix  mmiftros.ld  quod  Caiet.ibi  animaduertit.  Itaque  ex  opinione 
Archidiac.recepta,infertur  quidem,  non  pofle  decimas  cocedi  vIH  laico,  ctiam 
Regi,abfquc  iuftacaufa,ad  hoc  vteis  profuoIibito,pcrindeacparrimoniaIi- 
busvtaturinquofcunquevoIetvfus,fiue  pios,  fiue  profanos:nonautem(quod 
nonpoflcnt  concedi)ram  perfonisprofanis,  quam  ccclefiaflicis  advfus  piosj 
ncque  quod  non  poflcnt  conccdi  iufta  decaufa,  &C!jm  folcmnitate  debita, 
etiam  peifonis  profanis ,  adhocvteis  perindc  ac  parrimoniahbus  prolibito 
vtanturi&rqubdThom.ftridiusinhoc  fcribit,quam  Archidiac.quia  illc  negac 
ius  percipiendi  dccimas,  pofle  laicis  concedi,  etiam  cum  iufla  caufa:  quod  nc- 
que  negat,neque  affirmat  Archidiac.  Quodquc,quia  cft  contra  N.  allegantcm 
illum  pro  fe,illi  relinquo  refoluendum. 

SVMMARIVM. 

"Dtcimdi^veljruEhts  hentfciorum ,  &  alia  hona  ecclcfuTHca  iulte  data  infi^ 
lutumyVel  in  fretium  dammrumytmfenfarumyvellaborumfubitorum, 
*vel  fttbeundorum  Nobilibm,vel  aliis,libera  effe  videnturab  onere  dan- 
dijuperflua  pauperibusfcut  erant  bona  ferditayvcl  damnifcata,  impen' 
fe ,  &  fretium  lahorumjpro  quibus  fant  data.  num,\»  licetnon  iUa,  qus 
alias  ob  caufas  conceduntur.num.i, 

L  X  V.  Moneo,pro  maiori  huius  rci  lucc,  qubd  ex  pr:smifl^s  infertur,  plu- 
rimum  referrcjan  dccimy,fiue  vtThomas  Ioquitur,res  qua:  pro  dccimis  folut^, 
vel  foluenda;  funt,concedantur  laicis  in  folutionem,  &  compcnfationcm  dam- 
norum,&  impenfarum,quas  de  fuis  patrimoniis,  antea  fcccrunr,vcl  poftca  fa-  ^ 
<Sluri  cranr,  Sc  in  remunerationem  laborum  fubitorum ,  vel  fubeundorum  pro 
Ecclefin,ciufque fandla  fide  cathoIic3,rpfa  id  adhortantc:  quales  vidcntur  con- 
cefliones  fa<5la;  laicis  ante  conciliumLarcraii.  nobilibusfupradidlis.  An  vero 
conccdantur,vt  cas  in  futurum  in  pia  bella,vel  in  ahmenta  pia  impendanr,non 
praxedentibus  aliis  fui  patrimonij  damnis,Iabonbus,  &  impenfis  fufccpti*, 
Quales  videncur  concefllones  fadla:  multis  ordinibus  militatibus ,  ad  tuendos, 
&  alendos  infuturumpercgrinos,&aIiosfideIes,  ac  ipfam  fidemcatholicam. 
Nam  mulco  amplins  &z  libcrius  iuseftinconccflispriorimodo  quampofle- 
riore:quia  conccflionespriori  modo  fa<5l:a»,funtqua:dam  dcbitorumfolacio- 
nes ,  &  aiicnationes  iufla  dc  caufa  faiSae ,  perfonis etiam  laicis  ,  Sc  profanis  in 
vfusquos  ipfic  vcilciir,nullo  cis  onerc,vcI  modo  adiedto.Pofleriori  vero  modo 
coacelfxfuiitdonationcs  fubmodo,  &  obcaufamfadvr,  quxadmodum,& 


88  APOLOGIALIBRIDE 

onus  in  concefljonepofirumligmt^  nec  ab  onere  dandrruperfl.ia  pauperibus 
libcranr,cummaneanrecclefiaftica.Namquemadmodum  Epifcopus,vel  alius 
bencficiarius,qui  aliquos  redicusdcruisparrimonialibus/usdcdcrir  Ecclefis 
pocerit  tantundem  impendcre  in  vfus  quosvolet,  dered  tjbus  ecclcilaflicis, 
iuxtaGratianido(firinamin§.Irem,rubca.  Iniuftum.i2.q.  z.quam  probatper 
c.feq.Si  qualiber,&  alia  duo  fcqnentia,ead.ca.&: q.Quod  etiam  nos  in  pr^f.lib, 
quxft.i.num.6'7.in  corol.i^.quxli.^.diximus,  &  infra  monito.  L  X  X  V 1 1.  dicc- 
mus.  Sicilli  quibusprofolutione^feu  iuftacompenfacione  fumptuum,  impen- 
farum,  laborum ,  Sc  damnorum,  pro  ecclefia  fufceptorum ,  aliqua  bona  ccclc- 
fiaflica  funr  Iiberedata,poccrunt  eispcrinde  vti  in  quos  volentvfus,  ac  po- 
tuilFent  vri  bonis,qu2epracfatisfumpcibus,impenfis,  laboribus,  ik  damnis  quac- 
rere  fibi  pocucranr. 

SFMMARIVM. 

Bona  empta  ex  reditlhm  eccleJiaBicisJieri  Ecclejtd :  empta  vero  expatrimo- 
malihm  hemfciarij  mnferi  eim ,  necejfario  infert,  non  e(fe  eiufdem  ra-- 
tionis  vtrofque.  num.i. 

L  X  V I.  Moneo,niI  valere  refponlTonem  prxfaci  N.  ad  illud  ar g.videlicct-, 
Empta  exfru6I:ibusbeneficij,fiunt  ecclefiae,fecundumipfum,  m  ^.part.  ca.i.  Sc 
empta  aliunde,funt  clericijfecundum  eundem.€rgonon  funt  eiufdem  rationis 
fru<ftus  beneficiorum ,  &  bona  patrimonialia  ,  &  frudtus  eorum.  Refpondet 
cnimj  bona  diuifaper  diuifionem,  fadta  efTetanquam  tabulam  rafam  ,  in  qua 
nihil  depi6tum  eft,&c.Tum,quiaconce{Ib  antecedente,vtipfe  late  in  fuo  lib.3. 
part.ca.i.concedit^necefTario  efl;  concedendum  eius  confequens  ,  quod  irrefra- 
gabilicer  concludicj  quamuis  fupra  monico  XXXVII.  monftrauimus  pracfa- 
tum  antecedens  non  e(Ie  adeo  generalicer  affirmandum,ac  ipfe  affirmat. 

S  V  M  M  A  R  I  r  M. 

Sona  ecclefaBicaqui  dicit  ejje  iure  naturali  diuinoin  opero;  pia  dicataycogi-- 
turfateri,quod  confuetudo  impendendi  ea  inprofana,  eji  contra  illud,  & 
inualida,num.j.^icquidinepte  rejpondeat  Aduerfarius.  nux. 

Legem  naturalem:,&  diuinam,qualis  efi defacrtficando  Deo ,  depuniendis 
deli£tis,&  de  confitendo  presbytero,  potejliuuare  &  determinare  lex  hu- 
mana,cuifatisfaciensfatisfacitnaturali.  num, }. 

Legem  naturalem  non  iuuatfed  deBruitlex  humana,qu^  contrarium  eius 
quod  illa  intenditfiatuit.  num./\.. 

L  X  V 1 1.  Monco,qubd  non  obllat  refponllb  praefati  N.ad  duo  argumenta 
noftrajquorum  alterum  efl::Iure  naturae,&  per  confequens  diuinOj  &  Apofto- 
lorum  primsEuoinftitutOjbonaecclcfiafticafunt  deftinatainminiftrorumEc- 

clefiae. 


REDITIBVS,      CLy.£ST.     I.  89 

tUCix  fuftentationemA'  c!«"'ni  cultus  exhibiiionem,  &  pauperum  alimenta,  vt 
amboconcedimusrtllein  nrincipio  fuiIibeIli,nosveroini.q.noftri.  Ergocon- 
fuetu£lines,&lc'{reshuicinfticutoc6rrariar,praua!,iniquac&iniuftsfunt.c.Qu.T    ' 
contra.&  c.  Maia.S.clvft. Alrernm eft,qu6d hxc bona ,  ex  quibus portiones pra:- 
didse  funt  aftignatar,fiue  conftent  ex  obIarionibus,feu  decimiSjfiuc  piorum  ho- 
minum  largitionibus ,  fcu  per  induftriam  ab  Ecclefia  aliis  titulis acquifita  funt 
operibus  piis  iure  diuino ,  vt  dicaum  cft ,  vel  piorum  hominum  donantium  vo- 
luntate  dicata.ergo  natura  eorum  non  eft  ita  mutabilis,  ac habet  opinio,quam 
ipfe  male  tribuit  Thom^.  R  efponfum  aurem  eius  ad  ea,eft,concedere  quidem, 
quod  h.TC  bona  iurenaturali,&  diuino  generali,  &  ex  eoru  inftitutione  habent    3, 
naturam  fupradida m :  fcd quod  lex  canonica,&  pofitiua jpoteft  legem  natura- 
lem,&  diuinam  generalem  detcrmin^rc:&  qnod  fatis  cft  leruare  illas  determi- 
nationes,verbi  gratia,  offcrendum  cfte  facrificium  Deo  in  genere  iubet  lex  na-    5 
tur3P:dcterminatio  autcm  facrificiorum,quomodo,  &  quo  tempore  fiant,eft  de 
Iegediuina,pofitiua,vcIhumana,vtcoIIigiturcxS.Thoma,Sec.z.q.8y.art.i.adi. 
Punienda  item  eftl-  dclida  in  gcnerc,  eft  iuris  naturalis,fed  determinatio  vt fic, 
velficpuniantur,eftiuris  humani,fccundumeundemThomam  receptum in 
Quodlib.i.qu.4.art.8.  Confirenda  item  efte  peccata  mortalia  facerdotibus ,  eft 
iuris  diuini,  iuxta  concil. Trident.  in  c.^.fcir.i^.canon.ij.  &  fecundum  omnes  in 
^.dift.iy.Determinatio  vero,quibus  temporibus,vel  quibus  facerdctibus id  fa- 
ciendumfir,cftiuvishumani,c.Omnis,depojnit.&rcmift^&aIiafimilia,vtcoI- 
ligiturexeodemThoma.q.i2i.art.4.&i47.art.5.&4.Sic  inpropoficonoftro,vt 
ip(ca)t,dccu-n3?,ob!arioncs,&aliabonaeccIcfiafticaiurequidcmdiuino,&na- 
turali  generali  funt  impendenda  prnsfatis  operibus  piis;at  detcrminatio  in  par- 
ticulari ,  fieri  poteft  per  Ecclefia:  Icges ,  &  confuetudines ,  quas  fufficit  feruare. 
Qua: profcdo (olutio, ineptaeft  argumento foluendo , neque  vim eius  vllate- 
nus  minuit,  imo  auget.  Tum ,  quia  fola?  illac  determinationes  humam  legum 
naturalium  valcnt,per  quas  non  rolluntur  illaj,fed  adiuuantur,  &  detcrminan-    "^ 
tur,vt  prxfata  exempla  demonftrant.  At  confuetudo  quam  N.  dcfcndit,legcm 
naturalem  ab  ipfomct  conceft^im ,  deftruit ;  quod  per  eadcm  exempla  demon- 
ftro.  Nam licetlex  humana,  vtillo,  vcl  illomodo  rationabili  Deo  facrificetur, 
adiuuet  &  declaret  lcgtm  naturalem,  de  facrificando  Deo-,  lex  tamen  humana, 
quiftatueret,vtfic,velficfacrificeruralicuicreatura',  cftetiniqua:quiaaduer- 
faretur  legi  naturali,qug  foli  Deo  facrificadum  cfte  di6tat,vt  in  Sec.z.q.S^.art.i. 
probat  Thom.  Sic  etiam  lex  humana  qux  didlat  vt  illo ,  vel  illo  modo  rationa- 
bih crimen  punjarur ,  adiuuat ,  & declarat  Jegcm  naturalem  de  puniendo  cri- 
mine :  at lex  humana,  quar  didaret ,  vt hoc  vcl illo  modo  crimen  prxmiaretur, 
deftrucret  illam.  Sic  lcx  humana ,  quae  iubet  confireri  femcl  in  anno  peccara 
mortalia  facerdoti ,  iuuat ,  &  declat  at  legem  diuinam  de  confitcndo  faccrdoti: 
fcd  qua;lexhumana,vel  confuetudo  di6tarct,vtconfireri  folum  Dco  fuflficeret, 
vel  angelo  cuftodi ,  vel  laico,  vel  clerico  non  infignito  prcsby terio ,  deftrucret 
legem  diuinam  de confitendo  presby tero.  Sic  in  propofito,lex  vel  confuetudo 
humana,quxdeterminaret  modumrarionabilem,quopra:fatabonainilla,auc 
illa  opera  pia  impenderentur,  iuuaret  quidem,&determinaret  bcne  lcgem  na- 
turalem,&  diuinam,de  impendcndis  eis  in  opera  pia.  At  quae  lex,  vel  confuetu-s 

M 


5)0  /APOLOGIA     LIBRI     DE 

dodi<fiarct,vteaimpen(derentur  in  vfus  profanos ,  &  alios  ab  his  in  qtios  lex 
naturalis  ac  diuina  di<5lant,dcfl:rueret  illam :  &  ita  folutio  N.  cum  fimilibus  pcr 
eum  addudiSjirrefragabiliter  conuincit  eius  opinionem  e([e  falfam,&:  contra- 
riam iibi  conccdenti iure  naturali ,  &  diuino  pracfata  bona  eife in  prxdidla  pia 
opcra  dicata. 

SVMMARIVM, 

BonaecclcJtdBka  mn  folum  inteKtione  ,fid  etian2pracepto,&  traditione 
Christi,  ^foHoloruniy  &  Ecclejiafitnt operibus  pls  defutata  nu.i. 

Lex  non  obligat  adfnem  quem  intendit  :fedadillud  quodin  ilium  pr^ci" 
pit :  neclegisfnet  velcaufa  ceffante,  cefatlex.nu.i. 

L X  V II I.  Moneo,nil obftare quod N.  incpte  applicat fuis rcfponfionibuj 
in  cadcm  parte  4.  c.i.nu.8.  dum  vi  prididorum  argumentorum  prelTus ,  quafi 
diuerticula  quserens,  verc,  (ed  parum  fibi  vtiliter,  ait  harc,  fcilicct,non  obligari 
I  nos  per  leges  ad  implendam  intentioncm  carum ,  fed  folum  ad  facicndum  ea 
qu.^  ipfar  prscipiunt,  vt  probat  S.Tho.i.fec.q.ioo.arc.^?.  &  lo.vt  lex  dc  colendix 
feftis,  cuius  finis  eft ,  vt  vacantes  exterius  ab  operibus  fcruilibus ,  vaccmus  Dco 
interiuSjintendendo  in  eum  mentcs,per  fidcm,fpem,  &  charitatem,  non  obli- 
gatnos  adiIIamintentionem,fedtantum  ad  vacandum  ab  operibus  feruilibus, 
vt colligifur ex  Thom.Scc.i.q.ii2.art,4.ad  j.&quod  ceffantc  fine  legis,non  cef- 
fat  Iex:&:  quod  licet  deficiat  legis  inten tio,  vel  finis,non deficit  ipfa lex,  quam- 
uisfitiuftacaufa,velmutandilegem,  vel  difpenfandi,vtperS.Thom.i.2.q.5>^. 
art.^.Ncque  cefiante  caufalegis^ceiTatlex,  perl.primam.fF.de  minor.adiundla. 
Li.C.de  his  qui  veniam  2tat.impet.in  quibus  plus  fatis  fpatiatur,fed  fruftra  quo 
ad  nos ,  tum  quia  ea  non  ncgamus :  tum quia late  probamus in  mon.  XXVII. 
Chriftum,  &  Apoftolos  eius ,  &  fucccfTores  eorum ,  non  folum  habuifTe  inten- 
tionemjVtbonaecclcfiafticaprafatisminiflris  ecclefix&piisoperibusimpen 
derentur,  fed  etiam  vt  id  fieret,  prxcepifTe.  Tum,  quia  etiam  ipfcmet  N.  in  re- 
fponfionead  duo  argumenta,in  prarcedenti  mon.pofita,ingenue  fateturid 
quod  in  initio  libri  fui  affirmauerat,  nempe,  iure  natura?,  diuino  apoflolicoque 
inflituto  ecclefiaflica  bona  cfTe  in  prasfatorum  piorum  operum  fuflentationem 
deflinata. 

SVM  M  A  RI  VM. 

Decim^Jicetquo  adjufetationem  necejfariam  minijlrorum,  dcbeanturiure 
naturalidiuino:tamenquo  ad  quotam  debentur  iure  humano :  &  ideo 
Ecclefta  iuftade  caufa,foffetillam  auger€,&  diminuere.nu.\. 

I>ecim£  non  debentur,etiam  Ji petantur,ext4nte  confuetudine  fufcripta, 
nefeluantur,nu.t. 

L  X I X.  Moneo,quod  infirma efl  refponfio  prarfati  N.in  d.c.nu.io.  ad  illud 
argumentum,  quod  plurimum  cum  vrget,  videlicet,  Plurimas  diuifiones,&  bei 

neficiorum 


R?EDITIBVS,     QjyJEST.     I.  5)i 

neficioruTn  erc£liones  inuenitfadtas  cxbonis,qux  fueruntcGmmunia:& ex 
quibus  pauperibuSjtSifabricisdebcbantur  ruperflua,nul!a  paupciibus  portione 
<lefl:inata:&  ita  vidcri,qu6d  portiones  Epilcopis,&  aliis  beneficiariis  afljgnats 
tranfieruntad  eoscum  prjefatoonerepartiendi  eis  fuperflua  de  portionibus 
fuis.  Replicari  enim  poteft :  Primum,qu6d  idem  facit  ipfe  in  hoc  quod  air,Do- 
minicum  Sotum  fecifle  in  lib.io.q.^.de  luft.  &  iur.videlicer,  qua:rere  diuerricu- 
li,quibus  vim  argumenti  cuadar.  Replicari  etiam  poteft,fecundo,qu6d  N.aSo 
torecedenSjtrespenepaginas  implet  di6lisThomiE  ad  verbumtranslatisex 
Quodli.i.q.^.arti.S.Ex  quibus  nil  aliud  quod  eiuS  propoflto  conuentar,coIligi- 
tur  ,  quam  quod  Ecclefia  iufta  de  caufa poflet  ftatuere,  vt plus,  vel  minus  quani 
dccimaparsfruAuum  miniftris  Ecclefiiefolucrctunquod  nemo  negat.  Etnos 
concedimus,  quod  Ecclefia  vel  confuetudo  iufta dc  caufa  inducere  poteft,  vt  in 
multis  Italia:  tcrris  iam  induxit,ne  populus  peccet,non  foluedo  decimas,fi  non 
petantur.Quod  nos  non  folum  conccdimus,fcd  ctiam  ampliamus,vr  procedat 
ctiamfi  petantur,modo  miniftris  Ecclefi^  neceflaria  aliunde  prouideantur  fuf- 
ficienter ,  vt  in  eifdem Italia;  terris fieri  audio :  eo  quod  vtpridem Salmanticac 
ab  hincquadraginta  annoscuminterpretarerpraiiedbioneextraordiniaria,  c.i. 
dc decim,libr.6^.irretragabiliter  probauiglof.illius,  &  Innoc.  in  rubr.de  decim. 
cum plerifque  omnibus  noftris  dcdtoribus ,  errarc  in  alfcrendo  dccimam  par- 
tcm  rrudluum  in  Icge  noua lure  diuino  deberi ,  fecutus  opinionem  Thom.  Pri- 
ma.i.q.5?5>.&^  Scc.z.q.Sj.art.L  Sc  aliorum Theologorum  ,  quam  ctiam  illa  glofl^. 
recitat ,  quaf  habct :  legem  de  folucndis  EccIefi.T  decimis  cflTe  legem  humanam 
quo  ad quotam,  vt.f  foluatur  pars  dccima  pofius  quam  alia  maior ,  vel  minor: 
quamuisfit  naturalis  &-diuina,  quo  adhoc  vtfuftentacio  neceflfaria  foluatur 
miftiftris:iuxta illud, Dignus eft mefcenarius merccde fua,Luc.io.  & alia citata 
inc.i.ij.qu.i.Vbimeminircfp6derePctroRaucnnati,quiinfinecompcndij  (iH 
noftrorum  fentcntiam  adeomordicus  tenuit,vtquendamTheoIogum,ccgno- 
mcntode  AItapIatea,&contrarias  opinionisadfcrtorem  obhoch.Trefeos  ar- 
guerct,citauique  lo.Maiorem  in  ^.fcn.dift.^y.q.^C.vbi  etiam  prscfato  Rauennati 
refpondit,pronuncians  eum  hacreticu,  fi  (vtx  opinioni  pertinacifer  tontra  pr.T- 
didam,quifundatiflimaeftThcologorum,inha:reret.  Itaqueplnsconfitemur 
ipfi  N.quam  quod  ipfc  colligit  cx  Thoma,nempeipofle  Papam,  imo  &  confue- 
tudinem  pr^fcriptam  iufta  de  caufa  minucre,vel  augere  obligationcm,qua  po- 
pulus  debet  (oluerc  dccimas,dummodo  cx  eis,vel  aliunde,miniftris  &  fabricae, 
lufficientcr  iuxtalcgemprasfatam  naruralem  prouidear.  Confitemur,inquam, 
ha?c  omnia:fcd  negamus  ex  eis  infcrri  quicquam  quod  ei  profit.Tum,quia pra:- 
fupponit  falfum,videlicet,qu6d  Ecclefia  vel  Papa  ftatuerii:vel  qu6d  in  diuifio- 
nious  a  fe  fadlis,  bona  diuifa  ab  hoc  onere  dandi  fupcrflua  pauperibus,  cxcme- 
•rit:vel  quod  vlla  confuetudo  cinonica  id  induxcrit ;  quia,  vt  fupra  mon.  L.pro- 
bauimus,fartior&maiorparsbeneficiari6ruraI>eum  timentiumcommuncm 
opin.quae  poft  concil.Trid.coepit efle  de  fide,vt  in  mon.  XXIII  I.&  XXVII. 
diximus,feruauit,&  feruar,&  diuina  voluntate  fcmpcr  fcruabir.Tum,quia  efto, 
eflet  veru  hoc  quod  prefupponir,non  tamen  cx  co  infcrtur,^?  Ecclefia  vcl  Papa 
ciusopiaioAempQiHiatiiiducere,  f.c^u6ddeciin;e,  &  alia  bonaecclefiaftica  iure 
:...!.  -  :'\ov^  ..a-n:'iT.x^|uiC-,  "KznniKw..  <  vAMiu  ■  M     a 


pi  APOLOGIA     LIBRI     DE 

naturali  &  diuino  piis  operibus  debita  ,  prohbito  clcricorumin  vrusinlpcn- 
dantur  profano5:quia  non  bene  confequitur:Papa  vel  Ecclefiapoteft  inducere, 
ne  foluatur  decima,  imo ,  neque  quinta,  ncque  vUa  alia  pars  frudtuum  pro  mi- 
niftris  Ecclefiarum,  &  piorum  operumtergoa  fortiori  poteft  inducere,  id  quod 
eius  opinio  habcr,fcilicet,ne  miniftri Ecclefiae  teneantur  de  bonis  Ecclefis  tri- 
bucre  fuperflua  piis  operibus,  atque  pro  libiro  poflint  illa  in  profanos  vfus  im- 
pcndcre.  Non,inquam,  valethsec  illatio :  Primo  quidem,  quodratio  iongedi- 
uerfa  probat  antecedens ,  quam  fuadeat  confequens.  Inducere  namque  quod 
populus  non  foluat  decimam  partcm  frux^uum  miniftris  Ecclefi.T,  neque  aliara 
maiGrem,nequcniinorem,modoprouidcateisdefufficientifuftentatione,non 
cft  contrarium  wlii  iuri  naturali  vel  diuino,  vt  eft  prxdiStam.  Inducere  vero  id 
quodeiusopinio  continet, videlicet,qu6d  miniftri  Ecclefiat  pro libito infu- 
mant  eas  in  vfus  profanos,contrarium  eft  legi  naturjE,qua:  iubet  padta feruari, 
&  onera  iniunifia  imp]eri,qua:  cptinetur  in  f  eptimo  pra:cepto  Decalogi,  Exod. 
zo.  &  I.i.  ff:de  furt.  qua:  dum  generaliter  prohibentfurtum ,  non  foium  prohi- 
bcntcontredlationem  rei  ahen.T,inuitodomino,  prxtatal.i.  fed  ctiam  omneiii 
reialienaevfurpationemc.PoenaIc.i4.q.5.Prohibentitemcontre<3;ationemrei 
alienaCjin  alium  vfum  quam  coceflTum,  §.furtum.Inftit.de  obhg.  qua:  ex  del.naf, 
prohibent  retentionem  rei,non  feruato  modo  in  quem  accipitunnequefoluto 
onere  cum  quo  datur.l.i.  &c  z.C.de  donat.qua:  fub  mod.  Prohibent  dcnique,  ne 
quis  rcm  in  vnum  vfum,  prasfertim  pium,  deftinatam  in  alium,  pracfertim  pro- 
fanum  vertat.  At  inducer«,  vtopinio  N.feiuetur,  eft inducere,  vt  beneficiarij 
omnes  has  leges  tranfgrediantur,  vtendo  rebus  alienis,fcilicet,  Chrifti,  contra 
mentem  eius,  ab  ipfomet,  &  ab  Apoftolis  eius  eorumque  fucceflx>ribus  tam  fa- 
^is,quam  didjs,&  canonibus  longe  lareque  pra;ceptas,  vtendo  in  alium  vfum 
rebus  dicatis  ad  alium ,  vtendo  in  profana  rebus  dicatis  ad  pia ,  vtendo  eis  noa 
adimplendo  modum,  non  foluedo  onus  eis  iniundlum,  per  addudta  fupra  mon, 
XXVII.  Tum ,  quia  ficut  Ecclefia  vel  Papa  poflec  lufta  dc  caufa  inducere ,  nc 
foIuaturdecima,etiam  poflet  iuftadecaufainducere,vtminiftriEcclefi2B  fru- 
6tibus  eorum  in  quos  vellent  vfus  vterentur :  puta,  Ci  tantundem ,  vel  amplius, 
impenderent  de  fuis  bonis  patrimpniahbus ,  in  iUos  vfus  pios ,  in  quos  ilii  fru- 
dlus  erant  conuertendi :  quod  fupra  mon.  L  X 1 1 IL  ex  Gratiano  in  §.Item,fub 
c.Iniuftu.i2.q.i.diximusiprobado  id  per  c.Si  quis  quahbet,&  c.feq.ead.cau.&  q. 

SV  LMC\f  A  RIV  M, 

papa  mnfotep  iuftejine  iufta caufa,  deUinata  in  vnum  vJumpium,conuer 
tere  in  alium :  &  nunquam  etiamjine  iujia  caufaftatuit,  vt  bona  eccUfia^ 
Jltca  infios  vjus  deUmata,  conuertantur  in  frofanosjtu,  i .  &fe(i, 

L  X  X.  Moneo,qu6d  N.in  ^.par.c.j.licetlonga verborum  ambagc,in  extra- 
ria parum  neccflaria  fparietur ,  non  fatisfacit  illi  argumento,  videhcet :  Ncmo 
etiamMonarcha,etial*piritualis,quieftPapa,poteftmutareiufte,finecaufa.iu- 
fta,volun?ates.d}fponentium  in  vnum  vfum  pium,in  aliii  pracfertim  profanum: 

neque 


REDITIBVS,     QiyJEST.    1.  ^ 

neque  facere  facultatemcuiquam,  vtrebus  in  vnum vfumdicatis,  vtatur  in 
alium/ecundum  omnes,  argumcnto  I.i.fF.de  pa6t.ca.i.de  probat.&  Clem.Quia 
cotingitjde  relig.dom.I.Legatam.ff.de  adminiftr.rer.  ad  ciuit.pcrt.  I.  Teftamen-. 
ta.C.de  tefl:amen.I.Decontra(fiu.C.derercind.  vend.  I.  Refcripta.  C.  de  prccib. 
Imp.ofFer.cumnotatisincis.ErgobonaEccIefiarad  vfus  pios  perfideles  dica- 
ta,nonpofiuntbencficiarij  invfusprofanosconuertere.  Refponfio  aurem  il- 
]iusvaga,infummamreda(5ta,eft-,qu6dMonarcha;  ,  quipublici  luris  cuftodes 
funr^polfunt ex  caufa iufta mutare  defundorum,&:  viuorum  voIuntates,cum  id 
iuspublicumpofcit,  etiampias,fi  ficPapa.  QuajfoIutio,argumenro  foluendo 
ineptaeft.Nam  argumenta  nontenduntad  probandum,qu6dMonarchsnon 
pofiuntmutarevoluntatesdefundiorum ;  fcd  quodnemo  antequamid  iuftade 
caufa fiat,potcft  rebus  in  vnum  vfum pium  dicatis,vti  ad aIium-&  quod  nuUus 
Monarcba,faltem  fpirirualis,iufta  de  caufa,imo  neque  iniufta,ftatuit,vt  bene- 
ficiarijpoflint  in  vfus  profanos  vtirebusdicaris  adpios:&  quodillaqu.Tillis 
honefte  alitis  fupereftcnt ,  poflent  vfibus  impendere  profanis.  Bona  enim  pars 
diuifionum,&:ere<5lionum  beneficiorum, fa(5ta  eftauthoritate  Epifcoporum, 
Abbatum,  &  aliorum  Prarfulum  eis  fuperiorum ,  inferiorum  tamen  Papa;  qui- 
bus&fi  fitpoteftasdiuidendi  bona,  &  erigendi  beneficia,  iuxtacap.Edoceri, 
cum  ei  annotatis,dc  refcript.non  eft  tamcn  poteftaseiufmodi  mutationum  fa- 
ciendarum-,CIem.Qiiia  conringit,  de  relig.dom.  quod  etiam  ipfcN.fatetur.  In 
illisaurem  quasPapafccir,autconfiimauir(quarum  aliquot  vidimus)nullatali$ 
claufula  inuenitur.  Neque  eft  prarfumendum  m  dubio,  Papas  in  huiufmodi  re- 
rum  diuifionibuSjgraris contra  rot  canoncs ,  contra  traditionem  Apoftolicam, 
imo  &  ipfiufmet  Domini ,  quibuscontrarium  indu(3:um  eft,  id  facere  voluifle; 
cum  id  faciendopeccaflentjVt&ipfemetN.  fateturj&ita  argumentum ma- 
nec  infolutum. 

SVMM  A  R  IV  M. 

Votum  dediquo  dando  alicui  Ecclefu  vel  altari  ,pteji  commutari  fer  Pa- 

fam  jincnliim  conjenfu.num.i, 
Bonumpublicum,frdferendum^riuato.mm.%. 

LXX  I.  Moneo,qu6dniI  obftatreprehenfio,qua  prscfatusN.  incidenter 
reprehendit  Caiet.  in  i.  tom.trai^.ii.quarft.j.dicentem:  Votum  quo  quis  vouec 
darealiquidalicui  Ecclefiar  vel  altari,efl^e  commutabile,fine  vllo  illius  Eccle- 
fixvel  altarispr2:faticonfenfu:quiaeuminiufte  reprarhendit  N.  Tum,  perra- 
tiones  eius,quibus  ipfeminime  rcfponder.Tum,quiaper  eiufmodi  votum  non 
eft  ei  quifitum  tale  ius Ecclefia;  vel  altari,  quod  per  difpenfationcm,  aut  com- 
mutationem  toUi  nequeat,fineillius  confenfu,cum  obligatio  principaliter,  & 
formaliter  Deo  ipfi  quxratur  c.Magnar,  de  voto.  Et  Thom.  neruofe  probat 
Sec.i.q.88.art.^.&in  4.diftin6l:.38.quarft.i.art.i»ad  ^.  Ecclefiac  vero  vel  altari  fe- 
cundario,&materiaIitcr,&  velutiquardam  circunftantiaIoci,quod  non  eft 
attendendum.c.Quamuis,iundaglofriin.dcpa<5t.Iib.(J'.&  \.C\  quisnec caufam. 

'M      3 


5)4  APOLOGIA     LIBRI     DE 

fF.de  reb.cred.  Sc  per  alia  irrefragabilia fundamcnta,  quibus  non  refpohdet  N. 
Tum,  quiamalciignificat,qu6d  Caietan.vilipenditm  hoc  noftros  dodiores: 
quia,imo  eos fatis  honorando  declarat,  vt  palamefteum  legenti.  Tum,  quia 
Bart.  terc  ab  omnibus  receptus  in  I.  Qui  Romar.§.FIauius.num.i.  lf.de  verb. 
oblig.tenet,qu6ddonansaliquid  alicui ,  vt  poftaliquod  tempus  perueniat  ad 
aliquamEccIeiiam,potcftilludonus  remittcredonatario  faltemin  id  confen- 
tientij-nonobftante  quodEccIeiii  fitquajfita  vtilis  adtio  minus  principaliter 
per  l.Quoties.C.dedonar.qux  {ubmod.quamdodtrinamabomnibusfcre  ap- 
probari  late  tradit  lafon  in  d.§.Fiauius,col.i.  3c  i.  ik  mcrito  pcr  illum  text.qui 
probat  pcr donationem  fcrui  fa(5tam  alicui  vt eum  manumittac ,  qua^ri  quidem 
leruoiuspetendi  hbertatcm,fed  pcr  donantem  &c  donatarium,mutatavolun-  . 
tate ,  pofle  illud  tolli.  Idem  probatur  pcr  l.j.  ft.  de  feru.cxpor.  quatcnus  habet, 
onus  exportandi  feruum,po(rt;  rcmitti  a  vendcntc  8c  emente  fine  illius  confen- 
fu.Ncc  obftat,qu6d  vtilis  a6tio,vel  officium ludicis  quxratur  illi  tertio;  quia  vt 
elcgantcr,&  noue  refpondit  lal.vbi  fupra  non  eft  qusfitum  irrcuocabiIiter,fed 
eft  locus  poenitentiae :  quia  quoadillumtcrtium  cftcontraiftus  innominatus, 
in  quo  licct  pcenitere,in  1.  Si  pecuniam, fF.de  reb.crcd.Non  autem  poteft  dici  id 
quodCaietan.  aif,nullam  adtionem  vel  ius  quairi  per  huiufmodi  votum  Ec- 
cIen2E,fcd  illud  cirereuocabilevolcntcdonatore,  &  donacarioprincipah,  qui 
eft  Deus  ipfe,  qui  videtur  vellc,  volentc  iufta  de  caufa  eius  Vicario.  Parcrgon 
aucem,feu  incidcns  iIIud,quod  praefatus  N.  infert,videlicet-,  dc  bono  communi 
prxferendo  priuato,&de  non  diffimulando malo publico propter  damnum 
priuatum,exThom.  i.  part.  quaeft.  pi.art.i.  ad  5.  Et  quod  reformatio  officiorum 
pubiicorum  iuftc  fieripotcft,  parum  nos  rangit:&  confitemurea  iulle  fieri 
poftc,  modo  in  cisferuentur  feruanda,euitentur  fcandala,&  bonum  priuatum 
nonadeo  excedat  pubhcum,&c.iuxta  intentionemThom.ibidem  art.i.&Pri- 
ma  i.q.i  i^.art.^.ad  i.&  glof.Bart.&  aliorum  in  I.  i.fF.  foI.matr.&  glof.  Panor.& 
aliorum  inc.Licet,dercguI.   j^  ^;  \ 

SV  M  M  A  RI  F  M, 

JnteUiBm  c.fnM  his  quAJimt  a  md.farxap.  ntim.i. 

Communi  re  foteji quU vti ad-vfum  deBlnatum,inmto  conferte.num.i, 

LXXII.  Moneo  niIobftare,qu6dincaure  ait  N.in  j.par.ca^.nunLS.quod 
cgo  fcripfi  in  meo  lib.q.i.num.^tj.in  fin.quod  tatio  decidendi  ca.  fin.  de  his  quae 

1  fi.ama.par.cap.qu6d  ftatuitfingiilariter,qu6demcrgenteneceflitate  Ecclcfia?, 
maior  pars  capituli  ftatuerc  poteft  renitcnte  minori,qu6d  aliquapars  redituum 
fingulorum  decapituloapplicetur  ei  j  quia  reditus  ilh  funt  deftinatiad  illum 
vfum ,  &qu6d  communi  rc  poteftvti  vnus  ad  vfum  dcftinatum  contradicente 

*  focio,§.ReIigiofum,Inftit.de  rer.diui.Tum,quialicetPanorm.aflignetiIIam  in 
d.ca.Cum  omncs,tamen  efficacitcr  confutat  cum  Dcc*  quem  ego  fequor,col.  j. 
i.ledt.Tum,quiaegonon  allegaui  Panor.ad  hoc  propoficum,  fed  ad  hoc  qu6d 
ipfe  in  d.c.Cum  omnes,dixit  non  inueniri  alibi  decifionem  illam  praefati  c.fin. 
adquodetiam  fupramonito  XLI.  num.8.allegaui.  Tum,quia  egoibidixira- 
:       '  ' "  '  tionem 


4 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,       QJ/  JEST.    I.  ^j 

tionem  getmanam  illius  deciiionis  efife  illam,  quam  ponit  vbi  fupra  Dec,  qux 
longe  diuerfa  eft  apra?diAa,fcilicet-,  guod  ibi  non  agitur  de  rcbus  oranmo 
pertinentibus  adfmgulosde  capitulo,  (edde  hisquxfaluis  alimentisCanoni- 
corum,debentur  operibus  piis:&  ita iufte  potuitftaturc  Innoc.ibi,vt  ftante  ne- 
ceflitate  Ecclefixjin  iiiam  infumeretur  aliquapars,qu2r  non  eftet  ncceftaria  cis 
honeftc  alcndis. 


S  r  M  M  A  R  1  V  M. 


Lexfecundum  rationem  &  intentionem  legijlatoris  ligat.num.  t. 
Finisfracefti  non  eji  inprdcepto ,  nec  mortifcatio  carnis  infr^ccpo  ieiunij 
adeampr£cepti.  num.  i. 

L  X  X 1 1 1.  Moneo,non  obftare  id  quod  prxfarus  N.  aut  fal fe,  aut  certe  im-' 
proprie  dicit  in  ^.part.c.i.num.y.fcilicetjquodintentio  legis  non  ligat,fed  ipfa 
Iex.Tum,quia  Icges  fecundum  rationem,ex  qua  colligitur  intentio  legislatoris, 
obligant ;  ita  quod  nec  plus,  ncc  minus  obligant ,  quam  ipfe  per  eam  obligare    ' 
intendit.arg.I.Cum  patcr.§.DulcifIimis.ff.de  Icg.z.&:  ca.Meminimus,iun(5to  ca. 
fuggeftujde  appell.vbi  Pan.reccptus  hoc  annotauit col.i.(?c  arg.ca.Marchion.r. 
q.i.in  illis  verbis ;  Nec  putemus  in  verbis  fcripturarum  cfte  cuangelium,  fed  in 
fenfujnon  in  fuperficie,fcd  in  mcdulla^non  in  fcrmonum foIiis,fed in  radice  ra- 
tionis.tSr:  arg.  c.  vlt.  de  reg.iur.Iibr.^^.vbi  is  committit  in  legem,  qui  legis  verba 
comple6tens,contra  legis  nititur  voluntarcm,&  alia  multa,qux  citat  Fely.  in  c. 
tua,de  iureiur.  Tum,  quia  S.Thomas  allegatus  per  cum  in  Prima  z.  q.ioo.  art.c^. 
&io.non  aitvtipferfed  qu6dfinispr.Tcepti,non  cft  in  pra?cepto;fed  id  tantum 
quod  pra:cipitur  ad  illum  finem  ,  in  qucm  id  prxceptum  eft  -,  vt  qui  abftinet  in    * 
fcftis  ab  opere  feruili,  a  quo  pr«ecipitur  abftincre,  vt mentes  ab  illo  feriatas  le- 
uemus  in  Deum ,  feruat  illud  prarceptum ,  licet  non  leuet  mcntem  in  diuinam 
cius  Maieftatem,vt colligitur  ex  Thoma  recepto  in  Sec.i.q.izi.art.i.&  qui  ab- 
ftinet  abis  comcdendoindicieiunijprxcepti  ,feruatieiuniumpraeceptum  ad 
carnismortificationem,licetnon  aflequatur  illam,fecundum  eundcm  S.Tho- 
mam  Scc.i.q.i^y.arr.j.Tum^quia hoc  di<3:um  Thoms,parum  fauet  eius  propo- 
flto:quia  necArchidiac.  nec  communis  ait,  bcneficiarios  obligariad  dandum 
fuperflua  pauperibus,eo  quod  iura  diuina,vel  humana  pr^tcipiunt  aliqua,vt  per 
ea  perueniatur  in  hunc  finem,fed  eo  quod  iura  diuina,  &  humana  canonum  ec- 
clefiafticorumpricipiunt  vtidfaciant,vtiprobatum  eftfupramon.  XXVII. 
&  repetitum  monito  X  X  X  V 1 1 1. 

SVMMA  RIVM, 

^ona  omnia  ecclefiafiica  tam  tempore  ApoBolorum ,  quam  foHea  donata, 

funteiufdem  conditionisyCjuiafmtvnumpatrimonium  Chriffi.  nu.  i. 
Similis  fimilem  qu<erit.  num.z. 
Ttfre  diuerfo  mn  efleadem  rescenfenda.  nu.}» 


^6  APOlOGrA'     LIBRI     DE 

Bona  henefcidrum  nouorumynon  eximunturonere  antiquOyeofelo  quodfat' 
fonantur  alicui  nouo.  num.  4 . 

L XXI III.  Moneo,prout  dixi  indiitaq.l.num.^r. nil  obfl:are,id  quod 
pracfatus  N.  poft  Sorum  ait  ^  quod  falcera  bona ,  qua:  pofl:  Apoftoios  donara 
funt,  &  qux  quotidie  Ecclefia:  donantur ,  minimehabentidcmonus  ,  neque 
confequenter  faltem  bcncficia  fuper  eifdem  bonisfundararquia  hoc  qnoque 
falfum  eft.Primo  quidem,  quiaomniabona  ecclefiaft'catamnoua  quamanri- 
j    qua  fiint,&  appellanturpatrimonium  Icfu  Chrifti,c.Ciim  fccundum,  dc  prarb. 
c.CumexeOjdeele^St.hb.^^.ad  qucmfolumcorum  dominium  pcrtmer,  vt  poft 
Innoc.in  c.Cum  fijper,de  cauf.  pofl'.  fupra  mon.  X  X 11 1 1.  efficaciter  proba- 
tum  fuic.  Dcindc,  quod  omnia  cifdem  fruuntur  priuilcgiis  cap.Quamquam,dc 
ccnfib.hb.^.&  Clcm.fin.cum  ibi  citatis,eodem  tir.omnia  funt  facra  quarta:  fpe- 
ciei  rerum  facrarum.  Thom.  ^tc.  x.  q.  99.  art.^.  Et  quifquis  fijlfuratur,aur  rapic 
eorumaliquidjfacrilegus  eft.c.PfTdia.ii.q.i.Er  nulla  polfuntalicnari,finecau- 
fa  iufta,&  foIemnitate.c.Sine fcfliione.i i.q.i.^c  cap.NulIi,dc  rcb.ecclef  non  al. . 
Cumigitur  omniafortianrur  eadempnuilcgia  &honorcs,  par  eft  quoque  vt 
eadcm  fortiantur  onera.I.  fecundum  naturam.  ff.  dc  rcjr.iur.  Clem.  i.  de  ccnfib. 
Tertio,qu6dfimiIes  fimilia  expetere,&  afle6lari  pr.Tfumuntur,iuxcaiIludEc- 
1    clefiaft.  cap.  13.  Omnis  caro  ad  fimilem  fibi  coniungetur:&  in  Ethic.  Similis  fi- 
milem  quserit,&  monedula  monedulam.  At  hi  qui  poft  Apoftolorum,  eoruque 
dikipuloium  tempora,bonadonant,&donarunteccIefiis,fimiIesfunchis,  qui 
ante  eos  aliquid  donarunt  eifdem,puca,fideles,pij,humilcs,  &  modcftij  ob  eaf- 
demque  caufas id  fecerunt  ob  quas  ilIi,ob  amorem  nempe  Dei, &  fuarum  ani- 
marum  falutem.  Credendum  eft  igitureos  voluiflcvtabs  fefedonata  cadem 
onerafecum  deferrent,quajprifcorum  dona  detuIerunr,hoc  eft,vt  miniftrifa- 
crorum,commodum,honeftumque  ex  eis  excerperenf, &  reliqua  qua:  fuuercf- 
fcnt,pauperibus  erogarenrmullatcnufque  in  maIos,aut  profanos  vfus  effunde- 
rent,necmthefaurosreconderent, ignorantescui  congregarentea.  Pfalm.38. 
Quarto,qu6d  res  eadcm,non  eft  iure  diuerfo  cenfenda.c.  Quia  cognouimus.12, 
^    q.2.c.Innoua.i(j.q.7.c.EccIefiis,deconfec.diftind;.i.  AtomniaEcclcfiarumbo- 
na,  funt  vnumlefu  Chrifti  patrimonium  5  eodcm  igitur  iurecenfcnda  funr. 
Quinto,qu6d  D.Gregor.relatus  in  d.c.Quia  cognouimus.ii.q.i.qui  multo  poft 
ApoftoIorum,eorumque  difcipulorum  temporafloruit,infigniter  ftatuit,om- 
nia  per  fummos  Ponrifices  in  bonis  ecclefiarum  antiquis  decrera ,  fore  quoque 
fimiliter  in  nouis  obferuanda :  quandoquidem  omnia  vetera ,  &  noua,  vna  ea- 
demque  funt fubftantia ,  idemqueChrifti  patrimonium.  Moneo  item,qu6d 
praefatis  nil  eciam  obftat,quod Dom.Sotus  hbr.  10.  q.  ^.art.^.de  iuft.iur.  in  aliud 
propoficum  plurimum  perpendit,nempc;muItos  cathohcos  poft  Apoftolorum 
tempora  ,mukadonaflc,  donareque  quotidiecertistantumadic(5fcisoneribus, 
qu6  iliud  autiIludfiat,ideoqueilIorumminiftrospoflede  eorum  reditibus  fo- 
lucis illis  oneribus  pro  libito difponere.Qua? perpenfio,nil  prarfatis refragatun 
Primo  quidem,qu6d  potius  ea  confirmat,qu6  ad  reditus  decimarum,  &  primi- 
tiarum,  quas  clerici  vel  monachi  poflldent  j  &  quo  ad  bonam  partem  aliorum 
prouentuum  bonorum  ccclefiaflicorum ,  qux  conftat  ^'Xo.  antiquiflimam  ,  ma- 

ximam 


REDITIBVS;     QViCST.    1.  5)7 

ximamque  partemeorum.  QiiQniam,quidebisnouis,  hacrationenoua,hoc 
nouum clicit,negare  vidiitur  de  antiquis,  in  quibus haec  ratio cefTat.cap.Quahs,    4 
i^.diil.&c.Nonne,depra?fump.Conficmatitem,qu6  adaliabonatemporaha, 
quac  Apoftolorum,  arquedircipulorumtcmporibus,'catholiciviri  Ecclefiisdo- 
narunt.  Cop ftat  enim  idcm  per  eos  dc  ipforum  bonorii  reditibus,atque  de  ipfis 
decimis  fuilTedirpofitum-  C6firmatirem,qu6adxeliqua  bonatemporaha,qua? 
nullisomninooneribus  nouis  impofitiSjConceflra  funt.pofteaeccIefiis.Et  mcri- 
to  quidcm,quia  probabilc  cft,q\i6d  cum  ob  epfdem  fines  eandemquc  piam  d&- 
uotioncm  3  ob  qux  fui  prardecelTores.doaarunt,  nullis  ahis  adiedis  oneribns, 
eadem  qua:  illi  impofucrunt  onera,impohere  voIuifTe,  nempe-,  vt  inde  mlniftri 
facrorum,  ac  pauperes  alercntur.  Secundo ,  ideo  non  rcfragatur  nobis  prxdi- 
d:a  Soti  pcrpcnfio,  qu6d  maior  pars  rcdituum,  qui  aflignantur  ecclcfiis,  colle- 
giis,capcllis,&  al'is  piis  locis nouc fundatis  a Regibus,magnatibus,  & alii$,de- 
cerpunrur,c  brncfici<^rum  artnexorum  decimis,qnas  conftat  elfe  antiqua  eccle- 
fiarum  bonn,&  Apoftolorum  ordrne,pr3Efato  oneri  addida :  ncquc  vlla  vlhus, 
qua:  iufta  fuerir ,  authoritate  ab  eo  exempta.  Ct»m  probari  nequeat  tahs excm- 
ptio  vlb,gratiaScd.Apoft.qu2efolaiuftadecaufaidfacerepotefl:,vtpr?didum 
eft  fupra in d.hb.q.r.nu.^S.&in mon.L  1 1 1 l.Sc  L  V  II Lfupra eodcmrneque vlla 
interuenit  caufa^qu^  ab  eo  eximerentur.Cui  confequens  efl:,neq;  Pontif.  Max. 
iufte  potuilfc  ab  eo  eximere,per  di(5tain  d.hb.in  3.q.num.2r.&:  fupra  mon.X  L I. 
num,^.  Tcrcio,  ideo  non  refcagaturnobis prsfata Soti  perpenfio,qu6d qui  fuis 
duntaxat  bonis  profanis  aliqua  beneficia fiind.Trunr,  qur  non  fun t  adeo  multa, 
certis  onenbus  impofitis,non  donaruc  maiora  bona,  quam  qua:  fufficerent  mi- 
niflris alendis,& oneribus  fubeundis:qiii  poftea alicubi  crcucrunr eo,qu6d fru 
•6tas  &  reditus  eorum  adaudi  func   Eft  enim  verifimile  mentem  fundantium, 
faltem  tacitam,eam  fuiire:vr(l  rcditus  eorum  adeo  crefcerent,  qu6d  honeftc  fu 
ftentatis,  &  folutis oncribusmulcafuperfiuerenc, illainfumerentureo  modo, 
•ijuoinfamentur  ea  c^ux  fuperfunt  ex ahis  bonis  ecclefiafticis ,  8c  non  in  fuper- 
fluos,  3c  prof^nos  vius,  nequc  inde  thefaurizarenr ,  neque diuites ditarent,  (ed 
■ilendis  egen tibns  diflxibuerent.Qur  mens  tacira,coniicitur  ex eo  qu6d  efl:  ve- 
•tifimilc,  quoddfuiirent  interropci ,  quid  cx  tahbus  fuperfluisfieri  vellent,  re- 
fpondillent  ( &::ira  debet  haberi  pro  refponfouirg.  glof.fing.  &  recepfie.I.  Talc 
pad:um.5.fin.fl.de  paft.)  vt  idcm  fieret  quod  ficri  deberet ,  de  fuperfluis  rehqui 
patrimonij  lefuChriltiGpt.Max.cum  eorum  intentiofuiiTet^vtea  vniretur  ei- 
dem,  eifdcmque  fruerentur  priuilegiis :  fcientes ,  aut fcire debentes,  neminem 
ahum ,  neque  f^cularem ,  nequeecdcfiafticum  dle  tam  abfolutum  eorum  bo- 
rK)rum,&redituam eorum dominum,doam  furftfctcutaresfuofum.  Et ita con- 
{equcnter  voluerik, (akcmitfldcc;  vtidrcot fubit <a-a  onerihus- gcherahbus,quiw 
tu5  Chriftt  }>urrjmtDniiHn tubimttiiiffjjCqhttcitur item m^hs h^tacitai ex eo 
iqu6d  qui  ahquam  Capell:am',vcla|ju2ki^i!ficium  par  tr^ofkre  fun<!fat,non  ccn- 

^(eturvelleeaiqxinicre^gcherahbus  aliortmi'bencflciorumonenbus,fcilicer, 
recitandihoras  j  refidendi,  &:  tliiis ipropterc^  ^u^deisterta  onferanouaim- 

<^(Mianr«  '•--'  ^--^p  ^  niL:j:>i-iir.:ni  czciiuz^l-v.m.riini    •!  i'j:r.y,.'-\    .  >' 
,\--        '•  ;  3v,r.nii-j§j5ii}/'i.-!Oi..£fjt  •vnv  orrrl  .lzmvl^wriTjiz:n  t:i.:vj^ 
h.  ;       ■  :i3B'jr3di37:iiinrm9i£:QDqjniilol  f»0'i(OinjT  ,r.^LiA^z 


»^  A  P  OLO  G 1  A     L  I  B  R  I     D  E 

Sr  M  M  A  RI  F  M. 

Benejicidrij  eccleJtasticiUge  mturdi  tenentur  operihm  pis  erogm  Juper- 

fua.nu.i. 
Pauperibu^  milU  lege  ita  confultum  ac  ChriBiana.nu.i. 
Vecifnas,f>ri7nitiai,&  alia  innumcra  bona  habent  deputata  ChriHiani  cul- 

tuidiuinOy&pauferibu^.nu.}. 
^emjictarij  nnnime  retineant auarc  qu^  ei^juperjuntnu.^. 
Jyudofphus,  &  DionyJiM  magnum  Carthuftani  ordinU  decni.nu^^, 
^iuaru6  deteriorejlprodigo.  nu.  6. 

L  X  X  V.  Moneo,  intuliire  me  in  prjefato  libello,  ex  prxdida  conclufionc, 
.^  cius  coiifirmatione  &  contrariorum  confutatione  multa  Corollaria ,  quac 
non  folumillam  declarantjfedetiam  exanimo  timentesDcum  :  &iibiconro- 
lan  tur,  &  dirigunt  in  praxim,quorum  fumma  cum  aliquot  aud:ariis  infra  pate- 
I    bit.  Primo  quidem  non  humana  tantum,  verum  &  naturali ,  arque  diuina  Icge, 
&  non  qualis  qualis  vircutis,fed  verx  iufliti^jbeneficiarios  crogare  dcbere  qus 
fuperfuntpaupenbus ,  vt  cftprobatiim in  mon.  XXXIX.  idcoquenulla  con- 
.  fuetudinc  ab  eo  excufari  poik:quia  illa  nihil  valet  contra  legem  naturalcm,vel 
diuinam,cap.  Qux  contra.c.Mala.c.  Fruftra..8.dift;.c.In  his.xj.dift.c.fin.  de con- 
fuet.Secundo ,  quod  nulquam  in  toto  teirrarum  orbe  fuit  vlla  gens ,  vel  natio, 
X    probata;  improbatarue  legis ,  aut  feftrE.,  qujB  tam  ingentcs  loculos ,  feu  burfam 
pecuniarumhabuerit  paratam  cultuidiuino ,  &:.pauperibus,  ficut  Chriftiana, 
Quaj  quidem,non  folum  in  id  dcdicauit  decimas  prardiales  omnium  fru<5tuum, 
ac  redituum  e  terras  cukura  prouenientium,  c.  Non  eft.c.  Tua  nobis.c.Ex  tranf- 
mifra.&  c.Cum  non  fit,de  decim.Thom.Sec.i.q.  87.&  QuodIib.2.ar't.8.&:  Hoft. 
in  lumma,de  decim.§.i.de  triplici  decim.&  Panor.in  d.c.Non  eft.omnefqj  pec- 
fonales  lucri  cuiufque  liciti,mixtas  quoque  cuiufque  pecudum  pccorumque  ge- 
neris,venationis,&pifcatioms,ealegc,vcdedud:afliftcatationehoneftamitii- 
ftrorum diuini  cultus , prxdicationis ,  Sc  facramentorura  omnium, egentibus 
j    erogentur.  Verum,  &  his  minime  contcta,  habet  huic  pio  operi  paratas  omnes 
primiciaSj&aliainnumcrabona,  tcrrarum,vinearum,pratorum,montium,vi- 
corum, oppidorum , &  vrbium.  Etnifi in ahquibusregnis prohibitum  fuiftec 
donare,reIinquereue  plura bona ecclefiis,  omnia ferc  fuiiTent  earum :  quod  f?- 
tis  colligitur exc.  Clericis, de  immu.ecclef Iib.(j.  EtaliquotlegibusGallia:, & 
Portugalii?',  in  quibus  regnis  tam  effufi  fuere  olim  in  donando  ecclefiis,  quara 
nunc  parci, &ad aufejendura  ab  eis proni.  Et iraipcrijonla^cs decimatiam vbi- 
quefcrme  fubiira6tafunt,imo&pr^diaJes.inflIiquibusRegnis.  Cui  reima^ 
.gnam  videtur  occafionem  prarbuiffe ,  qjuod^alam  cernitur ,  non  difpendi  ea  in 
i<\ ,  in  q uod  donata  fuerun t.  N<im  quod  non  capit  Chriftus ,  capit  fifcus ,  vt  aip 
Auguft.in  c.Decims.i<?.qu.i.  Atque  vtinam  ali^  maleinfumcntcs ,  alij  male  det- 
trahcntes,  &  aufcrentes  non  irritcmusDcum  ad  iracundiam  ,  qua  de  ommbjus 
vindi(Sfcam'^uam  meremur,fumat.  Imo  vero  fua  nos  afflet  gratia,  vt  cmcndati, 
faIuifiamus,Araen.  Tcrtio,  non  folum  pcccare  mortaliter  bcneficiarios  quiid 

quod 


KEDJTIB  VS,     Q_V^  S  T.     I.  ;>p 

quod  fuperefl:  e  reditibn^noftris  prodigeinfumiraus, verumetiamquiauare 
{eruamus:quoniam  fuperius  inmonito  XXXIX.  probauimusjbeneficiarios 
non  folum  humana,fed  Sc  naturali  ac  diuina,  eadcmque  iufticiac  lege  obligatos 
cfTe  ad  id  quod  fupereft  egenis  erogandum.  Cui  quidem  obligationi  rainime 
fatisfacimus ,  vt  ibidem  didum  eft,  non  infumendo  male,  nifi  ctiara  bene  ero- 
gcmus.  Aliudenim  eft  foluere  &  tradereraliud  cuftodire  &  retinerc.  c.Sicut  hi. 
47.diftin.&  cap.Sxpc,  de  reftitut.fpol.  Hanc eandem  conclufioncm  affirmauit 
celebcrrimus  ille  loan.  Gerfon,in  alphabct.^o.Iittera^E,  &duo  illi  xquc  pij^ac 
dodi ,  Ludolphus  in  vita  Chrifti.§.i.cap.(;S.fol.3.!ittera,E.  &c  Dionyfius  in  libr. 
contra  pluralitatem  beneficiorura^art.^.ordinis  Carthufianorum  Drxlufl:re  de- 
cus:quiquidemibi,&  alij  alibi,referuntceleberrimumillura,  &Epifcopum,& 
dodoremGulicImum  Parifienfem  affirmalfe ,  qucndam  amicumfuura  litteris 
infigncm ,  qui  iam  vita  funtfbus  erat  apparuifie  •,  dixifi^eque  quod  vna  de  tribus 
caufis  ob  quas  fuit  damnatus,  eratjquia  quod  e  bencficiorum  reditibus  ei  fuper- 
elfct ,  paupcribus  non  erogalTct.  Quare  periculofe  arbitror  viuerc  bcneficia- 
rios,quifupcrfluarcdituum  fuorum  extracafus  in  fupradi<5bis comprehenfos 
feruant ,  finepropofitocain  piaopcrafaltem  futura  probabiliterfperataim- 
pendcndi.  Quarto,magnam  cfle multorii bcneficiariorum focordiam,qui gra- 
uitcr  dctrahuntillisqui  fplcndidcedunt,  ac  bibunt,&  vcfticntcsfefumptuofe, 
rcditus  (uos  impcndunt,  cum  ipfi  mifcre  viuctes,  arcas  numis  impleant,parum 
animaducrtentes,nontam  prohiberi  bencficiariis  fumptus  prodigcs,quam 
prxcipitur  largitioncm  &  dcbitam  cxoncrationcm.  Id  quod  palam  fcntit  Tho. 

Scc.i.q.iip,ar.5.adi.Nequeprodigusfumptusefletpeccatummortale,nifiquia 
dcbitam  exonerationem  prsepedit.Neq-,  pcrpendunt,quod D.Bernard.in  epift. 
i.col.penult.non  tantum  carpit  canonicum  illum  Lugdunenfcm,quod  c  rediti- 
bus  praebenda:  comparaueratephippia  aurea,fcllas  dcpidaSjCalcariaque  argen 
tca:fcd  &  quod  pra^tcr  honeftum  vidum,  &  vcftitum  rcditus  rctincrct.  Minus 
enim  malum  eft  prodigus  fumptus  ,  qui  aliquibusprodcflTe  poteft,  quam  auara 
retentio,  qua:  nemini,  vt  etiam  docct  Ethnicus  Arift.^.Ethic.  &  Tho.Sec.z.qu. 
ii^.arr.5.  eft  ergo  nccefle,  domini,patres,  fratrefque,  vt  non  modo  non  prodi- 
gamus  rcditus  beneficiorum :  fed  etiam  nc  auare  eos  retineamus. 

S  F  U\[  iJiiA  RIV  aif, 

BccleJiaBici  reditus  mAgni,  t^uArc  minus  honi  eos  hahenti,  quampam  >  vi- 

^uifaffcicntes.  nu.\. 
Bt  quare  melim  efi  ampliores  non  appetercnu.i, 
Bcncjicium ,  autEpifcopatum  idoneum  relinquere  oh  alium  maiorid  reditm, 

Jine  aliqua  caufaypeccatum  eji.nu.'^. 
CMutationesdignitatum,  Ddmonium,  &  mundu^  inquirendas  nohis prd- 

curant.nu.^. 
K^uaritia  non  eji ,  partcm  aliquam  congruam  redituum ,  neceptatihut  ve- 

rifmiliterfuturis  ohjeruarcnu.f^  j  o  i  o 


loo  AP  OL  OGl  A     LIBRI     DE 

^ecfue  velnumos  paulatim  congeme  magnif,&fiis  operihMi,&  quidttine 

jieridebeat.num.f. 
Tiemorsinopnanobisintercedat.nu.j, 

L  X  X  V I.  Monco,  ex  prxmiliis  etiam  infcrri:Prinio,  dccipi vulgus  cogitas 
j  grandebonumclTc.alicuiamplos  redicusccclefiafticos.habcre.  Primum,  quia 
magno  laborcopuseftadita  intcndendum  eorum  difpcnfationi^vu  obeosa 
Dei  gratia  non  decidat,retinendo,vel  infumendo,  vbi,quando,quare, &  quo- 
modo  non  debet.  Deindc,quod  rari  func  animi  fatisfortes  ad  refiftcndum  cen- 
tationibuscognatorum,&:amicorum,pluraquampareilpetentium,iuxtaiIIud 
cuiufdam  fub  mortcm  conquerentis.  Medici  abftulerunt  mihi  corpus ,  &  ani- 
mam  amici,vt  refcrt  Ludolphus,  in  vita  Chrifti,  par.i.cap.^S.foI.i.  Nec  impul- 
fionibus  mundi,qui  vt  plus  iufto  impcndamu-squafi  vim  quadum  inferr,&:  aua- 
ritix  conatibus,qua:  ad  retinendum  plufquam  oportct  impellit.  Prxterea,quia 
multo  facihus  eft  diuitiarum  fa:cularium  tl  dam  rationcm  reddere,  quam  eccle 
fiafticarum,  vt colligitur cx  mon. X X X  V  I IL  Et dominus  dc diuite laico lo- 
quens,dixit,Matth.ip.  &  Marc.io.  Difficilc eire  diuirem intrare in  regnum  Dei. 
Quod  latius  confirmes,per  ea  quae  de  paupertate  voluntaria  ad  vitam  xternam 
multum  opitulante,fcribitThom.Scc.i.q.i84iarr.5.  &  (f.Sccundo ,  non  elTe  tam 
prudentijc  confonum  quam  aliqui  exiftimanr,  quarrcre  ob  noftri  amorem  plu- 
res  reditus  eccltfiafi:icos,quam  fint  nobis  neccfT^ri  j  ad  hac  vitam  honefte  agen- 
2  dam.  Neque  fufcipere  etiam  fi  id  rogaremur :  quia  id  eft  appetere  multum  one- 
ris,  &c  parum  leuaminis.  Non  enim  efl:faci!e  habenti  magnosreditus  tribuere 
illos  folis  operibus  piis,  petentibus  eos  de  morc,&  importune  cognatis,&:  ami 
cis,arg.cap.Non  a?fl:imemus.i3.q.2.&  c.Peruenit.i.q.3.&  c.i.fefT.zy.  Concil.Trid. 
dereform.  Quin&riudicionoftronon  vacatidculpa,  faltemveniali:nificum 
verc  Deo  dicerc  pofTumuSjqubd  nolumus,  nequc  acceptamus  eos,faItem  prin- 
cipaliter,  ob  noftri  amorem :  fed  folum  ob  eius  fandlum,  vel  Reip.  obfequium, 
&  ad  impendendum  fuperflua  pauj^bus.  Alioquin  enim  finis  inordinatus  cf- 
fetjpcr  pra?di(5ta,&  confequenter  malum:quia  cuius  finis  malus  eft,  ipfum  quo- 
que  malumeft.cap.Cumminifter.i^.qu.^.cum  multis,quaeibi  nuperfcripfimus, 
poft  Thom.Prima.i.qu.i.art.^.m.elius  q.i8.art.(r.  QuaEr  omnia  plurimum  luuat  id 
quodCardinalis  Florcntinusdeterminauit  inCIem.Grariaf,de  rcfcript. Iicct 
plus  aliis  laxauerit  plurium  beneficiorum  obtinendi  facultatem ,  vno  eorum 
fufficicnte,  videlicct:ncmincm  pofle  illa  obtinere  vllo  modo,neq;  cum  difpen- 
fatione,  ncque  abfque  illa,nifi  eaconditionc,vt  non  thefaurizet  ex  eorum  pro- 
ucntibus,ncquc  indulgentiorem  vi(5lura,aut  faiflum  ob  id  adderet  maiorem.  Et 
quoniam  pcrmultihabebatplurabencficia,  quamadhonefteviuendumefrcnt 
necefTaria :  pauci  vcro  ^quam  expofitionem  Cardinalis  prajfatiobferuabant: 
dccreuit  fandum  Concil.Trid.fefT.i^.c.iy.de  reform.  vt  nullus  permittatur  ha- 
5  berenifivnicum,  quodfibifufficiat,beneficium.TertioncfciremeEpifcopo^, 
autecclefiarum  parochialium  rccStores ,  omnino  apcccato  excufarc,qui  hone- 
ftum  vidu  in  terris  falubribus  habeEe3,iine  alianeceflitate,aut  vtilitate  publica 
ftudentrelinqucrefuabeneficia,  eofolo  ^  minorisfim  rcditus&capiuntaha, 

eo 


REDITIBVS,      QjyJEST.     I.  loi 

co  folo  quod  fintmaioris.Prinio,qu6d  appetere  Epifcopatu  propterbona  illius 
tcmporalia,manifefte  cftillicitum,vt  probatThom.Sec.i.q.iSS.art.i.  Sccudo, 
propter ea qax in praccedenti  monito diximu';.  Tertio,  quia iura pontificia  (x- 
piusrenouata,rationeiuft:aidprohibuerunt,c.Mutationes.c.Scias.qugaguntdc 
Epifcopis,  &  ca.Non  oportet.ca.Peruenit.qua:  agunt  de  aliis  minoribus,  7.  q.r. 
quznefcioquarenocitauitSotusin  lib.j.q.fr.art.z.col.ij.deiuft.&r  iur.  Quibus 
aperteprxcipicur,  vtnequeauaritia,  ncquc  prxfumptione ,  nequevoluntatis 
proprix  caufajhuiufmodi  fiant  mutationes-,  fed  folum  neccftitate,  aut  vtilitatc- 
non  quidem  propris  crumcnac,  feu burfr,  vt eadem  decreta  aperte  fignificant, 
prjefertim  finis  d.c.Mutationcs.Quarto,qu6d  oues  cognitasvtiliusgubernare 
pofl^unr,  quameas,  quasnondumcognofcunt,  neque  fciunt  quanto  tcmpore 
ccgnofcent-,&itagratiusinfcruietin  eis  Domino,nifi  aliacaufaaliud  fjadeat, 
per  prffdidum  c.Mutationcs.&:  ca.Scias.  Quinto,qu6d  non  poftunt  impendcre 
fibi  luifque  plus  quampoterant,  cumfola  beneficiaminoris  vilorishabcrent, 
nifiea  ipfafintaltiorisdignitafis,&  honoris,per  prjcfatamcoclufionemcom- 
munem  principalcm  ,  cx  qua  hafc  infcrimusj&:  pei  didum  Cardinalis  in  Clem. 
Gratia:,derefcript.Scxto,quiafaltemhabentibusidonca  beneficia,  quibus  ho- 
ncftealipoflint,pcccatum  eftappetcreproptcr  fe  alciorcm  regendarumani- 
marum  locum,c.Qj.ii  epifcopatum.ca.In  fcripturis.ca.Clcmcns.S.quxft.r.tradic 
Thom.  rcccptusSec.i.q.iS^.art.r.  Araltiorisloci,  minorifqucrcditusbeneficia 
maius  animarum  onus  habcnt  frequcntius.  Vcrumcnimuero  ,  cum  hacc  ita  fcfe 
vere habcant,Dcufque  omr.ibus  pra:fcns extet,qui  per fe,& per  eius  fponfam, 
matrcmque  noftram  Ecclcfiam  fandam,  nos  ea  ipfa  cdocuit:  Diabolus  tamen, 
&  mundus,  proptcr  animi  n oftri  imbccillitatem,  nonnullos  proucdam  etiam 
jEtatcm  agetcs,in  hasvariasbencficiorum  mutationesnostrahunt  exagitatos, 
paulo  ininorem  curam  vt  eas  adipifcamur  adhibentes-,&:  vtinam  non  maiorem 
quamad  ajternam  gloriam  confequendaadhibeamus.Quarcnonpoftumnon 
laudareillum  Epifcopum  Italum,  qui  refertur  ante  paucos  annos  renuifie  traf- 
lationcm  fui  ad  opulentiorcm  epifcopatum,diccns,Cum  vix  poflim  impedere, 
vt  par  cft,rcditus  Epifcopatus  quem  habeo  tenuiorcsj  quomodo  impedam iufte 
illius qui oft"ertur  ampliores?  Quarto,  non  cfi^c auaram retentionem,  qua  me-  S 
diocrem  pccuniae  quatitatem  ncceflitatibus  venfimilitcr  futuris,  sgritudinum, 
litiumannorum  fterilium,  &ridgenusaliorum  ,prudcntcr  obferuamus.  iuxta 
dodrinara  Thom.Scc.i.q.ji.arr.^.Dixi  verifimiliter,contra  eos  qui  dicunt,fer- 
uarefein  idtempus,  quo  ccntum  fuerint  annorum,cum  tatumfint  adhuc  tri- 
ginta-jfiue  neptibuspaupcribus  ex  fratrefororcuecollocandis ,  quaenondum 
narar  funr, &  id  genus  aliis.Non enim  oportct  omnes  cafus  qui  contingere  pof- 
funt,confiderare.Tho.in  d.arr.^.ad  j.quajquidcm  minime  nos  docet  verapru- 
dentia,fed  potiuspufiIlanimitas,&:  auidalolicitudo  diuinxprouidentisparum 
fidentes  proponunt.Quinto ,  non  cfte  item  auaram  rctcntionem  illam  contra 
illud :  Nolite  de  craltino  cogitare,  Matth.  6.  qua  paulatim  cumularmis  id  quod 
necefiarium  eftmatrimoniisaliquot  piiscontrahendis,  aut  fabricandis  ecclc-  /j 
fiis,capcllis,collcgiis,  hofpitalibus  aliifuehuiufmodi  piis  ac  fandis  operibus. 
Eft  enim  viri  prudentis  ardificiis  pcrficicndis,etiam  antcquam  incipiantur,  nc- 
ceiraria  prouidc  pararc.iuxta  iJlud  Luc.  14.  Qui  vukturrim  xdificare,  prius  fe- 

N     3 


102  APOLOGIA     LIBRI     DE 

dens  computatfumpruSj&cne  infultetur  ei-,qu6d  coepit  ^dificare,&  non  potuic 
confummare.  Quamquam  profedo  etiam  in  hoc  cafu ,  perquam  commodum 
efTetjVtquemadmodum  fenfim  pecuniascongcrimus,  itaetiamaliquibuspiis, 
&  probatus  viris  catholicis ,  vnam,  atque  alteram,  inter  viuos  donationem  ir- 
reuocabilemfaceremusjadiedo  oncre  impendendiea  omniabona  in  hispiis 
operibus,qax  facicnda  deftinamus.  ElFet  tamen  prudentiaB,addereillis  claufu- 
lam,perquam  Iiceretnobis,aut  quibufdamahis-,quorumprudentixatquepie- 
tati  fidimus,  mutare  illa  in  aHa  opcra  pia,  fi  ahquo  refpedu  ilia  non  conueni- 
rent  tantum  quantum  aha.Donationes  autem  ita  fiant,vt  eas  minime  rcuocare 
poflimus,fed  vehmus  nohmus,  donataanobis  bonahis,  autiliispiisoperibus 
infumenda  neccfTario  pcrmaneant:  quia  mors  inopinafolet  bonapropofita 
impcdire.I.i.fF.decond.&demonri:. iuxtailkid-,  Nefcitis  diemneque  horam, 
Matrh.  i^.  Et  quxpiis  finibus  coaceruamus^pofTcnt  cederemalis.iuxta  illudj 
Exibitfpirituseius,&  rcuerteturm  tcrram  fuam:inilladieperibunt  omnesco* 
gitationeseorum,PfaI.i4^.Si  fortenequc  iure,nequc  taAo  interccdentc  morte 
teftari  polTemus  in  offendiculum  proximorum ,  auaritiam  mortuorum  inde 
coniiciendum,  vt  ante paucos annos cuidim  magno  Prxfuh  acddi[[e  vidimus^ 
qui  pccuniam  ingentem  collegio  ingenti  fabricando  congefTerat. 

SFMMARIFM, 

Bemficiarij ea ,  quAfAfcevmndodefuohoneHo  vi^ttt  detrahmt ,  faclunt 

fea.  mmero  \. 
'Bencfciarij fatlsfaciunt  erogando  ea  qu^fibifiperfant  qitihafcunque  paupe* 

ribiii,autpiis  operibus  qua  delegerint.nu.  t.&feq. 
Pauperes  qui  a  teHamentario  deligendi.num.^. 
Pauperefein  hoc  cui  profaa  decentia  necefferia  defant.nu.^. 
Pauper  effecitur  aliquis  nimiapatruifeuefratrisfelicitate.  nu.^, 
Pius  V.  Papa  mirifecum  hac  in  re  dedit  exemplum.  nu.  6. 
Benefeciarif  de  prouentibm  ecclefiaBicis  infamere  pofpintpro  libito  tantum, 

quantum  in  ecclefiam  fuam,  acpauperes  de  patrimonialibus  impendent, 

numero  7. 

LXXVII.  Moneoetiam  expraEmifTisinferri,  PrimojConcIufionem  no- 

'   ftram  minime  locum  habere  in  his ,  quz  beneficiarij  de  fuo  vi^ffcu  honefto  par- 

cius  viucndo  feruant,vt  fenfit  Thom.Sec.i.q.  185.  art.y.  &  exprimit  Maior  in  4* 

'     dift.24.c].i7.&  probant  Adrian.in  ^.de  reftitut.  q.  ii.  &c  Sotus  lib.  lo.q.^.art.j.de 

iuft.&  iur.quod  late  monito  XXX.  probauimus;  &:  probatum  iate  defendimus 

aducrfusprxfatumN.contrariummordicus  tenentem  inmonito  XXX  L  Se- 

cundojquodbeneficiarij  fatisofficio  noftro  facimus  impertiendo  ea  qua^  fu- 

*    perfunt,quibufcumque  pauperibus ,  quos  ad  id  elegerimusjtametfi  ca;teris  pa- 

ribus  pientius  efret(arg.i.Si  quisad  declinandum,  C.  dcEpifcop.&cIer.&  I.In 

ccclenis,eod.tit.}  crogareparochianis,  aut  inhabitantibus  locum,  vbi  fitum  eft 

bcneficiuni 


REDITIBVS,     CiyJESr.     I.  105 

benefidumj&pieiitiusdarepauperibus,autmelioribus,qu!virtutcprxIlaritio-    ; 
rese{revidcntur.arg.d.l.fiquis  &c.Pulchra.&cNonratis.8^.d!ft.Diximus,ca:- 
teris  paribus,eo  quod  vt  colligi potefl:,ex  d.c.Non  ratis.&: c.Eft  probanda.&^  c. 
Con{idcranda.&  ca.PuIchra.86^.difl:.aIiqua  ratio  patrix,  cognationis,amicitix, 
obfcquij  honefti,&  ahorum  fimiliia  haberipotcfl,  quoiuftc  nraferatur  cxtra- 
neus  indigena:,paupcrioriminus  pauper,  atque  meliori  minus  bonus.  Quauis 
VlricusrclarusaDionyfioin  Ubr.contrapluraI.benef.arf.il.  contrarium  dicar, 
nihil  ad  id  allegando-,qui  tamen  allcgare  poterat  legem  illam,Si  quis  ad  decli- 
nandam.C.de  Epifcop.&r  cler.  qua:  habet  id  quod  a  teftatore  pauperibus  relin- 
quitur,dandum  eftchofpitalifuilocijii  vnum  tantum  habetur;  &  fi  plura  rau- 
periori.  Etlicetealex  fublata  fitper  §.Siquisautcmpro  redemptione,  Auth. 
deEccIef.tit.col.5?.quatenusdchofpitali  loquiturrnoneft  tamen  fublataquoad 
illudquoddeccrnit  dcerogando  lui  locipaupcribus, vti  iinguIarisglolT.  ap- 
probata.c.Si  pater.verb.paupcrum,detcftam.libr.<$^.dcclarauit.  Ipfe  vcronon 
audcrcm  obftringere  ad  hoc  bencficiarios.  Primum  quidem,  quod  teftamenca- 
rius ,  fiue  cui  teftator  pauperum  ciedlioncm  commifit ,  eos  quos  vclict  eligcrc    ' 
ponetjCtiamfinoneftent  ex  eius  loco^iuxc.dodtrinam  loan.And.  Dom.Peruf. 
eommunem  fuocr  d.glcft'd.c.Si  patcr.Deindc,qu6d  ncque  D.Clcmcns  in  pr.xf. 
lib.de conft.Apoft.S.ca.^^S^.&Iib.i.ca.ifj.Ncque  vllustextus  habet  decimasim- 
partjridebere  paupcribus  loci  qui  cas  foluitrimo  iubct  eafdcm  clargiri ,  etiam 
peregrinis,&  aIienigenis.Tcrtio,qu6d  vctuscofuetudo,qux  cft  optimaleguni 
inccrpres.ca.CumdiIc<!\us,dc  confuer.&  I. Minime.fF.de  leg.  dcclarafte  vidccur, 
fatis  eft^cdari  pauperibus,etiam  fi  non  fint  loci  bcnefici  j.Qjiarto,qu6d  illi  glol- 
(x  tcxribufque,quorum  optimus  videtur.l.Qu2econditio.§.Cumita.ff;dccodif. 
&demonftr.in  quibusillafundatur,  rcfponderipoteftj  ea  haberc  locumin  te- 
ftatore,qui  tanquamhomopriuatus  loci  fuicohabitatoribuspropenfior  vide- 
tur.Nos  vero  loquimur  de  fanfta  matre  Ecclefia  CachoIica,qu?  cun6tos  mundi 
fidcles  fuos  rcpucat  filios.c.  Alma  mater,de  fentcnt.excommun.Iibr.^j.CIem.i.iii. 
princip.de  fumma  Trinir.Et  ita  non  tam  fpeciali  comple^flicur  amore,quam  te- 
ftator  eos  qui  in  vno  particulari  loco  cohabitant.  Qua  ratione  confirmatur  id 
'quod  di6i:um  eft,  nempe ;  gIoft".pr.Tmift'am  non  habere  locum  in  teftamentario 
€xccutorc,cuiteftatorpauperumeIe(^ionem  commifij&  ccontrario  per  illud 
di<flumhafc  refponfio  corroboratur.  Adde,  qu^dnemodamnat  eos  Pra:fulcs, 
qui  collegia  &  hofpitalia  nccefl[aria,Iitteris  difcendis,vel  pauperibus  excipien- 
dis ,  ctiam  cxtra  fuos  cpiscopatus  ardificarunt,  &  dotarunt  cx  reditibus  fuorum 
pra:iularuum:  nequcbeneficiarios,  quicognatos,vcIaIiaspaupercs  patrisefus 
longe  afuisbenehciisdiftantes,modeftecolIocanr.Tertio,infertur,qu6dben<i    4 
diftributum  intclligetur  id  quod  diftribuitur  cis,qui  hcet habeant  necefl^aria  ad 
vicamfcruandam-,non  tnmenadfcdccenterproluaqualitatefuftentandum,  vc 
rc<9:c  Diuus  Thom.Sec.i.q.  ji.art.^^.prarfupponit.  Et  Bart.in  1. 1.  C.  dc  facrofan. 
Ecelef.num.5(».exphcac,ambofrequentius  probari.  Et  apertiusCaietan.Scc.  2. 
quxft.43.art.8.quod  fatis  colligitur  ex  quibufdam  D.Ambrof.decretis,videIicef, 
.  ca.Confideranda.ca.Eft  probanda.&  ca.Non  fatis.ScT.  diftindb.  quod  nocandum 
eft  ad  cxcufacioncm  eorum  qui  cognatis,  &  aliis  carentibus  dotc  fufticien- 
ti.ad  nubendum  a:qualibus,vel  duccndas  xqOalcs ,  audaria dotium  in  idrc- 


104  APOLOGIA     LIBRI     DE 

•    quifita  Iargiuntur,&  aliorum  muIcorum.QuartOjinferturdubicarijVcrum  fra- 
ter,  vel  nepos  ex  fracre,  vel  forore  illius  qui  ex  humili  condicione  cooptarecur 
in  magnam  aliquam  dignicacem,qui  habebat  necciTaria  ad  fuam  decencem  fu- 
ftcncacionem,  ancea  quamcognatus  eiusfuilTcc  promotus.dicecurpaupcr ,  ad 
hoc  vt  ille  cognatus  tribuere  pofllic  aliqua  iuftc ,  h  non  habeat  canca  quibus  bo- 
norifice  in  eius  domo  confpiciatur.Nam  praedi<^um  concilium  Tridenc.  felT.if. 
c.i.de  reform.fignificacnonpolTcrquod  eciamantea  D.Ambrofiusind.  ca.  Eft 
probanda.  ibi,fubfidium  necefTicacis,non  camen  vc  ibi  dirioresfieri  vehnt,fen- 
fn-jSc  aperce  deccrminacMaior  in^.diftinA.i^.quxft.i^.  facisforci  argumcnto 
frecus.  Nobiscamen  videcur,  quod  huiufmodi  Prxlacus  poceft  dareiufte  cali 
fracri  autnepotiplus  aliquantum,quofeitatra6tet,  vt  aprudentibus,  rehgio' 
flfque  viris  non  habeatur  minoris  poft  cognaci promocionem  quam  ancea.Eius 
enim  dignicas  efiicic,vc  illi  maiorcmneceflicacc paciancur,quam  ancea-,  &  quod 
non  habeanc  neccftarium  pro  ftatu  fuo,qui  pcr  augmencum  ftacus  cam  proximi 
cognati  aliquancum  creuic.Etdccec  vcquicaufamdamni  dac,idrcfarciac.arg.c. 
fin.de  iniu.&:  l.Qui  occidic.tf.  ad  legem  Aquiliarn.Sed  non  cft  illis  dandum  tan- 
tum  ,  quancum  vt  plurimum  petunt-,  ncc  tantum  qao  fupcrbi,  otioli ,  vitiofiue 
fiant.Et  quia  certum  eft^pofte  illis  dari  tantum,  quantum  extraneis  eiufde  qua- 
litatis,idquodetiamprardi6tum  conciIiumTrident.fenfit  in  d.c.i.fefl^i^.  dc  re- 
form.coduceret,  vt  huiufmodi  Prxlacus  vteretur  eorum  miniftcrio  in  ncgotiis, 
&  officiis  in  quibus  lucrifacientes  id  quod  ab  aliis  lucrifieri  potcrat,  honeftc 
vitam  agercnt:  quodfi  id  facerenollent,  obeorumculpamfinefua  deftituere 
g    poftet.Quod  totum  approbare  vifus  eft nuc Beatiflimus Pacer  &  D. N.  Pius  V. 
aflignando  pro doce  cuidam  nepci  fua:  miUe  quingentos  aureos,  additis  poftea 
magno  rogatu,vt  fcrtur,aliis  quingentis,  exemplo  raro,mirando,  camque  fan- 
7    diflimo  Papa  digno.Qutnto,infercur-,qu6d  eciam  iufte  expefum  dicecur,  quic- 
quid  Prselacus  expenderit  ex  prouentibus  fuis  in  eum  qui  non  eft  pauper ,  Ci  dc 
patrimonio  fuo,fiue  de  acquificis  induftxia  fua,tantundem  ad  vcihcacem  Eccle- 
(ix  C\ix  expendcrir,vc  aic  Gracian.in  §.Icem,fub  c.Iniuflum.ii.q.i.per  c.fequens. 
Siquis  qualibec,  eciam  mediace,  vcdefendendofuam  eIe6tionem,vel  prouifio- 
nem.c.Vc  praecericjE,de  cledt.qualesruncimpenfaefadaein  hcigando  fuperfuo 
iufto  iure,vtibinotatur.IIIuditidem  quodinhoneftam  acdccentem  hofpita- 
htatcm,arg.c.De  monachis,depra:b.&  §.i.4i.diftin<a:.&  c.i.8i.diftin<5t.&  ilhus 
Ciceronis  hb.i.ofli.Decorum  valde  eft,patere  illuftribus  hofpitibus  domos  vi- 
rorum  illuftrium.Illud  item  quod  in  conuiuium  honeftum  ca.  Conuiuia.44.d1ft. 
aut  in  necenicacem  eius,quiea  quibus  indigec,nonpoccftaUundehabere,q^uac 
ipfum  non  decec  ei  vendere. 

SVMMARIVM. 

leneficUrtj nequeum  infimereobfaUmliherditatemjnechumanam  amt 

citiam.num.i, 
Tojfunt tamen  in colligendos  honefte  hoJ}ites,qui eorum  tccleftjtvelhemfi- 

cio^rode(fevaknt,numx. 

iMiniliemn^ 


R  E  D  I  T I  B  V  S,     Q_y  .£  S  T.     I.  loj 

KMt^naflerhmfanEf/x  MarUa  Paularilaudatum.m.i. 

Benefctarius  fecttfaris  fnt^fl  cuiltbct largiriid qugd meretur oh  maioraob' 

fequiA,quam  cjii^efuum  beneficium  requirit.  nu.  ?. 
IntclU6tus  illius  Pauli :  Presbyteri  qui  benefrdjunt,  drc.nu.4. 

L  X  X  V 1 1 1.  MoneOjintuIifTc  etiam  primo,  quod  fola  liberalitas,  aut  ami- 
citia  humnna  non  fufticit  ad  huiufmodi  fumptus  iuftifkandos.  Primo,quia  hoc 
non  facitvtopn<iiIladlupiumperdi6tainmon.XX  I  X:  Secundo,qu6d  fan- 
(StumConcii.Trid.inftir.i^.c.i.dercfor.omnino  prohibci  Epifcopis,5i:  quibuf- 
cunque  bcnctici;:riis  cccit  liallicis ,  etiam  fi  fint  Cardinales :  ne  confanguincos 
&f:anuliarcs  fuos,nififueiint  pauperes,deecckfiafticisprouentibusextolIant. 
Id  qucdolim  ftatueratfcxtafynodusrelata  in  c.  Quifquis.iz.q.i.  &concil.To- 
ler.tn  cap.Dcccnter.Sjj.dift.quin  eos  vchcmentcr  monct,vtcarnakm  erga  fuos 
aftedtum  cx  animis eucllac, vti  radiccm  &  origincm  multorum  maIorum:quod 
coihgii ur  ex  glof.ad  undVo  rcx.c.  Perucnit.i.qu.j.quod  non  bceret,fi  liberalitas 
&  humana  amicitiaii.ft.  m  dandieis  caufrm  conftirucret.  Sccundo  infcrtur, 
quod  ex  hoc  inferunt  aliqui ,  non  efie  bcne  impenfum  id  quod  in  quibufdam 
Ecclchis  &  monaftcriis  impenditur ,  hofpitio  fufcipiendoaliquotconfangui- 
neos,nciuiccon(ukos,aut  nobilesperea  tranfeuntes,aut  in  ipfaperaliquot 
diesanimigratia  fefe  recipicntes.  Nobistamcnfempervifumeftcontrarium; 
quia  illa  non  eft  pura  Iiberalitas,qu2e  confiftit  in  pura  donatione,  de  qua  in  I.i. 
ft.dc  donat.Imo  donatio  ob  caufam,quar  non  eft  pura  donatio,  iuxta  praefatam 
I.1.&  totum  tit.ff.de condift.cau.da.  &  C.de  cond.  ob.cau.  Tum,  quia  eft  artifi- 
cium  acquirendi,&  conciliandi  voluntates  eorum  qui  fouerunt,  aut  fouendi  po 
teftatem  habent  corum  iura,&caufas  in  iudicio,&  extra  illud:&  ita  faltem  me- 
diate  fit  in  Ecclefi^  vtiIitatem,dummodo  ita  fiat,vt  abfit  cpularum  curiofarum, 
velimmodicarum,&  vinorumnimiaexuberatia.arg.c.Acrapula,dcvit.&hon. 
c.EccIefiaEr  principes.^y.diftinc.  Ncc  cum  ab  omni  fpccic  mali  cauendum  fit.i.ad 
Thcir.^.&  c.Cum  ab  omni,  de  vit.&  hon.  fignificent,  non  tanti  habcrc  pauper- 
tatis  ftatum  qucm  profcfli  tuerunt  quam  diuitiarum,quem  deferuerunt  per  vo- 
lum  paupertatis ,  quod  (e  protendit  ad  renunciationcm  omnium  bonorum  Cx- 
cularium.  Tho.  Sec.i.q.iS^".  arr.y.ad  4.  Et  nitentcs  quncrere  honorcm  tempora- 
lem  quem  effugerunt ,  vtdocec  ibidcm  vterqucThom.  non  amittant  fpiritua- 
lem,quem  procurare  tenentur.  Ne  item  hofpites  quos  idificarc  debent,  bono 
exempIotemperantiar,modeftiar,abftinentiar,acfobrietatis,vitiiseiscontrariis 
otlcndant ,  &  ita  abcanc ,  reprobantes  magis  immoderatam  eorum  cxhibitio- 
nem ,  quam  approbantes  moderat  ,m  ipforum  hofpitalitatem :  in  cuius confir- 
mationem  ibidem  hxc  addidi :  Hodie  odkauo die  luii j  anni  ^66.  m  hac  fan<3:if- 
fima  ordinis  Carchufiani  domo  fandkjc  Mnri.T  a  Paular ,  qua: eft  Cffleftis  imaga 
in  charitarc,rcligione,tranquillitatequc ;  vbi  mihi,cum  ad  eam  Mantua  Carpen 
taria fiue  Madnd  pene  morfuus,dclatus  eirem,Virgo  mater  eius  patrona,in  ter 
tium  diem  priftinam  lalutcm  impetrauit ',  hoiu  ipfius  feruorum  &  dominorum 
meorum  ineacommoraciuminterceflionc.  Hodie,inquam,Iegensran<Slaseo- 
rum  confticutioncs,quibus  in  tanta  pcrfcdionc  tota  Carthufiana  congreeario 
confeiuaturjvna  inueni,  cuius  excmplum  hicpofitum,  ca<^ua:di^2  funt,  vnice 

O 


lo^  APOLOGIA     LIBRI     DE 

probatjfcilicctjin  j.compoli. cap,(5".Hofpitibuscum  adnos  veniunt  l  autper 
nos  inuitantur  ad  conuiuia ,  non  miniftrentur  nec  prarparentur  diuer  fa  &  cx- 
quifita  cibaria,  ex  quibus  &  rcligioli ,  Sc  fsculares ,  imo  etiam  &  ipfi  hofpites 
fcandalizantur,&:  grauarunvnde  duobus  non  curiofe  prarparatis  ferculis,  cum 
coquina^cafcOj&frijdibusdcbcntcirecontenti,  nili  tanta?dignitatis,&c.  Pro 
quo  faciunt  c.Non  fatis.&  c.Pulchra.8<j.dift:.  Tertio,  infertur,  quod  pro  noftrac 

3    conclufionis  limitatione  reneri  poteft  opinio  lo.Maioris  in  ^.dift.i^.  col.^.fci- 
licec  •,  beneficiarium  non  magis  mortalitcr  peccarc  expendcdo  prodige  de  fuo- 
riim  proucntuum  parre,quam  merentur  eius  labores,&vtilitas  quam  affcrt  ec- 
clcCicc  Dcl,  vkra  mcdiocre  fcruitium ,  quod  eius  beneficium  rcquirir :  quam  ex- 
pcndcndo  dcportione  cuius  eget  ad  necefTariamfui  fuflicntationcm  ,  dequa 
mon.  LXX  VI.  d;€lumeft.  Primoquidem,quia  legcnaturah  diuinaquedi- 
gnuseil:  operarius  mcrccdc  fua,Luc.ii.ad  Corinth.9.&  c.i.i^.q.i.Dcinde  quod  Ci 
vniuerfaiis  Ecclefia  cmnes  ecclcfiafticos  prouentus  in  vno  cumulo  haberet ,  & 
fcruicntibnseisfatisfaceret,  vnicuiqucdeberetpromeritotribuere,tribuendo 
plus  ei  qui  pjus  mercrerur.  Tertio^qubd  certum  eft:,  clcricum  cui  ecclcfia  darec 
de  (ua  menfa  trecentos  ducatos,eo  quod  labor  eius,6c  commodum  quod  ei  ad- 
ferr^eosmerenturjpofletdc  ilIisomnibuslibcredifponere:quoniamc(rcntbo- 
na  per  induftriam  cius  acquifita , qu.x  funt  ei  patrimonialia,  &  ab  onere  bono- 
rum  eccIefir.ft:icorum  hbera.c.  Quia  nos,de  tefta.  8c  c.Epifcopi.ii.q.i.&  di<ftum 
eft,fupra  mon.  XXII.  etiam  fi  centum  ei  fufficcrent  ad  vitam  honefte  tranfi- 
gendam.  Qua  ipfa ratione,  viderur,  quod idem facere poreft de  rreccntis duca- 
tis,qui  redeuntexeiusbeneficij  fruftibus:  quamuiscentumex  illis  fufficcrent 
ipfius  honefta:  fuftentationi ,  fi  obfequia qux  facit, prscer  ea  quibus  obftridus 
eil^id  merecur.  Poftremo,qiiod  illud  Apoft.i.ad  Timoch.y.  Presbyteri  qui  bene 
prxfunt,duplici  honore digni  habeanfur,maxime  qui  laborant  in  verbo  &  do 
<i^rina.  Quamquam  a  nonnuilis,  pr.Tferrim  ab  vtroque  Thom.  in  d.c.f.i.ad  Ti- 
moth.intclligatur  dcftipcndio,&  reuerentia:re(5te  taracn  intclligi  poteft  dc 
duphci  vel  maiori  faIario,vt  Gclafius  in  c.Confuluic.y^.dift.&glof.tolemnis  ex 
eius  di(flo  coiligif,  presbyteros  plus  falarij  recipere  deberc,  qua  diaconos;  plus 
autem  hos,quam  ahos  minorcs :  id  qucd  optime  in  Epifcopatu  Palentino  per- 
penfum  reperitur.  Cuiusreirarioeft,  quod  presbyrerimagisoperanturin  Ec- 
clcfia,pr3:cipue  fi  concionetur,(S<:  doceanr:ita  vt  nobis  fateri  Iiceat,qu6d  fi  duo 
habeantfinguIabeneficiatrecctorumducatorumredituum^ambopoiTuntpro 
libitoexpendcreid,  quod  illisaJfe  honeft:e  fuft:entandumopuseil,boniviri 
iudicio,etiam  fi  iuis  beneficiis  plufquam  mediocrirer  non  inferuiant :  fingamus 
id  afccndere  ad  centum  &:  quinquaginta :  quo  ad  fuilentationem ,  iam  fi  alter 
eorum  non  magis  inferuiat  quam  omnino  tenetur:alter  vero  multo  magis,  au- 
diendo  conftiTiones,concionando,  docendo,  vifitando  infirmos,  confolando, 
pacis  &  aliorum  huiufmodi  curamhabendojpotcrithicrc<5l:eexpendere  tanto 
plus,  quantum  eius  feruitia  fupererogaroria  pro  viri  boni  iudicio  merctur;Me- 
ritis  enim  inarquahbus  inazqualia  prarmia  debentur.  Thom.Prima  1.^.47.  art.7. 
ad.^.Ecgratiamaiordatur  vni,quamali;.Prima  i.q.iu.art.^.qua:  fi  aliacentum 
&  quinquaginta  valuerint,  pocerit  is  de  toto  fuo  reditu  pro  fuavoluntate  di- 
fponcrc,  nil  plus  de  illo  pauperibas  erogando,  quam  laicus  alius  de  fuo.  Qux 

conciu 


REDITIBVS,     Q_V^ST.    I.  ,07 

conclufib,conrolanseft,&mcitans,addenrqueeiscalcaria,quimagnosproucn 
tus  habent,  vtoperarij  quoque  magni  /Int  in  vinea  Domini. 

SVMMARIVM, 

Betfefciarini  mn  AmittitjuesjruStm^eofolo  quodmaU  viuitycontrd  Adrix» 

mmynec  etiam  non  celebrando  horas  amittebat  vfque  adConcilium  La- 

teran.nu.\. 
Benefciarij  minores,  medioctes.O'  Epifopi,  quo  ad  hoc/equales.nu,i, 
TrouentM  item  diflributionum,&  alij.  nu.}. 
Ordinatum  ad  augmentum  religionis ,  non  debet  operari  diminutionem, 

num.^. 
Benefciariuipro  voluntatefua  dtjponit  de  rebu4  qudftlsfti  ordinu  ratione, 

puta,per  confefiones,drc.  nu.^, 

LXXIX.  MoncOymeetiamintuIifTehxcalia.  Primoquidcm-, quoddura 
nimium  videtur  opinio  Adriani in  4. de  reftir.q.i^.col.^.  fcilicet ;  quod  benefi- 
ciarius ,  qui  male  viuit  aflidue  Deum  ofFendendo ,  fui  bencficij  fru<Slus  amittit, 
eofque  reftitucre  tenetur,  quomodocumque  iliis  vtatur.  Durior  vero  illa  Car, 
Alcxan.in  fumma.ii.  q.5.  videlicet :  quod  eos  amittit  pro  rata  tcmporis  ille,  qui 
malam  vitam  agit  interdum ,  &  fi  non  ita  viuit  aHiduc :  quoniam  vcrius  exifti- 
mamus  eos, dummodo  titulos  habeant canonicoSjfuafq-, horas  ceiebrent,  non 
amitterejimo  de  illis  legitime  viuere  polTc.  Primo,qu!a  nequc  tcxtum,  neque 
"rationem necelTariam  habent,quo  fuam  probent  opinionem.Deinde,qu6d  le- 
gibus  quas  illi  citant,refponderi  poteft,  quod  neque  caufa  totalis,  ncque  etiam 
magis  prafcipua  qua  eos  acquirit,eft  bona  vitajfed  titulus,&-  officium  diuinum, 
quod  potiflimum  confiflit  in  horis  canonicis  pronunciandis ,  quae  appellantur 
penfum  feruitutis  in  c.  Presby  ter.5)i.diftindl.&  cap.i.decelebr.  milT.  Poftrcmo, 
quiacommunis  opinioPanor.&raliorumincap.i.de  ceJebjiiiiraflSrmar,  quod 
ante  Lateranen.conciI.coa(^um  fub  lulio  1 1.  &  continuatum  fub  Leone  X.fclT. 
5).§,Statuimus,quem  cxplanauimus  in  rcper.cap.Quando,de  confccr.diftin(Sl  j. 
cap.y.a  nu.51.non  amittcbat  fru(5tus  ille  qui  non  pronuciabat  horas  canonicas: 
imo  neque  poll  illud ,  qui  non  pronunciat  intra  lex  menfes  ab  eo  habito ,  vt  in 
prarfato.^.StatuimuSjIlatutumefi:.    Atconftateum  qui  easnon  pronunciar, 
male  viuere.  Att amcn  ram  integrorum,& doc^orum  virorum  opinio  notanda 
cft,adretrahendumafuis  vitiiseos,quipaIara  eisvtuntur.    Prieterea  intuli,    2 
quod  quantum  ad  hoc nihil  intcreft  inter  Epifcopos,  &  Rc<5loresjatquc  Prio- 
res,&  Parochosi ncc inter  hos,&: canonicos,  &  portionariospec  inter  hos,  Sc 
cape!Ianos,aIiofouefimpIicesbeneficiarios:quamquamaIiterfenfitCaiet.Sec. 
i.qua:ft.i8^.artic.7.contraquemetiamDominicusSotusprudcnterdixir,hb.ia 
qu.4.art.5).de iuft.  & iur. quia m  omnibus eadem ratio  milirar, cum  omnes fun- 
dati  fint  in  bonis  ecclefiafticis ,  qu2 lefu  Chrifti  patrimonium  exiftunt  v  &  in 
omnibus  locum  habent  ea,  quibus  di6ta  communiSj&  noftxa  conclufio  nititof . 

O     2. 


idi  A  P  O  L  O  G  I  A     L  I  B  R  I     D  E 

Conciliumque  Trid.fcfT.z^.cap.i.de  reforra.  non  folutn  prohibet  Epircopis,re<i 
etiamc£Eterisbeneficiariis,nefuosconranguincos,  &famiiiares,deprouend- 
bus  ecclcfiafticis  diuires  efficianr.  Addo  intelligendii  efle  id  quod  fupra  de  pcn- 
fionibus  dixi ,  de  illis  quar  dantur  in  titulos  beneficiarios ,  vel  in  titulos  perpc- 
tuos  quafi  beneficiarios-,non  autcm  dc  illis  qua:  dantur  in  ftipendium,  &  fubfi- 
dium  impenfarum  in  aliquod  teropus  Nuntiis ,  Legatis,  Cardinalibus ,  Sc  aliis 
familiaribus ,  vei  alia  ncgotia  gerentibus :  alircr  quam  conftituendo  eas  fuper 
2  beneficiis rcclcfiafticis, vtdiximus fupra mon.  X X X I IL Intulietiam, quo ad 
hoc  propoficum  nihil  refcrre ,  Ci  prouentus  quxrantur  ex  quotidianis  horarum 
diftributionibus,  aut  ex  communi  cumulo,  quem  grofTam  appeliant :  quicquid 
fentiat  glof.Gulielmi,  verb.confueuit,  in  Extrauag.Sufcepti,  ne  fede  vac.inter 
communes.  Primo,  quodaliabonorumquajrendoruratio  conftitutapereumj 
qui  ipfa  rccipir ,  non  porcrt;  mutarc  finem  ob  qucm  ilia  ei  data fuerunt  ab  aliis 
I.I.&  I. Lcgatam.fF.de  adminift.rerum  ad  ciuit.pcrt.&  Clem.  Quia  contingit,de 
rehg.dom.DeindCjquoddiftributiones  fubrogantur  illicumuiogroiBci&fub-. 
rogatum  habcre  debet  qualitatem  illius  cui  fubrogatur.l.Si  eum,§.Quiiniuria- 
rum,ff.Si  quis  caut.  &  c.Ecclefia?  Sandtx  Marix,  vt  lit.pen.  Tertio,  quod  Aatu- 
tum ad  vnum  finem,contrarium  illi operari  non debet,  l.Legata inutiliter.fF.de 
adimp.leg.&  c.fi.de  verb.fig.At  finis  in  quem  inftitutum  efl  in  multis  Ecclcfiis, 
vt  prouentus per  diftributiones,quxrantur,  efl:^  vt clerici magis  obftringantur, 
fiantque  rcligiofiores  quam  cfTent ,  fi  eofdem  aliter  quarrerent :  &  conlequen- 
ter  non  debet  maiorem  licentiam,&  minorem  rehgionem  in  iUis  operari,qu6 
Iiberius,&  minus  religiofe  de  iUis  difponere  valeant,quam  antea,quando  qux- 
rebantur  ex  cumulo communi.  Poflremo,  quodnihil  obftat.c.i.de  cler.  non  re- 
fid.Iib.^T.quo  nonnulli  nituntur,ob  id  quod  fuperius  in  mon.  X  L  I II  I.ei  eft  re- 
fponfum.  Infuper  intuli ,  quod  didtae  conclufioni non  eft  locus  in  eo  quod  cle- 
rici  ratione  fux  dignitatis  clericalis,exira  fuorum  bcneficiorum  frudus  lucran- 
tur  jpura,per  mififarum  ceIebrationem,aut  pcr  officium  capcIIanorum,&c.quia 
iIlafuntbonaquafipatrimonialia,qujE  inhoc2Equanturpatrimoniahbus,vtin 
mon.  XXII.  probatum  eft.  Idemque  fentimus  nos ,  de  eo  quod  lucrantur  ob 
confefIiones,officia  diuina,ftipendia pulpirorum,coaciones,fiue  Capellanias, 
&  Vicariatus  j  fiue  fua  beneficia  obftringant  eos  ad  id,  liue  non,  ob  ea  quac  ibi- 
dem  di(5ta  funt. 

SVMMARIFM. 

PuUtm  ijuidam  mAgnm  htiius  condufionis  magnu  dedlt  exemplum.nu.i, 
Benefictarius  defuo  henefcio  viuere  fotefi ,  &  aliafuabona  feruare  cuicun- 

que  voluerit.nu.i. 
Benefciariusy&  Penfionarius  quo  adhoc  mn  dtffcrunt.  nu.^. 
Remedtttm  ordinarium  vtiliusquam  extraordinarium.  nu.$. 
Beneficium  regulare  numquam  fsculari  collatum  efi jneque faculare  regulari 

in  tttulumfidin  commendamfic.nu.^. 
Tantum  tamen  authoritatis  habent  Commendatarij ,  quam  tituhres.nu.^. 

Religio 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Qjy  JEST.     I.  ,op 

Eeligiofusji  &  quiddmpteft^de  eo  quod  parciu^  viuendo  Yeliquum  fAcit. 

numero  6. 
Reltgicfin  donarepteft  concefionefeu  confuetudine  iuHa.  num.j. 

LXXX.  Mor.co,me  etiam  ibidemintuliflc.PrimOjqubdinfigne  cxeplum, 
&imirationcdignumfuitillu(l,quodquidampater  Dominicanus  valde  vcnc- 
rabilis,&:  permagnus  concionator,qucm  nos  cognoui mus,exhibuit.Is  Prxlato 
cuidam  primario  morti  proximo,qui  rupellcdtilcm  ruam,&:  aciiones  m.ulti  va- 
loris  vni  nepoti  fuo  legauit ,  duabus  vel  tribus  horis  antcquam  moreretur,  di- 
xit ;  quod  ea  de  caufa  fola damnaretur ,  nifi  fibi  confulercr;  &:  Prarlatus,  vti  vir 
fingulari  virture pra:ditus,rimore  tremens,de  rcmedio  eundem  confuluit:  quod 
cum  inrellcxifrctjConucrtit  illiid  legariiin  aliudpium  opusiIIull:re,quodetiam 
hodiein  cinitatequadamprimariarcfulget.  Cuius  fimilia  qua;dam  ad:a  funt, 
nobisconfuIcntibuSj.-inonnulIisbencficiariis  ;qui  alioqui  fuosconfanguincos 
dirandicaufadamnati  fuifTcnnnam  id  cfFugerencquibant,etiam  fi  veraeircc 
opinio  aliquorum ,  qui  dicunt  eos  non  teneri  ad  rcftituendum  ea  ,  quae  in  vfus 
profanosexpcndunt^Iicetmortaliter  peccent:  quoniam,cum  ipfimetfateacur, 
mortaliter  peccare  illos ,  qui  fic  cxpendunt ,  morientes  huiufmodi  legata  non 
retra6fc3ndo,qux  rctradlarc  poterant,non  fatis  poenitebat,  &  diabolus  eorum 
animasrapuifl'et.c.Firmiflime.i^.q.r.ca.Omnis,dcconfecr.difl:in(5l:.4.&  harrcdcs 
eorum  bona,parumde  ipforumpcenisindolcnrespoflidcrent.  Adhaecintuli, 
quodvehementerconfolarur  beneficiariosilludlnnocentij ,  ab  omnibus  ferc 
approbarumin  c.Epifcopus,deprarb.&  inc.Quoniam,ne  prxlat.vic.videlicet: 
^uod  cmncs  viuere  pcflunt,  atque  capere  deiuis  prouentibus  ecclefiafticis, 
quanrum  ad  congruam  eorum  fuftcntationem  opuseft-,  &  feruarequibus  vo- 
lcnt  fuum  patrimonium ,  cumeius  fru(5libus ,  quar  communis  eft  opinio ,  quam 
etiam  fequitur  Dcc.in  d.ca.Epifcopus.licet  in  c.PoftuIafti,  de  refcript.alitcr  di- 
xifler^quamque  nos  multum  ampliamus  contra  prxfatum  N.fupra  mon.X  X  X. 
Eadem  ratione,quamuis  illinon  idpenituscxprimant,idem  facerc  poflfunt  de 
iilis quae  confequuntur  ex  quacumque  induftria  fua  litterarum,  munerum  ,  ne- 
gotiorum,  legationum,  cotra(Sluum,acdonationum,  &aIiorum  modorum  non 
pertinentiumadeorumbeneficia,nequebona:quiavtdi(3:um  fuit  in  prarf.  lib. 
quxft.i.  num.y.  &:repetitum  fupra  monito  XXI.  omnia  huiufmodi  funt  eis 
perinde ac  patrimonialia.arg.ca.  Quia nos ,  de  teftam.&  c.  Epifcopi.ii.  quarft.i. 
Infuper  intuli,  id  ipfum  quod  di^fbum  eft  de  beneficiariis  ecclefiafticis,  dicedum 
efle  depenfionanispenfionum  ecclcfiafticarum,quas  PontifMax.conftituere 
folcnt  fuperfru(5libus  ahquorum  Epilcopatuum,&  aliorum  beneficiorum,  ad 
vitameorum;&quas  alij  Prxlati  ad  vitambeneficiariorum,  videlicet-,  quod 
quicquidinde  fupereritillis, defumptoeo, quo  ipfi  pro  decenti  eorum  ftatu 
egent,tenenturexpendere  in  pauperes,aut  aUapietatis  opera.  Primum,  quia 
restranfeuntcumoneribusfuis.c.Exlittcris,de  pign.ca.PaftoraIis,dedec!m.& 
I.i.C.de diftr.pig.Et  fummi  Pontifices,&:  alij  non  abfoluunt  ab  onere  cui  fubia- 
cent  fru(5lus  bcneficij ,  ncmpe  ;  vt  ca  qua:  fuperfunt  pauperibus ,  aut  opcribus 
pictatis  erogentur  co  folo,qu6d  iubeanr,  vt  alius  qui  non  fit  beneficianus ,  cos 

P     3 


iio  APOLOGIALIBRIDE 

ad  fui  ruftentarionem  accipiat.Secunclo,qu6d  concefllo  pcnfionum,pIus  effice- 
re  non  debet,quamVellet  ille  qui  concedit  eas,arg.I.Non  omnis.fF.de  reb.ctcd, 
&l.In  agris.fF.de  acq.rer.dom.&  fummi  Pontifices  in  fuis  diplomatibus  appo- 
nere  confueuerunt,  quod  easconccduntproalimentis,vtcommodiuspen(io- 
narijpoflintfuftentariipalam  (ignificantes,nollevteas  prodiganr,  arg.§.r.42. 
didinCt.Sc  §.i.44.diftin6t.Tertio,quod  remedium  ordinarium  fauorabilius  eft, 
quam  extraordinarium.glofT.folemnis  &  pen.Clem.i.de  ofF.ord.l.In  caufx.i.fF, 
de  minor.Atredituspenfionumeft  extraordinarius.Cumergo  rcditus  benefi- 
ciorum,licet  fitordinarius,adid  oneris  teneatur,nonc6uenir,  vt  penfioncsflnc 
immunes ab  eo. Quarto,quod  ei qui  minus meretur,n6 debet  plus  dari.arg.§.l. 
Inftit.de  iuft.&iur.&l.Iuftitia.fF.cod.tit.Etminusmereturp£nuonarius,quice- 
lcbrarenon tenetur  officiumdiuinum,  vt  late  tradidimus  inca.  Quando,de 
confecr.diftin(5t.i.c.i7.num.i4.neque  feruire,quam  beneficiarius,qui  vtrumque 
facir.Quinro,q'j6d  quicontradixerit,a:qucdiccre  debet,  quod  fi  fummus  Pon- 
tifex  vni  concedcret  centum  feu  ducenta  millia  ducatorum  in  pcnfionem,pof- 
fet  isdeillisin  vita,&  in  morte  difponerc,tanquam  dc  patrimoniofuo:quod 
arationedifTentaneum  eft,&  abfurdum,  &idco  non  diccndum.I.  Namquod 
abfurdum,de  oper.lib.ca.  Dudum.z.de  pratb.libr.<S".  Confirmantur  hxc  per  Ex- 
trauag.Pauli  III.  cuius  tenorem  inferimus  prarf.Commentario.ca.  Non  liceac 
Papae.iT.q.z.per  quam  dcclarat  ea  quae  clencus  de  huiufmodi  penfionibus  quac- 
rit ,  effe  cenfenda  dc  fpoliis ,  qus  debentur  Papae  poft  mortcm  clerici  ea  quar- 
rentis;&conftatpatrimoniaIia,vel  quafi,noncfrc  cenfendade  illis.Liceraliud 
arbitrerefTedicendumdefalariis,  velfubfidiis  impenfarum  voluntariis,  qune 
folet  Papatribuerefuis  Legatis ,  &  aliqaot  Cardinalibusindigentionbus.  Ec 
etiam  Epifcopi,&aIijPraeIati  aliquibusaliis,  vt  dercrminauimus  fupramon. 
XXXII.  Pmer  hxc  cito  tcxcum nouum,& fingularem in  Extrauag.SandilK 
D.  N.Pij  V.ajditaanno  15«? 7.  3.  Kal.  Scpt.  quametiamreferoad  litteramin 
d.comment.c.Non  Iiccat.ri.q.i.quscduminfenfudire(5to  diffinit  ea ,  qus  fu- 
perfuntclcricis  penfionariis,non  habentibus  penfiones  excedentes  valorem 
triginra  ducatorum  ,  nonefTecenfenda  fpoliapertinentiaadCameram  Apo- 
ftolicamifedcomputandaeffe  inter  panimonialia,  vel  quafi  patrimonialia. 
Clare  in  fenfu  conrrariodiffinit,  eaquac  fuperfuntpenfionariisde  penfioni- 
bus  maioris  valoris effe  computanda  inrer  fpolia:  &  ita  inter  ea,  qua:  non  funt 
patrimoniaIia,neque  quafi  patr:monialia:de  quibus  illis  pro  hbito  difponere 
iiceat,quod  ibidcmlatiusrepeto.  PriEterea  intuIi,quod&fiSedes  Apoft.fem- 
pcr  obferuauit  illamregulam,qu3fColIigirurexca.Pofreffiones,de  reb.eccl.ca. 
Inter  quatuor,dereIig.dom.c.Cumdebeneficio.&c.Cum  fingula.§.  Prohibe- 
mus,de  praeb.lib.(j.videlicer,reguliria;  regularibus,  &  faecularia  fxcularibus,  in 
non  conferendobeneficiii  regulare  farculari,  necfxculareregulari  inrirulum, 
nifiiantum  incommendamadvicam  :vtrique  tamen  itadifponerepofTuntde 
fruftibus  commendarum  beneficiorum  per  fummum  Pontificem  ad  vira  conv- 
mcndatorum,ficur  defrudibus  beneficiorum  in  ritulumcollatorum,  pro  coiv- 
uenienti  fuafuftentationc,dando  fuperflua  pauperibus.  Primum ,  quod  in  ipfis 
diplomatibusPontifex  Max.  illisconceditfacultateminfuos  ipforum  vlusex- 
f   pendendi.  Deinde,qa6d Comraendatarius  tantura  iurifdi^ionis  &  authorita- 

lis, 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_V  JE  ST.     I.  m 

tis habct in  adminiftratiohe  bcnefici j  comendati  ( pr ajcipuc  per  fummum  Pon- 
tificem  ad  vitam ,  alienandi  poteftate  excepta ,  quam  eifdem  adimit  per  fua  di- 
plomata)qiiantum  titularis  c.QucrcIam.vbi  Panorm.not.i.de  eIed:.Panorm.& 
Decius  in  c.Edoceri,fub  fincm,de  refcrip.Pcr  quod  tolluntur  quidam  fcrupuli, 
qui  nonnullisincideruntfuper  quibufd.imrebus  ,ad  Commendatarios  Ron- 
ca:uallis&  S.Ifidori  Legronenfis  fpedtantibus.  Intulietiam ,  quod  vera  exiftit 
clcgansillaCardinalisFlorenrini  regulain  Clcm.i.de  vir.&:  honcft.cIer.§.fcd 
talcs,&  in  CIem.Gratia:,de  rcfcrip.coi.pcnult.vidclicct;  quod  eandem  potefta- 
tem  quam  habcnt  farcularcs  difponendi  de  fuorum  litulanum  bcncficiorum  Sc 
commcndatorumproucntibus,  habent  ctiam  regularcsdc  fuorum  bencficio- 
rum  titularium,  &c  commendatorumrcditibus.  Piimum,  quodratio  propria, 
Qua  fseculares  prouentibus  fuisvti  poftint  admodcratamfui  fuftcntationem, 
fuperfluisin  pauperesdiftributis,noneft,  quodillifmteorum  integri  &abfo-. 
luti  Domini ,  ficur  fuperius  probatum  cft  in  monito  X  L 1 1 1 1.  Sed  quod  Ec- 
clcfia,eiufque  miniftri  conftituerunt  cos,eorum  prouentuum  difpcnfarorcs,pcr 
tituloscanonicos,quosin  id  conferunt.  Quo  muncre  etiam  religiofus  fungi 
potcft  ,ctiamfinon  podit  cfteverusalicuius  rci  tcmporalisDominus,  ob  fo- 
iemne  fuum  paupcrtatisvotum.ca.Nondicatis.i2..  quxft.i.cip.  Cum  admona- 
fterium.  §.  final. de  ftatu  monachor.  Pr.Tterca ,  intuli cx  proximc  illatis ,  quod 
qucmadmodum  ,  vt  fupra  monito  X  X  X.  &  L  X  X  V 1 1.  fignificatum  efticle- 
rici  fxcularcs  poftimt  clargiricuicunque  voluerint  iIIud,quodparcius  viuen- 
do  fupercfte  faciunt,*lc  coquod  m  honeftam  fui  fuftcntarionem  impcndere 
porerant.  Ita  quoqncReIigiofusfc:cerepoftir,de  illo  quod  parcius  viuendo,    ^ 
fupcrcftc  faccrer  departeiliaquamhoncfte  valctin  fuos  fumptus  expendcre. 
Primum,  quia  ratio  radicalis  ob  quam  farcularisilludfacerepoteft  ,  noneft, 
quod  iliedominiumciusadipilcitur  jfedquia  Ecclcfia  per  fuos  ritulos  cidem 
conccdir,  vtillud  pro  voluntate  fua  poflitexpendere.AthuiusfacuItatis  arque 
capax  cft  rcligiofus  ac  fa-cularis  •,  licet  non  veri  Dominij  cius.  Sccundo  ,  quo- 
niam  hocplus  adiumenti  prxftat  ad  fcruandam  abftinenriam,  fobrietatem, 
modcftiam,  &caftiratem,vtdocetexperientia,quar  optimaeft  rerummagi- 
ftra.ca,  Quam  fir,  dc  clc^V.Iib.  6.L  Lcgatis,§.ornatricibus,ff.dcleg.5.Tertio,  per 
ca  qua:  fupra  monito  XXXI.  dedudta  fueruntcontra  pra:fatum  N.ad  proban- 
dum,liccrcbeneficiariofarcuIaridi(ponere  dehis  quxreliquar,  exhis  qux  dc- 
cctcr  in  fuos  vfus  impcdcre  poteft.Quarro,qu6d  Alex.I  I  Lin  c.  Cajterii  de  don. 
quod  inhocdixitfinguI.And.Sic.in  tradl.de  prxftan.Card.q.io.art.tT.refpondit, 
quod  confuctudo  potcft  darc  facultatc  rcligiofo  donandi  aliquid,quo  non  gra-    7 
ucrur  multum  Ecclcfiajquod  palam  verum  eft,qu6  ad  reditus,dc  quibus  conclu- 
fio noftra  Ioquirur,vt  fentiunt  Pan.ImoI.&  alij  omnes in  d.ca.C.Tterum.  Atque 
norum  cft,  donationem  illius  quodparcius  viucndoquarritur,  non  affcrrc  mul- 
tum  damni  Ecclcfi^.  Verum  tamen  cft,  quodhadtenus  videbaturnobis  verius 
contrarium  huius  illationis ,  eo quod  religiofus  non  eft  dominij  capax :  8c  ideo 
nonpotcftcfteDominus  illius  quod  parcius  viuendo  qu.Trit,ficurcIericus  fa:- 
cuIaris.Nunc  ramen  videtur  quo  ad  hoc refp5deri  pcr  prima  huius  illationis  ra- 
tionc,fciliccr;qu6drarioradicalis,quarefecularispoteftdifponeredcilloquod 
pcrparcavitalucratur,noncfttaquiaipferitintegcrDominusiIlius,quaqu6d 


III  APOLOGIA     LIBRI     DE 

Eccleiiaiufladecaufafaciteifacuhatemdifponendideilloiauarratloarqaelo- 
cum  habct in  religiofo ,  ficut  probatur  cfficaciter  in  d\6ki  relponfione  Alexan. 
I IL in d.c.Ca:terura.quod maximi momenti cft,  ad excufandos a peccato mul- 
tos  religiofos^qui  funt  Abbaces,  priores,autbcneficiarij  minores,  qui  non  fo- 
lum  nonnullospauperes  confanguincosfubIeuant,ex  coquod  parctus  viuen- 
do,  refiduum  faciunt  •,  fed  etiam  aliquosd.uitesratione  amicicix ,  liberalitacis, 
vel  obferuantiXjditiores  aliquot  munufculis  donant. 


SFM  M  A  RIVM, 

Beneficiarmstam  a^otdns^^uam  hene  'vakns^donandifacuUatem  hahet?& 
ftteHari  non  fotejl.num.  \ .  Et  lepida  ratio  quare  benejictarij  teFUriprohi- 
bemur,&  non  donare.num.  2,. 

Jntellc[ftis  cap.AdhAc.de  tefhtm.  num.t. 

Benrfciarius  religiofus  qui  ^grotatan  donare  pofit pauferihus ,  &pi^  epe- 
nbus.num.^, 

LXXXL  Moneo,  intuIiflTcmeetiamhjEcalia.  Prfmoqtiidem,quod  &  (i 
beneficiarijaegrotantes  dercditibusfuisecclefiafticisteftari  non  poffunr^vtin 
^.q.dicemus-jdonare  tamenpofrunt  perviameleemofynae  interviuos,fiuefani 
fint,fiue.Tgrotipauperibus,aIiifquepiis  operibus.Quod  enim  hoc  faccri.-pof- 
fint,dumfanifunr,  conftat:  quiafupcriusmonito  XXXVIII.  Sc  XXXIX. 
difflumefl:,  eosnonfolumid  pofre,verum  etiam  debere.  Quod  aurem  etiam 
dum  spgrotant  idipfum  facere  poflint,probatur.  Primum,  quia  textus  hic  Hier. 
cum  aliis  fupra  citatis,  qui  faciunt  huiufmodi  facultatem  beneficiariis ,  &  pr.T- 
cipiuntvtilla  vtantur,generaIiterIoquuntur,  &  ita  generaliter  funr  intelli- 
gendi.I.Deprctio,depub!.in  rem  adl.c.  SoIitae,de  maiorir.non  excipiendo  in- 
firmos  a  fanis.  Deinde,quod  per  infirmitatem  non  amiitunt  fuos  ritulos.cap. 
Tua.&  toto  tit.de  cler.  ajgror.  quibus  fandta  mater  Ecclefia  eis  prxfatam  facic 
facuIfatem.Terrio,quod A!ex.  II I.  indicataperte,inca.Ad  hxc.de teflam.ma- 
iorem  beneficiario  e/Te  faculratem  dum  .Tgrotac  adlargiendas  eleemofynas, 
pcrdonationeminterviuos,quampervItimam  voluntatem.  Qumo,  quodid 
eft  appofirum  medium  ad  beneficiarios  eripiendos  ab  ea  perplcxitate  rcpro- 
bataperc.Nerui.i3.diftin(5fc.c.Nemo,de  pcenir.diftindt.y.  quam  inducit  ex  vna 
parte  obligatio  conferendi  fuperflua  pauperibus  ,  quam  fuperius  moniro. 
XXVII.  confirmatamreliquiraus.  Ex  altera  vero  prohibitio,  quavctanj^ur 
dare  per  vltimara  voIuntatem.Certe,tahs  perplexicas  ceflat  aperte ,  C\  dixcris; 
pofledonareinterviuos  bcneficiarios  fuperflaa^dumxgrotant.  Quinro,qu6d 
pauperibus  quibusfuperflua  funteroganda,eft  muItomagiscxpediens,vtcum 
non  acceperint  abeneficiario  dum  valeret ,  faltem  dum  .Tgrotat ,  accipianr. 
Sexto  ,  quod  apertiflimumeft  bcncficiariumxgrorantemaliquam  portioncm 
bonorumerogare  pofle,  perc.Ad  hxc,  de  tcflam.fedeadcm  rationc,qua  con- 
uincicur  exigua  portio  pofle  dari,conuincitur  etiampofledaricopioie,quan- 

tum 


k 


REDITIBVS,     QJ/i£ST.     I.  113 

tum  acl  prxfensnegotium  attinet.  NuUa  enim  aliaratiorcddi  poteft:,curpof- 

fint  darc  ali<jua,niii  cjuiahabcnt  fecultatcm  idfaciendi,  virtute  fuorum  titulo- 

ruirrat  virtute  coi uni, habent  quo  ad  omnia. ergo,  &c.argum.l.lllud,  ff.ad  leg. 

Aquil.  Ef  quia  qoi dc vno dicit, vi  videtur negare de  alio  diflimili , ita vidctur 

amrmdte  de  alio  fimiii.Dom.in  ca.  Qualis.  i^.  diftindt.  &  probat  glof.  in  vcrb. 

Mobilibus,ir  d.c.Ad  hsc.  S^ptimo,  quod-ratio  potiflima,  quia  interdicitur  be- 

neficiariis,  neIcgarepc{rint,eaeft-,vtcertevclliccogantur,dumviuunt,ero- 

gare  fupci  flua  pauperibus.  At  quo  ad  hunc  finem ,  commodius  eft  ea  donare 

quando  aducifa  vaIctudinclaborant,quaedum  valcrent,donare  nolucrunt; 

quam  non  donare,&  ob  id  poft  mortcm  hxrcdibuscedere.  Odauo,qu6dnon 

obltat  qux  cx  aduer fo  3  ffcrtur  ratio,fcilicet,  in  idem  recidere-,  sgrotum  morti 

proximum  inter viuos  donarc pofte,&:  poflc donare pcr vltimam voiuntatem.    ^ 

Vnde  cum  negetur  hoc  fecundum,inferunt  &  primum  dcnegandum.  Non,in- 

quam ,  id  obftat :  nam  qui  per  vltimam  voluntatem  donat ,  rcuocare  poteft  id 

quoddcdit,ficonualefcat.c.Vltimavoluntas.i3.qu.2.c.CumMarthaj,decclcbr. 

mifl.quodnequaquampotcritjfifemeldonetinterviuos.l.Sicutabinitio.C.dc 

adio.&oblig.l.In  commodato.§.Sicut.fF.Commodati.Nec  obftant  Alex.verba 

in  d.c.Ad  hacc.qui dum  permittit  aEgrotatibus,pofle  aliquid  donare  inter  viuos, 

fcd  moderatCivifus  eft  innuere  a  contrario  fenfu,non  pofle  darc large,  vel  im- 

moderate:namideftefficaxargumentum.Tum,quiaargumentumafenfucon- 

trano  licet  alias  dicatur  fortifllimum  in  iure.I.i.fF.de  ofF.ci  cui  mand.&c.  &  cap. 

Cum  Apoftohca,  de  his  quae  fiunt  a  praelat.  nihil  probat ,  fi  ex  eo  colligitur  ali- 

quid ,  contra id  quod in iure habetur  exprcfrc. text.optimus,  in  c.  A  nobis.i. de 

lent.cxc6.&glol.ceIebris,&receptac.Significafti,defor.comp.VbiIatcFelyn. 

&  in  cod.c.Ad  ha:c,eft  glof.adiundo  tex.Nam  textum  loquentem  folum  de  mo 

biiibus,intelligit  etiam  de  immobilibus.ExprcfTum  aute  eft,  imo  &  praiceptum 

a  iure  diuino,naturali,&  humano  per  hoc  cap.&  alia  multa  citata  fupra  in  prar- 

fato  lib.q.i.nu.i7.&  fupra  eod.  mon.  XXVII.  non  tantum  bencficiarios  dare 

polTe  fupcrflua  pauperibus,fed  &  dare  debere.  Tum  etiam,  quia  verbum  illud, 

moderatc,referripotcft  ad  alia  bona  ecclefiaftica,quaj  nec  dum  fani  funt  bene- 

ficianj^pofTunt  expendere.Et  in  hunc  modum  exponunt  Panor.&  And.Sic.in  i. 

not.veibum  illud.Non  vult  ergo  fummus  Pontifex  dicere,non  poffe  beneficia- 

rios  a:grotantcs  ea  conferre  pauperibus,  qua:  prxftare  polFcnt  fani:fed  tantum 

id  vult,  non  poffe  dare  de  bonis  aliis,  nifi  modicum  quid,  idque  non  aliis  quam 

paupcribus.  Et certe  textus  ille,vt  maximum,id  tantum  probare  pofTet; Dona- 

tioncm  ita  faftam  in  maxima  quantitate ,  per  beneficiarium  morbo  graui  cor- 

rcptum,fufpe6tam&  fraudulentamhabendam.  Quemintelledlumfatisfentit 

ibi  Panor.f  ub  fin.&  etiam  Andr.Sic.poft  Pet.nu.(>.quatenus  ait^eiufmodi  dona- 

tionem  cfTc  furpedam,&  fatis  confentit  D.Didacus  ibidem,&  donationem  po 

tius  efTe  quam  vocant  caufa  mortis,  quam  irreuocabilem  inter  viuos.  Nam  ex 

eo  qubd  noluit  ea  bc   a  conferre  cum  fanus  erar,  &  citra  periculum  j  non  lcuis 

fumiturconic6lura,ncn  tam  voluiffe  darelibere,  &  ferio,id  quoddedit,dum  in. 

difcrimine  verfaretur,  quam  pcr  viam  vltima:  voluntatis,  aut  donationis  caufa 

mortis.arg.c.Scmel  malus.de  rcg.iur.Iib.(>.cu  glof.&  latiffime  Didacus  in  rubr. 

de  teftam.in  par.5,nu.K.&  not.in  c.Tua.  &  c.Is  qui,de  fponf.  qusduo  quod  huc 

-  p 


104  APOLOGIA     LIBRI     DE 

attinec,  cum  agimus  de  cffe6lu,ex3equantur.Bald.&  Iar.l.i.ff.deiuft.&  iur.  Car- 
terum  coniedura  hxc,  Teu  praelumptio,  fi  cotam  Deo  vera,  &  non  dillimulata 
donacio  fuir,vim  &  valorem  nequaquam  amittit  in  interiori  confcientiac  foro, 
vbi  cclTat  omnis  pracfumptio,  veritafque  fola  viget,  &  valet.c.  Humanar.zz.q.^-. 
Itaque  concludo  huiufmodi  piam  donationem,vaIorcm  integrum  ante  Deum, 
&  in  foro  confcientiac  habituram ,  dummodo  vero  animo  fiat ,  vt  irreuocabilis 
fitj  quamuis  quoad  forum  exterius  fida,&  in  fraudem  fa(5la  prxfumatur,fi  non 
apponatur  remedium ,  quod  ex  proxime  fubfequentibus  deiumi  poteft.  Intuli 
etiam,dubiumefredefinitionePapalidignum;anqua:  dida  funt  inillatione 
proxime  przcedenti ,  efficcre  pofTInt  etiam  religiofi  beneficiarij,  graui  morbo 
Liborantes  :  &  videtur  id  eos  minimc  poffe,  quippequi  nec  legare  permittan- 
tur.c.i.Je  teftam.Auth.Ingrefli.C.de  Sacrofand.nec  vllum  habeant,  authabe- 
re  poflint  rei  alicuius  dominium.c.  Non  dicatis.  u.q.i.c.  Cum  ad  monaflerium, 
de  flat.monach.Nihilominus  tamen  oppofitum  nobis  videtur  magis  conforme 
iuri:licct  hatStenus nunquam  affcucrare  id  fim  aufus.  Primum,  quod  fupra eod. 
mon.  LXXX.  didamreliquimusidifponere  tantum  poffe  beneficiarios re- 
gularcs  de  fuis  rcdinbus ,  quancum  dc  de  fuis  fseculares.  iuxta  dodrinam  Card. 
cuinemo  contradixitin  Clem.i.§.  Sed  &  talis,de  vit.&  hon.cler.  Hosautem  id 
pofle,  proxima  illatione  probauimus.  Deinde,  quo  J  id  non  efl  teflari,fed  intcr 
viuos donarc.  Qux duo,etiam fi qui donat, a:grotet,  longe funt diuerfa, c.  Ad- 
ha?c,cum  annoc.ei  de  teflam.Non  enim  pocefl  quodfic  femel  dederit,reuocare, 
l.ficut  ab  initio.  C.de  ad:.&  oblig.vti  poteft,  quod  per  viam  teftamenti,  &  vlti- 
mam  voluncatem  reliquerit,  c.  Cum  Marcha:,  dc  celebrat.miffar.c.  Vlcima  vo- 
luncas.ij.q.i.  Nec  ita  facile  cxperientia,  qua:  eft  rerum  magiftra.c.  Quam  fit,  de 
Ele6fc.  libr.d".  a  teftante  inducuntur  homincs ,  quantumuis  aegrotent ,  &  ita  fint 
morti  vicini,  vtdeeorumfalute  defperctur-,  fic  ad  ftatim donandum,  atquead 
donandum  poft mortem.  Eft  namque  natura noftra  viuendi  cupientiflima ,  & 
qax  fibi  fcmper  vits  fpem  polliceatur.  Adde ,  quod  vt  poflit  aliquis  bona  di- 
fl:cibuere,non  cft  necefte,  eum  effe  dominum  eorum  quae  funt  diftribuenda :  fat 
eft  illi,fi  fit  ei  facultas  ad  hoc  concefTa^pcr  eum  qui  poflit  eam  facere, vt  eft  con 
ceffa  tutori.l.  Lex  quas  tutores.  C.deadminiftr.tur.  &  procuratori,&  executori, 
&  curacori.l.ob  acs  alienum.&  coco  tit.C.de  pra:d.minor.  Sed  iiec  beneficiarius 
ipfe  regularis  rei  alicuius  eft  dominus,  etiam  cum  profpera  valetudine  perfrui- 
tur ;  &  tamenin  pauperes  aliaque  pietatis  opcra  diftribuere  poteft  libere  redi- 
tus  fuos  omnes ,  ob  facultatem  fibi  ab  Ecclefia  piamatre  noftra  per  beneficij 
titulumfa(5lam. 

SVMMARIVM. 

Dmationes  mn  omms  temjfore  monls  faBdiyAh  eccleJtaHkls  m  tejladi  non 
habentibusjknt,necfrAfumunturfiaudtilent^.nu.i.  'Ettribmmodisfr' 
mantur,num,^. 
Prafimptio  omnis  cejfatinforo  confcientiay&frmalet  veritas.nH.i, 
Donatio  benepcimorum  adpa,4nte  traditioncm  valida.nu,^*: 

Vonans 


REDITIBVS,     ay^ST.     I.  joj 

Domns  antetraditiommfit  debitor.m.^, 
Bemfciarim  remuneretfamulos.  nu.6.&  quantam.nu.eodem. 
JngratitudoJem^crpeccAtum.nu.6. 
Benejiciarim  non  folumfoteft  expendere ,  idquodefiei  oftis ,  quatenus  efi 

benefciaritiSjfedetiam  quatenm  eft  nobilis,  autgraduatu^s.nu.-j. 
Benefciarimfrmfotejlfibifrouidere ,  quam  Ecclefa  quo  advnumfnem, 
&  non  quo  ad  alium.  nu.S. 

L X X X II.  Moneo.intuIiflTe me etiam  vbi (upra hxc  alia.  Primo quidem, 
quod  non  efi:  verum  abfolutejid  quod  pr«etatus  N.ait,in  d.cap.^.quod  donatio-  ^ 
nes  bencficiariorum,  quibus  ius  tcflandi  non  cfl:,  de  qu.xiitis  ex  frucftibus,  qua- 
les  in  Hifpania  funt  Epifcopi ,  &  in  Italia  clcrici  fccundum  eum ,  dc  fecundum 
nosomnes  omnium  terrarubencficiarijfacfta  abcisin  infirmitatemortipro- 
xima  conftitutis ,  etiam  fi  nomcn  donationis  in tcr  viuos  cis  imponatur ,  ik  ad 
rraditionemdeueniaturiurevIrimxvoluntatisfuntcenfendx,&funtinutiIes, 
arg.l.Filia:  mesc  emancipata:,&  xgr.T,ff.SoIut.matr.  quam  in  hoc  notat  Bald.  in 
Auth.  Nifi  rogati.  C.ad  Trcbcl.col.  fin.  allcgando  etiam  in  hoc  cap.i.  dc  renun. 
lib.^.facit  in  c.De  his,de  fcpult.&  in  l.fi  filia.tf.de  diuor.I.Si  cum  mulier  de  mor 
tc viri  defperanSjfF.rerii  amot.  Ex  quibus  fatis  colIigitur,qi:cd  videatur  in  frau- 
demfaccrcillequitcflari  non  valens,  grauatus  dcTperata  infirmitate,morti- 
que  vicinus  donatrctiam  fi  dicat  fc  donare  inter  viuos.Hoc,inquam,  non  cfi:  ab- 
folute  verumrquia  contrarium  probauimus  in  libello  qucm  defcndimus  in  prae 
fata  q.i.nu.6^.dc  fupra  duabus  illationibus  proximis.Non  obftant  illa  fupra  pro 
Aduerfariocitata.  Tum,quiatandeconcedit  hoc,quodnosdicimusefleyerum 
in  donationibus  ad  pia ,  quas  folas  Hcere  beneficiariis  nos  alTeueramus.  Tum, 
quia  eius  fundamenta ,  quod  etiam  ipfe  fatis  concedit ,  non  probau t deeffe  fa- 
cultatem  donandi  eis,qui  aegroti,  teftandi  fadlione  carcntcs,  donant :  fed  quod 
eiufmodi  donationes  prrefumantur  fraudulentx,  cumfiunt  ad  profana,  quod 
etiamnosconcedimus.  Atquiainforo  confcientiiomnis  prarfumptioceirat,  ^ 
fi  coram  Deo  vere  fiant,proculdubio  coram  ipfo,&  iftconfcientia:  foro  valcnr. 
Itaque  concludo j  huiufmodi  piam  donationem,  etiam  magnaj  quantitatis,  va- 
lere an te  Deum,  Sc  in  foro  confcientix,  dummodo  vero  animo  fiat ,  vt  irreuo- 
cabilis  fitrregulariter  tamen  pnfumendum  cfie  fa^tam  in  fraudem :  quod  am- 
pliat  Aduerfarius  procedere ,  etiam fi  traditio  rerum donatarum  fiat in  vita ,  & 
donatio  fiat  ad  profana.  Ssd  donatio  ad pia  liberatur  ab  hac  prxfumptione  tri-  3 
pliciter,  per  ea  qua:  in  noftro  hb.q.i.nu.Sp.diximus.  Primo,  fa<fVa  in  vita  tradi- 
tione reali eorum  quxdonantur^Secundo  cumdonansiurat  fenunquamdo- 
nationem  reuocaturum  feque  illam.  facere,vt  fatisfaciat  obIigationi,qua  tene- 
tur,qux  ei  fuperfunt,piis  openbus,&  pauperibus  erogare.  Tertio,cum  ex  qua- 
litate,  ac  confuctudine  perfonx,  ac  circunilantiis  loci,temporis,  ac  aliiSjpoiTet 
iudicari  non  cfle  fraudulenta,  puta,quia  erat  homo  afluetus  facerc  largas  elee- 
mofynas,  &quod  forteillaquxdonathabebatinnominibus,  &aliaeiufdem 
generis.  Nam  contra  gloriouffini  San6tum  Laurentium,  qui  iam  iam  moricu- 

P     z  ' 


u<S  APOLOGIA     LIBRI     DE 

rus  thefauros Ecclcfiac  dedit  paupcribus,nullamala  prxfumptio oborta  fuit. 
Intuli  prsf tcrea  elTe  verum  id  quod  in  didto  Iibello  qu.i.num.88.  diximus,  quod 
etiam  nofter  Aduerfarius  approbac,  videlicet-,  valere  donationem  a  beneficia- 
riis  fadiampiisoperibus,  etiamantccorecutamreidonataetraditioncm,  etiam 
fi  abfque  praefato  iuramento  fiatrlicct  contrarium  tenuerint  And.  Sic.in  d  c.Ad 
hic.col.i.&aliquotalijalibi.Tum^quianihiladducuntinfuxfententiaeconfir 
mationem.  Tum,quia  non  fatis  aduerterunt  Innoc.  in  d.  c.  Ad  hat!c.  contra  eos 
aperte  fatis  tcnuiffe,  allcgando  text.  in  I.fi  quis  argentum,  C.de  donat.qu^ha- 
bet  j  donationem  efTc  validam  ante  rei  donata:  tradicionem ,  quamuis  donetur 
res  ad  vfus  profanos,quato  magis  fi  ad  pios,de  quibus  nos  verba  facimus?Tum 
quia  ex  eo  quod  dixit  Panor.adiualitcr  donec,«5<:  non  relinquat  donandum  poft 
mortcm,non  licct  colligere,  voluifie  illum  dicere :  traditione  efie  neceflariam, 
fed  folam  donationem  inter  viuos.  Tum,  quia  ea  quar  debet  beneficiarius,  funt 
perfoluenda ex eius  reditibu3,iuxta  communem  omnium  fentenciam  in  c.  Per- 
uenic.de  fideiuf  per  illum  cexc.  quem  fupra  mon.  X  L  V.  declarauimus  noue  ac 
verifiimci  praefcrtim,  ea  qux  debentur  piorum  operum  caufa,  in  quibus  nemo 
dubitauit.  A  t  vero,  qui  donat,Iicet  non  tradat,  debitor  coftituicur.per  d.I.fi  quis 
argentum,in  princ.&  aliis  multis.§§.feq.&Jad  id  quod  donatur  perfoluendum, 
obIigatur:fatemur  tamen,qu6d  prjefatorum  Dodtorum  opinio  defendi  poteft, 
quo  ad  hoc,  vt  donationes  eximix  quantitatis,  quse  fierent  tempore  valetudinis 
aduerfx,  in  foro  exteriori ,  praefumercntur  fraudulentaj ,  nifi  remedia  prjcdidla 
illis  adhibcantur.  Infuper  etiam  intuli ,  quod  non  folum  non  peccat,  fed  ctiam 
laude  dignus  eft  beneficiarius ,  qui  a  famulis,  &  ab  aliis  accepta  obfequia ,  mu- 
nera  &  bcncficia  compenfat.  Ea  namque compcnfatio ,  non  tam eft cenfenda 
donatio,quam  rei debita*  perfolutio.  Nam  licet non  intercedat obligatio  tanta 
quanta  fit  neceftaria  ad  hoc,vt  peti  poflit  ex  rigore  iuftitia?  :intercedit  tamen  ea 
obligatio,  qua  antidoralem  vocant,&  ius  debicje  gratitudinis.I.Sed  etfi.§.  Con- 
fuIuit.fF.de  petic.hajred.cap.Cum  in  officiis,de  teftam.  At  ingratitudo,vt  mini- 
mumeftpeccatumvenialcjVtprobatS.Thom.Sec.i.q.ioj.art.^.Abfitautemdi- 
cere,qu6d  Deo,vel  Ecclefijtiit  gratum,beneficiarium  peccare  venialiter  etiam 
in  pauperum  gratiam.c.Inciuitate,de  vfur.c.i.zi.q.z.c.Si  aliquid,adiun6taglof. 
2i.q.4.  Nullus  autem  eft,  qui  Ecclefiam  ipfam,  aut  Ecclefiafticos  eximere  poflit 
ab  ea  obligatione,qua  cundii  natura  tenemur  exhibere  nos  gratos  benefacien- 
tibus  nobis.l.Si  non  forte.§.Libertus,adiun<Sfca  glof.in  verb.Natura,fF.de  cond. 
indeb.c.EccIefiafticis.u.q.i.  vbi  glof.dixit-,  Ecclefiam  tcneri  ad  antidora.c.  Re- 
latum.i.de  teftam.c.  Precarie.c.Epifcopus.io.q.i.  Illud  tamen  diligenter  cft  in- 
fpiciendum ,  beneficiarios  caufa  remuneracionis  non  pofTe  dare,  nifi  quantura 
(atiseft  adfatisfaciendum  obfequiis,  &  muneribusacccptis ,  idquefacecurom- 
nium  communis  fententia ;  quam  poft  Bart.  in  1.  Ci  quis  pro  eo,  §.i.fF.  dc  fideiuf. 
tenent  AIexan.Iaf.&  Dec.in  l.Sidonatione.C.de  collac.cum  aliis  ab  eis  citatis. 
Quae  fententia  innititur  illi  infigni  cap.praefato  Relatum,  ibi-,  luxtafui  feruitij 
meritum.  Cajterum,nos  in  ea  fentetia  fumuSjpofTe  dari,non  tantum  quod  exa:- 
quetacccptabeneficia,  fcdeciaaliquidvlcra,  Etinducit  nos  adhocaflcueran- 
dum,  q?  non  facis  gracuseft,is  qui  accepitab  alio  beneficiu  aliquod,  fi  folu  can- 
tundem  ei  repenfct,quantii  gcatis  accepitab  illo,vt  optime  definic  S.  Th.Sec.2. 

q.106'. 


REDITIBVS,     QjyJEST.     I.  117 

q.  To^.art.^?. Arifl:.^.  Ethi.difta  fecutus.  Nec  enim  ad id  tantum  quod  accepit  cfl: 
mfpiciendum  ,  fed  ad  id  etiam  quod  ei  fuerit  gratis  exhibitum.  Vnde  narum  eft 
prouerbium  illud  Gallicum,Qui  donat,lucratur,  fi  donatarius  non  eft  illibcra- 
lis.  Verumcnimueronontantumeoampliusexhibere  poteft,quantum  iibili- 
bueritjfed  quantum  a  viro  cordato  fuerit  definitum.arg.l.i. ff.de  iur.delib.c.  Do 
caufis-,de  offic.del.Verbigratia,eftquidamcognatus,  famulus,  autaliusquiuis, 
qui  mihi  ea  prxftirit  obfequia,  quxfipretiojEftimarentur,  duodecimaureis 
conftarenr,non  poftemiufte  nomme  remunerationis,quadraginta  vel  triginta 
perfoluerejpoflem  tamen  quindecimaut  fexdccim.  Exhibuitaliusbeneficium 
quoddam  gratuitum,valens  aureis  duodecim,non  poterolege  gratitudinis, 
quadraginta  vel  triginta  reddere^licebit tamen,quindecim  aut  fexdecim.Con- 
clufioha;c  noftra,  nouaquidem  eft-,  innititur  tamen  rarioni  fatis  antiqua;iuris 
naturalis,  &appofitaeft  fatis  adfexcentas  donationes  remnneratorias  augcn- 
das ,  qusE  firmitatem  haberc  nequeunt ,  nifipra;cedantobfequia,quicfunt  eas 
commerita.  Dequibusin  l.Si  fortc.fF.decaftr.pec.&  inl.fi  donatione.  C.  de 
coIIat.&  in  c.Relatum.i.&:  in  ca.Ad  hxc^de  teftam.iSc  alibi  fspe. Aduertendum 
tamen ,  quod  licet  ratione  remunerationis ,  non  poftitclericus  fuo  amico,  vel 
familiari,alioqui  paupcri,donareplus  quam  eius  obfequia  merita  funt,  &ali- 
quid  amplius,ad  quod  lex  gratitudinis  obIigat;tamcn,rationc  paupertatis,  po- 
tcrit  darequantuipfapaupertas  exigitjficut  &aliispaupenbus.I.IIlud.fF.  Ad.I. 
A quil.  Intuli  quoqucibencficiarium  quemcijque  pofTe  de  bcneficij  fui  reditibus 
expendere  ,non  tantum  ea  qua:  decentix  &:qualirati  beneficij  neceflTaria  vi- 
dentur,  fed  etiam  quas  conditionem  perfonae  decere  videntur,  feruata  ratione 
generis,gradus,& ordinis.Primum  quidem,qu6d  Innoc.  in  cap.Indecorum,de 
.Ttat.&qual.abfolutepermittitbeneficiarioea  cxpendere  pofle,  quardeceant 
ipfum^nec  rcftringit  vllo  modo  facultatem  hanc  ad  beneficij  dccentiam.Dein- 
dcjfiid  neges,fatearisoporret,  tuncnihil  amplius  profuturum  beneficiario, 
quoadipfumattinct,  duo  veltriapofliderebeneficia  cum  legitima  difpcnla- 
tione,fi  jequalis  fintconditionis,quam  vnum  tantumrquod  eft  contra  mentem 
c.DemuIta,deprsb.&contraExtrauag. Execrabilis,  loan.  XXII.  cum  infur 
gratiam  Sc  vtilitatem,  expendere  amplius  ei  non  liceat,  quam  fi  vnicum  tatum 
beneficium  habercr.  Adde  illud  quod  vrget  vchementiftime,  permiliflTc  quidem 
gencralc  Concilium  in  d.  cap.  De multa.  cum  nobilibus  Sc  littcraris  dilpenfari 
pofTcjVtpIura  quam  finguIa,pofIint  obtinere  beneficia.  Cuius  conftitutionisi^ 
finis  aperte  fuitjvt  talcm  agere  vitam  cis  licerer,qualis  expcdiret  generis  nobi- 
litati,gradibus,arquelitteris*  Poftremo , id ipfum  ex  Extrauaganti  prsdidla 
Execrabilis, lo.  XXII.  conumcimus-, quae  licetiniunxit  cundtisquibeneficia 
incompatibiliapoflidebant, vteadimittcrentjabeotamcn  prxccpto  cxcepic 
Cardinales,&  Rcgum  filiosjinnuens  aperte,cos  pofTe  de  rcdiribus  expendere, 
non  tantum  qux  refpondcrent  fatis  qualitati  beneficiorum,  Ced  etiam  quxre- 
fponderent  perfonarum  conditionibus.  Cxterum ,  illud  diligenterexpenden- 
dumjquod  licct  alimenta  bencficiarij,vt  ex  textu  c.De  his,de  ccclef.xdif.  quem 
ibi  dixit  nefcire  fe  alibi  Panorm.Cui  tamen  ei  fimilis  in  §.fin.ii.q.i.  colligitur, 
anteponantur  reparationi  templi ,  itaquodfi  quid  defit,  deefTe  potius  dcbeac 
Ecclefijcquam  beneficiario.  Id  tamcn  intelligendum  venic  de  ilk  portionc. 


iiS  APOLOG-IA     LIBRI     DE 

quaeei  obcingitinalimentum  ,  luxcaqualitatem  tantumEcclefiarcommenfu- 
ratum,&  non  iuxta  qualitatem  perfonce.Nam  Ci  oppoiltum  contendas,  cogeris 
fateri  necelTariOjfilium  Regishabentem  duo  beneficia,quorum  vtrumque  va-f 
leretodtingentisaureis,  nequaquam  obligandum,  ad  concribuendum  partem 
vllam  vel  minimam,in  Ecclefiarum  reparationem,&  ornamentorum:quodeft 
plane  abrurdum,&  ideo  indignum  relatu,«&  auditu,  I.  Nam  quod  abfurdum,fF. 
de  oper.Iib.  facit,  quod  anteponenda  cft  omnino  neceflicas  conferuandi  na- 
tura:  vita:que,nece(Iitati  conferuandi  decori  perfonae,  vt  docuimus  in  Manuali 
noftro  cap.z^.num.j.poft  Thomam,  &  alios  muIcos,quos  ibi  cicauimus.  Et  la- 
tius;  monft:ramus,in  Commentario  cap.Quicfcamus,qucm  vna  cum  hac  Apo- 
logia  componimus."  Ex  quo  habes,non  cxcufandos  a  culpa  milites  religionunv 
miIitarium,quos  Commendatariosvocamus,  qui  obid,  quod  nihil  cis  de  rc- 
ditibus  fupereft,  abfumpta  capartc,  qu.x  ncceftaria  eft  ipfis  alendis ,  3c  fuften- 
tandis,iiixta  fuiftatusqualitatem,  templahabent  minancia  ruinam-,  velcerte, 
non  vti  dccet  apparaca,&  mulco  peius  adornata.' 

SrMMARIVM. 

Rex HtJpAnM quifipeut omnes  PraUfOs,excepto  Papayinredittbm ecdejta- 
JlicisyfoteH  detUu:  fusientare  fuum  regale  decus,  &  quantum  debeat  fi 
ahHinere  a  dijpendend^  illls  in  diuitesy &  malos  njfm.  num.\. 

CommendatarijprofefiperpendantperictilHm  male  infumendijuos  reditus, 
ntmero  j. 

Papa  teBari  nequit.num.$.&  latius  infra  ^.5.  mon.i, 

Rex  Philipptts  ficundus  Hijpxnia  ReXytardeperauthorem  cogmtu6,tardius 
eius  heroic£  acrarifimavirtutes  c^terls  gentibtis  agnit^y  parumqueper 
indigenas  vulgat£,qu£propri£  fmtei,  velin  eo maxime praminent, 
ftne  affentatione  vlla  infinuantur  ab  ^uthore.quta  id  e  Repub.chriBia- 
na  inpublicum  omniumRegtim,&  Regulorumexemplum  effe  vifum 
€fiypaucis,qu£  bello  pacequegej^it,  temporaria  &  ^terna  gloria  incom^a- 
rabili  digna.recenfitis.  num.  1. 

Beneficiario  ab  aliquo  qui  recipit,anpeccat.  num.  4 . 

j  L X X X I IL  Moneo,intulifte  me  vbi fupra,etiam Regem  noftrum,qui  re- 
diribus ecclefiafticis  plusquamvllus  EcclefiaePra?latu5,exceptofummo  Pon- 
tifice,abundat-,quippcqm  adminiftrator  eft  trium  illorum  Magiftratuum  ordi- 
num  militariumS.Iacobi  Calatraua:,  &  Alcantara: ,  ac  tertix partis  decima- 
rumtotius  Rcgni CafteIIac,&  bonxpartis  Regni  Granatac,  &InfuIarumfor- 
tunatarum,non  folum  pofte  iufte  de  reditibus  magiftratuum  expcndere  quan- 
tum  cxpcdit  officio  magiftratus,  &  decenciac ,  qua  vtebantur  Pra:ceftbres  ip- 
fius  j  fed  ctiam  quarexpediat Regali  apparatuirdum  nihil  defit  his ,  qus  ex prx- 
fcripto  Iegum,& ftatutoruni illorum ordinum funt facicnda.Quamuis non de- 
fuerit  cuixnagis  arriferitoppofitum,  hac  ratione  permoto  j  quod  negari  ne- 

queat 


REDlTIBVS,     Qjr^ST.     I.  119 

queat,ea  quacfupcrfuntde  reditibusecclefiafticis  cuiufuis  prnediifiorum  magi- 
ftratuum,il!adedu6l:aquantitate,qu2E  iatfit  magiftratui,  quatenusmagiftratiis 
eftjcxpedi  non  pofte  in  vfus  profanos,iuxta  ea  qui  didta  funt  in  mon.X  XVII. 
<?cXXXVIII.  Multo  vcrius  tamen  apparet  id  quod  didum  eft,  ob  ea  qu;c  in 
praecedentimonito  Jefiniuimus.Et  ad  argun-rcntum  pro  Aduerfario  fa<^um,eo 
quod  a  quibufdam  eruditis  pluris  quam  par  fit  fieri  videtur,explicite  refpodeo 
id  quod  in  Iibro  edito  vulgari  fcrmone  implicite  re{pondi,referedo  me  ad  mo- 
nitum  prajccdens.Verumquidemefteimagiftfii  vnius  cuiuslibet  magiftrarjum 
prc-efatorum^teneri  ad  largicda  piis  operibus  ea  qux fuperfunt  ei,  dcduc^is  qux 
funt  illius  dccentiae  neceftaria ,  vti  magiftroilliusmagiftratus  ,fialio  rcfpedla 
non  egeret pIuribus-,non  tamen  Ci  alio  refpe<5l:u  pluribus  cgeret,vt  contingit in 
cafu  noftro,  inquoidcmquieftmagifter,  cftetiam  Rexr&quaparteeft  Rcr, 
plurib^jseget^quam  quaeftmagifter-,ficut  «S«:CardinaIts,&filiusRegis,dequi- 
busagit  Extrauagas  ExccrabiIis,Io.  X  X 1 1.  dc  prarb.Imo  &  alij  nobilcs,&  lit- 
terati,de  quibus  agit Concilia  generale  in  c.De  multa,eod.tit.habctes  legitime 
multa  bcneficia,non  folii  poftunt  fuis  vfibus  impcdere illa  qu^  fun t  cis  necefta- 
ria  tanqua  bcncficiariis  vnius  illotu  bcneficiorii  ;  (ed  etiam  quar  funt  ncccfTaria 
tanqua  CardinaIi,filio  Rcgis,nobiIi,vcI  litterato.  Abude  tamen' cx  his  colligi- 
tur,quatumRcgaIisMaieftas  animaduertcredebeat  in  quc  fine  pracfati  ma^i- 
ftrarus,&  alij  reditus  ccclcfiaftici  Rcgia:  coronx Caftellx  fueriit a  S.Scd. Apoft. 
vniti;&cauerc,nc  fupcrfluaquarcontrainfidelcscxpendcre  debet,in  alios  vfus 
abfumat,  prifcrtim  in  donando  diuitibus,  &  fcurris ,  &  aliis  quibufuis  ob  fines 
haud  pios.Hic  mc  locus  Chriftiane  Le(5lor  cogit,n6nihil  dicere  dc  rato  Monar- 
cha.Tum,qu6d  tatillum  quod  in  eodcfermone  vulgari  edito  dixera,  vifum  eft    z 
nonullis  nimium,&  per  aftentationc  di6tum.Tii,qu6d  ex  eo  coniicio,ilIas  ranti 
Regis  hcrojcas  virtutes,quaspublicuminexemplum  oportuit  eftenotidimas, 
parii  exteris  efl^e  notas.Cuius  rei  caufam  atbitror  efl^e,  qu6d  bona  pars  Nobiliii 
Hifpaniae,in  laudado  fuo  Rcge  ta  parca  eft,  qua  in  profundedo  pro  eo  fuo  fan- 
guine  larga.Hzc  eadc  enim  cftecit,vt  mihi  quoq^  indigen?  ignor^ fuiflTent  ante 
•  annu  i  ^^■^.  antequenecdecofuetudine,neq;defacieillumnoueram,neccius 
Curia  vnqua  ingrcfl^is fuera.Quippe qui cotentus,& fupra merita ornatus,ho- 
nore,ac  honorariis  q  uatuor  pra:latarum,qua: ccleberrimx  funt,  academiarum, 
nunquaRcgix  CurijE  munerain  illum,neq;inhunc  vfq^dicambiui-,  necpeti/, 
nec  accepi.  A  prxtato  vero  anno,in  quo  eius  Maieftate  pro  caufa  Reuercdiflimi 
Toletani  adiui,&  ab  eo  nunqua  antea  vifus,nemine  fubindicante, cognitus  fui; 
cccpi  eii  defacie, acconfuetudinccognofcere,&curiofe  omnia,  &fingulaeius 
a6ta,di<5taq-,  pcrpendere  •, demirariq-,  illum  afium  ab  eo  quc  mihi  pinxerunt,  vc 
miratus dicitur  y^ineas  molem  magalia  quodam.Dicam  autcm,non  eiusnatale 
folum,non  genus,&  proauos,&qua:non  fcceritipfc,  nec  ca  qua:  fecit,illi  cum 
aliisPrincipibuscomunia;fedtatum  quaedamquardono  diuinoeifuntpeculia- 
ria,autcerteinco  loge  prxminetia.  Idq-,facia  fineadulatione  vlla,  quxmetam 
fenem,tanqua  percgre,ac  fere  fine  fpe  ad  eius  regna  redeiidi  agctem-,  nec  ab  eo 
dono  vllo  alio  qua  gratia  fua ,  quac  tamen  mihi  eius  fubdito  maximum  eft ,  do- 
natum  decet. Vt  alia  ergo  in  aliis  emincanr,ita  pra:minet  in  eius  Maieftate  fides 
illa  catholica,  quxvirtucum  omniumeft  prima,iicetnon  maxima,  vt  facile 


110  APOLOGIA     LIBRI     DE 

puteseam  comicatam  fupereminentia  fidei  alterius  ,  qusgratis  data  dfcitur 
4   gratia.Religio  autcm,quz  raaxima  eft  virtutum  moralium,  adeo  in  eo  refplen- 
det  5  vt  in  lacris  mira  cum  animi  attentioneaudiendis  ,  ceremoniifque  facris 
fcruandis ,  oranes  quotquot  vidcrim  Reges,  Regulos ,  &  alios  Principes  viros 
(vidi  autcra  quam  plurimos  in  Hifpaniis  &  Galiiis }  fupcret  •,  fi  vnum  gloriofae 
memori^B  loannem  tertium  Lufitanorum  Regem  nunquam  fatis  laudatum, 
eundemque  ptoxime  cognatum  eius  &  focerum  iam  vita  fun<lium  excipias.  In 
punienda  vero,fuganda,  extirpandaqueh^crefumpcfte,  neminem  habeat  pa- 
rem.  Tam  rariflima  vero  praeeminet  in  eo  prudentia  ( qua:  oranium  virtutum, 
quas cardinales  vocant,  eft  maxima)  pra:fertim  ea  qua bene  regnatur ,  tamque 
eubiilin,  fynefi,  ac  gnome  alta,  confiderationeque  femper  Sc  vbique  comitata, 
&  a  prarcipitatione  aliena,  quodquam  plurima  ,  eademque  maxima  Regna, 
maxiraos  Principatus, &Imperia,longifljmisterrarum,  manuraque  fpatiisa 
femuicsm  diftantia,  pacatiora,  &  in  oHicio  fibi  audientiora ,  a  multis  iam  an- 
nisct>ntinet,quara  vix  vnquaraeavlli  alij  totanniscontinuerinr.Sane  iuftitia 
qusc(vtille  ait)mirabilisc(i:,  velutHcfperus,adeoin  eo  refplender,  vtvix  vn- 
qnaravllus  in  eiusimperiis,&  regnis,  etiam  curafingula  fingulosRcges,  8c 
Dominoshaberent,  tutiorem  interimprobosinnocentiaraftruarit;  neque  x- 
quanimius  iudicia  contra  fe,per  fui  confilij  Proccrcs  Iata,audieritj  neque(quod 
pro  miracuIoeft)rainusvlIi  iudicurainfinuauerit,  vtripartiumraaluerit  faue- 
riinequequi  magis  pra:ftiterit  illa.Iudicium  Regishonor.  ludicium  decet& 
clementiaReges.  Vixeniravnquara  vUidelinquenti,  fine  iuftacaufa,  &fine 
Ixficonfenfu  ignofcitmccecontrario  cuiquara,concurrentibus  his,  veniam 
negat.Veritate  autera,quajpars  iuftitiajponitur,adeopolletj  vtnumquamnec 
ferio,  nec  ioco-,  neque  in  magnis,  neque  in  paruis  rebus  mentiatur  ,  mendacef* 
que  omneshabeatcxofos.  Quoadfortitudinis  virtutemattinet,derairorefte 
qui  eum  imbelliafinfimulent.Quorum  vt  opinioncmderaonftrem  elTe  vanam, 
plura  quara  putaram,  fed  pauciora  quam  poftem  ob  breuitatis  gratiam, in  rae- 
dium  adducam.  Primum  quidem,quod  animum  eius  vcre  regium ,  in  corpore 
viribus  viuidis,  elegantique  compofito  proportioneinclufum,ea  Phrenan- 
dra?a,fiue  fortitudo  munit ,  &  occupat ;  vt  nullum  inucniai  in  eo  locum  inanis, 
plufque  fatis  fibi  fidens,  gloripetaque  fiducia,  quaz  Rcges  folent  in  bella  praeci- 
pitesferre:  nequevllus  vanus^timor,  qui  eofdem  ab  eis  mature  fufcipiendis 
'nonnumquam  deterrer.  Quo fit ,  vtquotiensopus  eft , fereniflimo  animo, de 
beIIo,&  pace,priufquam  quicquam  ftatuat,  quos  oportetconfulat,  &  tamfe- 
crere  id  faciat;  quod  ctiam  fui  confilij  Proceres  nefcianc  quid  ftituerit ,  doiiec 
id  exequi  iubeat:ficque,vt licet  pacis,qua:  bellorum  finis  &  fcopus  cfte  deber,fit 
ftudiofilTimus,artifqueiIIius  aflequend^,conferuandajque  pollcntiftimus,  bcl- 
lorumque  quoad  eius  fieripoicft  impedientiflimus :  cum  tamen  ad  ea  fufci- 
piendavis  aIiquacoegerit,eorumficfufccptorcautifl[imus,  &in  fincm  vfque 
profequendisconftantiflimus.  Deinde,quod  nuUi Imperatorum, Rcgum,  & 
Ducura,quiaquingentisanniscura  longe  maioribus  exercitibusquamipfe  in 
Gallias  irrucrunt,  ea  gloriacontigerir,  quae  illi:cum  anno  i  n  7-  ^"^o  excrcitu 
GallicOjCapto direptoque  fano fandi QuintinijOppido munitifllimo, cura  ali- 
quotaliiSjfinegraui  fui  exercitusiadura,triumphans,Valentianamrediit-,  non 

quouis 


l 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     QJ/  JEST.    I.  tu 

quouis tempore,  fed  quo  Reges  tnilitem  hybernatum  deducere  folent :  nempe 
tertio  Idus  Odobris.  Quin  &  vere  infcquenti,  cum  Bruxellis  complementum 
fuiexercitus  expedlans  ,aduobus  HenriciGallorum  Regishuiusnominisfe- 
cundi(quitamcn  fortuna  fortitudineque,prudentia  militari  comitata,nulIi 
fuorumPrsctirorum  fccundus  erat)impigerrimis,  reiquemilitariscallcntifli- 
misdu(5toribus,nempeDuccGuifio,  &MarifcaIoTermio,  atergo  &  afronte 
premeretur,  fuis  omnibus  trepidantibus  ,  & non  paucis confulcntibus ,  vt  An- 
tucrpiam  refugerct,  quo  inde  in  Hifpaniam ,  fi  res  ita  ferret ,  fe  recipcret ;  ipfe 
foIuSjfoIiDeofidens, inuidlo  &interrito  animo,contraomniumfui  confiiij 
Procerum  Sc  Ducum  fententiam,  decreuitivt  Comes  Agamontenfis  cum  bona 
parte  miIitum,quos  in  Guifij  occurfum  prxmiferar,mira  celeritate  reuocata,& 
aliquot  aliisrepente  collcdlis,  in  Termiumirrueret.  Quairruptione,fufo,  fu- 
gato,captoque  cum  multis nobilibus  Termio-,  fe,fuos,(uaque  omnia  in  tuto  po 
fuit.  Imo  &c confecuta 2Eft:ate,compararo  iuflo exercitu,eunde  Henricum  apud 
Dorlanum  ad  pacem  fibi honoiificentiflimam,  qua:  ha(Stenus  durat,&  vtinam 
duret  a:ternum,coegic.Tertio,qu6d  poftca  in  Hifpania  reuerfus,  rebufque  Re- 
gnorum  illius  compoficis,  &  Ifabella  Regina  tcrque  quaterque  maxima,pacif- 
que  toti  orbi  Chriftiano  perncccflaria:  adminifira ,  inccmparabili  cum  pompa 
exccpta,  moxPennoncminMediterraneo  marifitam,  Hifpaniarqueinfeftifli- 
mam,&  arte  locique  natura  munit)flimam,aTurcarum  poteftatc  in  fuam,  finc 
vllafui  exercitus  iadtura,  reduxit.  Melitamque,  fiue  Maltam  maximo,  pertina- 
ciflTimoque  Turcarum  exercitu  obk  fl^am,&:  mira  Vallerje  pruden  ti  fllmi,  fortif- 
fimique  Magiftri  magni  ordinis  fandli  loannis ,  fuorumq;  fortiflimorum  cruce 
fignatorummilitum  virtute,robore,piaq-,  audacia,iamdiu  fe  defendentc,  mifla 
magna  delediflimorum  militum  manu ,  ab  omni  molcftia  Iiberauit ,  non  fine 
ingentiSolimanni  doIore,ia<5lura,  &:dedecore.  Ecinorbisnoui  prouincia,cui 
noraen  florida,arcem  a Gallisclam  ere(5lam,&  in  pernicie  omnium  nauium  ex 
Peru  imperio,&  tx  noua  Hifpania,in  fuam  antiquam  redeuntium,valde  muni- 
tamfingulari  Dei  beneficio,Petro  Melendio  Duce,vi,citra  vel  vnius  militis  ia- 
dluram,cepir.  Et  omnes  fere  Galli  qui  eam  munierant,  &  defendebant,  quique 
plus  milie  ducenti  erant ,  cum  non  fine  magno  Diuoru  munerc  in  Hifpanorum 
(qui  vix  erant quadringenti )  manus  venerunt,  Iicet  eflent  viri  fortifllmi ,  &  ex 
bonaparte  nobiIes:quiatamen  erantimpij,&  Lutherani,occifi  fueruntrquam- 
uis  tanta  occidio  extra  pugnam  fa(fla ,  ram  pio  Regi  minime ,  quod  palam  cft, 
pIacuit.PGftremo,vt  alia  omittam,quis  eorum  qui  fatis  nouit  quam  a?mulx  fint 
Hilpanl.T,GaIliae,non  magni  faciat  luppetias  illas  magnas,tamque  opportunas 
quas  Gallorum  Rcgi,ob  aetatem  puerilem,  &  Lutheranorum  multitudinem  la- 
boranti,per  Hifpaniam,ltaliam,&  Fiandriam,tranfmifit?Quam  vero  pruden- 
ter,  caute ,  ac  fortiter  anno  fupenore  in  Flandriam  pro  Lutheranis  tumultuan- 
tem,Ducc  Albenfi  du<3:orc  prudentiflimo  traduxit  exercitum  faluum  per  Alpes 
&  fines  Gallorum,HeIuetiorumque,qui  fuife(Stx  Lutheranismaximcfauenr, 
aliorumcftoiudiciumjmihiquidempro  miraculofuit.  Cuiustamenmagnitu- 
dinem  fuperauerunt  adminiftratio  iuftitiaj,aptae  nata:  gentes  fraenarefuperbas, 
f  umpta  iine  populi  tumultu,de  quam  plurimis,&in  his  aliquot  Magnatibus,di- 
uinae  humansEque  Maieftati  rebelhbus,vindi^a  ranfllme  audita :  &  dua;  vi(5to- 


ni  APOLOGIA     LIBRIDE 

ri.T,  altera  ad  Groningiam ,  altera  ad  Damum  TnCix  oppida  munitiflSma ,  quas 
dum  hec  typis  excuduntLir,Dominus  Sabaoth,(iue  cxercituum  Deus,miniftcrio 
eiufdcm Ducis,& du6toris,dedit ci ferc  incruentas : non  oblcure  fignificans id, 
quod  antea  tcmpore  patris  cius  viri  incomparabilis  Caroli  V.  fortiflimi ,  glo- 
riofiflimiquc  Iraperatoris  inrmuaueratrnempe,  Chriftiano  a  fide  catholicade- 
ficicnti,non  folum  gratiam,  charit2tem,fpcm,  aliafq-,  huiufmodi  virtutes  tollij 
fed  etiam  prudentia,confiIium,fortitudinem,tum  animi,  tum  corporis  auferri, 
vel  certe  diminui-,  quando  Germani,  pedloranata  bello,  fide  catholica  defedli, 
tam  foedae  occidioni  fubiacucrunt :  ob  qux  omnia  S.  D.  N.  idemque  Pontifex 
maxmius  PiusV.pictiiTimus,fefta,preces-,fuppIicationespubIicedccretas,fum- 
mafquegratias  Deo,  cia  Patribus  purpuratis,  Clero,  ac  Populo  Romano  pedcs 
non  fcmel  egit.  Magnitudincm  autem  fublimitatcmque  animi  vere  Regij,  qua 
magnificentia  munerum,& donorum  in  fuos,&  arcium  munitarum  regiarum, 
^omcEriorum,pomariorum,(5(:  leporariorum,&  cuiufdam  fuperbifHmi  templi, 
omncs  qui  ante  illum  in  Hifpania  regnarunt  Regcs  antecellit ,  maxime  lauda- 
rcm  •,  niii  eircnt quibus  aliquantum  ca  viderentur  nimia.   Illis plane  metriotis 
temperantiar,modcftixque  chara(fieribus  infigniflimus  cft,qu6d  raro  aut  num- 
quam  vno  die  plus,ncque  piuries  edat,aut  bibat,quam  alio.  Quodque  iam  indc 
a  pucro  (quod  pro  miraculo  cft)  nullum  vnquam  fux,  vel  alterius ditionis ,  ncc 
vllum  famulum  etiam  infimar  fun<3:ionis,  etiam  in  miniftrando  grauiter  erran- 
tcm  ,  vilo  verbo  iniurio , ncc  irato  inccfterit  •,  contentus  blandc  admonere,  nc 
adco  incurius  foret.  Quodque  dum  a  facris  ad  prandium  rediens  conucnitur  a 
multis ,  <S^  nonnunquam  a plus  centum ,  perindc  fingulos  corum  fingulariter, 
cum  ea  benignitate,  ferenitate,ac  frontis  hilaritate  audit,  eifqj  refpondct,  ac  fi 
folus  eum  vnus  conueniret  •,  etiam  fi  oporteat,"ob  id  vnam,  vel  alteram  horam 
differre prandium:nec prius  fe quieti lub nod:em  tradit ,  quam  omnes libelios 
fuppliccs  ab  eis  porredlos,  fuprafcribatnominibus  eorum,quorumeftcotenta 
in  eis cum  eius  Maieftate  tradarej& tradat  illi  qui  eius  rei  curam  gerit,vtcra- 
ftino  manc  cis  illos  diftribuat  •,  fimul certiores faciat eos ,  qui  eos  porrexerunt, 
quibus  fint  diftributi ,  vt  fciant  quos  adire  oporteat,  pro  habcnda  eorum  cxpe- 
ditione.  Quod denique  molcftias fe adeuntium, quales  quales illi  fint,inaudita 
corporis,&  anuni  fibi  conftantium  confiftcntiaferat,  adeo  quidem,vt  mc,ho- 
mincm  ahoqui  nihiIi,pro  illuftrifiTimo  Toletano  fe  alloquentcm,  audierit  Pin- 
cix  vnamhoram  &amplius,  fempcrftans,&redusjappofitiflimequedemore 
fuo,  enfe  pugionequc  accindtus  •,  &c  adeo  fibi  femper  conftans,  &  immotus,  vt 
numquam.  tufliret,  vel  cxpueret;  nunquam  vllam  fui  corpons  partem,  non  ca- 
put,  non  colIum,non  os,non  vuItum,non  humeros,  non  brachia,  manus,digi- 
tos,crura,pedcs,vcl  quid  aliud,in  vllapartemmoueret.  Aadiuit,inquam,  mira 
pra;fcntia,&  intentioneanimi,  refponditque  adeo  apta,  terfaque  oratione,cui 
nihil  poterat  addi,  vel  adimi-,  vt  pra:meditatus ,  &  ex  prc-cfcripto  locutus  videri 
potuiftet.  Qui  profedlo  numquam  vifa,lcda,vel  audita  fuerunt.Et  vttandera 
infantiam  meam  balbutientem,  nimiumq,  vltra crepidam,  in  mcftem  aiienam 
digrciramcompefccns,finiam,puto  eumomnes  qui  antc  fc  in  Hifpania  regna- 
runt,gloria,non  vno  nomine/uperantem,Ionge fuperaturum,fi  tria  qux  dono 
Dei  prajuenientefacerc  cocpit,eodem  fubfequenteperfecerit.  Primum,  fi  non- 
;  null 


Il£DITIBVS,     Q_V^ST.     I.  113 

nulli  qui  indiredle  laicam  potcftarem  rub  fpecie  maioris  iufticiiE ,  viilitatiraae 
publicie,  intra ecclefiafticaj  fines  incrudcre  nicuntur,  facis  vere  inrcilcxcrint,  fe 
imitantcm  fuos  Maiorcs,&  in  his  Carolum  Magnum,qui  relatus  in  cap.In  mc- 
moriam.i5?.dift.  iic  aic.  Iii  memoriam  beati  Petn  Apoftoli  honoremus  fan<5tam 
Romanam  Ecclenam,&:  Apoft.Sedem,  vt  qu.-c  nobis  lacerdotalis  mater  eil  di- 
gnicatis ,  ecclefiafticc  efTe  debeat  magiflra  rationis.  Quare,  fcruanda  cfl  cum 
manfuetudine  humilitas :  &  licet  vix  lerendum  ab  illa  iandla  Sedc  imponacur 
iugum,tamcn  feramus,»S:piadeuotione  toIeremus.Velle^inquamjin  primis,vc 
EccIefixauthoritas,&:poteftas  furpiciantur,& coiancurjCiu^que  iura  lilsefa 
feruentur,  cfircqucfrcquentinjmocxempIoperfuafumjCarumcultUjRcgnaflo- 
rcfcere,&:  contemptu,marcefcere,ac  tandem  a  fide  catholica  deficerc.  Alcerum 
clljliitaexcqnaturfua  iura,quibus  iampridcm  iubccmilicibus  fuis  flipendia 
debica  integre  perfoIui,vt  nullatenus  per  Ducum  xrariis  prxfcdlorum,&  The- 
faurariorumauariciam,fraudem,&  noua  inuenta  quicquam  eisdiminuatur,vel 
difFeratur,ne  viri  egregij,quorum  forticudine  fidcli,non  folum  gloria,imp£ria, 
&  regna,fcd  ctiam  ipfa  fidcs  catholica  culcus  Dei  Sc  iurtitia:  in  cis  ftant,  6c  Ho- 
rent,  vcrecundc  mcndiccnr-,"auc inuerccunde concutiant  plebem,  aut  violenter 
graffentur ,  aut  turpiter  a  fide  regia  defician t ,  neue  luo  cxcmplo  viros  ad  bella 
natos  a  militia  ita  deterrean t,  vt  cum  deledlus  militum  habctur , pauci  ea digni 
afTcribantur.  Tcrtium  cfl,fi  Diuum  Ludouicum  Rcgcm  Fracorum  lua  dc  flirpe 
antiqua  prognatum,imitatus,  nonnullis  qui  patrimonium  regium  nouis  inuem 
tis,eifdemque  EccIefi2e,PopuIo  dc  Plebi  grauibus,c6tra  ius,fatque  augcre  pro- 
curan  t,  dixerit  in  fententia  ea  qux  illum  cuidam  Confiliario  fuo  in  primis  cru- 
dito,&  perfpicacifTimo  dixiffe  in  hxc  verba  teftatur  Remundus  Ruiius  vir  pius 
iuxta  ac  crudirus,in  eo  qucm  contra  Molinajum  pro  Papae  primatu,erudite,pie, 
ac  ornate  fi  quis  alius  fcripfit,  I1b.pag.3iP0.  &  fcq.  Sum  tuus  ik  frater,  <Sc  Rex,  te 
fratrcm  amiciflime  moneo,hortor,&  rogo,vt  fluxis  his  rebus,quas  a  me  re  con 
^  fequi  &  fperas,& ambisj(S<: quibus rcpccino  cafu  vna  cu vica carcre poces,opri- 
mx  mentis  confcicntiam,  faluccjincolumicaccraqi  illam  fempicernam  anccpo- 
nas.  Rex  vero  cum  fim,hxc  cdico:vt  fi  ce  pofl:  hac  contra ius,iniuriam  tucri  ca- 
ptionum  nefcio  quibus  anfra<^ibus  inteIIexero,n6 folum  pala  te  iubebo  argui, 
fcddignitate  &gradudeied:umefficiam,vtfinguIarifiscxempIo  omnibus,qu6 
intelhgant  me  nihil  nifi  ius  colerc,  ik  tueri ,  Regemq-,  me  eflc  non  Tyrannum. 
Intuli  cciam  vbi  fupra,  quod  materia  prxfcns ,  6c  dcfidcrium  quod  ineflTe  mihi 
debet  faluris  animarum tor,&  tam  illuHrium  virorum,quot  &  quam  funt  Com 
mendatarij  ordinu.militarium  HifpaniaE',&  aliorii  Regnorum,impeIlebant  me 
admoncrc,qua  graue  peccent,qui  perinde  fuos  prouentus  ecclefiafticos  in  pro- 
fanos  vfus  infumunt,  ac  Ci  omnino  fxculares  cfTcntjnon  reputates  fecum,  quod 
prxterquam  q?  illi  funt  prouentus  ecclefiaftici ,  ipfimcc  funt  refigiofi,  &  emifc- 
runt  folcmne  paupercatis  votG ,  quo  dominium  omnium  quae  babebant  amife- 
runt,  fimul  cum  capacitate  noue  quiredi  res  vllas  frculares,vt  fupra  mon.  I X. 
cum  8.fcq.&:  mon.LXII.cotraprxfatu  N.monftrauimus>ac  confequenter^nihil 
eorij  quibiis  vtuntur,cft  fuu,nec  poteft  efl!e.Na  quauis  fummus  Pontifex  cu  illis, 
circa  votii  caftitatis  difpcfauerit,  vt  ducere  poflmt  vxores.-nunqua  tamen  fuper 
paupertatis  voto  difpcfauit,nec  vr  difpcfet,aliqua  iufta,&rationabiIis  caufa  rc- 


I04  APOLOGIA     LIBRI      DE 

periri potcfl ,  vt  ahbi  in  q.i.fuper  tit.  de  ftar.mon.  a  nobis  afTcrtum eft,  & fupra 
monito  XI.  rcpetirum-,dumefficaciterprobaui,eosnon  folumeflTeperfonas 
ccclcilafticas,fed  eriam  vere  religiofas.  Et  quia  in  przdida  rubrica  late  egimus 
de  difficilibus  dubiis,  quac  circa  eorum  facultatcm  adminiftradi,  &  eorum  fum- 
ptus,&  adminiftrationem  occurrunr;&:  ne  Apologia  ifta  nimis excrefcat,  nihil 
aliud  hic  addam,  prncterquam-,  quod  fupplico  humihter  eorum  Excellentiis ,  & 
DominationibuSjfimul  Sc  ConfelTariis^vt  perpendant  eorum  Ccmmendarum 
prouentus  elTe  ecclefiafticos ,  ac  confequenter  qux  de  illis  fuperfluunt ,  deberi 
pauperibus,&  aliis  piis  operibus  lege  diuina,&  narurali  iullitia?.  Itc,qu6d funt 
relieiofi^qui  fe  per  votum  folemne  pauperratis,ab  omni  dominio,&  pofTcfllo- 
ne  laecularium  bonorum  abdicarunt ,  &  ea  per  fuam  profefldonem  in  ordmem 
quem  profcflii  funt,tranftulerunr.  Et confequeter  reditus,  Sc  prouentus  corum 
eifedifuerunteccIefiaftici.Cui  confequens  eft,eos  xgrepoftedifponerede  il- 
Iis,nec  inter  viuos,neque  per  vitimam  voluntatem,  nifi  cum  quibufdam  rcftri- 
dtion  ibusrquamuis  ad  id  habeant  diplomata  fummi  Pontificis  quamlibet  f  auo- 
rabilia.  Quoniam cum ipfe  (  vt  tamen  cum  debita  eius fcmper  reuerenria lo- 
quar)non  poflit dc  fuis ecclefiafticis reditibus  pro  iibito  teftari,  etiam  fi  non  fic 
ex  monachali  eledus  ftatu,  fed  ex  farculari,  vt  inferius  patebiti  minus  potcrunt 
facere  prarfati  domini  Commendatarij  de  prouentibus  fuarum  commendarum 
eo  modo  quo  aliqui  fuis  priuilegiis  innitentcs  faciunt :  cum  fint  religiofi,&  in- 
habiles  ad  dominium,&  etiam  pofTeflionem  cuiufcunq^  rei,etiam  minim2E,faI- 
tem  fuo  iure ,  nomineque habenda?.  Intuh  quoque  peccarc  quidcm  mortaliter 

4  eos,  qui  per  donationem  a  beneficiariis  bonorum ,  notabilem  quantitatem  ac- 
cipiunt ,  fi  ea  efle  fciuerint  de  reditibus  ecclefiafticis  j  &  fi  non  excufat illos  ali- 
quid  eorum,  qux  moxinfra  ponemus.  Nam  qui  caufam  dat  peccandi,vel  certc 
peccato  confcntit,peccat-,ad  Rom.i.&  c.Notum.i.q.i.&  late  in  Manuali  cap.ir. 
nu.fj.Qui  vero  hanc  accipit,profe6to  vei  fcit  eum  qui  donat mortaliter  pecca- 
re,vei  fcire  tenetur  •,  &  confequenter  peccat.  Colligi  etiam  poteft  ex  hoc,  mul- 
tos  eorumqui  cognatos  defiderant  ad  Epifcopatus  dignitatem  euedtos  videre, 
quo  ditiores  ex  eorum  donationibus  reddantur,plus  fibi  mali,quam  vera:  vtili- 
tatisexoptare.Defiderantenim,vtpromotipcccent,acconfequenterpeccanf, 
quod  peius  eft  eis,quam  fit  bonum  diuitiarum.arg.c.Praecipimus.u.q.i.&  l.San- 
cimus.C.de  Sacrof . An  aute  qui harc  acceperit  bona,reftituere  teneatur,  &  quo- 
modo  •,  cxplicabitur  infra  q.i.mon.  XXVI. 

SFMMARrrM. 
FraterAlfhonftt^,(Jl€aldonadmnomi»e,  reipfa  opime  donatm.nu.\. 
(JMoniales  totdebent  excipi  in  monajierium ,  quot  alipoffhntde  reditihm 

monajierij ,  &  nonflures.nu.i. 
UMoniaks  tu/kfujcipi  poj/unt  vltra  eaSyquAfuflentari  poffunt  de  illim  redi- 

ttbm,  modo  dtferant  dotesfu^fujientationtfufjficientes.  nu.  t. 
Simoniafrequer/teradmittitur  a  Prdatis  in  ingrejfu  monaHeriorumfimili' 

ter  &  ajubdttis,nu.  5. 

Btiamin  accipiendis fuperfluls  dotihm.  nu.eod. 

LXXXIIH. 


R  E  D  I  T  I  B  V  S,     Q_V  ^  S  T.     I.  izf 

LXXXIIII.  Moneo,acldidJ(remevbirupra  prididis  hanc  quarfcquitur 
dccifionem  ,  quam  vtapponeremprarfatolibelio,  cumiam  vltimam  vellcm 
apponcre  manum ,  rogauit  Vencrandus  admodum  pater ,  frater  Alphonfus 
MaldonaduSjdotibus  optimis  bene  ac  egregie  donatus,  videlicef,  Peccare  mo- 
niahum  AbbariflTas^aut  alio  quouis  nomine  monafteriisprarfe^flas,  fuos  reditus 
ita  prodige  expendentes ,  vt  monialesdenuo  admittere  omnino  rccjfcnt ,  nid 
tantis dotibus  onuftas,  8c  tantis  expcnfis  facftis,  quanta:  fufficercnt  abunde  iilis 
pcr  totam  vitam  alendis.  Ettamennccadmiflispridem  moniahbu$,nec  his 
qua:denuoadmittuntur,vcI  folas  vcftesconferunt;  imonecfrequcntcr  medi- 
cinas.  Primo  quidcm  comprobatur  id ,  tam  ex  antiquo  iure,  in  cap.  Pcricu- 
lofo.  §.  SanCjdeftat.  reg.  quod  habuit  originem  a  cap.  i.  de  inftitut.  quam 
jiouoConcilij  Trident.  cap.  5.  fcfT.  i^.  deregul.  prxcipicnte,  ne  plurcs  mo- 
nialcsadmittantur  in  monaftcria  ,  quamcx  eorum  rcditibus  abfque  pcnuria 
earum  fuflentari  poflint-,  quod  pracfarar  nullomodo  exequuntur,cum  nullas 
indotatas  accipiuntex  reditibus  monafteriorum  alendas.  Deinde,  quia  prar- 
fata  Concilia  pra:fcribunt,neplurcs  accipiant,  quam  ali  poflint  expropriis 
rediiibus:  atill.-c  multoplures  accipiunt,li  habeantdotcs.   Tcrtio,quiave- 
hcmcnterabfonum  apparet,  monafteriamonialium  vnius  cuiufdam  Ciuita- 
tis  viginti  millium  aureorum  reditibus  annuis ,  &  eo  ampliusperfrui:  &  ta- 
mcn  ob  hos  reditus  adeo  copiofos,  nullam  monialcm  admitti ,  nec  ab ipiis  fu- 
ftcntari ;  nifi  pro dote ,  fupellcdlilibus,  8c expcnfis  ahis  fecum  adferat,  vt  mul- 
ti  referunt,o(Slingentos;quifufficere  haud  dubiepoftent  ad  emendum  cen- 
tum  in  fingulos  annosadvitam  earum  ,  fi  milledipondia  o(5to  milliumpre- 
tio  emantur,  vt  emi  folent.   Imo  Iicet  cam  fummam  tantum  deferret,  qu^ 
fufficere  poftet  emcndis  o<5luaginta  aureis  ,  vel  fcptuaginta  in  fingulos  an- 
nos  ad  vitam,  fatiscfttnt,  &  adalimenta,  &  adveftes  ,  &  ctiam  ad  medi- 
cinas.  Et  ita  non  ingrcditur  expeniis  monafterij ,  fed  fuis  propriis.  Poftre- 
mo,qu6dmensConciiiorum  eaeft,  neplures  moniales  indoratar',  necdota- 
tx,  in  monnfteria  cooptentur,  quam  ex  reditibus  monafteriorum  ali  pof- 
fint.  Et  quod  in  his  rr\onafteriis,inquibu^iam  admiftkhunc  numerum  exce- 
dunt,  nullomrdo  admittantur  aliaj ,  donec  vel  eovfque  decrefcat  numerus 
earum^  velcrcfcant  rcditus,  vtilli  numero  alcndo,  &  amplius,  fufficiant.  Id 
quod  aliquorum  Prarlatorum  pra?fcripto,  in  monafteriis  aliquot  iam  ferua- 
tur,poft  Conciiij  Trident.definitionem.    EtCarthuficnfibus  ccenobiis  ferua- 
ri  prajcipitur  ftatuto  quamftri<fiiflimo ,  cap.  12.  3.  p.  compil.  ftar.  quod  mi- 
reexaggcrat  Dionyfius  Carthufienfis  lib.i.de  Simonia.  art.  i(>.  Dubitatio  ta- 
mcnvchcmcns  hincoboritur;  poffintnePrajfcdtarmonialium  alias  admittc- 
re  fufficienter  dotatas,  pofteaquamexpletus  fit  numerus  earumqua?  poftunt 
aliexannuisreditibus  monafteriorum.  Exalteraenimparte  pngnat  vfus-,  id 
enim  crcbro  ficri  cun<5lis  eft  perfpicuum :  &  confuetudo  eft  optima  legum  in- 
terpres ,  cap.  Cum  diie<Slus ,  de  confuer.  Ex  altera  vero  iura ,  vidclicct ,  d.  ca. 
Periculofo,deftat.regul. &:ca.3.fefl^2j-.  Concil.  Trident.qua?  id prohibere  vi- 
dentur,imofimoniacum  cflcinnuiturjn  cap.  Quoniam,defimon.&:  Extrauag. 
Vrba.  V.  Neinea,vtprofufcfatisDionyfius  taminiibr.i.quamin  2.  defimon. 
deducit  j  afleuerans  firmitcr,id  alabefimonia:non  excufari,  licet  nihil  aflu- 


n6  AVOLOGIA     L  I  B  R  I     D  E 

marur  pro  fngrefTu  religionis ,  nec  pro  monachifmo ,  fed  tantum  fuftcntatio-' 
nis  gratiaincc  excufari  abhocmonarterij  paupertate.  Etad  hxc  omniacom- 
probanda,vehementer  vrget  Extrauag.  Vrb.  V.  quam  retuHt  Dionyfius  pra:- 
fatuSjUbr.  i.  art.  7.  &  Iibr.  2.  arr.  1.  de  fimon.  Nobis  ramcn  videtur.   Primo> 
cxpedire  quidcm,  neplures  aflumantur ,  cum  id  iura  cenfeant  multomelius* 
Etquod  ampliflimae  dotes, quas  aliqua:  exhibent,  in  caula  funt,vt  qu.xdam 
qux  non  fpontead  religionem  inducuntur  •,  &:quxdamquac  aptxnon  funr, 
ingrediantur  monafteria.  Vndefir,vtmaioreminfpirituaIibus  faciantiaAu- 
ram,quam  reportent  commoditatcm  in  temporalibus:  quoddcmonilrat  fa- 
tis  Dionyfiusind.art.7.  defimon.  Difficileetiam  fadtuefl:,  hocabomnifimo- 
nise  labe  excufare,vri  mclius,quam  vIIusaIius,author  illefuadet  inlibr.i.&i. 
defimon.Secundotamendicimus  id  non  eflfe  malum,licet  oppofitum  afleuc- 
remus  mclius.  Credimufque  pofle  Pra:fc6bas  monaftcriorum  ,  finc  vlla  cul- 
pa  aliquasadreligionemanhelantes ,  6(:aptas,  fufficienter  dotatas  admitte- 
rcjetiam  vbi  fitexplctus  numerusearum  ,  qux  ali  pofllnt  ex  reditibus  mona- 
fterijidumtamenab  omni  llmonia  caueant  moniaIes,qux  folent  aliquidpro 
fufFragiisacciperc.Primo,quiaid  alTeuerauitS.Thom.aCaietan.  probe  expo- 
fitusSec.  1.  quxfb.ioo.  art. 3.  ad ^.Deinde,  quia  nunquam,vt credimus,  vel  diffi- 
cile  in  Hifpaniis,Dionyfij  approbabiturfententia:vbicompIures,luas  filiasin 
roonafleriadeferunr,  non  tam  religionis  gratia,  quam  ne  cogantur  nuptui  tra- 
dere  inferioris  ordinis  hominibus.R urfus,quia  etiam  Sandi.Thomas  tenuit,li- 
cererecipere  virginesdotatasin  monaflieriis ,  in  quibusnonfufficerent  omni- 
bus,  fi  reciperentur  fine  dote.Iam  autem  tempore  S.  Thomx  illud  erat  cautum 
in  cap.PericuIofojde  flat.regul.lib.  S.  quod  modo  innouat  Triden r.  Concilium 
in  d.cap.^.deregul.felT.i^.fcilicetj  ne  admitterentur  feminae  plures  intra  mona- 
fteria ,  quam  ali  pofll"nr.Vnde  ius  tum  antiquum,tum  nouum  exponendum  ap- 
paret,  ne  recipiantur  indotatar ,  vel  cum  damno  aliarum  monialium ,  vel  cimi 
expenfis  Monafterij.  lUa  autem  fimonia  qua?  interuenire  folet,  fubrerfugi 
pofletjquibufdamobferuationibus  additis  j  quamuisdilficultcr,vt  Dionyfius 
aftruit  in  d.  artic.  7.  libr.  i.  &:  in  d.  artic.  2.  libr.  i.  de  fimon.  Vnde  id  ob- 
feruaturquamdiligentiflTmieinordineCarthufianorum,  exft.uutopra:fcripto 
incap.  z.  3.  par.  ftat.Carth.de  quo  locutifum.us ,  quodgrauiflfimas  pojnasad- 
hibet,contra  Praefedas , &  moniales  alias,fiante  ingrefTum, vel  poft,dona 
vlla  vcl  prxmia  acceperint  vel  per  fe ,  vel  per  alium ,  ab  ea  qux  dcnuo  in  ea- 
rum  numero  cooptatur,iuxta  ea  qux  prxfcripfit  etiam.  Extrauag.  Vrb.  V.  qux 
fub  grauibuscenfuris  inhibet  donationcs,  &:acceptionesomnes,diredl:as,  auc 
indiredtas,  tamhisqux  admittuntur,  qiiam  admittentibus.  Q^ia  tamenhxc 
fimoniaeuitaripotefljfi  dos  necciraria  pauperi  monafteriodetur,  huicnoftrx 
3    fententix  tandem  adhxreo-,obteftans  Pixfj(5las  Reuerendiffimas  in  Domino, 
nerecipiantplures,quamalere  poflintmonaftcriorum  reditibus  annuis,etiara 
jndot2tas,&:  fine  muneribus:quod  fialiasdotatas  rcceperint,  caucant,nc  id  in 
aharum  cedat  decrimentum  •,  &  ante  omaia  profpiciarvt  ^  ne  vel  ipfx  monia- 
les  fuffragium  dantes  y  in  fimoniam  aliquam  incidant.  lilud  etiam  pro  cer- 
tohabcant,  &  animaduertant ,  ex  pa<fto  aliquid  acciperevltraid  quod  jiecef- 
farittmfuftentationimonialis  iudicio  cordatorura  cenfcatur^  elle  fimoniacura. 

NaffiL 


REDITIBVS,     Q_ViCST.     I.  117 

Namcxpa(S:onihilaliudpo{runtaccipere,practerilIud  quod  aiendac  moniali 
fit  nece{larium:eo  quod  ei  monafterium  prx  inopia,non  poteft:  tribuere.Si  er- 
go  aliquid  vitra  acceperint,vel  ii  dotem  exegerint,  quando  monafterium  pof- 
fet  eam  aicre,illicite  recipiunt.  Quod  fi  Iixc  vera  funt^quid,  quxfo,dicemus  ad 
prodigas  illascxpenfas,&:  profanosapparatusfierifolitos  ex  pado  tacito,veI 
exprefTo  ,  dum  vci  ingtediuntur  monafterium  ,  vel  profeftionem  emittunt? 
Quid  aiiud moderatius,  quam  vtliscvehementerinterdicantur,  &culpentur, 
acpunianrur  illar,qui  taliafaciunt?  &"(imul  etiam  doccantur,  quanto  lione- 
ftiorappareret  cundtis  harcinfpicientibus,  modeftaquxdamhumiiifque  tem- 
perantia,ipirituali  coniundlacontempiationi,  quampompofa  intemperantia 
mundana:  cuidam  admixtavoluptati  infunerahljuseius  qua:  perprofelfionem 
moritur  mundo,&:  nafcitur,vcl  excrefcit  Dco. 


APOLOGI^  LIBRI 

DE        REDITIBVS 

SecundA  Qudfiio, 

An  beneficiarij  impendentcs  fuperflue ,  vel  profanc 
rcditus  fuorum  beneficiorum,  non  folum  pcccenc 
mortaliter  j  fed  etiam  teneantur  ad  rcftitutionem? 

sv M  M  A  Riv M, 

Bonls  de  eifdem  intelligttur  qudiHto  fecundAy  de\cjmbfi4frimd.num.x, 
JuHitiaJpeciali  nm  tenctur,quicunque  fer  ludtcem  cogifotefi.num.2., 
Leges  de  omnium  virtutum  aMusfiruntur ,  &  ita  tam  de  aElihut  'virtu- 

tum  theologarum ,  quam  moralttim  cardinalium ,  &  eis  contrtbutarum, 

numero  5. 
luHitiafpecialiSfdr  generalis  longe  differunt.num.^. 


I  O  N  E  o  primo,quod  ad  hanc  fecundam  quxftioncm  refpon- 
furus,in  prardidlo  libeilo  prarmifi  •,  Primo  ,  intelligendam  il- 
lam  efle  de  omnibus ,  &  folis  eifdem  reditibus  ecclcfiafticis, 
de quibus inteileximus prima,fupra  raonito  X X I.& XXII. 
Fallum  item  cfte-,qu6d  prarfatus  N.aitjVidelicetjquod  quicun- 
qucpofl^iint  compelli  perludices  adaliquid  faciendum,  tc- 
nenturad  illud  Iegeiuftiti2Ever.T  &(pecialis  jcuius  tranfgrcflio  ad  reftitutio- 
ncm  obligar.  Quoniamcum  leges  teranmrdea(aibus  omnium  virtutum,vt 


uS  APOLOGI^LIBRIDE 

docet  Thomas  receptus  Prima  i.  quarft.  ^f.artic.  primo ,  «5«:  melius,  <)<j.  artic.  ?. 

j  iuxta  illud  Philofophi  Erhic^.  Pricipitlex,  quaj  debent  fortes  opera  facerc,  & 
qux  temperati ,  &  qvj^c  manfueti.  Similiter  autem  fecundum  alias  virtuCes  & 
malitias-,  hxc  quidem  iubens,  hxc  autem  prohibens :  ideo  tam  diuerfa?'  funt  le- 
ges,  quam  diuerfarfuntvirtutes,dequarumadibus  ill^  feruntur.  Vnde,alia 
lunt  pra!cepta,&  Icgesfidei,  de  quibusThomasSec.i.  qusft.  ly.&aliac  legcs 
virtutis  fpeijdequibus  idem  ibrdem.quaeft:.ii.&  alisleges,  &'prarccpta  chari- 
tatis,de  quibusidem  ibidcm.qusrt:.44.&  alias  Ieges,&priECcpta  prudenriiE,de 
quibus  idem  ibidem.qu^ft.  56".  &  aliasleges,  &  prajceptaiuftitisfpecialis,  de 
quibus idem ibidem.qua:n:.iii.& alias leges,  & praiceptafortitudinis,  de  quibus 
idcm  ibidem.  q.  140.  &  alix  leges  tcmperantia?,  de  quibus  idem  ibidem.  q.  170. 

4    Cum  ergo  alia  fit  virtus  iuftitia  fpecialis ,  q  ua:  principaliter  verfatur  circa  res, 
&  adtus  exreriores,&in  reddendo  dcbitumfecundum  xqualitatem-,  &alia  iu- 
ftitiageneralis ,  fiuekgalis ,  quae  verfatur  in  rcferendo  omncs  adus  virtutum 
in  communebonumhumanum  jficutcharitas  vcrfaturin  rcferendo  eos  om- 
nes  in  commune  bonum  diuinum,fiue  Deum,vt  docet  D.  Thom.  ibidem.  q.^8. 
art.7.  CumquealiafitvJrtusiufiiitia  fpecialis,  quac  principalitcrverfatur  iniis 
qux  funtadalterum,  adreddendum  dcbitumfecundum  squalitatem  •,  &  alia: 
funt  virtutesanncxac  ilIi,qua:potentiaIcsvocantur:  qure  licet  verfentur  in  iis 
quaj  funt  ad  alterum,vt  iuftitiafpeciahs-,dcficiunttamcn  abea,  eoquod  non 
verfantur  principaliter  circa  adus  exteriorcs,  fed  circa  interiores,  &  fecunda- 
riocircaexreriores  -,  &circa  eosnon  in  rcddendodebitum  legale  fecundum 
3Equ2litatem,fed  alia:  in  reddendo  debitum  morale  tantum,  vt  hbcralitas  ,  mo- 
deftia:vel  in  reddendo  debitumlegalcjfednonfecunduma-qualitatem,  qualis 
eft  religio ,  qua  rcddimus  Deo  dcbitum-,  &  pietas ,  qua  exhibemus  parentibus, 
patrice,&  fanguine  iundis  debitum  cultum:&  obferuantia,qua  dignitate,  virtu- 
teque  praemincntes  coHmus ,  vt  eleganter  docet  idem  ibidem ,  quarft.  80.  art.  i. 
Cumergo,inquam,ha:virtutcs  adeointerfe  difFcrant^ita  etiam  oportct,vt  le- 
ges,&prajcepta  de  a<^ibusearumIata,tantundemdifFeranr.'Itaque  cogiturN. 
confiteri ,  multos  multis  ita  debere,vt  per  ludices  compelli  poflint  ea  pra:ftare, 
quac  tamcn  non  funtdebitaper  legesiuftitias  fpecialis ;  fedtantum  perleges 
generalisiuftitiae,  quaecumomnibus  aliis  virtutibus  concurrit;  vel  per  leges 
Ipeciales  illarum  virtutum  fpeciaJium  difterentium  aiuftitia  fpeciali,  eo  modo 
quo  diftum  cft.Quamobrem,cum  fundamenta  N.concra  communem ,  &  nos, 
agant  de  legibus  charitatis ,  vel  mifericordiae,  yel  pietatis;  nihil  ei  profunt,  ne- 
que  obftantnoftraeconclufionirquiaadiuerfis  non  fit  illatio.I.Papinianus  exu^ 
h.  ff.  de  minor. 

S  r  M  M  A  R  IV  M, 

JuHitU  JpecUlls  legem  frangem  ,te  netur  femfer  ad  reUitutionem  facien^ 

dum.numero  i. 
Legei  de  alendts  parentibus  vel  liheris^non  funtleges  iuJiitixJpecialis.nux. 
JuFiitia  Jpecialis  debitum  quantum  differat  a  debito  aliarum  virtutum.  n.z^ 

1 1.  Monea 


REDITIBVS     Qy^Sr.     II.  li^ 

II.  Moneo,qu6dexmonitoproximoinferturcontraN. eflTeinconcufTe  te- 
nendum,  quod  omnis  frangens  legcs  iuftitix  vers  fpecialis ,  tenetur  ad  reftitu-  ' 
tionem  damni,  &  non  quaiem  qualemj  fed  fecundum  a:qualitatem.  Tum,quia 
harc  e/l  commun  is  Alexandri  Halenfis,  &  AnteceflTorum  noftrorum  opinio,re- 
lata  infra  mon.  V II.  a  qua  non  eft  recededum  flne  lege,  vcl  efficaci  ratione,per 
iura  fajpius  allegata.  Tum,quia nullius  momenti  eft  argumentatio  illa;  Hoc  eft 
dcbitum  adco  Iegale,vt  debiror  po(Tit  cogi  ad  illud  per  ludicem.  Ergo  eft  debi- 
tum  legibus  iuftitiac  vera:  &  fpecialis,vt  in  proximo  monito  probatu  eft.  Tum, 
quia Icges  qua?  lubent ,  vt cogantur per  ludices  parentes  alere filios ,  vcl  e  con-  i 
trariocertiscafibus  nonfunt  delegibus  iuftiti^  fpecialis,  dequibus  loquitur 
Alex.Halen.cum  communi,  vt  exprefle  probatur  in  I.Si  quis  a  liberis.ff.  de lib. 
agnofc.ibi:Sedcumha:cresexxquitate,&chariratefanguinisdcfcendat:per 
qux  verba  lurifconfultus  exprimit  Icges  illas  de  alcndis  filiis  a  parentibus  j  8c  e 
contrario  non  defcendere  ex  iuflitia  illa  fpeciali  &  vera ,  de  qua  Tho.  receptus 
in  pra:f  Sec.i.q.^S.fed  ex  pietate,qua:  eft  virtus  fpecialis,  illi  applicata;  qus  pa- 
triac,  parentibus,  &  fanguine  iundlis  prouidet :  de  qua  idem  Thom.  etiam  rcce- 
ptus  ibidem.q.ior.  Tum,  quia  nccdebitu  IcgaIe,quo  quis  tenetur,& porefl cogi 
aiudice  adfacicndas  clcemofynas ,  fiue  ad  fubueniendum  extremam  vel  ma- 
gnamneceflitatcm  paticnti  ,iuxta  glof  receptam  iundlo  tcxtu  cap.Sicuthi.47. 
difl.&traditaperTho.Scc.z.q.^i.efldebitumlegibusiuflitiajfpecialispr^fatarj 
fcd  legibus  charitatis  Sc  mifericordix,  vt  probat  Tho.vbi  fupra.  Tum,  quia  in- 
ter  iuflitiam  fpecialcm,&  alias  virtutes  fpeciales  hoc  diflatjquod  illa,&  eius  le- 
ges  principaliter  &immediate  verfantur  circa  res  &  ajflioncs  cxteriores,ad  re- 
ponendam  in  eis  a^qualitatem  eius  quod  formaIiter,veI  virtualiter  datur,&  ac- 
cipitur.  Mifericordia  vero,&  picras,  &  omnes  ali^  virtutes  fpcciales,  &  earum 
leges,vcrfantur  principalitcr  &  immediate  circa  a(flus  interiores  in  moucndo 
vcl  modcrado  pafliones  animi,Iicet  minus  principaliter:&  per  confequentiam^ 
moueant  etiam  ad  adtus  exteriores.  Quod  fingulariter  &  fubtiliter  fenfit  Tho. 
Sec.  i.q.izi.art.i.ad  4.  Itaque  ex  eo  qubd  non  tenetur  ad  reflitutione  damni  qui 
violat  leges  pietatis,&  mifericordia:,non  foluendo  parentibus,  vel  pauperibus 
debitum  legale ,  quod  debet  illis  legibus  pietatis,  vcl  mifericordias ,  non  infer- 
tur  i  quod  non  teneatur  ad  reftitutionem  damni,  quod  prajftat ,  violando  leges 
iuftitix  fpccialisjcum  hx  fint  feparatse  ab  illis:&  a  feparatis  non  fiat  illatio,  per 
iura  vulgata:&  ita  in  vniuerfum  efl  vera  prasfata  comunis,&  noflra  propofitio. 

SrMMARIVM. 

Lex  tjttd  iuhet  faccurrerefatienu  extrema,  non  eplex  iufliti£j}ecialts,fed 
charltati6,petatis^iJericordi£i'veVmHiti^igeneralis.nu.  i . 

III.  Monco,qu6d  ex  duobus  proximis  monitis  inferrur,qu6d  N.toto  cxlo    j 
crrat,  nouetcnendo  contra  omnes  ^legcm  quae  iubetfuccurrerencceflitatcm 
extremam  patientijCfTc  Icgem  iuflitix fpecialis.  Tum,quia per  allcgata in  illis, 
conflat  illam  cfTe  lcgem  charitatis,miferieordiae,pietatis,veI  iuflitix  gencrahs- 
non  autem  fpecialis ,  qua:  verfatur  circa  res  exteriores  j  &  in  rcddendo  legalc 

R 


ip  APOLOGI/£     LIBRI     DE 

debitum  fecundum  aeqaalitatem.  Tum  ,  quia  qui  obligatur  ad  dandum  aliquld 
extrcma  paticnti,  v t  ab  cis  liberetur ,  &  n on  dcderit  illud  ei ,  non  tcnet ur  rcfti- 
tucre  illud  pofteaquam  illa  ncceflitas  tranfierit ,  (i  aliquo  alio  modo  liberetur; 
ncque  ha:redibuseius,{Iperieritfecundumomnes,&ipfummet  N.Cumtamen 
is  qui  debct  alicui  aiiquid  per  legc  luftitix  fpecialis,tenctur  illud  foluere,  etiam 
pofteaquam tranfierit  tempus ,  Sc  articulus  in  quo  foluere  tenebatur  ipfi ,  fi  fu- 
peruixent ;  vel  hxredibus  eius,  fi  obierir.I.i.  &c  per  totum  titu.C.vt  a<fliones ab 
hxred.&  contra  hzr.&m  I.i.C.de  hxrcd.a6l.Tum,quia  qui  debet  exmutuo,veI 
aliquo  aiio  contracfbu  alicui  cxtrcmam  neccflGtatem  patienti  illud ,  quo  cum 
polFct  ab  iila  ljbcrarc,li  non  fuccurrcret  ei,tenerctur  ei  foluere  illud  fi  fuperui- 
ueret  per  altcrius  opem-,  vel  hxredi  eius,  fi  obiret  mortem :  &  non  alia  ratione, 
quam  quia  illud  ei  lege  fpecialis  iuftitix  debebat. At  id  quod  fine  vllo  contradlu 
cxprello ,  vel  tacito  debetur  alicui  proptcr  folam  neccfllcatem  extremam,  non 
dcbet rcllitui  lapfo  temporc  illo  nccefiitatis,&  non  alia ratione,  qua  quia  noa 
debctur  ei  lege  fpecialis  iufiicix,  fcd  alia  charicatis ,  mifericordix,  pieratis,  vel 
iuftitix  gencralis.Ergo  propofitum.Tum,quia  non  obftat  Caietani  authoritas, 
qui  vifus  cft  fignificarc  N.  quod  legibus  iuftitix  tenemur  neceflState  extremam 
patienti  fuccurrere.Nam,quiacum  generaliter  loquatur  dc  legibus  iuftitix,po- 
teft  intclligi  de  iuftitia  gcncrali,  &c  non  de  fpeciali-,cum  di6ta  Do(9:orum  in  du- 
bio  ita  in  terpretari  debeant,  vt  iuri  recepto  confonenr.arg.cap.Cum  expediac, 
de  elcd.lib.^T.Et  fi  eius  didum  aliter  intelligatur,  eft  falfum,  &  contra  commu- 
nem  omnium. 

S  V  M  M  A  R  I  r  M. 

Dominitim  vnius  &  eiufdcm  rei,  noft  potejl  e^  plftriftm  ifjfoliditm,&  mn 

tranjit  ipfo  iure  in  extreme  egentem.nu.i, 
ReBituere  teneturquis  ea,qudi  extremapatiens  accepit,  lapfo  illim  mcefitn- 

tis  articulo,  nifi  &c.nit.  t. 

1 1 1 1.  M.oneo,fatis  confequens  efte  proximis  tribus  monitis,ver:orem  effe 
illam  fcntentiam ,  qux  habct  j  Ncmincm  fieri  vcrum  dominum  rei  qua  egct  ad 
libcrandum  fe  ab  cxtrcma  neccflitate-,licetiufte  pofi^eccam  accipere,etiam  au- 
thoritate  propria ,  &  ea  vti  quatenus  eiTet  ad  id  neceftaria :  quam  contrariam. 
Tum,quiaiIIa  fcntcntia  contraria  non  vidctur  probari  vlla  Icgc,vcl  cfficaci  ra 
tionCjfine  quibusnon  eft  affirmandum  aliquidcotra  ius  regulare,cap.  Legatur. 
i^.q.i.^.Confideremus^in  Auth.de  Trient.&femifrcoll.3.c.ConfuIuifti.2.qu.y. 
&  c.i.de  transl.prxl.&  ius  rcgulare  habct id  quod  cft,vnius,fine cpnfenfu eius^^ 
non  c^ci  alterius.I.Id  quod  noftrum  cft.fF.de  reg.iur.Tum,quia  lex  illa  celebris 
qux  eft  fecunda  in  §.  Cum  in  eadem.fF.ad  1.  Rhod.de  iadu.  non  habct';  res  ficri 
communcsper  ncce(fitatem,fcdefirccommunicadas.Tum,qui'.  nonpatiuntur 
iura,vc  eiufdcm  rei  dominlum  fit  penes  plures  in  folidum,I.5.§.Ex  pIuribus.fF.de 
acq.pofr.Tum,quia  legi  charitatis,mifericordix,ac  pietatis,  &  cuiufcunq-,  alte- 
'  rius  vircutis  facis  fit,  fuccurrendo  neceflitatem  extremam  paticnci  fufficienter, 
ad  hoc  vt  ab  ca  hberetur,Yt  pala  eft.  Ac  frequentiflime  fuccurri  pctcftj&  abun- 

de 


REDITIBVS     QV^ST.     IL  131 

de  quidem  extrcma  patienti,commodando, vel  locando  ei  rem  illam  qua  eger, 
non  tradendo  ei  dominiu  illius.  Verbi  gratia,  AIiquis,aIioqui  faltem  ahbi  diues, 
in  montibus, Alpibus,vel  Pyrenxis  niuecanis,  neceflitatem  extremam  alicuius 
vcftis  paticur ;  &  aliquis  alioqui  pauper,deferens  veftes  pretiofiflimas,  holofe- 
ricas  pellibus  herminorum  cariflimis  duplicatas  fiue  fuffultas ,  obuiat  illi,  tene- 
tur  quidem  ei  vnara,vel  duas,vel  plures^Sc  quotquot  ille  ad  illam  necellicatem 
fublcuandam  eger,  commodare.vel  locare,  fednon  dare,  &  transferre  in  illum 
illarum  dominium.  Imo  ,  cum  fe  in  aliquem  locum  vbi  neceflicas  illa  celfaret, 
reciperent,poflct illam,vel  illas  quas  commodauit ,repetcre:quod  nemo  nega- 
bir.  Tum ,  quia  nemo  dicerer,  quod  l\  quis ,  alioqui  diues ,  aliquo  in  loco fame 
nioriens,  obuiaretaUcui  piftori,  vigincimulos  panibusco6tisonuftosaliquo 
agenti,  ficret  dominus  omnium  illorum panum :  cum  tamen  qua ratione  ficret 
dominus  vnius,eadem  quoque  fieret  omnium,  antequam  vllo  illorum  ad  fcdan 
damfamcm  vteretur.  Neque  quifquamdicerer^piftorem  obligacii  efle  addan- 
dum  dominium  omnium  illorum  iUi:neq-,  illum  authorirate  propria  pofle  om- 
nes  cos  fibi  occupare.  Imo,  quihbct erudicus  dicet  fatisfacere piftorem,  com- 
municandoilli  cfuricnti  panesneceflariosadillamefuriemfedandam.  Tum, 
quia  ridiculum  videtur,&  grauitaci  legum  c6crarium,dicere-,  extremam  famem 
paticnci,qua!ri  dominium  omnm  panum,qui  in  foro  venduncur :  Sc  ilico  fedaca 
per  vnum  panem  famCjillud  ei  perdij&rurfus  icerata  fame,ficri  eius,&  propul- 
fata  ea,definere  efle  iIIius.Tum,quia  gloffae  receptx  in  d.§.Cum  in  eadem,&  in 
d.cap.Sicut  hi.47.difl:.afrerunt,verbum,comunia,in  illo  didojNeceflicas  omnia 
faciccommunia:exponcdum  effeper  communicanda'*.  Tum  per  quardam  alia, 
qua:  confiderauimus  in  noflro  Man.  Confef.cap.i^.a nu.^o.  vbi hoc  aliquantu- 
lum  limitamus. 

SVM  MA  RI  V  M, 

i^lfhonjus  Caflrenjit  laudatus.nu.i, 

ABionefubfidiariAy  qui  temtur,  adtantam  reHitutionem  tenetur,ad  qnan- 
tam  qui  principali.nu.z. 

V.  Monco,quod  non  eft  vera  dodlrina illa  noua, quam  prscfatus  N.  fpatia- 
tus  latc  circa  quiddam  incidens,  c5cra  celeberrimum,eundemq-,  erudiciflimum 
virum  Alphonfum  Caftre.affirmar,  videlicet,  ^  licet  qui  obligatur  lege  iuflitiaB 
nmplicitcr,fi  tepore  opportuno  non  foIuat,teneacuradreftiiucionem,non  au- 
tcmquinonobIigaturfImpIiciter,fedtantum  fubfidium.Tum,quianuIIoiure 
illa  fundari  poref]::&  ita  erubefcendum  efl  id  fine  Icgc  dicere.§.  Confideremus. 
Auch.de  Trienr.&  femifl'.coII.5.&  c.z.de  transl.pracI.Tu,quia  qui  tenetur  adlio- 
nefubfidiaria,perindereftitueredebet,acquicenecura(5tioneprincipali.l.San- 
cimus.C.de  Sacrof.EccIef.quajhabet,eum  qui  vafafacra  quae  cmit,conHauerir, 
vel  alio  modo  immucauent,  teneri  a6iione  in  fadium  lubfidiaria ,  in  defe<5lum 
a£tionis  rei  vendicationis :  per  quam  tantundem  recuperacur,  quantum  per  rei 
▼endicationcm  in  cuius  fubfidium  datur.  Et  qui  tenetur  adtione  fubfidiaria  h 
Aquihac ,  perinde  tenetur ,  ac  fi  teneretur  adione  diicOia.  eiufdem.§. fin.  Inflir. 

R     2 


£32  APOLOGI^     LIBRI     DE 

de  I.Aquil.Omnis  item  adio  in  fadum,eft  fubfidiaria,  vt  ait  Bart.in  d.I.  Sanci- 
mus.nu.z.C.deSacrof  Ecclef.qux  habet  locum  in  variis  articulis  iuris,  vt  habet 
text.  ibi,  quos  enumcrat  glof.eius,  in  verb.  Articulis,  &  in  rubr.fl.de  prxfcript. 
verb.&  Bart.vbi  fupra  nu.KT.  &  in  l.Ex  placito.C.de  rerum  permut.  vidclicet,in 
omnibus  cafibus ,  in  quibus  datur  adio  pracfcriptis  verbis ,  &  ex  omni  interdi- 
6to,&  edidto  vnde  non  oritur  adlio  nominata,vt  aiunt  pra:fata  glof.&  Bart.in 
hoc  recepti.  Et  tamen  certum  eft ,  eum  qui  tenetur  adione  prxrata  in  fadum, 
teneri  ad  reftitutionem.l.Naturalis.I.Quoties,  deprsEfcrip.verb.quiEprobanc 
eam  dari,faltem  ex  tribus  contradtibus  innominatis,  &  in  I.In  bona:  fidei.C.de 
padl.qux  cum  ei  concordantibus  habet,  eam  nafci  ex  padis  bona:fidei  contra- 
dtibus  ex  continenti  appofitis.  Et  pater,'vel  maritus^  qui  tenctur  adioneinfa- 
6tum,pro  furtOjVel  vxori,vel  filio,fado  in  fubfidium  adionis  turti,quac  non  da 
tur  contra  patrem,vel  maritum'i  perindc  tenetur  reftituerc  rem  fublatam,  ac  fi 
teneretur  adione  furti.l.fi  quis  vxori,ff.de  furt.cu  allegatis  ibi,per  glofT.&Bart. 

SVMMARIVM. 
Charitatefola  ohligatum  adaliquid,foJfe  adid  comfelU.  nu.  r. 
K^6liOtVeloffcium  iudicis  datur^uoties  aquitas  idfuadet.nu.i, 

V I.  Moneo,qu6d  N.non  debuit niti authoritatc prxfati  Dom.  Soti,dicen- 
j  dojquod  affirmauerit  in  lib.^.q.j.de  iuft.&  iur.Eum  qui  ex  fola  charitate  ad  ali- 
quid  tenetur,non  pofle  ad  id  per  ludicem  cogi.  Tum,quia  ille  ibidem  ait,qu6d 
licet  alias  id  dixiflet  •,  tamen  non  habet  locum  illud  in  obligatione  fuccurrendi 
extrems  neceffitatis  articulo.  Tum,  quia  licet  vtcrque  id  aflereret,  non  eft  ve- 
rumcquiaquotiesjequitasfuadetadionem  dari,autaliquiddari,  vel  fieri,datur 
remcdium  cflicij  ludicis,  vel  adionis  in  fa(5tum,vel  certi  condidtio  ex  legeifiuc 
illa  arquitas  defcendat  ex  legc  lata  fuper  adibus  charitatis,  fiue  fidei,  fiue  mife- 
ricordii,fiuc  pietatis,fiue  iuftici.T  ver^  fpecialis,fiue  alterius  cuiuslibet  virtutis, 
vt  fupra,ead.q.monito.I.&  1 1. didum eft,& probatur  per  l.Qui  feruandarum. 
&I.SoIent.&l.Quoties.vbilatedehocgIofl^.rccepta.ft.depra:lcript.verb.facit. 
l.Sime  &Titium,cum  ei  annot.ff.de  reb.cred.&  I. Hxreditas.ff.de  petit.ha^red. 
&  in  terminis  noftris  eft  gloff.cap.Sicut  hi.47.dift.verb.  Efurientium.  &  in  cap. 
Tibi  domino,  verb.  Neceffe.  <Ji.diftind.  &  in  cap.  lus  naturale.  i.diftind.  verb. 
Communis.&  I.Neminem.C.de  Sacrof.  Eccl.quaj  gloffa:  habent,  cogi  pofle  di- 
uitesofficio  ludicis ,  ad  faciendam  eleemofynam  pauperibusmaximanecefli- 
tate  laboratibus.  Et  ita  ille  grauiflimus,  eruditifllmufque  Aluarus  Pelagius  vbi 
fupradcPlandtuEcclef.lib.i.cap.iS.  col.fin.concludit,poflebeneficiariosiurc 
compelh ad erogandum fuperflua pauperibus. arg.c.  Qualiter,  & quando, ibi, 
Redde  rationem  de  accufationibus:&  mehus  per  cap.i.io.q.^.ibi^Etfinguhs  an- 
nis  Epifcopo  rario  fiet ,  &  per  alias  rationes :  cui  fatis  confonat  Cardinalis  in 
Clem.Gratia:,de  refcrip.  col.pen.  Qu^orum  ipfe  opinioni  lubens  me  fubfcribe- 
rem ,  quando  concurreret  maxima  necefsitas  pauperum ,  &  clara  fuperfluitas 
beneficiariorum  nolcntium  eis  fubuenire ,  vel  clara  in  profanos  vfus  profufio: 
de  quo  latius  infra  tradabimus.  Quamuis decifio  hxc  Pelagij,magis  nititurle- 
cibus  iuftitix  vcrs  &  fpccialis,quibus  ad  id  tenetur  beneficiarij,vt  ibi  diccmus. 

SVM 


REDITIBVS     Ciy^ST.     II.  i^, 

SrMMARIVM. 

Beneficiarius  imfendendo  vane/velfrofanebemfc^  reditusynonfolumfec- 

cat  mortaliterfed  etiam  tenetur  ad  reHitutionem.num.  i .  ^uod  etiam  te- 

nuit  Thom.num.z. 
ReBituere  tenetur,qui  ex  communihus  minusquam  dehet  trihuitfngu* 

larihus.num. ^.Et  qui  onuSy  vel  modum  iniun^um  non  adimplet.n. 4. 
Furtum  admittit,  quire  aliena  in  aliumvfttm  quam  conceffum ,  vtitur. 

numero  y. 
Benefcif  fru^ui  dari  adfauferes  fuHentandos,  multis  in  locu  Thom.  affr^ 

mat.  numero  j. 
luHitidj^ecialls  legemfrangensy  teneturadreBitutionem,  nen  autemfran- 

gens  charitatis  legem.  num.6. 
Prdcepta  omnia  Decalogifint  iuBitiaJex  quidem  poBrema  vera  &  Jpecia' 

lis-.quatuorveroprimayfartiumfotentialium  eius.  num.j. 
Benefciarius,fecundum  omnes,  teneturmagis  quam  laicusadeleemofynas, 

ergo  alia  lege  quam  laicus.  num.  8. 
Benefciarius,  qualegemortaliterfeccat,  ahutendofuis  reditihus^eademte- 

netur  reHituere.num.  9 . 
Benefciartus  qualegeante  diutfionem  tenehatur  reHituerefrofaneimfen- 

fa,  eadem  &fofi  eam  tenehitur ,  quia  diuifio  quo  adhoc  nihilnouauit, 

numero  10. 
"Bkemofynarius  cumfacultatefe  alendi,reHituere  dehet  fauperihus  qud  va- 

ne  impendity&talis  efi  heneficiarius.num.u. 
Decimd,  &  alia  hona  ecclefiaHica,onm pauperum  alendorum  hahent.  nu.it. 
Beneficiarij  prodigitas,etiam  departefibi  a  communi  feparata  ,facrilegium 

dicitura  S.  Sernardo.num.l  ^. 
Concilium  Trident.  tacitefenfit  heneficiarium  lege  iuHitia  teneri  ad  dan* 

dumfuperfiuapauperibus.num.  1 4. 

VII.  Moneo  ,  me  in prsfato libello dixlfle  ; quod circa decifionem  huius 
quiftionisfecunda!,  egolcmper  vfque  ad  compoiitionem  illius  ,  fecutusfui  * 
communem  fententiam;  &:tunc  percupiui  tenere  contrariam,  &tenuifrem 
certe,fiquo  modo  fatisfacere  meseconfcientix  potuifTem  :  fedquia  id  facerc 
non  potuijideo  tunc  firme  tenui,&:  nunc  firmius  afleuero  pra:didam  commu- 
nem,fciIicet:beneficiariosinfumentesmalc,  vane,  aut  profane  notabilemre- 
dituumprajfatorum  quantitatem,  vltraid  quodpercontenta  in  corollariis  i. 
qua:ft.pra:fati  libelli,qua:  fupra  repetuntur  in  fumma  a  monito  L  X  X  V.  vfquc 
ad  finem  quajftionis  prajcedentis,eis  permittitur,non  tantum  peccare mortali- 
ter,fed  etiam  obligari  ad  reftituendum:quod  quia  prxfatus  N.  8c  quidam  alij, 
quamuis  aliorum  collatione  pauci  contrariam  affirmant ,  validiflime  infe- 

R   3 


IJ4  APOLOGI^LIBRIDE 

quenribus  argumcntis  probo,nulIatenus  ab  ea  recedendum.  Primutn  quidem, 
quodopinio  communisidhaber,etiamipfomct  N.idconfirentc  ini.par.ca.r, 
Nameamaffirmantij,quoscitauimus  in  prajf.  libellojquem  in  hocdefendi- 
musquntfl:.i.num.8.rciIicet;Archid.vS«:Dom.in  princip.^^.diftincft.&inc.Statu- 
tum.§.A(relIorem,de  refcripr.lib.^^.vSc  in  c.Prjcfenti,deoffic.ord.eod.Iib.quibus 
ibiJcni  confcntiunt  Ioan.And.Anchar.&Perur.&  Ioan.Lina.in  Clcm.Gratiae, 
de  rcfcript.tJ^  Panor.in  ca.Cum  fccundum,de  prxb.vbi  nos  late  probauimus,& 
in  c.Cum  cfTcs.num. zi.de  teftam.Albcri.in  di(fiionario,verb.  Clcricus.  Aluarus 
Pelagiusvir  grauiflimus,quiIib.i.dePlan6taEccIef.c.i8.  col.8.(3c  quinque  feq. 
neruoliflime  hanc  parrera  probar,diccns,fe  illam  confcientia  vrgente  affirma- 
re.Idem  Anton.in  c.fin.num.iy.de  pecuI.cIer.Felyn.inc.Poftulafti.num.^f.de  re- 
fcrip.<5<:  in  c.De  quarra.num.55.in  fin.dcprxfcrip.Dcc.inc.Epifcopus,deprxb. 
&  Anron.Burgen.mc.i.num. i8.de  empt.&anteillos  AIcx.HaIen.do(florirre- 
fragabilis.^.par.q.j^^.memb.^.Richard.itcm  in  ^.difl:. r^.arr.^.q.i. ad  i.  &  pofl:  eos 
Paludan.in  cod.^.dift.i^.q.^.art.^.GabrielinpraEfata  diftindl.i^.q.8.&  Maiorin 
prsdijSla  dift.i^.q.iy.  qui  aufus  fuit  dicere;  nullum  do«5torem  qui  anrc  eius  sta- 
temmortuus  fuiffet,  contrarium  renuifle:  quamnisin  hoc  lapfus  fucrir,  vtvbi 
fupra diximusj& Guilicl.de  montcLaugd.inCIem.  Quia  contingit,de  relig. 
dom.Sandtiflimusirem  iIIeAnton.ArchiepifcopusFIorcnt.in5,  par.tit.i^.  c.i.§. 
I5).&in  i.part.tir.i.c.i.§.  fin.  quamuisSylueflcr  idcmtencnsin  vcrb.Clericus. 
q.^.perinaduerrenriamconrrariumimponat  ei,in  i.p.art.tit.i.§.fin.&  Angel.a 
Clauafio  in  verb.CIericus,4.§.4.vir  miracnliSjVt  fertur,cUrus.Summa  item  Pi- 
fana,verb.Clericus,4.§.4.cum  Henrico  Gandauenfi  quodlib.S.q.iy.  Driedoniuj; 
etiamlib.i.c.4.deIiberf.Chrifl:.Imo&  Caiet.Sec.i.q.i^j.art.y.  &  q.iip.tantum 
abefl:,vt  ille  allegari  debuifler  pro  contraria  fententiarquonia  pro  noftra  parre 
eft,fifarisperpendatur,vrin  d.hb.q.i.num.^.oftendimusjquamuis  obfcure  lor 
quatur, vrcns  nouis  loquendi  modis.Air  enim,qu6d  vbi  reditus  Epifcopatus3& 
Canonicatus  exacquant,vel  parum  excedunt,eam  parrem  qua;  eis'  eft  ad  fe  ho- 
nefte  fuftentandos  neceflaria,  non  tenentur  ea  quae  profane  impendunt,  fcfti- 
tuercj  fed  ficquandoeftlongemaior.  Quoddicere,perindeeft  ac  aftirmarc; 
cum  non  reneri  ad  reftituendum  ea qux in  ahos  vfus  infumpferit ,  de  parte  illa 
qusefibi  honefte  alendoiudicio  virorumprudcntum  eft  neceftaria:  reliquum 
autcmfic.Quodtorumipfumcriam  nosomninofatemur  cum  communi  fen- 
tenti3,extcndenres  nos  paulo  vltra,per ea  qua;  diximus  in  dido  hbello.qu^ft.r. 
corol.io.&  feq.a  nu.^^.&  fupra  q.i.mon.  X  X  X.  &  feq.Eandem  eriam  amrmat 
Vlricus  author  grauifllimus,qui  larc  referrur,&  prcbarur  ab  iilo  perdo6to  iuxra 
ac  perfandlo  Dionyfio  Carrhuf.in  lib.contra  pluraHtarem,arr.i.Iaf.  eriam  cof. 
7^.vol.i.Socin.eon{.5i.voI.i.Petr.de  Vbald.in  tra<5b.de  fucceflione  ab  intcftato, 
part.vlr.& deniqueidanteomnesfenfitlnnoc.  II II.  in c.Indecorum,dexrat. 
&  quaI.&adeoeftcommunis,vtIo.Maiorvbifupra,aufusfueritdicere,vtpre- 
diximus-,nuIium,quiantequamipfcnafcereturmortuusfuifler,  contrarium  te- 
nuifle.Et  adeo,inquam,communis,&  canonibus  Ecclcfiae  cofonans,  vr  Archid, 
in  pracfaro.§,Aflcflbrem,dixerit,  contrariumefleiurisharrefim,  Et  Petr.Sotus 
fupra  monito  XXXVIII,  relatus ,  affirmauerif,  efle  grauiflimum  errorcm, 
faltem  contra  bonos  moreS;,  &  iuftitiam  j  &  quidni  contrafcripturara?quai 

iunt 


1 


REDITIBVS     Q_V  JEST.     II.  15^ 

funt  verba  eius.  S^ccundo  ,principaliter  probatur ,  eo  cj^uod  ctiam  Diuus  lile    z 
Tiiom.cuius  authoritatc  nitunturcontrariam  partem  aftirmantes  ,  fi  cins  Ccix' 
tentia,  &  verbafatisperpendantur,  pro  noftraparre  eft,vtprajfatus  Petrus 
Sor.indicat,  allegandoeumprohac  parre,  &  loan.Maior  vbi  fupra,  vehemcn- 
tcr  contendit-,nuIlatenus  cum  adco  pium ik  dodum  virum  contra  h.TC  tcnuif- 
fe :  quod  ex  multis  didis  eius  rem  ita  fe  habcre  colligimus  fupra,  quxfl:.  r.  mo- 
nito    X  L.  Tcrtio ,  principalicer  probatur  noftra  prardida  conclufio  rationi- 
bus  adeo  fortibusjvt  ob  eas  elTcr  aftirmanda,  etiam  C\  Thom.  &:  comraunis  te- 
neret contrariura,iuxtado61:rinam  qua:  colligiturexcap.  Capellanus,dc  fc- 
tiis.Sc  l.i.§.fed  nequc.  C.  dc  vete.iu.enu.  Quarum  vnaeft  hxc^quodnon  fo- 
lum  qui  accipir,vcl  rerinet  iniuftc  alienum  ,  tenetur  ad  reftitucndum  illud.  cap.    5 
Si  res  aliena.r4.q.<r.cap.Pcccatum,de  reg.iur.lib.^J.fcd  etiam  illG,qui  diftribuen- 
da  communia  fingularibus,quibus  funt  deftribucnda,diftribuit  cis  minus  quam 
dcbcatjVt  affirmat  Thom.Scc.  z.q.^^i.art.i.ad  ^.vbi  late  Caiet.  At  omnis  bencfi- 
ciarius ,  qui  ea  qu.T  funt  fibi  fupcrflua ,  non  diftribuir  piis  vfibus ,  minus  quam 
debetdat eis.  ergoteneturadreft:itutioncm.  Quarto,  probaturalceraratione, 
fcilicct-,  quodctiamrenetur  ad  rcftitutionem,qui  accipit  aliquid  cum  onere    4 
,dadi  illudjVcl  ahquam  eius  partcm  alteri,fi  onus  illud  non  impleuerir,  per  1.  r.i. 
&  3.C.dcDonat.quaefubmod.quatcnus  habenr-,  cum  cui  aliquiddonatum  cH, 
vt  det  ahmenta donanti,vcI  aliquid  aliud,eriam  tertio  tenetur  ad  dandum  illuci 
fubobligationercflitucndici,  eti.imfi  alijdcderit  illud.  Probatur<3<:  inl.  i.C. 
dchis  qusE  fub  mod.vel  condir.quatenus  habcf,Legatarium  tcncri  adimplen- 
dummodum,  fub  quo  aliquidci  rclinquiturfub  obligarioncrcftituendi,  etiam 
fi  alij  dcdcrit.  Tradit.Barr.  communitcr  rcceptus  in  1.  Quibus  dicbus.§.  Termi- 
lius^num.rj.agcnsde  cffcdtumodi^num.ry.agcnsdc  remcdiis  quibusquiscom- 
pclliporcft:  ad  feruandummodum.Probatur  etiamin  cap.  Verum,cum  cian- 
nor.  pcrglGft".&' alios,  de  condit.appo.  Atbonaquasbcncficiariisdantur,  il- 
li funt oneri fubic(5la,  vcomnia  in  honeftam  miniftrorum  Ecclcfix  fuftcnta- 
tioncm ,  &  alia  pia opera  inlumantur  •,  vr  irrefragabilircr  probauimus  in  pra:f. 
hbello  quxih  r.  per  fcxdccim  rariones,  &  pcr  aliquas  illarum  ,  &:  alias  (upra 
quarft.  I.  monito  X"XVII.  ergo  licet  beneficiarius  iufte  rccipiat  fui  beneficij 
rcditus ex  cis  coIIedos,fi  in  id  non  impendit,tencrur  in  illud  impenderc,  quod 
eft  refticucre.  Quinto,  quod  qui  furcum  realiter  committit,  tenccur  reftituere. 
ca.Poenali.^S:  cap.  Si  quid  inuenifti.r4.qua:ft.f.ca.Sircs.cad.cau.quxft.<>.  Atbc- 
ncficiarius  qui  rcditus  ecclefi-^fticos ,  vfibus  impcndit  profanis ,  furtum  admit- 
tit:namvtiturrcaliena,videlicer,  D.  N.  Icfu  Chriftiin  alium  vfum,quam  in 
quemcapirj&'  qui  hoc  facit,furrum  admirtit,§.furtum.Inftitut.de  oblig.  qux  cx    ^ 
del.  nafcun.vti  qui  equum  fibi  commodatum  ad  Senas,  ducitNeapolim.Et  ita 
Guilicl.  de  monre  Laugd.  aflTerir,  in  d.  Clem.  Quia  contingit,de  reli{^.  dom.  Et 
latiusAluarus  Pclag.vbifupta.  Quodeciamcolligiturexprxfaro  Thoma,  qui 
in  Scc.z.q.rS^.arr.j.rub  finem,aitjDecimas  primarie  quidem  cultus  diuini  mi- 
niftrisexhiberi,fecundarioaucemvtpauperibusfubueniatuf:&:  quxft.87.  art.5. 
ad primum  ait  refpondendo  ad  argumentum  quod  fecerat  ad  probadum,  quod 
hodie  fint  fuperflux  decimx ;  quia  in  legc  vcreri ,  ideo  leuitis  folucbantur,  quia 
non  habebant  partem  m  poftefliionibus  populi,  vchabetur  numer.18. inquitj 


1^6  A?  OLOGIJE     LIBRI     DE 

In  legc  vcteri  fpeciales  qusdam  decimnj  deputabantur  fubuentioni  paupe- 
rum:  fed  in  noua  lege  decimar  dantur  clcricis,  non  folum  propter  fuifuftenta- 
tionem,  fedetiamvtcxeisfubueniaturpauperibusjideo  non  fuperfluunt,  fed 
ad  hoc  neceflariaefuntpoirefliones  Ecclcfix,&obIationcs,&:  primitix,  fimul 
cumdecimis.h2cille.Nequeobn:at,quod  Dom.Sotus  deiuft.  &iur.lib.:o.q.  4. 
art.^.concluf.j.contendat-,  quod  decimarum  finis,  non  alius  fuit  quam  Ecclefia- 
lum  feruitium ,  facrorumque  facramentorum  adminiftratio  ,  eadcmque  caufa 
exigantuf  a  Populoeuangelico,  quaoIimaMofaico,  eo  quod  San(5^.  Thom. 
Sec.  i.  q.  77.  arr.  i.  nullam  rationem  aflignet  pauperum. Tum,quia  prsefatus  N. 
contrarium  fatctur,vt  diximus  in  monito  XXVII.  verbaeiusad  litteram 
referendo.Tum,quia  S.Thom.in  locis  fupra  citatis,dicit;qu6d  ipfscetiam  deci- 
ms,quxminiftrisEccIefiaedantur,per  eos  debent  in  vfus  pauperum  difpenfa- 
ri.Et  apparet  etiam  ex  D.  Clemente,  quem  nos  in  d.Iibello.q.i.  num.  15.  retuli- 
mus,&fuprainhacApologiaq.T.monito  XXXVIII.  EtS.Auguft.inc.Deci- 
msE.i  6.  qu^ft.  i.  Decimas,egentium  animarum  tributa  appellat:  quod  etiam  de 
oblationibus dicit  idcm  S.Thom.Sec.i.q.S^.art.i.m  corpore  quxftionis,ibi.  Et 
ideo  oblationes ,  quar a  populo  Deo  exhibentur ,  ad  facerdotes  pertincnt,  nort 
folum,  vt cas  in  fuos  vfus  conuertant;  verum  eriam,  vt  fideliter eas  difpenfcnt ; 
partim  quidem  expendendo  eas  in  hisqux  pertinentadcultum  diuinum,  par- 
tim  vero  in  aliis ,  quac  pertinent  ad  proprium  cultum :  quoniam  qui  altari  fer- 
uiunt,cum  altari  participant,vt dicitur  i.  Corinth.  9.  partim  etiam  in  vfus  pau- 
perum  ,  qui  funt  quantumfieri  poteft,  de  rebus  Ecclefi^  fuftentandi.  haccibi 
S.Thom.Sexto,principaliter  probatur  alia  ratione,videIicet;qu6dintcr  leges 
^    obligantes  ad  mortalc  charitatis  & iuftiti^E  vera^  &  fpecialis ,  hoc  diftat  j  qu6d 
qui  tranfgreditur  legemcharitatis,licetpeccet,non  tcneturreftituere:quivero 
tranfgreditur  legem  iuftitiaj  verac  &  fpecialis,  non  folum  peccat ,  fed  etiam  te- 
netur  reftituere,iuxta  dodrinam  dodoris  irrefragabilis  Alexand.  Halen.  com- 
muniterreccptaminj^par.q.S^.quxbene  defenditurab  Adrianoin  ^.dercftir. 
q.i.col.5).in  §.  De  currentibuscum fure.  Quam  nos  quoque  fecuti  fuimus  in  re- 
pet.c.Inter  verba,pag.io8.num.7i4.&  in  Manua.Confefl'.  c.14.  num.^.  &  Dom. 
Sotus  Iib.^.q. j.art.4.&:  lib.  4.  q.  7.  arD  5.C0I.4.  &  alibi  fajpe  de  iuft.&  iur.&  fupra 
ead.q.monito  I.  repetiuimus.Atquibeneficiarius  inalios  vfus  quam  pios,fuos 
reditus  impendit,Iegem  iuftitiae  verae  &  fpecialis  tranfgreditur,  vt  proxime  di- 
Aum  eft:quia tranfgreditur  lcgem  de  non  furando,qu.'E  eft  lex  iuftitiac  fpecialis. 
Nam,vtafIirmatThom.in  hoc  receptus  in  Sec.z.q.iii.art.i.&in^.Iib.fentent. 
diftind.37.quacft.2.art.4.vbi  communis  idtenet,  pracfertimMaiorq.^.neque 
Scotus  quo  ad  hoc  propofitum  diflentif,  omnia  prajcepta  Dccalogi ,  de  quibus 
cft  praeceptum  de non  furando, Exod.io.&: glofi^lin c.  Quid in  omnibus, 31.9.7. 
7    funt  leges  iuftitiaf:&  fex  quidem  poftrema,de  quibus  eft  pracceptum  de  non  fu- 
rando ,  funt  iuftitiae  verac  &  fpecialis ;  licet  quatuor  primafint  partiurn  iuftiria: 
potentialium,puta,religionis,&pietatis,vtcoIIigereeftcx  Thom.  Scc.  2.  q.8o. 
art.i.  Septimo,  probaturaharatione,  videlicetjquodiufte  negari  nonpoteft, 
clericos  abutentes  ecclefiafticis  reditibus ,  peccare  contra  legcm  iuftitiae  fpe- 
cialisrquoniam  omnes,etiam  Dom.Sotus  in  d.Iibr.io.q.4.art.4.&  etiampraefa- 
tus  N.in  4.par.praedi(^i  c.j.pag.pen.c.^.  pag.ip.affirmantj  multo  magis  obligari 

beneficiji 


REDITIBVS       QjrJEST,     I.  ,37 

beneficiarlos  ad  eleemofynas  erogancIas,quam  laicos.-quod  adeo  quidem  aiunt 
elleverum ,  vc nihil  minus  tencantur  ad  eleemofynas, eo quoddicanrurab eis 
omnium  bonorumEccIe/i*B  domini,quam  fi  cotrarium  dicerent  nobifcum.  Ita 
N.in  praefaca  parte  ^.pag.ip.  &  Sotus  in  d.arr.4.  Imo  &  ipfe  N.  in  prxfata  pag. 
pen.aitiquod  maius  peccatum  commitcitur  in  abufuredituum  ecclefiafticorum 
quam  aliarum  rerum ;  vbi  ctiam  fequicur  Socum  ad  verbum  in  d.arcic.^.dicen- 
tem  ha:c  verba.  Epifcopi  ftridbiori  mifericordirB  nexu  ccnecur,  quam  diuices  (x- 
culares.  Quibus  addic N.id  quod  ipfe  dicic  de Epifcopis , idem  de  aliis  clericis, 
qui  redicibus  ecclefiaflicis  abundanc ,  diccndiim  efle :  qux profedto  nullatenus 
iuri  confonare  poirunc,nifi  aliqua  lege  iufticiar  ad  id  cenerencur.Nam  legcs  cha 
ricacis  xque  obligant  omnes  Chriftianos  tam  laicos,quam  clericos.  Nam  /icut 
frequenter  accidit ,  quod  vt  clericus  carlibem  agens  vicam,  habeat  plura  fuper- 
flua,  quam  iaicus  vxorem  & familiam  nutriens :  ita  quotidieconcingic,  mulcos 
laicos  efle  diciores,ac  minorem  familiam  agere,quam  cIericos-,&habcre  mulco 
plura  fuperflua,quam  illi.Et  itafrequencifllimeconcingic,pIus  laicum,quam  cle  ^ 
ricum  ad  eleemofynasceneriIegecharicacis,accenciscircunftaciis  perfonarum, 
ioci,cemporis,&  faculcacum,vc  palam  ediSc  ica  neceflario  fatcndum,aliquaiu- 
ftitia:  lege  teneri  beneficiarios  ad  eleemofynam,qua  non  cenencur  laici:&  noa 
eft  alia,  quam  fupradidta  de  erogandis  fuperfluis  pauperibus ,  &  operibus  piis. 
ergo  cenentur  illa;&  perconfecucionera  impendedo  ea  profanis  vfibus,tranf- 
grediuntur  legem  iuftitix :  &  cum  qui  legem  iufticix  cranfgredicur,  non  folum 
peccct,fed  eciam  ceneacur  refticuerejconfequens  eft,bencficiarios  tcneri  ad  rc- 
fticutionemeorum, quxmalcjVane,  velprofane  impenderunc.  Odauo,qu^d 
Adrian.dc  rcftic.q.i^.Socus  lib.io.q.^.arc.^.Reuerendiir.Segobicnfisin  cap.Cum 
in officiis,de ceftam.Card.in Clem.  Quia concingir.q.i.de reIig.dom.& omnes  S 
alij ,  eciam  qui  negancneceflicacem  refticuendi  prxcer  praefacum  N.  concedunt 
peccare  morcalicer  beneficiarios,qui  vc  praemittitur,  fuperflue,aut  vane  prasdi- 
£fcos reditus  impendunt.  Et  nulla  inucnitur  ratio  qux fuflicienter probet ,  eos 
potius  peccare mortaliter,quam  fxculares,in  fimili  modo  infumendis  fuisjqua: 
non  xque  probet,  teneri  eos  ad  refticucndum,  fi  eam  cranfgrediendo,peccanr; 
vc  eflicacicer  probacum  eft  fupra  mon.  XXXIX.  Neq-,  poceft  collere  vim  crium 
argumencorum  pra:cedencium  prardidus  N.  rcfpondendo-,  non  rencri  ad  refti- 
tucionem  omncs,  qui  legem  iufticiae  fpecialis  cranfgrediuncur :  quoniam  id  fal- 
fum  clTe  probauimus  fupra  ead.q.mon.  1 1.  Per  quaj,&  per  adduda  in  mon.1 1 1. 
conftar  eum  coco  cxlo  errare,dum  aic-,Errare  apercifllime  Dom.Socum  in  cribus 
Iocis,&  me  in  vno,  &  alios  Dodores,qui  funt  fere  omnes  alibi^quod  diximus, 
lege  charicatis  &  non  iuftitiac  verx  &fpecialisreneri  quemad  fuccurrendum 
excremam  neceflStatem  patienti.  Errat  enim  crededo^quod  quicunque  ica  lege 
ad  aliquid  dandum,  vel  faciendum  obhgacur ,  vc  ad  id  per  ludicem  cogi  pofljc, 
lege  obligacur  iuftitiac  vera:  fpeciaIis*,quod  palam  falfum  eft,per  zdduAa.  fupra, 
cad.q.mon.  I.  Quibus  probacurjpro  varietate  virtucii,  varias  legcs  &  praccepta 
de  adibus  earum  tum  naturaliter ,  tum  diuinitus ,  tum humanitus  efle  latas :  ad 
quarum  obferuantiamcogi  quispoteftimperio  confcienti.T,oflicioIudicis,aut 
adione  per  ludicem  inreriorem,&exteriorem-,fpiricualem,vel  f?cularem:qua- 
rum  tamen  non  omnes  tranfgreffbrcs,  fed  folum  iUi  qui  cranfgrediuntur  lege» 

S 


ijS  APOLOGI^     LIBRI     DE 

viitutis  fpecialis  iufticiar,tenctur  ad  rcftitutionem :  licet  cogi  poflintad  illarutri 
obrcruantiam  •,  &  coniequenter  teneatur  legibus  iuftitiac  generalis,fiue  legalis, 
Nono,  principalitcr  &  cmcaciter  probaturico  cjuod  nuUus  vnquam  dubitauir, 
qu6dantediuilionemfa(5tam,&cre(5t:ionembcneficiorum,cIericivItraiibine- 
cefTaria  vfurpantescontralegem  iufticii  agerent ,  &  tencrentur  ad  reftitutio- 
nem;  quod  &  ipfe  N.fatctur ,  &  cxpreireTho.  fupra  allegatus  probat.  fcd  diui- 
fio  bonorum,veI  fru(5lu'jm,&:  redituum  eorum  poftea  fa(^a  in  tres  vel  quatuor 
parccSjdequaincap.Vobis.&cap.Quacuor.cap.  Dereditibus.i2.q.i.Etere(5tio 
prajbendarum ,  &  beneficiorum ,  quo  ad  hoc ,  nihil  mutauit  de  natura  eorum: 
quod  multis  modis  probauimus in  prsefaco IibelIo,q.i.a nu.iz.&:  fupra  q.i.mon, 
X L I III.  Decimo, quod elecmofynarius, cui Rex mille aureos annuos dona- 
rcc,  ealcgevc  fehoncftealercc,  &  fupcrfluapauperibusdiftribuerec,  obligacus 
elFec  cerce  ad  rcfticucdum  ea  qua:  in  alios  vlus  profanos  infumerec.  argumenco 
tocius  cic.ff.de  condi(5t.cauf.dac.&  C.dc  cond.ob  cauf.In  pracfaco  aucem  libello, 
q.i.nu.i7.&  mulcis  fcq.&  fupra  in  hoc.q.i.mon.XXVIL  monftracum  fuic-,benc- 
ficiarios  cire  elecmofynarios  eiufmodi  facrofan^ftje  EccIdiar.Sumus  enim  elec- 
mofy  narij  ea  lege  confticuci,vc  nos  primu  cx  j:editibus  noftris  alamur,&  poftea 
quajfupcrfucrint,diftribuamus  paupcribus,aliifuepiisoperibus.  Vndecimo, 
quod  qui  accipit  aliquid  fubie(Stum  conditioni  vel  oneri  alicui ,  dandi  illud  auc 
illud ,  illi  aut  illi,  non  folum  mortaliter  peccat ,  ciufmodi  conditioni  vel  oneri 
non  parcndoifed  etinm  obligatur  ad  implendam  illam  conditionem,vcl  onus; 
quod  eft  perinde  ac  reftituere.  E  t  fupra  in  d.lib.q.i.d.nu.i7.&  aliis  feq.&  in  hoc 
q.i.raon.XXVII.  efficaciter  monftratum  eftj  Decimas  &  alia  bona  ecclefiaftica 
ca  lege  &  onere  fuifTe  donata ,  vt  quaj  fupcrclTent  miniftris ,  erogarcntur  pau- 
JJ  peribus.  Duodecimo,  quod  mens  omnium  Pontif.Max. Conciliorum ,  &  San- 
<iiorum,quos  citauimus  fupra  ead.q.i.mon.  X  X  V 1 1.  &  feq.  hoc  fendt.&  adeo 
quidem,  quod  Diuus  Bernardus  duobus  in  locis,  in  Epiftola  z.col.pen.  &  in  41. 
col.3.aftirmauit,facere  contra  eam  quaj  communis,&  noftra  eftjConcIufionemj 
effe rapinam  ,  &  facrilegium.  Cuius  afTertio  eflfec  falfa ,  fi  id  non  efTet  concra 
prarcepcum  de  non  furando  ;  qux  concrauencio  in  rebus  facris  cft  facrilegium, 
i7.q.4.Ec  Diuus  Bernardus  illam  fuam  fententiam  defumpfifTe  videtur  ex  di£tis 
Auguftini  in  fermone  57.ad  fratres  in  Eremo ,  &  Hieronymi  relati  a  Gratiano 
in  princip.dift.4i.&  44.&  in  hoc  ipfo  cap.fi.i(>.q.i.  &  Profper.i.  q.i.cap.Paftor. 
Non  tollet  huius  argumenti  vim,  refpondere ;  frequenter  viros  fan<5tos  dicere, 
cfTe  pauperum  &  eis  debitum,  quicquid  pcr  folas  charitatis  &  mifericordia:  le- 
ges(iebetur,vtD.Ambrofiusaitincap.Sicutij.47.dift.inhaccverba.  Egentium 
panis  eft,quem  tu  recondis:nam  ficut  nos  conficemur  id  eis,  ica  eos  faceri  opor- 
tecnobis,  quodD. Bernardusfaciens  difcrimen  inccr  rcdicus ecclefiafticos & 
faeculares,  afTcric  •,  quod  aliquoc  impenfs  clcrici  eirent  facrilegium  in  fuis  redi- 
tibusimpendendis,  qux  camcn,  vel  illarum  fimiles,  nuUum  peccatum,  aut  non 
plus  quam  veniale  eftent^fi  fierenc  a farcularibus.  Neqj  obftac,fi  quis  dicac^eum 
agere  cantum  de  clerico ,  qui  prodige  impendit  de  communi  cumulo  redituum 
Ecclefiac ,  &  nonde  parte  fibi  dcftinata :  quoniam  exprcfTe  agic  de  Canonico 
pribendario,  qui  prodige  impendic  de  fu*E  prarbendac  redicu.  Non  collic  cciam 
prxfatusN.  vim  argumenti ,  quod  defumicur  ex  Hieron.  in  c.  Gloria  Epifcopi. 

'" ■"  '         '   '         ii.q.i  . 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     Qjr  j£ST.     11.  135 

ii.qi]2:fl.i.&:  ex  Ambrof.in  cap.  Aurum,ead.caiir.&  q.  vt  monftratur  infra  mon. 
X.  Decimo  rercio,qu6cl  facrofandl-.im  Concil.Trid.fefr.i^-.c.i.de  reform.fan(fiac 
nuper  vetuit  •,  ne  vllus  Epifcopus  nut  alius  bencficiarius ,  ctiam  fi  Cardinea  di- 
gnitate  fulgeret,cognatos,  vel  familiares  fuosex  reditrbusEcclefiacaugerer. 
Quod  ipfum  ante  prifatum  Concil.per  mui cos  Pontif.M ax.  Sc  Concili.i,  quo- 
rum  decrctain  d.Iib.q.i.a  nu.i7.&  (upra  in  hoc,ead.q.i.mon.XXXVIlI,  allega- 
mmus-,vetitum  fuit.Quod  non  pluspr.Tcepiffct  eis,  quam  laicis,  fi  Ecclefiaflici 
non  cffcnt plus  obfliridli  ad dandum  f uperflua  pauperibus ,  quam  laici.  At  non 
eflentplusobligati  ad  hoc,fi  folisrharitatis  &  mifcncordia::  icgibus  adid  tene- 
rentur ,  cum  illae  etiam laicos  obligent,  cap.  Sicut  ij,  ^y.difl:.  &  fatentur  omnes, 
Cuiconfequens eft,  eos  obligari ad  id  iuftitix fpeciahs  legibus : quarum tranf- 
greflfio  circa  res  cxteriores,ad  reflitutioncm  damni  per  id  illati,obligat,vt  tffi- 
caciter  probatum  eft,conti:^a  prasfatum.N.fupra  hac  q.mon.III.  Aho  item  modo 
pra:fatum  Cocihumnoflrum  propofitum  probat,fcilicetjqu6d  nulla  ratio  alia, 
quae  fit  fit  ma,eius  prohibitionis  reddi  poteil:,quam  qu6d  lege  iuflitiac  bonis  Ec- 
cleCix  efl  iniun(5lum  onus  elargiendi  fuperflua  pauperibus,quod  non  efl  iniun- 
ftum  bonis  laicorumiergo  prasfupponit  Concihu,  eum  qui  violauerit  eius  pro- 
hibitionem,legem  iufliitiaj  fpecialis  violaturum,  ac  per  confccutionem,obIiga- 
tumiri  adreftituendum:quajefl:noftraconcIufio,  &pra:fatae  fecundaequo^flio- 
nis decifio,per  omnia  prxfata  irrcfragabihter  probata,  videIicet,beneficiarios 
non  folum  peccarevane  aut  profanc  reditus  ccclcfiafticos  impendendorfed 
etiam  teneri  ad  reflitutioncm  fic  impenforum.  Quod  adhuc  dilucidius  ccnfta- 
bit,pcr  monita  fequcntia,  quibus  fubuertuntur  prscfati  N. fundaraenta,non  fu- 
pr  a  petram ,  fcd  fuper  arenam  fundaca. 

C  0  ^  FVTz^TI  O     FF^MT^  <l4  M  E  T^ 

torumpartis  dduerf^^per  monitajtth-» 

fequentia» 

SFMMARIVM. 

Bemfciarij  non  funt  fuorum  redituum  domim  ahjoluti:  quoniam  hahent 
onw  dandifuyerfluA  fauperibHs.nu.i. 

VIII.  Monco,nil obftare  prifatac nc Arae c6cIufioni,argumentum primum 
&  principale  partis  aducrfx,quo  nituntur  etiam  Adrian.in  ^.de  reft.q.i2.&  Do 
min.Sot.in  lib.io.q.^.art.^.de  iuft.  & iur.  videlicet  c.i. de cleric.  non  refid.  V^.6. 
quatcnus  fignificat  a  corrario  fenfu:beneficiarios  fieri  dominos  diftributionum 
.quotidianarum,quas  intereflTendo  diuinis,Iucrantur.  Nam ei  copiofc  ac  cffica- 
citer  refpondimus  fuprxq.i.raonit.  X  L 1 1 1 L 

SVLMLMARirM. 
Benefciar^  reditm  non  aqmrifipendiis  fraftdum,frohat  ConcilTridjiU.i, 


H 


140  APOLOGI^     LIBRI     DE 

I X.  Monco ,  nil  etiam  obftare  fecundum  aduerfae  parcis  argumcntum ,  vi- 
delicet  j  quod  qua  ratione  pracfides ,  magiftratus ,  &  alij  miniftri  Regis  poftunt 
libere  difponere  de  ftipendiis  &  falariis  fuis  fine  reftituedi  obligatione,  eadem 
etiambcneficiarij  pocerunt  difponerede  prouentibusredituumfibideputatis; 
qua:  ftipendia  &  falaria  eorum  dicuntur  fine  reftituendi  obligacione :  nihil,  in- 
quam ,  obftac  hoc  argumentum.  Tum ,  quiacontrarium  ftatuitur  in  concilia 
Trid.  nuperrimo  in  fefT.iy.  cap.i.  de  reform.  &  aliis  multis  canonibus.c  Perue- 
nit.i.q.5.  &  c.  De  Syracufanas.iS.dift.  quibus  beneficiarij  vetantur  donare  quic- 
quam  cognatis  &  familiaribus ,  nifi  paupertatis  intuitu.  At  palam  eft, Regum 
miniftros  pofTe  donare  qui  ex  ftipendiis  fuis  lucrifaciunt  tam  per  viam  vltimac 
voluntatis,  quam  donationis  intcr  viuos  quibufcunq-,  voluerint,  camcognacis 
quam  excraneis,fine  vUo  paupercatis  vel  pietatis  intuitu.Tum,quiaomnia  iura, 
quaedehacreftatuunt,videIicet.ti.q.i.ix.q.i.&5.&c.Adha:c.«Scca.ReIatum.i. 
dc  teftam.contrarium  fignificant.Turn,quia  hoc  confequererur  quiddam  abfur 
dum ,  &  ideo  non  audiendum.I.  Nam  quod  abfurdum.  ff.de  oper.  hberr.c.  Du- 
dum, de praeb.Iib.<».Quod eciam ipfimec iudicanc cffe  cale,nempe, quod clerici 
noncencncur  plus ,  ad  erogandas  elecmofynas  dc  fuis  redicibus  ecclefiafticis, 
quam  laici  de  fuis  faecularibus.  Nam ,  nulla  racionum,  quibus  Domin.Socusiti 
d.lib.io.q.4.arr.3.&  4.de  iuft.&iur.nicicur,magis  obligare  clericos  quam  hicos, 
concludic contra  eum  qui  in  ^txdiSts. fimilicudine  miniftrotu  Ecclefia:,  &  Re- 
gum  fe  fundaueric :  quadoquidem  nulla  eorum  probac  obligari  clericos  ad  hoc 
nifi  per  leges  charicacis  &  mifericordiac ,  quibus  ctiam  laici  tenencur. 

SFM  MARIFM, 

Charitatls  lex  ex  aquo  ligat  laicos,  &  clericos  hahentesfuferfim.  mj, 

I  X.  Moneo, quod praefacusN. infirme refpondic ad c.Mos.& c.Gloria Epi- 
fcopi.ii.q.i.dicensi  quod  illi  cexcus  loquuncur  de  hofpitalicace  dcbita  lege  cha- 
ricacis,&  non  lege  iufticiac.  Tum,quia  lex  charicacis  ex  acquo  ligac  laicos,  &  cle- 
ricoshabences  {uperflua-,&capiculapraidida  clare  fignificanclongeplustc- 
neri  Epifcopos  quam  Iaicos.Tum,quia  pr^fatum.  c.Mos.continet  eam  parcem, 
quae  amgnatur  Epifcopo,  &eius  famihac  deftinari  eiproptcr  hofpitaIicacem,(Sc 
fufceptionem  pauperum :  &  ita  cum  illo  modo  &  onere ,  ad  quod  implendum 
leges  iuftitiaj  fpecialis  obligant.I.i.&  1.  C.de  donat.qua:  iub  modo.&  afia  latius 
citata fupra in monito  XXVII.  prima:quacft.Tij,quiaillaverbaHieronymi. 
Gloria  Epifcopi  eft  pauperum  opibus  prouidere:ignominia  facerdotis  cft  pro- 
pnis  ftudere  diuitiis  j  longe  aliam  &  amphorcm  obligacionem  fignificac  ineflc 
Epifcopis  ad  fubueniendum  pauperibus,quam  aliis  laicis :  &  quod  ipfum  figni- 
ficacilIudApoftoh,EpifcopumhofpicaIemefredeberc.i.Tim.i.relacuinprinc. 
4z.dift.Ac  nuUa  ratio  poceft  reddi,cur  Epifcopi  habenccs  fuperflua,plus  cencan 
tur  ad  hofpicalicacem,  quam  laici  habences  eadem  ,'nifi  quod  Epifcopi  non  fo- 
lum  cenentur  ad  eam  legibus  charicacis,ficuc  laici,  fed  eciam  legibus  iufticiac  fpc 
cialis.propcer  onusdandi  fuperflua,bonisecclefiaIlicisiniun^um. 

SVM 


REDITIBVS     Qjr^ST.     II.    -  i^ 

SV  tJ^  OH  A  R  ly  M. 

Senejiciarij  propter  dmponemhonorum,  olim  ,velrecensfa6fam fnonexi" 
muntur  ab  onerefrperfluapauferibMerogandi.num.i. 

X I,  Moneo,quod  pracfatus  N.incaute  fignificat,  me  dixifiei  diuifioncs  bo- 
norum  ecclefiafticorum  hadtenus  fadtas,  efTe  fine  caufa  iufta  ordinatas:  cum  ait, 
nonpofte  negari,diuifionesfru(fluum,  &  eredliones  bcneficiorum,  ab  Ecclefia 
iuftadecaufaefiefa^as,  illavidelicet ,  quam  non  expreflimus  de  impedicnda 
difi:ordia,quam  communio  parere  foIet,veI  alia.Incaute,  inquam,  hoc  fignifi- 
cat:  quoniam  argumentum  noftrum  non  prxtendic  concludcrc  abfolute,  diui- 
fiones  illas  fuifte  abfquc  iufta  caufa  fadas  •,  fed  difiun(3:iue,  quod  fuerunt  fadx 
fineiuftacaufa:  quodnoneratdicendum,veI  non  eaintentione,  vt  abfolutio- 
rem  poteftatem  habcrcnt  Epifcopus  &c  clerici  poft  diuifionem  in  fuis  parti- 
bus,quam  Epifcopus  habebat  antc diuifionem in  omnibus.Quia  licec  intcrue- 
nirec  caufa  diuidendi  adminiftrationem ,  non  adcrat  tamen  caufa  ad  mutan- 
damnaturam  iliorumbonorum-,  qu2Eiurediuino,naturaIi,  &  humano  eisine- 
rat,  vtfuperflua  darentur  pauperibus.  Quod  autem fubdit;  intcntionem legis 
non  efte  m  prajccpto ,  ineptc  diiftum  efle ,  probatum  eft  fupra,qua:ft.i.  monito 
LXVIII.  &  LXXIII.  Et  prxtcrea  nil  facit  ad  propofitum  noftrum ,  in  quo 
non  loquimur  dc  intentione  lcgis ,  fed  de  intentione  partium  agentium ,  vltra 
quam  eorum  adlus  nil  opcrari  iure  vulgatoprobamusjncquc  iple  negat. 

SVMM  A  RIFM, 

Beneficiarionon  efltamlatafacultasvtendi  reditibmfii  benefcjj ,  quanu 
marito  reditibusdotis.  num.u 

XII.  Moneo,nii  obftare  illam,  quar  noua  eft,a:quiparationem ;  quam  facit 
prajfatus  N.  inca.  7.  partis  ^.inter  beneficiarium  quoadbona  ecckfix  fuje,  & 
maritumquoad  bonavxorisin  dotcmfibiabeadata.Tum,qubdmaritusvere 
cft  Dominus  rerum  dotaliuml.  Doccancfllam.  C.  de  revvend.l.  Dotale.fF.  de 
fiindo  dota.non  tamen  beneficiarius  rerum  ecclefiac ,  vt  (upra mon.  X  X 1 1 1 1. 
probatumeft.Tum,qu6d  in  alicnatione  rerum  dotalmm,  non  rcquiritur  illa 
caufa&  lolemnitas,  qua:  in  alienatione  rerum  ecclefiac.  Sufficitenim  confen- 
fus  ab  vxore,fine  vi  &  dolo  fponte  prjeftitus  &  iuratus.  ca.  Cum  contingat ,  dc 
iureiur.  imo  &  confenfus  fecunduspoft  bicnnium  prxftitus.  Authent.  Siue  a 
me.  C.  Ad  Veil.&  gloflJ^.recepta  in  d.ca.Cum  contingat.Tum,qu6d  maritus  pro 
libito  pcrindc  impendere  poteft  frudlus  cx  re  dotali  petccptos,  ac  pcrceptos  ex 
aliis  fuis  propriis.  iuxta  I.  Pro  oneribus.  cum  aliis  ibi  a  gloff.citatis.  C.  de  iurc 
dot.non  autem  bencficiarius,vt  probatum  eft  fupra  quacft.  i.  monito  XXVII. 
TumjquodnequeReucrcndifl^.Segobicnfis  Epilcopus,quem  ipfe  citatin  Iib.4. 
variarum  rcfolutionum.ca.if.id  affirraat j  fed  lolum  aitid,quodin  monitofeq. 
tra(^abimus. 

S       X 


m  APOLOGI^LIBRIDE 

SF  M  M  A  RIF  M, 

Viuijto  iruBuum  henefcij  yWterfr£ce(forem,  &fuccefforemy  factenda  efiyVt 
fit  inter  vfnfru^nArium  &  mn  vt fit  inter  mtritum  &  vxorem  fa^o 

diuortio  attentoiare  communi.  num.i. 
Lketin  ff''Jpamainepifo^itibn^  ,&  etiam  in  alils  henefcils  aliquarum 

dioecefum  contrafiat.  num.  4 . 
"Diuifiofru^uum  interfidei  commijfarium ,  &  eum  cul  reHituendum  efifi- 

deicommijfumyfit  codemmodo,quo  inter  Dominum,&  vjufru5fuarium. 

numero  1. 
K^rgumentum  afimili ,  foluitur^er  difimile,datum  inpropofito  in  quofit. « 

numero  5. 
Beneficiario  non  eft  tanttim  iurU  in  rehus  henefic^,quantum  marito  in  rehm 

vxorls,necJuBinet  onera  tam  ^auia^quammaritus.num.  5. 

XUL  Moneo,niI  etiamobftarenobis  id,quod  prxfatus  N.  fccurus  prx- 

facum  ReuerendifT.Segobienfem  in  lib.prsfatOjtenetconcra  communem,  fci- 

licet  jDiuifionem  fru(fluum  beneficij  inter  morruum,  &  fuccefforem  facien- 

dam  efTe  eo  modo ,  quo  fitintermaritum&  vxorem  fa<^o  diuortio  pro  rata 

tcporis  anni,pro  quo  fuftinuit  onera  maritus.iuxca  l.Diuortio.ff.SoIur.matrim. 

&  non  eo  modo  quo  diuiduntur  inter  vfufruduarium  &  Dominum  finito  vfu- 

frudu :  quae  efl:  fententia  contrariacommuni,  vripfemer  Segobienfis  fatetur, 

quam  tenet  glofT.c.Si  propter,de  refcript.Iib.^T.verb.Primi  anni,receptaibi  per 

do6lores,&  m  c.Pr.-cfentijde  offic.ord.lib.iJ.&  per  Card.&  Imol.pofl  Hofl.in  c, 

fin.de  pecul.cleric.&  aiioscitatos  per  prxfatum  Reuerendi(limum.Monec>,in- 

quam,nihil  id  obftarc.Tum,quia  ex  eo^licetefTctverum,  nilcontranos  inbo- 

na  confequeiKJa  inferri  poteft.  Tum ,  quia  id  non  eft  tenendum  ,  licet  prxfati 

ReucrcndifT.  authoritatem,  non  abs  re  magnifaciens,  confiderabamproeo  fa- 

cere,  quod  alioquin  contingere  pofTet,  vt  beneficiarius  feruiret  beneficio  femi 

annum  fine  vllo  emoIumento-,puta,fi  iam  vindemiafada  Septembri,  acciperet 

Kalendis06bobrisbeneficium,cuiferuiret  vfque  adKalendas  Aprilis,  in  quo 

temporeniIfru(f^uum  percipitur;quodvideturabfurdum,&itanon  dicedum.I, 

Nam  quod  abfurdum.fF.de  oper.libert.  Licer,inquam,hoc  pro,eo  confidcraue- 

rimjramen  in  hac  fpecie  ei non  accedo.Tum,quia,vt  fuprafacpe  dixi,a  commu- 

ni  non  foleo  difcedere,nifi  rexru  vcl  efficaci  rarione  ad  id  me  adigenre.  iuxra  c. 

fin.io.diftindl.&Ioan.Andr.receprum  in  c.i.de conftit.Tum,quia  bcneficiarius 

&  fidci  commifTarius  uidentuc  elTe  fibi  quo  ad  hoc  fimiIes,arg»corum,  quae  ad- 

^    dudafueruntinmonito  XXII II.  &certumeft  inter  fideicommifrarium,& 

inrer  eum  cui  reftiruendum  eft  fidcicommifTum  ,  efTe  diuidendos  frud:us  eo 

inodo,quo  diuiduntur  inter  Dominum,&  vfufrudluariura;  per  1.  Herennius.  fF. 

de  vfur.qu2E  habet  i  omnes  fruftus,  quipoftacquifitum  excaufa  fideicommiffi 

dominium  ex  terra  percipiuntur,ad  fidei  commiirariumpertinere  :licetrrtaior 

pars  anni,ante  diem  fidei  commifncedentem,intercefIifre  dicatur.  Tum,quia 

argumea 


il  E  D  I  T  I  B  V'S     Q_V  j£ST.     L  /4; 

argumentum  illud  a  fimil!,quo  ille  a communi  i-ecedit,de  marito  ad  bencficia-    j 
riiim,difl'oluitur  per diflimile ,  quod  in  co  ipfo  propofito  in  quo  adducitur ,  in- 
ucnitur.  Namlicetverumfit,  bcneficiariosonera  beneficiorum  fubiredeberc 
(c.fin.derefcript.lib.(j.ibi.  Quia  propter  officium  datur  bcncficium)ficutma- 
ritus  onera  vxoris.l.Pro  oneribus.C.dc  iure  dot.tamen  onera  mariti  longe  ma- 
iora  funtr&iuraefficiunt  eum  Dominumrerumdotalium  ,  vtpcrindereditus 
earum,ac  fuarum,impendcre  poflit:&  ita  concurrunt in  eo  duo,  ncm.pc,  domi- 
iiium,&onerumfuftcntatio.  Bencficiarium  autemnon  faciunt  iura  rcrum  ec- 
clefije  Dominum  ,  vt probatum fuit  in  monito  X X I II I.  Nec  concedunt  ei 
tam  liberam  facultatem  rnipendendi  earum  reditus  ac  marito,vt  probatum  cft 
inmonito  XX  VII.  Quareiuregloir.  prxfatacumcommunipotius  aflimila- 
uiteum  vfufrudluario  quo  ad  rcm  in  qua  vfumfru(5i:um  habet ,  quam  marito 
qui  reidotalis  habetdominium.Et  quamuisN.  dicat  illam  opinionem  cflein 
vfu  Hifpaniis:  ego  tamcn  eo  retate  grandior,  id non  vidi  feruari,  nifi  in  Epifco-    4 
pjs,  Abbatibus,&:PrioribusconucntuaIibusj  nequeipfe  Couarrubias  id  ait  in 
Iocopra:citatojimofignificatcontrarium,diccns:a:quius  &  iurevcrius  videri 
fibicontrariumciusquodcommunistenet.  Dum  item  aitidcmAlberico  fuifle 
vifum  in  d.I.Diuortio.num.ii.  fed  alios  ibi  dbdfcorcs,  nequc  Cofmam  vbi  infra 
tit.de  annat.§.Itcmquar,aufumfuiflcid  tcnerc.  Ncque  eft  verifimile  totdo«5to- 
rcs,qui  intot  regnis  &:pfouinciispra:fatam  glofl^ approbaucrunt,  nonfuiile 
moniturosfuos  auditores  &  ledlorcs  contraria:  praxis,  fi  quam  fciuiflent:  ne- 
fcire  autem  vix  poterant  in  re  tam  frequenter ,  6c  numquam  non  contingente. 
Etitacrederepar  cft,non  foluminthcoria  a  Dodioribus,  fed  etiam  inpraxii 
ludicibus,  &partibus  eamferuatam  cflecxtra  illos  epifcopatus ,  in  quibusa 
paucisantchac  annis,  conftitutionibus  Synodalibus  aliud  ftatutumcil ,  vtin 
Pampiloncnfi,  vbi  annus  quo  ad  hoc,&  aliquor  alia,  incipitur  Nouembri,a  fc- 
fto  celebri  Beati  Martini.  Nec  videtur  obftare  confideratio  noftra :  quoniam 
refponderi  poteft,  quod  illa  folum  probar,quod  eiufmodi  beneficiario,  qui  ni- 
hil  de  reditibus  beneficij  perccpit ,  &  aliquo  tempore  illi  feruiuit,  foluatur  ho- 
ncftum  faIarium,quod  pro  tali  leruitio  dcbetur,ficut  &  vfufruduario,  qui  prs- 
dium  in  quo  habcbatvfumfrudum,coluitarando,fercndo,putando,fodicndo- 
&  moritur  ante  meflem,  vel  vindemiami  debent  folui  expenfar,  quas  in  id  fecit 
k  Domino,qui  vult  frudtus  eius  habcre.Quare,ccrtum  mihi  cft,qu6d  fucceflbr 
in  Ecclefia  parochialT,cui  mortuus  pcr  fe  vcl  per  alium  infcruiuit,&  ante  vllos 
frudus  pcrceptos  obiit,  debet  folucre  iUi  tantum  ,  quantum  adhoneftamfu- 
ftentationem  inferuicndo  indiguit,etiam  iure  naturafi.l.  Secundum  naturam.fl^. 
de reg.iur.c.Qui fentit onus,debct fentire c5modum,eod.  tit. lib. 6.Sc  1.  Frudlus 
funt  ^quireftantdedudbiscxpenfis.fl^.Solut.matrim.  Quod  confirmari  poteft 
multis  addu<5lis  pcr  Paulum.  i.  Cor.  5).  &  c.  1. 13.  q.  z.  Qux  lex  quia  naturalis  eft, 
nuila  confuetudine  deleri  poteft.c.fin.cum  eiannotat.de  confuetud, 

SrMMARIVM, 

Beneficiarius  facit  fios  fiu^s  afolofeparAtoSfftkm  nondum  reconditos, 
numerou 


144  APOLOGI^     LIBRI     DE 

X 1 1 1 1.  Moneo,niI  eriam  obflare  id,  quod  prxfatus  N.fubdit ,  Sc nos con- 

^    ccdiraus  cum  prajfato  Reuerendifli.  vbi  fupra ;  nempe ,  fufficere  beneficiario 

prajmortuo  ,  veleius  caufam  habenti,  quod  frudlus/int  afolo  feparati  •,  licet 

nondum  fint  in  horrea  congregati,  ad  hoc,vt  ad  eum  pertineant.  Nil,inquam, 

obftat ;  quia  ex  eo  concefTo ,  nil  contra  nos  fcquitur  •,  &  ita  concedimus  id  cfTe 

verum.  Tum,  quia  probatur  in  l.Si  cius.fF.de  rei  vendicat.  fecundum  veriorem 

intellcdum  I.Arboribus.§.Iulianus,alias  eft.l.Si  fur.fF.de  vfufru<Sl:.&  l.Si  vfufru- 

^uarius.fF.Quibus mod.  vfafrud. amit.  Tum,  quia  communis cfl ,  vt ait Tira- 

quel.  lib.  6.  de  vtroque  retradt.^.^.gloff.^.  in  princip. Tum,  quia  nullum  funda- 

mentum  firmum  habetglofT.didtica.Prxfenti.qux  requirit  fru^us  efTe  colle- 

^os,&  in  horreareconditos;Iicet  eiconfentiat  etiamglofr.ind.c.Sipropter.& 

in  d.l.Si  fur,in  princip.fF.de  vfufru(fl.&  l.Ex aduerfo,  in  princip.  fF.de  rei  vendi- 

cat.  Tum  denique  ,  quodinquodamdccretoeccIefiicGallicanx,  id  fatisclare 

dererminp.tur  intit.deannat.  §.  Itemqubdecclefia;vbi  Cofmasait,  id  quod 

defendimus  efTe  communiter  receptumi&patetperCard.Imol.  &:Barbat.in 

d.  c.  vlt.  ad finem,  de  pecul.cleric.  Alberic.in  d.num.ii.Dom\n.in  d.c.Si  propter 

Peruf.in  d.  cap.  Praefenti.Salycet.in  l.Si  pater.  C.de  vfufrudl.FJorian.in  1.  Qui 

fcit.§.  Sialieno.fF.de  vfur.&alij  alibi^&contrariumaitelTe  trufam.  Bald.  in  d.I. 

Si  vfufruduarius ,  addens ;  rcconditionem  in  horrea ,  nil  agere  ad  rhombum. 

Contra  quam  tamen  communem  fententiam  facit ,  quod  ahas  pricer  omnes 

confiderabam,fcilicer,  quod  licet  pofTefTor  bona:  fidei  fiatDominusfrudluum 

fimulac  feparati  funt  a  folo,a  quocunque  feparentur: vfufruduarius  tamen  non 

fitDominus  eorum,nifi  percipiantur  ;  vel  per  ipfum,  vel  per  alium  nomine 

ipfius  feparentur.  1.  Si  fur.  fF.  de  vfufrudl.  &  l.Si  vfufruduarius.  ff.  quib.  mod, 

vfufrud.amitt.At  vt  plurimum  beneficiarij  non  feparant,nec  portantin  areasj 

vel  torcularia  pcr  fe  neque  peraliosnomine  fuofrudius  agrorum ,  ex  quibus 

debentur  decima:,  quar  luntbonaparsfru(auum  beneficiorum  Hifpaniae ,  & 

Galliac.ergo  non  fiunt  eorum  ex  fola  feparatione. Ad  quam  replicationem  me- 

mini  aliquando  refpondere ,  quod  Domini  prajdiorum  ,  qui  tenentur  ad  fol- 

uendas  decimas  Deo  &  beneficiariis,coIligunt  omnes  frudius,  &  videntur  col- 

ligere  illos  fibi,  Deo,  &  beneficiariis ,  pro  pardbus  quae  illos  tangunt.  Pro  quo 

facit,qu6dPaulusrelatus  ibiaBald.ind.l.Sivfufru<5l:uarius.dixit  fufficere,  fi  fe- 

paratio  fiat  ab  vfufrudtuario  vel  ab  alio  nomine  eius  explicite  ,  velinterpreta- 

tiue.Quod  ipfum  fenfit  criam  Bald.in  d.l.Qui  fcit.§.Pra:terea,  de  vfur.licet  non 

fufficiat  feparatio  cafu  fa(5ta.Vnde  poma,glandes,&  ali)  frudfcus  per  fe  deciden- 

tes,non  fiunt  vfufru6tuarij,donecillos  accipiat,&  tradet,perfe  vel  per  alium; 

&itafatispofruntdicifegetes  ,  &  vuac  ex  quibus  decimae  debentur  feparatae  a 

folo,  vtdecimas  cedantbeneficiariis  co  ipfo,  quod  eas  mefTuit,  vel  collegitDo- 

minus,  aut  colonus,  fciens  ex  eis  decimas  debcri  Deo,&  beneficiario :  &ica  in- 

terpretatur  confuetudo,quar  valde  rationabilis,&  ecclefiis  fauorabilis  eft. 

SVM  M  A  RIVM. 
Biuijio  fru[tuum  inter  pr<£ceprem ,  &ficceJJorem  in^rimogenio  faciendA 

efi  vt  inter  vfifru^tmrtum  &  Dominum.  num.  i . 
frimoztnia.  omnia,[iue  Maioratus^enfint  dignitates.  num.t. 

^  -  ■      XV.Mo 


Jl  E  D  I  T I  B  V  S     ay  JEST.     1 1.  14^ 

'  XV.  Moneo,  nilob/lareidquodpr.TfatusN.refLrensprsefatumRcueren- 
tJifs.  Segobierif  m,teneri  videlicet,qu6d  diuifio  fru<3;aum  inrer fuccedentem  in 
primogenio  feu  majoratu, tS<:  eum  qui  tenuit  illum ,  non efl.  facienda  eo  modo, 
quo  fit  inter  vlufru(Sluarium,&  dominum  finito  vfufi  udlu.  Tum,  quia  nihil  ex 
co  conctiTo  contra  nos  infcnur.  Tum,  quia  non  efi: illud  tcncndum:quia con- 
trariaopinio  videtur communis.  Tum,  quia fccundum  omncs,  eadcm, quaz de 
diuifione  fruifluum  intcr  vfufrudluarium  6c  dominum  finito  vfufrudlu  diximus, 
dicenda  funt  inter  fidei  commiflarium ,  &  eum  cui  vel  a  quo  rcfticuendum  cfl: 
illud^fine  vlla  pro  rata  tem.pons  diuifioncjper  prrrfatam  I.  Herenius.ff.de  vfur. 
Erpalam  cflprimogeniacflefideicommiflisin  hocfimillima.  Tum,quianon 
obflat.c.i.§.His  con(equenter,in  tit.Hic  finitur  Icx,in  vfibustcudor.QjJia.§.ilIe 
cxorbitat  a  iure  communi ,  idcoque non  cfl extendcndus  de  feudo  ad  maiora- 
tus.c.QjJX  a  iurc,de  rcg.iur.Iib.<J.pr2E(trtim,quianoncfl  eadem  ratio,  vt  palam 
efl.Non  obflatetiam'ratio,quamprafatusRcuercndils.Scgobienfisadducir, 
vidclicct ,  quod quemadmodum  maritus  1  uflinct  onera  vxons ,  i ta  &  vocati ad 
maioratusluftincntonera  illorum,quosdicitefledignitates:quippe,  quicon- 
ftituunturper  tcftamenta,pcrcontr?dus  vltrocitroqueobl)gatotios,&dona- 
tioncs  fub  modis  «fadtas ,  linc  vlla  Regum  authoritate. iuxta  1.  Filiusfamilias.  §. 
Diui.2. ff.de  lega.i.cum  an not.ci  per  omnes.  Tum,  quia  etiam  aurhoritatc  regia 
conftituti  carent  dignitntc,d:  nobilitatc,  nifi  aliqua  claufula,  qux adid  eos  ex- 
tendat,muniantur  rquodpalamprobaturpcrdiffinitionemnobilitatisBartho. 
communicer  receptam  in  l.i.C.de dignit.Lb.i2.Tum,quia  cap.Q^am  periculo- 
fum.y.qu.i.in  contrarium  citatum ,  non  loquitur  dc  huiufmodi  maioratibus,  Sc 
primogeniis:(cd  de  ahis,qus  in  veteri  teftamento  aliquid  faccrdotij  habebanr, 
quale  non  hdbent  prafati  maioratus :  &  ita  longe  fimiliores  funt  m  hoc  fidci 
commifTariis,  vlufrudluariis,  8c  beneficiariis,  quam  marito  ik  vxori,de  quibus 
fupra,  Tum,quia  rari  (unt  maioratus,  quorum  domini  &  fucceflbres  teneantur 
ad  grandes  impenfas  neceflTario  facicndas  in  bellis,  vel  aliis,  etiam  fi  nolit  gra- 
tis  racere:&  quando  efltnt  aliqui  tales,&  dctcntores  corum,eas  neccirario  face 
renr,  polfent  fuctcflorcm  nd  ioluedas  eas,fi  ex  maioratibus  faltem  tantundem 
non  percepiirent,  compellerc:vt  f  upta  didtum  eft  de  beneficiariis. 

S  rM  MA  RI  V  M. 

Peffjlo  mn  eflfolttenda  ei,  qui  ante  diemfolutionia  Pafafufixumjmoritur, 
num.\, 

XVI.  Moneo,nil  nobis  obflare  id,quod  pra^fatus  N.incidenter  ait,id  quod 
cft  didum  de  diuifione  fruduum  intcr  maritum  &  vxorem ,  idem  eife  dicen- 
dum  de  diuifione  folutionis  penfionum  a  Papa  fupcr  bcneficiis conftitutarum. 
Tum,  quia  nil  ex  eo  concefTo  contra  nos  infertur.  Tum,  quia  contrarium  vide- 
tur  tenendum,  per  eafdem  prardidas  rationes,  &  per  ftylum  curix,  qui  videtur 
hocraagisobfcruare,vthicRoma:aplcnfqueaudio.  Tum,quialicetvtaitLu- 
douicus  Rom.conC  58S.&  conftat  ex  litteris  ipfius  Papae,penfiones  pra:fatjc  con 
ftituuntur  ad  commodiorem  fuftentationcm  corum,  &  quafi  in  alimcrum,  non 
tamcn  funt  vere  ahmenta  illius  natura^ ,  cuius  funt  illa^^  de  quibus  in  tit .de  ahm., 

T 


i4<?  APOLOGI/E     LinaiDE 

&  cibar.fcd  taliuni,qur  dantar  fub  modo  exprclTo  vel  tacito,  vt  ccdente  die  ad 
id prxfticuto,  accipiant  iiia;  fiuc maior,  fiue  minor  pars  anai  tranfiwrit  j  3c  noa 
percipiantilla,fi  aiitcquam  diesccdat,  tiniantur. 

InuUcCtm  ConctJij  Trldentim.  nttx 

XVII.  Mcneo,niImihiobfl:are,  quodprifatusN.in  i.par.c.8.  nu.ij.figni- 
ficar,me  dicere  in  libro  mco  in  q.x.nu.i^.  quod  concilium  Tndentinum  feir.i^. 
I  c.i.dercformat.nouauitaliquacircahic-,  quatenusprohibetEpifcopos  &'clc- 
ricos  ex  rcditibus beneficiorum, confangumeos aut^familiares ditarerquia  ec^o 
non  dixijConciliii  in  hoc  aliquid  noualfcilcd  contendi  declaralTe  ius  antiquum, 
quod  fccundumcommunem  fententiamcontinetibeneficiarium,quifuos  co- 
gnatos,  vcl  fam.iliaresditat,  non  folumpcccare,fed  etiamadreftituendumte- 
neri.Quod  fupra mon.XXIllI.tS^  XXVII.  repetiuimus,  vt eft  videre  in refpon- 
fione  indudionis ,  qua  ille  vtitur  contra meper  locum a  contrario fenfu,  infra 
mon.  L  X  X. 

SFM  M  A  RI  V  M, 
BenefcUrms  quantum  frofefujlentando  egeat,arhitrarfum  ef.  nu.\ . 

XVIII.  Moneo,nil  obftare  illud  Soti  argumentu,videlicetjqu6d  non  po- 
:    rcfi:  fatis  rede  ajfl:imari,quanto  egeat beneficiarius  pro  fua  honefta  fuftentatio 
ne;&  quod  ea  qus  pcr  iuftitia  debentur,non  funt  relinquenda  iudicio  pruden- 
tium,qui  poftunt"cue  varijrimo  debet  determinari  clare.  Pro  quo  facit.l.  Leges. 
C.deleg.&l.Conftiruriones.C.de  iur.&  fad:.ign6ran.  Nil,inquam,  obftat  hoc 
fundamentum.Primo  quidem,qu6d  S.Tho.in  d.q.i8f.ar.7.Sec.x.«&  in  d.Q^odK 
«S^.ar.ii.cui ille  in  hac  re  nititur,ait  contrariu.  &  Vliicus  a  Dionyfio  relatus,aifir 
matinlib.i.contrapluralitatembenef.art.ii.Deinde,qu6dlicetnonpoflit2Efti- 
mari  omnino,&  vt  aiiit  pun<5tualiter,facile  potcft  pauio  plus,vel  paulo  minus, 
vt  arbitrantur  loannes  Maior  in  ^.dift.i^.q.iS.Tertio,  quod  quamuis  eius  arbi- 
trium nimis  videatur  ftri6tum:tamcn  oportet  vt  beneficiarii  iciat  quanto  vnus 
quiuis  eorum  paulo  plus  vel  minus  egeat  pro  fua  honefta  luftenratione :  quo- 
niam,efto  non  obligaretur  ad  reftitutionem  fuperfluiimpenfii  tamen  necelFa- 
rium  eft  ad  fciendum  quando  peccat  morraliter:quandoquidem,etiam  ipfemet 
D.Sotusfateturin  lib.io.qu.^.art.^.deiuft.  &iure.  in  ^.concluf.ficimpendentes 
fuperflue,peccare  mortaliter-,&:  ideo  oportet  vt  fciatur,quanta  in  fuam  fuften- 
tationem  honeftam  iufte  expendcrc  valeat.  Quarto,qu6d  ratio  aflTcrtionispra: 
fati Soti  eft  cotra  mille  iura,qux  multa  iuftitia:  opcra  boni  viri  arbitratui  relin- 
quunt,puta,l.i.dc  iure  delib.&:  c.De  caufis,de  oftic.deleg.  &  plurima,qux  con- 
gerit  Raucn.in  aIphab.aureo,verb.  Arbitrium.  &  Decius  in  c.Sedes,de  refcripr. 
&alij  alibi  fa:pifllme.Eft  item  contraipfummet.S.Thom.quiin  hoc  ipfo  propo 
fito  exprcflim  ait  contrarium  inSec.i.qu.iSj.art.j.ad  i.ibi.Nonpoteft  determi- 

narl 


i 


R  E  D  I  T  I  B  V  S       Q_V^  S  T.     I.  147 

nari  quando  fit  ifta  necelfitas  j  8c  paulo  poft :  Hxc  determinatio,  humanar  pru- 
dentix  relinquitur. 

SrCMCMARIVM. 
Benefciarij  ma^ls  ahligantur  adlargiend<ts  eleemofifjas^qitam  Uid.rju.l, 
Trodigalttas  laicorum  'venialis,  clericorum  autem  mortalis.  nu.t, 

XIX.  Moneo  jfalfumcfTc  ilIudfundamcncum,quopr.TfarusSotuscontra    1 
communem  niritur,vt  dixi  in  pr^fato  libro  q.i.nu.2i.videlicet,qu6d  beneficia- 
rij  non  funt  obligati  ad  eroganda  fuperflua  per  Icges  iuftitia: ,  qux  obligant  ad 
reftituendumrfed  tanrum  pcr  leges  mifericordi.T  &  charitatis,qus  etiam  laicos 
obligant  ad  cleemofynas :  neutros  ramen  confliringcntes  ad  rcftitutionem ,  vt 
(tipramonito  II. &  111.  diclumcfl:.  Hoc,inquam  fundamentumeflfalfum. 
Tum  ,per  ea  qux  adduda  funt  monir.I.fupra  cad.q.Tum,quia  ell  mulrorumin- 
conucnientium  fons.Confequitur  cnim  illud,qu6d  finc  iufla  rationc  Sacrofan- 
6tum  Cocilium  Trid.in  d.feir.i^-.cap.i.de  reform.  vetuiirec  beneficiariis,  ne  quac 
fupercircnt  eis,  donatent  cognatis  &  familiaribus ,  fi  alioquin  non  efTcnt pau- 
peres,non  vctando  idipfura  laicis.  Confcquitur  item  parificatio  beneficiario- 
rum  (Sclaicorum  qu6  ad  clccmofynac  facicda:  neccfl[]tatcm:quandoquidem  fe- 
cundum  illum,  vtrique  tencntur  legibus  mifcricordis ,  &  neutri  vlla  lege  iufti- 
tia?.  Cuius  tamen  contrarium  tenet  iprcmcr,imo  &  prxfatus  N.Tum,quia eflTcc 
quodammodo  fcandalizarepopulum  Chriftianu.QiiodfatiscoIligcsexCaict. 
Sec.z.q.S^.artic.i.  Populusenim  totdecimas&iurafoluicclero,  perfuafumlibi 
habens  id,quod  pra:fatum  Concilium  feir.i^.de  reform.  &:  mulca  alia,vt  c.Hoc. 
c.Epifcopus.&  c.Precarie.io.q.z.fignificanr,  ncmpe,  qu6domniafuperfluadc- 
bent  in  paupercs&inopera  pia  impcdere.Tum,quiacftconrradicercS.Tho. 
cuius  iple  aathoritare  niticur ,  qui fignificat ,  prodigalitatcm  bcncficiari j circa 
reditus  fuos  cfle  peccatum  mortale  :  prodigalitatem  autem  laicorum  non  p!us 
quam  veniale,in  Sec.i.q.i85.art.7.&  Quodii.^^.art.ii.  &  exprefllius.q.iicj.art.^.  \^ 
ha?c  vcrba.Prodigus  peccat  in  altcrum  confumcndo  bona,ex  quibus  aliis  dcbs- 
ret  prouiderc :  quod  pr^cipue  apparet in  clericis,qui  funt  difpenfatorcs  bono- 
rumecclcfiafticorum,  quac  funt  pauperum,quosdefraudantprodigeexpendeii 
do.  Qu.x  determinatio  non  eirct  vcra,nifi  mueniretur  lex  aliqua,  quajobftrin- 
gerct  beneficiarium  ad  clcemofynam,  &  non  laicura.  Tum,  quia  ^'iki^x  res  fatis 
pcrpendatur)fundare,  beneficiarios  non  folum  non  teneri ad rellituendii  vane 
velprofane  jmpcnra:,fed  nequemortahterin  hocpeccare:quandoquidcmnec 
laici,  quibus  ille  parcs  facit ,  pcccanr  plufquam  venialitcr,  prodigcndo  fua  fine 
alterius  damno,  quod  efi:  contraire  Thoma:  vbi  fupra,  &  contrairefibimetipfij 
qui  contrarium  exprcfle  tcnet  lib.io.q.^.art.^.  de  iufl^.tSc  iur. 

SFM  M  A  RIFM. 

Benefciarim  nonfofuitur  ah  ohligationc  relHtuendi  male  imferfi  ,froptcr 
impterstiam,  &  fotefillo&illomodo  veHittiere,  etiamfft  MonAchm, 
mm,  r. 

T     1 


,^8  AV  OLOGl  JE     LIBRI     DE 

[  X  X.  MoneOjinfirmam  elTe  itcm  illam  confiderationem Sori  vbi  fupra,  fci- 
Iicet-,qubd  rcs  inutilis  efl:  airerere,bcneficiarios  tcneri  ad  huiufraodi  reftirutio- 
nem:quia non  poflunt eam  faccre,  nifi  dc  fuis  ipfis  reditibus;  qui,  iuxta  fenten- 
tiam  quam  dcfendimus,debentur  operibus  piis,etiam  fine  hac  rcftituendi  obli- 
gatione.  Quae  tamen  confidcratio  infirraa  eft.  Primum,  quod  huiufmodi  refti- 
tutioncm  facere  poterit  beneficiarius,(i  eft  (sccularis,  de  fuis  bonis  patriraonia- 
libus,  vel  quafi  patrimoniahbus  fi  habct:fm  autem,  de  eo  quod  quaerere  poteft 
parcius  viuendo,&  etiam  de  eo  quod  mercbitur  vltra  fuam  congroam  fuftenta- 
tionem ,  inferuiendo  bencficio  multo  plus  quam  obhgatur  ad  inferuiedum  ne- 
ceflario  ilH.iuxta  ea  qujc in  prxdi<flo  hbro  q.i.coroll.5).nu.55?.&  coroll.17.nu.10. 
didlaLueruntj&repctita  fupra,q.i.mon.LXXVIII.nu.3.&retiadeillo,quodper 
fuam  induftriara  donationes  &  vltimas  voluntates  quxrere  poteft.c.Expedit.c. 
Ccrte.ii.a.i.c.i.de  tcftam.c.Fixum.ii.q.^.de  illo  itcm  quod  recuperare  poteft  ab 
his,quibus  malc  dcdit.c.  Si  quis  presbyrerorum ,  de  reb.ecclcf  non  alienand.&: 
trad.Caiet.in  d.q.iSj.arr.y.quod  infra  Monit.  XXII.  repetetur.  Secundo  quod 
impotcntia  refticuendi  non  tollit  obligationcm  id  facicdi.l.  Continuus.  §.  Cum 
ira.fF.de  verb.oblig.Quamuis  excufet  a  culpa  non  rcftituendi  pro  tempore,quo 
illa  impotcntia  durauerit.  1.  Nam  &c  is.ff.de  dolo.  5c  c.  Olim.z.  de  reftit.  fpohat. 
Plus  tamen  coloris  habet  Soti cofideratio  in  bcneficiario  regulari,cuius  orania 
bona,qu:c  pcr  fajcularem  quaefita  eftent  illi  patrimonialia  vel  quafi  patrimonia 
lia,funt  ipfi  eccleflaftica :  quia quicquid habebat ante  profeflione,  qusritur  per 
eam  fuo  monafterio  &  ordin.c.In  pra:fentia,  de  probat.  &  Auth.  Ingrefli.C.de 
Sacrofan.&  quicquid  vndecunque  poft  eam  quajrit,qusBrit  eifde,  per  mon.  I X. 
cum  feq.&  per  monitiim  L  V I.  &  LXIL  fupra  q.i.Nihilominus  tamen  refpon- 
deri  poteft ,  qubd  etiam  regularis  poteft  reftituere  de  reliquatis  parce  viuendo, 
iuxta monitum  XXX.q.i.&  per  mon.LXXX.  eiufdem  q.&:  per  facrificia  &  ora- 
tiones  •,  rogando  item  araicos  vt  pro  eo  foluant :  &  denique  petendo  humiliter 
per  fe,  vel  alios  remiflionera  debiti,  quam  squiparat  reftitutioni  glof.c.Pecca- 
tum,dereg.iur.lib.(j.verb.Reftituatur. 

SVMMARIVM, 
ConciUum  Tndtntinum  quomodoudtefentit,  beneficiarios  teneri ad reBt-^ 

tuenda  male  impenja.  nu.i. 
Ratio  vnica  legis  habeturfro  exprejfa.nu.  r. 

XXI.  Monco,qubd nil  etia  obftat  id,quod  dixiraus  in  prxfata.q.i.efTe  ma- 
I  ximuin  eorura,  qux  rae  in  contrariam  partem  mouebant,  prajfatum  Sacrofan- 
«fiumconcihumTrid.fefr.i^.dereformat.Qubdquamuisvecetbeneficiariodo* 
nare  &  expendcre  pro  libito,  non  tamen  prajcipit ,  vt  reftituat  quod  flc  infum- 
pferit:&  qui  de  vno  dicit,de  aho  negare  videtur.c.Qualis.z^.dift.l.Cum  pr^tor. 
fF.  De  iudic.  Nihil,  inquam,  id  obftat.  Tum,  quia  ficut  non  declarauit  expreffe 
hanc  reftitutionem  effe  necefTariamrita  etiara  non  dcclarauit  non  efTe  neceffa- 
riara.Tum,quiapotiusvidetur  tacite  declaraffe  illam  efTeneccfTariam^eo  qubd 
vetando  beneficiariis ,  ne  cognatis  &  farailiaribus ;  nifi  paupertatis  intuitu, 
fuperflua  donarent  i  non  vetando  idem  laicis ,  fignificauit ,  qubd  vltra  leges 

charitatis 


REDITI^VS      Q_V.£ST.    II;  149 

charitatis  Sc  mifericordix ,  quibus  etiam  laici  obftringuntur  ,  eft  lex  aliqtja  iu- 
ftitiXjquajfolosbeneficiariosobligat.NulIa  cnim  aliaratioreddipotcft,  &ira 
hxc  vidctur  exprelTa.argum.l.IlnguI.Quamuis.C.de (Idei  comifT.iundta  glofT.^^ 
Baldo  ibidem.Tum,quiaquide  vno  dicit,  etiam  dicitde  alio  fimili ,  fecundum 
Dom.in  d.c.  Qualis.maxime  ii  eiTet  conreqnens  iili,  vt  videtur  ciFe  in  hoc  cafu. 
l.lUud.ff.dc  acquir.hacred.c.Prastcreavde  oific.delcg. 

Copjuetttdo  nonfotejl  contra  hant  cAnclufwnemmm.\, 

XXII.  Moneo,qu6dniIetiamobflatid,quod vbifupradixi  efTcdepraeci- 
puis  eorum,qu2cme  in  contrariam  partem  mouebant,videIicet-,qu6d  aliquibus  5 
videtur ,  quod  quamuis  recepta  opinio  in  theoria  affirmauerit  fcmper  id  quod 
riosdicimus:praxistamcn  communisferuauitcontrarium.  &:antiqua  conrue- 
tudo  magnam  fecum  confcrt  authoritatcra.c.  Cum  diledlus,  de  confuctud.&:  I. 
Minime.ff.de  legi.Nil,inquam,id  obftat.Primum,qu6dind.libclIo.  q.i.num.  18. 
&"q.2.num. I. tSc^.&fupra  eodem,monito  XXXIX.  probatum  reliquimus; 
prasfatam  obligationem  efle  legis  naturar  ac  diuinx  ,  pr^fuppofltis  padisex- 
preflis  vel tacitis ,  de  quibus in  monito  X X  V II. q. i. contra  quam nihil  pro- 
defl:  confuetudo  etiam  immcraorabilis.ca.  fin.dc  confuetud.ca.  Qua:  contra.ca. 
Mala.&  c.Fruflra.8.diflin(Sl:.Deinde,qu6d  licet  ahquot  per  ignorantiam  aut  te- 
meritatem,vfifint  opinionecontraria  jaii;  tamenIongeplures,vfifunt  com- 
muni  \  vt  monftratum eft  fupra.  q.  i.  num.  p.  & par  eft  credere  \  co  qu6d  quafi 
omnesconfcflarij  eam  tenuerunt :  nequefunttot,qui  ei  contrauenerint ,  quoc 
aliqui  putant.Nam  ex/corollariispr.tfata:  prima:qua:ftionis,repetitis  fupra.q.i. 

a  monito  L  X  X  V.  vfque  in  finem ,  &  reda<Stis  in  fummam  infra,  q.  3.  moniro 
vltimo,colligunturmuIta:caufa?,quibus  excufantur.Tertio,  quod  vtfingulari- 
terin  d.q.iSf.arr.y.aitCaiet.mentemdiuiThora.tfecutus^harc  non  eft  confue- 
tudo,fed  abufus  contra ius  diuinum.Et  in  Sec. i.q.^j.art.S.  afleruir,  qu6d  oranis 
donatio  rei  ccclefiaftica:,  pietate  vel  neceflitate  vacua ,  non  eft  diftributio  ,  fed 
diflipatioadifpenfatorc  vfurpata:&quod  maxime  aduertendum  eft,  agitde 
ipfiufract  Papa?irapenfa,&difpenfatione.  QuajCaietanidodrina  ,  non  eft 
tameius,quam  Clementisind.Iib.i.&S.de  conftit.  &aliorum  San(5lorura,  & 
fere  omriium  dodlorii  citatorum  fup.ead.q.raon.V  1 1.&  q.i.mon.XXX  V III. 

SVMM  A     RI  r  M, 

Beneficium  ^ui  confen  indigno,cm  reBituet.  num.  r. 

XXIII.  Moneo , nil etiara  obftarc id ,  quod  aiunt  Aduerfarij ,  videlicer-, 
quod  licet  bcneficiorum  collatores  peccent  non  conferendo  ea  dignionbus, 
c.  Licet.  8.  q.  i.  &  §.  Noac  autem.  i^.dift.c.  Graue,de  prasb.non  tatnem  videntur 
obiigatiad  reftitucndumpofteaquam  ca  contulerunt.NihiI,iiiquam,id  obftatj 

T    5 


lyo  APOLOGI^     LIBRI     DE 

imo  plus  iuuat  noftrafn  cauram,quam  contradiccciumrquoniam  collator  obli- 
t  gatur  ad  confererdum  ci,qui  dignus  iit-,&  fi  contulerit  indigno,  tenetur  ad  re- 
ftituendumjfecundum  omncsrquamuis  alij  dicant,  reftituere  debere  digno,  qui 
fuit  negledtuSjVt  Caier.Sec.i.q.Cji.arr.i.  Alij  vero  Eccle/is  cui  nccuit,vt  Adrun 
d.q.ii.&  Sotus  |vb.^.q.<>.art.3.de  iufl:.<S<:  iurer  quorum  fententia  melior  nobis  vi- 
detur.  Et  ita  nos  dicimus  •,  beneficiarium  elFe  obligatum  ad  danda  fuperflua  di- 
gno,pura,pauperi  vel  operi  pio-,&  ii  ea  confert  alij,  confert  indigao,  &  manec 
©bligatus  ad  reftituendum  eis  quibusnocuit.  •  -     ^ 

SV  M  M  A  RIV  M, 

"Bom  dcUinAtA  immedUte  fmferibus  j  ad  quem  modum  differant  a  de^H' 
tatls  immediate  henejiciarils  .num.i, 

X X II TI.  Monco,nihil etiam obftareThomx didum  in Scc.z.q.iSf.  art.7, 
&:'QuodIib.<J.art.ii.quo  pohit  grande  difcrimen  inter  bona  ccciefiaftica  prin- 
cipalirer  deputata  miniiiriSj&minus  principaliter  p.iuperibus,  tls:  opcnbus 
^  piisj&  inter  illa,  qua:  principaliter  dcputantur  pauperibus,  &  minus  prmcipa- 
liter  miniftris:  &■  videtur  prsrf  ito N.  non  efte  aliud ,  quam  quod  male  impenf» 
circahxc,  obligant  ad  rcftituenduminon  autemmaleimpenfa  circailla.  Nil, 
inquam,hoc  obftat.Tum,quia  vc  vbi  fup.q.i.num.io.&  fup.eod.mon.X  L.mon- 
ftratumfiiitjS.Tho.noneftin  contraria  opinione.Tum,quiadifcrimcn  prsedi- 
dlum  optime  verificatur  in  eo ,  quod  longe  maiorem  poteftatem  habent  mini- 
ftricirca  bonaprincipaliterdeputata  eis,quamcirca  alia.Quoniampriusfunt 
alendideillis  ipii,  quamEccleliareparanda.ca.  De  his,de  eccIef.rdificNcquc 
debenturpauDeribas,nill  foIafuperfiua.c.Cum  fecundum,de  prarb.c.i.i^.q.i.  & 
illa  debentur  eis,  quos  ipfi  elegerint.  Quorura  omnium  contrarium  dicendurn 
eft  de  aliis.  Cicm.  Quia  contingit.  §.  Vc  autemj  de relig.  domib.renoaata  in  d. 
concil.Trid.fcfr.7.c.i5-.dercform. 

S  VlM  C\r  A  R  IV  M, 

Tauferliheriiis ex^snderefotejl  quxfttafcr  eUemofjnam ,  quam  hemjiciar 
riu6  qusfita^er  henefciim.  num.i. 

XXV.  Moneo ,  quod  nil  obftant  etiara  illa  quatuorqux  Adiianum  In  4. 
de  reftir.q.i2.coI.(j.  mouerunt  \  non  qjidem  ad  aegandum.  quod  peccantmor- 
tal:rcr,fed  tantum  quod  non  tenenrur  ad  reftiturioaem.  Primum,qLi6d  pauper, 
clcemofynam  fibilargitam  cxpcndens  fuperflueaut  voluptuofe,  non  tenetur 
ad  reftituendii.AIterum,qu6d  omncs diuites  tcnentur  cx  fuperfluis  facerc  clee- 
mofynarr.-,ion  tamentenenturadreftitutionemnonfaciendo  eamiquamuism 
eo  mortaiuer  peccent.Terrium,qu6d  obligatio  qusobligatfoli  Deo,  nonha- 
bet  onus  rcftituendijUcet  obligatus  peccct  mortaliter  non  foIuendo.Qiiartum, 
quod  qui  recipic  centum  aurcos ,  cum  onere  impehdendi  ilios  in  honorem  vel 
gloriam  Kegisvel  ciuitatis ,  non  teneturrel}itHere,fi  cosidnon  cxpenderit» 
c      x"  Ni.hiU 


R  E  D  I  T  !  B  V  S     Q^MS  T.     1 1.  i^i 

-NiViil  ,inquam,hsc  obflant:  quiapvioiacluoargumentalumunturpcr  locum 
a  rimilijqui  iundicus  quidemeftjiuxta  c.Intcr  ca;teras,de  refcrip.&  c.z.dc  trasl. 
(cd  dilfoluitur  per  difnmilitudinera,iuxta  notata  in  didis  capitulis,&  in  c.Con- 
ftitutuSjdeappellat.  qux  in  cafu  propofito  inuenitur.  Nam  elccmofynarnoii 
dantur  pauperi  fub  modo ,  quo  rcditus  bencficiorum  beneikiariis  coiicedarur. 
NecdiuitibusDeusbona  concedit  cumfptcialiobligatione  faciendi  eleemo- 
fynam,  quemadmodumdecimae ,  aliaque  bona  fuere  ohm  conceira ,  hodicque 
concedunrurEcclefiis.Tertiura  autem,fahum  eft:nam  obligatio  loh  Deo  qiix- 
ricajproducitncccflitatemreftituendi.  Si  enim  quifpiam  aliquid  Dcovoucar, 
aut  iuretfe  illi  daturum,recepcritue  vt  Deodet,adreftitucndum  illud  Dcote- 
netur.c.Suntqui  opes,&c.Sacrilcgium.i7.q.4.&:c.Debitores,de  iureiur.  Quar- 
tum  itcm,falfum  cft:nam  il  quis  ccntumaurcos  accipiac,vt  in  honorcm  Kcgis 
vcl  ciuitatisconuertat,rcftitucre  tcnetur,ri  non  conucrteiit  in  illum  honorcm, 
velei  a  quoacccpit,  aut  Regi  velciuitati.arg.I.i.&l.Legatam.flr.dcadminift. 
rerum  ad  ciuicpertin.l.Legatum  ciuitatis.fF.de  viu  &  vfufruCi.legat. 

SVMMA  RI  V  M. 

Beneficiario  ab  aliquo  accifiens  aliqua  de  reditihm  titn  j  an  &quandofec- 

cet,&reHituere  teneatur.nufn.i. 
Debitore  ab  aliquo  qualts  accipens  aliquid  teneatur  creditoribus  eins  resii- 

tucre.numA. 
Benefciario  ab  aliquo  dotatam ,  qualis  ducens  ^eccct ,  &  teneatur  reHitue- 

re.mtmcro  i. 
Benefciario  ab  aliquo,qui  aliquidmalc  accipit,cui  reFHtuet.num. ^ 
Benejiciarij  debita,An foluifofmt  ex  debitis  eimncnfcrccftis  ante  monem, 

numero  4. 

X  X  V  L  Monco ,  in  pra:faro  libelio  fubiinem,q.  z.  inferri.  Primura,  quod 
ingenscft  dubiumjAn  accipiensahquidiniufte  abencficiario  exreditibus  ec- 
clefiafticis  ,  rencaturadeiusreft^tutionem.  Et  quidcm  alij  putant  tcneri ,  alij 
contra.Nobisvidetur,Primum  pendercdeciftoncm  huiusquxftionis  a  Icgibus 
Joquenribus  dc  debitoribus  facientibus  aliquid  in  frandcm  creditorum,  qux 
haben tui  fub  tir.ff.dc  his qux  in  fraudem  crcdi  torum  &  C.dc  reuocand.his qux 
in  fraudcm,(Sc  §.Icemflquisin  fraudcm, Inftit.de  adtion.  Nam  vt  fup.q.i.mon. 
X  X  V I L  probauimusi  beneficiarij  dcbirores  funt  pauperum ,  &  opcrum  pio- 
rum,ipfiquepaupcres  &:  piaopera,creditoresfuntilIorum.  Sccundo  dico,qu6d 
isquialiquidabeneficiarioacccpit ,  non  tcnetur  reftituere  fi  bencficiarius  fic 
rolucndo:quiacumdebitor  cftfoluendo,  eius  creditores  nihil  repetere  pofTunc 
ab  eo,qui  a  dcbiiorc  aliquid,quacumque  ex  caufa  etiam  donationis,aut  alia  lu- 
cratiua  acccpit.I.Ex  his  &  l.Ait  prxtor.§.Propterea  ff.  qux  in  fraud.&  1.  penul. 
de  reuocand.his,qux  in  fraud.ibijPofteffis  &  diftradis.Nam  leges  prxdidx,in 
dcbitorcsfraudatorcscditx^ceftant,  cumdebitor  poteft  foluere  creditoribus; 
quod  indubie  locuni  hAbet  in  bcntficiario  h^bcHte  bona.p^trimonialia  vel 


iji  AVOIOGIJE     LIBRI     DE 

quafi,  qujpcumqucvelit  donareporcft,  iuxcatraditain  illationibus  proximr 
quxftionis.Imo  etiam  credimus,  quod  licet  beneficiarius  folum  habear  rcditus 
bcncficij-,fi  tamen  vclit  fumptusdiminuere,'acfrugalius  viucre^autaliomodo 
bonacongerere^vtpaupcnbus  ratisfaciat,qu6d  tunc  is,qui  aIiquidacccpir,non 
amplius  tcnrarur  quam  illum  moncre ,  vt  vitam  agat  fruga!cm,pareat  fumpri- 
bus-,&  bona  quxrat  vnde  poflit  rcftituere,idque  cxpc6tarc.Tertio  dico,qu6d  (1 
ignoransclericum  bencficiarium  foluendo  non  c{rv.',nccampliuseum  in  bonis 
habcre,quam  id  quod  fibi  donatum  volebat,id  ab  co  acceperit  cx  caufa  onero- 
faiufta,qu6d  non  tcneturadreftitutidncm.Ea  primumrationejqu^d  vt  acci- 
piens  aliquid  cx contra<5l:u,aut cx caufa  onerofa,  a dcbitore  fraudatcre ,  renea- 
tur  ad  rcrtirutioncm ,  duo  interuenirc  oportet.  Primum ,  vt  dcbitor  foluendo 
non  fir:fccundum,vt  furcipiens  ab  eo,fciat  eum  non  cfTe  foluendo.d.l.penul.  C. 
dereuocand.hisqux-in  fraud.J.Qni  autem.^.Simiiique  raodo.fF.  eod.Secunda 
ratio  cfl ;  quia  is,  qui  a  clcrico  bcncficiario  aliquid  ex  n tulo  onerofo ,  veluci  cx 
contradtu  emptionis  aut  locationis,  alioue  contradtu  nominato ,  fiue  eciam  in- 
nominato  iuftofufcepitbonafide,  tantudem  dcditquantum  fufcipiri&fubin- 
denihil  reflituere  tencbirur  per  illam  longd  pulchcrrimam  dotftrinam  Scoti 
viri  perfpicaciffimi  in  ^.difir.i^.q.i.arr.i.quamcitauimusinCommen.c.  fiaal.de 
vfur.nu.ij.&r  probatur  per  didra  Thom2C.Scc.z.q.yS.irt.6'.&:  q.^cj.arc.i.  videliccrj 
quod  in  omnjbus  commerciis  &  contra^libus  efl  fernada  iuftitiacommutatiuai 
ita  quod  tantum  valeatquod  dafur,quatum  valet  quod  accipicur.  Quarto  dico, 
quod  accipiens  aiiquid  a  bcneficiario  ex  donatione ,  aut  ex  alia  caufa  lucratiua, 
quem  fcic  nil  amplius  in  bonis  habere,quam  id  quod  paupcribus  erogarc  tene- 
tur,debcc  quod  accipit  reftiruere ,  fi  bcneficiarius  donator  illud  non  reflituerir, 
fiuefciatdonatariuSjfiueignoretbeneficiarium  donatorem  foIuedononfuifTe. 
Quia,vtfufcipiens  adebitorefraudatoreex  caufa  lucratiua  ad  reflitutionem 
teneatur,fufficit  ipfa  re  fraudari  creditorem-,quamuis  is  qui  fufcipit,  fraudenon 
participet.l.Qui  autem.§.SimiIeque.fF.  Quarin  fraud.  Nechisobeft,fi  quifpiam 
dicacjbona  beneficiarij  obligata  efTe  tacire,&  hy  pothecata  pro  refcdbione  dani 
abeneficiarioillati  bonisecclefiaflicis,  iuxtaglotr.quncfingularis  putaturin  c. 
Exlitceris,depignorib.quxtame(imilemhabetinc.Similiter  i<>.q.i.Etfubinde 
pauperes  tanquam  creditores  praeferendos  cfTe  aliis  creditoribus.  Nam  primo 
refponderipotefljnullamcotrahi  hoc  cafuhypothecam,  eoquodnullus  tcxtus 
idexprimit,vt  fuper  d.glofTa  dicunt  DD.Secundo^quod  quamuis  fatcamur  hy- 
pothecam  contrahi ,  contrahetur  folum  qu6  adindemnitatem  bonorum  &  iu- 
riumEccIcfi(^,cxquabeneficiariusreditusfuospercipit^&:  quod  non  porrigirur 
ad  ipfos  reditus,  quosbeneficiarius  fibi  excipit  ,>&  habet  ctiam  bonorum  Iibe- 
ram  adminiflrationemcum  onereiargiendi  fuperflua  paupenbus,  autinalios 
pios  vfus  conuertendi :  quae  videturfingularis  &  squa  declaracio.  Ciii  tamen 
obiicipoteflillud,  qu6d obligatio  prslati  ecclcfivftici  eft  fimiiis  obfigationi 
•  tutoris  vr  praed.glofTdixir,  cuius  bona  funt  tacitc  hypothecata ,  non  folura  pro 
bonis  in  inuencario  contecis,fed  etiara  pro  reditibus  ex  bonis  prouenientibus.l. 
Si mater.C Jn quibus  cafib.pign.vel  hypoch.Lfin.  ff.eod.  Quare alicer  &  fingu- 
-    lariter huic  obiedtioni  refp6demus,repececes  aliqua  ex  parre,  quac  diximusfup. 
-  q.i.mon.  X  L  V I.  ncpejquod  beneficiarius  cuno  habec  bona^cx  quibus  paupe- 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     QV  JEST,     II.  1^3 

ribusaliifque  ruiscreditoribus  farisfacerepoflit,ipfemet  beneficiarius  annu- 
merandus  efl:  pauperibus.  Quare  tunc  folutio  fuorum  dcbitorum  cenfenda  erit 
quafi  erogario  in  paupcres,  ac  ita  ipfe  beneficiarius  tanquam  fuorum  redituum 
diftributor,  poteftex  rcliquisipforumfufciperefibi  tanquam  pauper;  vnde  fua 
dcbita tanquam  debita^pauperis  foluat.  Nec eo  modo  ipfius  beneficiarij  credi- 
tores  prarferuntur  pauperibusjfed  ipfe  beneficiarius  fe  ipfum,  tanquam  paupe- 
rem,pixferr  aiiis pauperibus,proprer  poteftatem  fibi a  lure  cocefiam erogandi 
reIiquafuorumrediruumpauperibus,quosipfeeIegerit.  Quibusfuffragaturid 
quod  diximus  in  Manuali  cap.i^.nu.i}i.&  fupra  in  pra^fato  monito  XLVI.  fcili- 
cetj  bcncficiarium  dcbita  fua, eriam  iniuftc  conrradla,  foluere  pofte  dc  reliquis 
fuorum  rcdicuum,illa  accipiendo  tanquampauper,  vtdiximusj  vtex  illis  foluar 
tanquam  pauper  nomine  fuo  debita  fua.  Infertur  fecundo,qu6d  non  abs  re  du-    ' 
bitatur:  An  is  qui  cum  confanguinca,aut  propinqua  beneficiarij  vel  alia  matri- 
monium  contrahit,  pcccct mortaliter,  accipicndo illam  dotcm ;  &  an  tcneatur 
acccptam  rcftitucre,&  petenspromi{Tam,fitrepelIedus.Etnobisvidetur,qu6d 
fiprobabilitcrputct^bcneficiariumpofTctamampIamdotemiufteconftituere, 
non  peccat  acceptandoilIam,necnonrcftituendoacceptam,necpctendopro- 
miftam.Primiim  ea ratione,quia  recipit  dotem  cx  caufa  maxime  onerofa,l.Pro 
oneribus.C.de  iure  dot.iV  c.Silubnter,  de  vfur.  Dcinde, quod  clerici  tcnentur 
foluere  ex  fuorum  bencficiorii  redinbus  fua dcbita.c. Peruenir, de fideiufl'. cuni 
ei  annot.per  folutionem  pulcherrimam,  quam  infcruimus  Manuali,cap.i^.nu- 
mero  130.&  latius  expIicuimus.q.i.mon.X  L  V I.  &  c.Cum  fecundum,  de  pra:b. 
etiam  iniufte  contra(5la,  fi  alia  bona  non  habeant.  Et  clericus ,  qui  dotem  pro- 
mifit ,  ignoranti  non  poruifle  illam  a  fe  promitti ,  tcnctur  ob  promiflioncm  6c 
dolum  commiflum  dotem  foluere,ac  refarcire  ci  damnum  quod  accepit  ex  nu- 
ptiis  contradbiSjfub  fpe  promifljonis  inutilis  dotis,&  fubinde  obligatur^arg.I.i. 
§.  Air  prxtor.  &  l.pcnul.&  fequ.ff.de  dolo,  Sc  per  fupradida  in  illatione  price- 
dcntijfi  in  promifljone  dotis,vt  pr.Tdidlum  efi,contrahen$has  nuptias  non  par 
ricipauit  fraudemfdd:ampauperibus,&piis  opcribus:alioqui  contradicen- 
dum  vidctur.arg.l.pcnul.  &  feq.ff.de  dolo ;  &  magis fpeciatim.  in  l.Si  dcbitore. 
&l.Aitpr^tor.&I.Si  quisparticipet.ff.Qu5infraud.crcd.Tcrtioinfcrtur,qu6d 
elegans  dubium  a  paucis  propofitum  eft  j  cui  fcilicct  reftituendum  fit  id ,  quod 
perperam  eft  datum,aut  reccptum  a  beneficiario  ex  reditibus  ecclefufticis.Ego 
exiflimo  fatis  excufari  eum,qui  illud  reftituere  ipfi  bencficiario,  aut  eius  Eccle- 
Cix  in  opera  iUius  pia  conuertendum ,  aut ctiam  fi  rcftituat  aliis paupenbus  vcl 
operibus  piis.  Nam  Iicet  ipfe  beneficiarius  in  alios  paupercs ,  aut  in  aha  etiam 
opera  pia  illud  forte  impendifiTetjiuxta  di(fia  fupra.q.i.monit.  LXXVII.  nu.i.  & 
4.tamen  cum  non  tencatur  bcneficiarius,vt  ibidem  monftt auimus,certis  &  no 
minatis  pauperibusjvel  piis  openbus  erogare:is  qui  ab  eo  accepit,excufatur  rc- 
ftituendoillis,  quibusdonadoipfebLneficiarius  farisfcciflet,tanquam,fcilicer, 
in  eius  locum  fuffedlus.  Quia  furrogatusfapit  naturam  eius,  cui  {urrogatur.l.Si 
eum.§.  Qui  miuriarum.ff.Si  quis  cautio.  &  cap.EccIefia  S.Mari^,  vc  lir.penden. 
Qu.irto,  jnferturjfuifTe  perquamduram  luhj  1 1 1.furrnni  PonrificisExrrauag. 
prohibcncem,dchitaEpjfcoporum&alioru  beneficiariorumnonfolura,{blui 
ex  frudlibus,aut  r  editibus  ipforum  beneficiariorum  nondum  cxa^fti  s.Tum,quia. 

V 


t^^  APOLOGI^     LIBRI     DE 

licet ipfc  lulius  iufliis  du<3:us  racionibus  id  ranxiflct,&  in  Lufirania  multos  exci- 
4  tafrcttumulcusrtandem  taracn  vlureceptanon  tuit.  Tum,  quianon  fuit  fatis 
promulgata.  Tumquiareditusbcneficiorum,  flatimcumrcdituspercipiuntur, 
non  folct  folui  propteripforumlocationes,quibusfolutiodiffcrtur.  Tum,quia 
oportet  interdum  beneficiarios  mutiium  dare ,  &  folutionem  expedlare :  fxpe 
ctiara  ex  mutuo  viuere,etia  ad  vcrius  dc  opportunius  eleemofynas  elargiendas. 
Tum,quia  decedens  ob^ratus^pauper  cft  cenfendus-,&fubinde  nomine  cius  fo- 
lutum,pauperi  darum  intelligi  debct,vt  fupra.q.i.monito  XLVI.  docuimus.  Dc 
intellc(ftu  autem  Excrauag.prafats  luli j  III.  diccmus  in  Comment.  quem  vna 
cum  hac  apologia  fcribimus,de  fpoliis  clericorum,  in  c.Non  Iiceat  Papx.ii.q.l. 

SVMMARIVM. 

Benffdarios  ncn  cjje  liherosa  legibus  iuHitia  ^erdiBa.  i^fius  l^probattir. 

nnm.i. 
Lcges  generales  nonfolum  ver£  &Jpecialis  iuHitid  .fedetiam  charitatls  & 

aliarum  virtutum  determinari  fojfunt :  imo  re  ipfa  determinata  funt 

legiluijj>ecialihus,mi.  t. 
Charitatis  lex  de  amando  Deum ,  licet  non  determinetur  quo  ad  amandi 

menfHram,dcterminaturtamen  quoadalias  circunfantias.nu.^. 

XXVII.  MoneOjinferri etiam  expraedidtis.  Primo,qu6dprrtfatusN. pa- 
rum  firmiter  dicit,  in  4.  par.cap.^.fe  probafTccontra  fententiam  rcceptam-j  be- 
neficiarioslibcrosefre  alegibus  iuft:iti3e,'vinculoquereftitutionis  inredituum 
^  fuorumdifpcnfatione.  Quoniamlatcprobatum  eft  cnntrarium  fupracadera 
quxft.monit.  VIL  &IX.&  mon.XXVII.XXXIX.&  L.Ec  vlcraibi  pofica,pon- 
dero  contra  N.quod  ipfemet  in  ipfomet  c.f.pag.antcpenult.bis  affirmat,rauIto 
magispcccareilloscumdefuperfluofuorum  redituum  non  faciunt  eleemofy- 
nam ,  quam  laicos  de  fuperfluo  fuorum ,  non  facientes  eam :  &  in  pag.penult. 
addit,qu6d  ex  natura  rcrummaiuspeccatumcommittitur  in abufu redituum 
ecclefiaflicorum ,  quam  aliorum.  Ac  nulla  ratione  alia  hoc  contingcre  potcfl, 
quam  quialegealiqua  iuftitiar  ad  id  tenenruripfi,qua  laicinon  tenentur :  cum 
ipfcmet  in  cod.  cap.  pag.  16.  fateatur  lege  charitatis  &  mifericordiae  omnes  ex 
:pquoteneri,iuxtailIud  Ambiofijjquodipfein  hoccitatad  verbuminc.Infin- 
gulis.  2S.  dift.  Mifericordiar  tfi:  communis  vfus ,  ideo  commune  praeccptum  efl 
omnibus  artatibusomnibus  ofliciis  nectffaria ,  &:  ab  omnibusdcfcrenda:  non 
publicanus,non  miles  excipitar,non  agricola  vcl  vrbanus,diues  &pauper:om- 
nes  in  communi  admonentur ,  vt  contcrant  non  habenti.  Mifericordia  enim 
plenitudo  virtutum  cft,&  omnibus  eJl:  propofira.hxc  ibi.  E  t  quod  ipfemet  in  d. 
c^.  fequitur  fentcntiam  communem ,  qua;  habet ,  etiam  laicos  teneri  fub  poena 
peccati  mortalis.ad  impendendum  fuperflua  pauperibus,etiam  extra  neceflita- 
tem  extrcraam,  legc  charitaris :  &  ita  vcl  vtrique  pcccant  «qualitcr,  quod  ipfe 
ncgat :  vel  aliqua  alia  lcge  tcncntur  clerici  ad  id ,  qua  non  tenentur  laici ,  quod 
ipfum  oportct  confiteri,  &  cum  noniit  alia  qua  iu}litis,iUa  tenetur:qus  noflra 

&com 


REDITIBVS     QVJEST.     11,  iff 

&■  comunis  conclu/io  eft.Nec  prodefl:  ei  refpondere,  qiiod  ratione  perfona?  vet 
crdinis  clericarusmagispeccant.arg.cap.Homo  chriit1anus.40.dift.  Tum,<]iiia 
circunftantia  illa  perfon^Cjnon  auget  adeo  peccatum,vt  de  veniali  cfficiat  mor 
talc,nifi  votum,vcl  alia  lex  particularis  infringatur,  vt  probat  S.Tho.  Scc.z.q, 
iS^j.art.io.Tum^quia  ipfemet  ait  proucnire  ex  natura  dc  coditionc  redituum  ec- 
clefiafticorum.Qualem  nccunde  habcnt,ni(i  ex  lege  iufl:itix,qui  iubet  vt  rcbus 
alienis  in  eos  vfus  ad  quos  dantur,  vtamur ;  &  non  in  alios.§.  Furcum. Inflit.de 
oblig.qusECxdehdl.nafc.CIem.Quiacontingitjderelig.domib.&^quariubetvt 
pa<flaleruemus,oneraqueiniun6tacommodisfubeamus.c.i.depa(5t.I.i.cod.tir. 
J.i.C.de  donar.qu.T  fub  modo.&l.Secundum  natur,im.fl^.de  rcg.iur.&:  aliacitata 
in  mon.  XXVII.  Ncc  item  prodefl  ci  rcfpondcre  id,quod  ipfemet  infinuat,fci- 
hcef,qu6d  ideo  magis  pcccant,  quia  &c  fi  non  corraucniunt legi  &  prarcepto  iu- 
ftitiaE,contraueniunttamenintenrioni.Qi_iiavt  diximus.q.i.monir.LXVIII.& 
L X X  II I.  ipfemerdicir, eum qui  contrauenit intentioni legis,  non pcccare, fi 
quodeaprxcipitfcruer,  Etquiaipfccxarquatrcditusecclcfiafticosrediribuspa 
trimonialibuSjin  quibus  certum  efl,  eos  non  pcccare  plufqna  Iaicos:&  ita  nun- 
quamnequeipfe,  neque  vllus  aliusfe  abhac  replicationc  lufteabfoluere  pote- 
rit.Secundo  infertur,nil  prodefle  praifato  N.id,in  quod  ipfe  veluti  anfa  trahcn- 
te  anfam.incidit  in  d.c.^.pag.z.fcilicetjquod  folar  leges  nacurales  generales  per- 
tinentes  ad  iuflitiam,dctcrminantur  per  leges  pofitiuas:&  quod  lcges  pertinen 
tes  ad  charitatem  non  determinantur,neque  dcrerminari  polfunt  per  eas.  Pri- 
mum  quidem,quod  ex  eo  conccflb  nil  contra  nos  in  bona  confequentia  inferrt 
pofler.  Deinde,quiailludeftfalfum,nequevfquam  id  dixitS.Thom.cuiipfeid 
imponir ,  vr  mox  mcnftrabitur.  Tum,  quia Icx  generahs  natutalis  de  colendc 
Dco,  qus pprtinet  ad  religionem,  &  eft  alia  diuerfa  virrus  a  iuftitia  fpeciah  ve- 
ra,luxtaS.Thom.Sec.i.q.58.art.7.adiun(^a.qu.8r.artic.i.&f.dctcrminatafurtin 
Icge  veteri  pcr  plurimas  leges  pofitiuas,quales  erat  omnes  csrcmonialcs :  pro- 
bante  id  S.Thoma  Prima.i.q.5J5).arr.^&'  in  noua  per  mulras  leges  ecclefiafticas, 
quahs eft  de Miffafcflis  audienda c.  Miflas, de  confec, diflin<fi.i.  &  de  Mifla  in- 
•  altari  lapideo  facienda.  c.Altare,ead.d: flin(5i-.  & cum  veftibus  facris.cap.  Vefti- 
mcnta,  eadem diftin6l.  &c  multa: zlix  de  qu:bus  in  d.difl.&  in  tir. de confccrat. 
ecclef.vel  altaris.  Tum ,  quia  lex  naturalis  de  ieiunando  gencralis ,  quam con- 
ftat  pertincrc  ad  tcmperanriam,non  ad  iuftiriam,dcrcrminarur  quo  ad  modum 
&tempusper  mulrasleges  ccclefiafticas,vripfemet  Diuus  Thom.probatin 
Sec.2.q.i47,artic.3.  Tum,quiailIiIegigeneraIideviuendofecundumrationem 
humanam&diuinam,qux  fecundum omnes  cftnaturahs  cap.Confuetudo.i, 
diftin<fl.  cap.  Qu.t  conrra.8.  diftind.  qux  nqn  folum  perrfnet  ad  iuftitiam  ,  fed 
etiamad  omnes  aliasvirtutes  rdatzfunt  quamplurimae  determinaticsnes  per 
quamplurima particulariaprarcepta  tam diuina  quam  humana de  omnibus  vir 
tutum  a(Stibus  lata,  vt  videreeft  apud  D.  Thom. Scc.i.in  fine  cuiuslibet  tra(fta- 
tus  cuiushbet  virtutis  tam  thcologia:  quam  morahs.I>e  pracceptis  quidem  fidei. 
quaeftio.i^.depr3:ccptisfpeiquatftio.iz.decharitatisqu.Tftio.44.deprudentia.    5, 
quxft. ^o. &dcaIiisinaliisIociscitatis  fupraeadem  quajft.mon.I.  Tum,quia 
kx  gcneralis  charitatis  diuina  &  narurahs  de  amando  Deo  &  proximo ,  mul- 
tis  modis  dcclaratur  j  &  decerminatur  lcgibus  humanis,&  diuinis  pofitiuis» 

V      2 


if^?  APOL.    LIB.     DE  REDIT.   QViCST.     IL 

Nam  omniaprxcepta  Decalcgi  dantur  propter  chftritate  Dei  8c  proximi-,iuxta 
Tho.qui  in  pracfataSec.i.q.44^art.i.ad.3.  (icait,  Omnia  praccepta  Decalogi  or- 
dinancur  ad dile6lionem  Dei  tSi:  proximi :  $c  ideo  prxcepta  charitatis  non  fue- 
runt connumcranda  inter  prarccpta Dccalogi ,  fcd  in  omnibus  includuntur.  Sc 
artic.  i.aitoportuifTe  legemnacuralcm  dcamandoDcodiftingui  &declarari 
per  duo  praccepta de  diligendo  Dcum,  &  de  diligcndo  proximum,  &  in  artic.j. 
addit  hxc  alia.  Omnia  pracccpta  pertinccia  ad  charitatem  &  ailus  eius,  includi 
quidcm  in  duobus  fupradidlis,  fcd  proptcr  tardiores,  de  fingulis  explicitc  pr.T- 
cepta  efTe  tradita.Dc Gaudio  quidem,ad  Philippen.^.Gaudete  in  domino  fem- 
pcr.  Dc  pacc  aurem,ad  Hebraros  ii.Pacem  fcquimiiii  cum  omnibus.  Dc  bene- 
ficentia autem,  adGalat.vIt. Dum  tempus habcmus,  opercmur bonum ad  om- 
ncs.  Defmgulisbcneficcntiar  partibus,inueniuncur  prxcepta  traditainfacra 
Scriptura,vc  patet  diiigencer  condderanci.hacc  illc:&  in  4.arcic.concludir,qu6d 
lcgi dc  amando  Deum  generali ,  adiundla eft  lex  particularis de  modo  amandi 
cum,rcilicec,ex  toto  cordc:&  magis  prarcipitur  modus  ii«5tuum  virtutis  charita- 
tis,quam  modus  adluum  aliarum  vircutum.  Ad  idem  eft,  quod  lex  de  charitate 
ik  de  diligendo  Deo  &proximo  generalis-,determinatur  per  leges  de  ordine  ac 
modo  in  eo  feruandojdc  quibus  late Tho.per.ij.articulos  in Sec.z.qu.i(J.Et tex. 
opt.cum  glof  c.primo.50.diftinc.&  per  leges  de  diligendo  non  folum  verbo,fed 
etiam  opere.i.Ioan.c.3.  Et  rurfus lcx dc diligendo  proximum  opere per  illa  duo 
prarcepta  de  faciendo  cleemofyna  defuperfluo.  De  quibus  nunc  etiam  vna  cum 
hac  ApoIogiacomponimusCommetariuminc.  Quiefcamus.^i.diftindt.Non 
obftan  t  ea  qux  ait  Thom.Prima.i.q.^jj.arcic.^.  Tum,quia  folum  loquirur  ibi  de 
pr^ceptis  legis  veteris;&  de  illis  folum  dicit  duo.  Alterum  eft,qu6d  omnia  prs- 
cepta  legisvetcrisreduciiturad  moralia,  ca:remoniaIia,veliudiciaIia,quodniI 
facit  pro  eo.  Alterum  efl:,qu6d  determinatio  legis  in  rcbus  humanis  pertinet  ad 
iudicialia-,  in  rebus  autem  diuinis  ad  ca:remoniaIia:quod  ctiam  nil  facit  pro  eo, 
ik  pro  nobis  multum :  quatenus  prxfupponit,  non  (olum  pofle  fieri ,  fed  fadtas 
eflealiquot  determinationes  csEremoniaUum ,  quas  conftat  nonpertineread 
virtutemiuftitiaj.  Tum,quia  exprefle  ait-,pracccpta  gcncraliaquajpertincntad 
reIigionem,determin2ri.  Ec  conftat,  qu6d  licct  religio,  qua:  ordinat  hominem 
quo  adcultum  Deifitvirtusadharrens  iuftitixfpeciaJi,tanquam  pars  potentia- 
lis  eius,  non  tamen  eft  iufticia  vera,  qux  eft  ad  alterum  fecundum  a^quahtatem, 
vtdicitur fupracad.q.mon.L  &  feq.^  colligitur  exThom.in  Sec.z.qu.Sz.art.^. 
adiun(Stoeoquoddicitinq.57.art.5.NonobftantctiamverbaThoma:,qusAd- 
uerfarius  citat  in  Sec.z.q.i^^.arc^.  qua-  folum  fignificat,  non  cfle  determinatam 
certam  menfuram  Deum  amandi  ,vltra  quam  eum  amando  peccetur 
per  cxceflum  •,  fed  non  ait,  non  pofle  fieri  dcterminationes  ,  & 
declarationes  fuper  modo,  loco,  teinpore ,  &  zliis 
circunftantiis  amandi :  quinimo  contrariura 
affirmat  in  locis  fupra  eifdem 
moniris,  adhoc 
cicacis. 

APO 


A    P 


O    L 

D    E 


O     G    I     i£        L    I    B     R    I 

REDITIBVS 


Terti^  Qudfiio, 


An  poiTintbcncficiarij  de  rcditibus  beneficio- 
rum  teftari. 


'^7 


SV  M  M  AKIV  M. 

Benefciarij ,nec  pro  lihito,nec  adfufojfunt  teHari  defHferfluo  redituum 

bentficiomm.  num.i. 
Beneficiarij ycur  in  vitapoffimt  erogarefuferflua  fauferthM ,  &  nonfer  vU 

timof  voluntates:ratio-  aptifima ,  cutM  inaduertentia  multi  errarunt. 

numero  i. 

Oneo  in  primis,prxmiriflemeinpr.TfatolibelIocircahu- 
ius  quacftionisdccihonem-,  Primo,qu6d  ei  non  cfllocusiqi 
oranibusbencficiariorum  bonis,  fedincis  tantum,inqujbus 
dicimus  efle  locum  prxdi6lisduabus  quiBftionibus,fcilicet,in 
bonis  tantumredituumbeneficiorum,  &nonin  bonispatri- 
monialibus,de  quibusindubie  tcftari  polTunt.c.i.  c.  Fixum.  1 1. 
q.  f.  c.  r.  c.  Quia  nos,de  tcftam.  Neque  in  quafi  patrimonialibus,per  ea  qux  fu- 
pcrius  dcfinita  funt  q.i.num.zi.&  22.Deinde,qu6d  refpondemus  ad  eam-,  bene- 
ficiariumncquaquampofTedereditibus  fijorum  beneficiorum  teftari.  Primo, 
quia  mille  pontificiis  legibus ,  &  canonibus  hanc  tcflamenti  fadlionem  Eccle- 
fia  eis  prohibuit,videlicet,c.Epifcopi  c.Sintmanifeftar.ii.q.r.c.  Qiiia  loannes. 
c.Fixum.ii.q.^.c.i.c.  Ad  hxc.c.Quia  nos,c.Cum  in  cfficiis.  &:  c.RcIacum.i.  dc  te- 
flam.Authent.Licentiam  C.de  EpircGp.&  cleric.Secundo,  quiacifdem  rationi- 
busquibusfuperiusalTeruimus,  nonpoffe  bencficiariosbonaifla  dc  rcdidbus 
beneficiorum  pro  libito  impendere,  conuinciturnon  poflTcetiam  eos  falrcm 
pro  hbito  de  illis  teftari.Ergo  idcm  ius  feruandum  cfl.!.  lllud.  ff.  ad  I.  Aquil.c.2. 
de  transI.pra?Iat.Tertio,qu6d  minorem  f.icultatcm  habcnt  teftandi dc  his  redi- 
tibus,quamdifponendi  intcrviuos.  NampcftuntinterviuoSjOmnesiilospau- 
peribus  donare  ,  &  in  opcra  pia  impcndere  j  per  hoc  prarfcns  cap.*Sr  alia  multa 
fupra  addu(3:a.  Atperviamteftandi  &vltimxvoluntatis,foIamodicam  quan- 
titatem,  ac  in  pias  caufas  vcl  in  remuneratjonem ,  idque  confuetudine  demum 

f>ermi:tence ,  iuxta  rcfponfum  Alex.  1 1 1.  c.  Relatuiii.2.de  teftim.ergo  nec  pro 
ibito,  ncque  in  pias  caufas  pofTunt  iure  tcftariilicer  per  difpofitionem  inter  vi- 
uospoftinrad  pia  erogare.Quarto,qu6d  prudcntiffimo  coniilio  Ecclefiacon- 
ftituitjVrmaiorcmhaberet  beneficiarius  potcft.iremd  iTirrbrcndi  intcr  viuos, 
quam  pervltiniamvoluntatem.Perfpiciebat  enim,bt^ntficiariostencri  adero- 
gandaLeliquaiftoruin  redituum  paupcribus,duin  vitafruuntnr,vtpcr  hocc,& 

V     5 


ij«  APOLOGI^LIBRIDE 

alia  prius  citata  coftat;^  {uperiiis  oftcdimus.q.i.mon.X  XVI  l.8c  X  X  X  V  H I. 
Perrpiciebat,irem  huic  erogationi  maximo  cfTe  impedimento  auaritiam.  Simi- 
literexperientia  doccnte,  intelligebat-,  nil  effe  confultiusad  inuitandumcum, 
cuivfus  frudtus  aliquorum  bonorum  relinquitur,ad  libcralitatemin  vita  exer- 
cendam ,  &  ad  auertendum  a  nimio  illorum  defiderio ,  quam  ei  vfumfrud^um 
eorum  relinquere,fub  conditione,ne  de  illius  reditibus  quicquam  decedcns  re- 
linqucre poflit.  Qux  eftvera&:  gerraana ratio,  quafuitadempta  clcricis  te- 
ftandi  facultas  in fauorem  etiam  pauperum,quibus  in  vita  donare  poteranr. 
Cuiusrationisignorantiafuit  in  caufa,vt  quidam  iuris  ciuilisinterpretes,  Pe- 
trus  fcilicet ,  &  eius  fequaces  in  Authent. Licentiam.  C.  de  Epifcopis  &  cleric, 
Pontificijinterpretibus  obftreperent ,  dicentes,eosinciderein  I.  Fufiamcani- 
niam,qux  vcrabat  dare  Iibertatem  teftamcnto,&  non  intcr  viuos.I.i.C.dc  leg. 
Ful.  canin.  &  B-ild.  in  d.  Auth.  Licentiam.  eosdefendcre  conatus,laberetur;  ac 
Panormitani<S«:  Ancharani  rationes  in  d.c.  Adha:c,deteftam.  Barbatioibidem 
coLi.non  approbarentur.  Et  ipfe Barbatius  ingenue fateretur ,  fe  huius  prohi- 
bitionisrationcmnon  efTe  afTecutum.  Quinto,  quod  abfurdum  fuiffet  ,qu6d 
Ecclefiapermifiiretbeneficiariisabfque  iuflacaula  teftari,  dercliquisredicibus 
beneficiorum  in  fuperfl'jos&  profanos  vfus-,camfinrilla,  vt  fuperius  oftcndi- 
mus,  pauperibus  debita  legibus  naturaediuinis,  quas  tutari  ad  fanguinem  8c  ne- 
cem  vfque,EccIefiam  oportet-,authore  diuo  Vrbano  Summo  P5tifice  in  c.Sunt 
quidam.2^.q.i.Sexto,qu6d  hoc  ipfum  conftitutum  fuit  ab  Apoftolis,  eorumque. 
primis,aut  faltern  proximis  fucceftoribus-,  vtiexcanonibus  Apoftolorum,  eo^. 
rumque  difcipulorum  aut  fucceflorum  apparet,in  canon.Apoftol.40.  &4i.qut 
referuntur  in  c.Sint  manifeftae,&  c.feq.u.q.l.'5:  colligitur  ex.  c.  Epilcopi.&  ca. 
Videntes,ead.cauf.& q.& c. QuiaIoannes.& ca.Fixum.ii.q.^.  Septimo  tandem 
nobis  opitulatur,  qu6d  non  folum  coramunis ,  fed  etiam  omnium  viia  eft  opi- 
nio',iure  communinonpofTebeneficiariosdereditibus  beneficiorumteftari  in 
vllos  vfus  profanos^autfuperfluosrneque  etiam  in  pauperes  &alia  operapia^ 
Yt  conftatper  Pan.And«SicuL&  Peruf.inrub.de  teft.&  per  alios  abeis citatos. 

C  0  "t^  FVTz^TI  0     FVRT)  ^  M  E  IS!^ 
torttm  contrarite  o^iniantt, 

SVMUARIVM. 
Bonorum  'Ecdef^verm  Dominm  efl  chriHuiynoiiJhlumgeneralirAtione, 
quia  ojKniafant  eim,fedttiamjpecidi  :  &  ita  bemficiarij  funt  quidam 
eiws  procuratores.num.  r. 
Confuetudo,  vt  Beneficiarij  pro  lihito  tcBentur  de  reditihm  ecckfiaUicls^ 
nulLhi  efi,  &ficuhi  effet^onvaleret,  num.i.  ^uia  contra  legem  natura- 
tem  cffet.  num.x. 
frAcepa  Becalogi  funtleges  naturales  y  &  confequenter prxceptum  de  non 
furandojiHmero  y^updmuttis  modisinfiringituraiHmero  ^.&  j. 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     Q_V  ^4:  S  T.     I  I  I.  1^9 

Bcna  EccUff^  expre(f€veltacitc,onerldAndifuperflii4  o^eribM  piis  JhhieSfa, 

numero  4. 
Leg€pa5forumy<juia  naturalii  efl,obliganturetiam  Papd  cr  Reges.  nu.4. 
Tradiiio  K^pofiolica  &  EccUJiafro  diuina  lege  tenenda.num. 6, 
InteEiBus  c.Relatum.z.de  teBam.ab  N.datus^refJlitur.num.j , 
Papa  Ugihushumanls  exemptm ,  Ugi  dc  non  teUando  pro  Ubito ,  qucmod^ 

Jubiicitur.num.%. 
ConHitutio  interpretans,in  terminis  intcrpretatd  intclligenda.  num.  7 . 

1 1.  Monco ,  prxfatum  N.  contra  fententiam  rcceptam  s.ffirmare  •,  omncs 
beneficiarios  ponTc  perindetcftaridereditibus  fuisecclefiafticis,  ac  dcbono-  x 
rum  patrimonialium  rcditibus.  Cuiusfundamcnra  nilobftanr.  Non  primum, 
fundatum  in  c.i.de  cleric.non  rcfid.  libr.cT.  quatenus  fignificat  fragilirer  a  con- 
trario  fenfu,  bcneficiarium  fieri  Dominum  diilributionum,  quas  interefTendo 
diuiniSjIucratur;  &  pcrconfecutionem,  omnium  redituumfuibeneficij.  Nam 
conrrarium  probant  in fcnfu dire<5lo  omniailla  iura,  quxin  quxft. r.  monito 
XX II II.  cirauimus:quatenusdeterminant  D.N.IefumChriftum  efteverum 
Dominum  omnium  bonorum  ccclefiafticorum  ;  non  folum  illa  gcnerali  ra- 
tione,qu6d Domini  cft  terra &  plcnitudo eius,P(alm.if.5<:  ca.  Quo  lure.S.dift. 
fcd  etiam  fpeciali  ratione,  &  humana  difpofitione,  ficut  alij  omnes-,  beneficia- 
riosautcm  cfl^e  ciifpenfatores,&procuratores  eius.  Etquia  licec  aliquoiargo 
modo  dicipcfllntDomini,  non  tamen  poftuntdici  abfoluti,  fcd  aftri(5bi-,  vt  fc 
fuftcntatis,  rcliqua  piis  opcribus  impendant,  vt  late  diAum  eft,  in  q.  r.  monito 
XL 1 1 1 1.  rcfpondendo  latiflime  pratfato  c.i.Non  obftat  etiam  fecundum,fci- 
licet;qu6dconfuetudovbique  gentium  idhabet.Tum,qu6dinquift.i.monito 
L.probauunusid  efte  falfiflimum,  adco  quod  nullibi  gentium  fitconfuetudo  ^ 
tamlibere  tcftandi  de  reditibusecclefiafticis,  ac  patrimonialibuslaicis.  Tum, 
quia  tenendura  eft ,  quod  confuetudo  bencficiariorum ,  ^\  qua  cfl^?t  tcftandi  ad 
libitum  dereditibusecclefiallicis,nil  valeret.  Primo  quidc,qu6dopinio  com- 
munis  idhibetjquamctiamipfo  N.atceftante  inca.^.i.parr.tcnct  P.inor.in  c. 
Cum  in  officiis,nu.y.de  teftam.&  in  ca.i.dc  ecclef.a:dific.(8<:  alij  complures,  quos 
rcfcrtReucrendifEpifcopusSegobicnfisDidrcusaLeyua,fiucCouarrubiasin 
c.Cum  inofliciis,num.p.deteftam.quidicunteameflccomtT;unem,  ^ei  aflcn- 
tire  omncs  ferc  in  c.r.de  teftam.&  in  c.  Rc!arum.2.eod.tit.&  in  c.final.de  pecuL 
cleric.quamuis  ipfc  N.magnopcrc  laboret  fruftra ponderando  minutatim  ver- 
baaliquorum  do6torumad  fuadendumdubium  eire,  an  fitcommunis.  Nam, 
Guicquid  ipfc  dicat,  non  folum  communis,  {^^  omnium  fcre opinio  habct, non 
valereconfuetudmcm  ;  vt  beneficiarij  pcrindc  teftentur  pro  Kbiro  de  omnibus 
reditibus  ecclefiafticis,ac de  patrimoniahbus.Quod  etiam  tenuit Rochus Cur- 
tius  inc.fin.dcconfucrud.fol.  iz.coI.^.&Philippus  Ptruf.  in  rubric.de  tcftam. 
col.  25.  &C0L31.&  Caiet.in  Sec.i.q.Sf.arr.y.  Quam  &  'v^{z  ante  annos  triginta 
etiara  pra;fato  Reucrendiflimo  audience  me,di<3:ando  ecathedra,  confirmaui 
Salmancicar.  Nam  &  fi  aliqui  do<5l:ores  dicnnt  illam  ,  vel  illam  confucrudinem 
leftandi  dt  i]!i\% ,  aut  illis  rcditibus  vaitre:rarifllmi  taincn  funt ,  qui  aufi  fucrint 


i<jo  APOLOGI^      LIBRI     DE 

dicere  id,quod  prxfatus  N.ait,valercj  vc  ad  Iibitum  omnes  bencficfarfj  de  om- 
nibusreditibvisecclefiafticiSjperindeacde  patrimonialibus,teftenrur,Seaindo 
;     probatur,  quod  hoc  eft  adco  vcrum,  vt  quamuis  ncmo  id  tenuiflet,  deberet  ra- 
men  tcneri:eo  quod  omnia  decem  pra?cepta  Decalogi,de  quo  Exod.io,&'  glof. 
in  ca.  Quid  in  omnibus^^i.q.y.funt  leges  diuinaj^imo  &  naturales,  iuxta  dodci- 
namThomae  receptam,inSec.i.q.iii.art.5.&rin  j.dift.jy.q.i.art.^.vbi  commu- 
nisid  tenet,pr2fertimMaior.4.i.Neque  Scotusin  effecSr-jjquo  ad  hoc  propo- 
{itum,di{rcntit:w^perconfecutionem,feptimumde  non  furando,&  decimum 
dcnon  concupifcendo  rem  alien3m,erunc  talesj  iuxca  I.r.  fF.de  furt.  Acbentfi- 
ciarius,qui  contrafententiamreceptam  vtitur  contraria  ipfiusN.  contra  eas 
facit,  vt  probatum  eft  in  q.i.monito  XXVII.  &XXXIX.  rationibus  fir- 
mi flimis  j  quarum fummatim  repetitarum ,  Prima  eft ;  quod  non  folum  eas  m- 
fringit  is,  qui  alienumfuratur  aut  rapit,  fedetiamis,  quireaIiena,contravo- 
luntatcm  Domini  vtitur.§.  Furtum.Inflit.de  oblig.qure  ex  del"dt.  nafcuntur:  8c 
quodquide  reditibus  bencficijfui  contraprarfatam  fentenciam  receptam  te- 
ftatur,vtitur  bonis  ecclefiafticis  contra  voluntatem  D.N.  Icfu  Chrifl^cuius  illa 
vera  effe  fup.q.i.  mon.  X  X 1 1 1 1.  probauimus-,&:  eius  Ecclefiac,cui  adminiftra- 
tionem  ille  commifit,vt  ibidem  monflratum fuit.Secunda,quia etiam  infringit 
4    prxfata  duo  pr.tcepta  is,  qui  pa6ta  &  conuentiones  non  feruat , ctiam  fi  Papa 
fit,Imperator,aut  Rex.c.i.de  probat.Uc  c.i.  de  natur.feud.«Sc  1.1*  flF.de  pad.  Sc  ibi 
per  Bald.allegantem  Magiflrum  Sentent.qui  licet  ad  feruandum  fuas  leges  hu- 
manas  cogi  ncqueant.l.Digna  vox.C.de  legib.&  c. Propofuit,dc concelT.prarb^ 
funt  tamen  obligati  ad  feruandas  conuenciones  cam  eis  initas  virtute  prasce- 
.  ptijquod  eft  lex  naturalis,&  inter  Ecclefiam,  &:  miniftros  ipfius,negotia Chri- 
ftiprocurantes,&popuIumChrifl:ianum,qui  eitatabonaconculir,  fuic(vcfup. 
d. q. mon. XXVII. probacum eft) conuencio falcem cacita,  qax cancum valec 
quancum  exprefra.l.Labeo,&  I.Icem  quia.flF.de  pa6t.vcminiftri  eius,id  quod  fu- 
percft  eis,  accepca  fua,qua2  honeftafic,fuftencacione,cribuercnc  pauperibus  vel 
aliis  operibus  piis.  Cui  confequens  eft^necefTarium  efTe,  vt  eis,&:  non  aliis  cri- 
buancur.Cum  aucem  palam  fir,confuetudinem  contra  ius  naturale  aut  diuinum 
nihil  valere,efreque  corruptelam  per  c.Qus!  contra.&  c.Mala.S.diftindt.palam 
ouoque  erit,eam  de  qua  Ioquimur,efre  (vtCaietanusdixit)corruptela.&  hsre- 
fim,vel  illi  proximum,dicere  ilIamvalere,vtPctrus  Sotusrelatusind.i.q.n.38. 
(ignificauit ,  &  fatis  Archid.  ibidem  etiam  relatus  expreflit^Tertia ,  quod  etiam 
tranfgreditur  ha?c duo praccepta,  & leges  naturales^qui  re in  alium  vfum  acce- 
pta,vtitur  in  alium:  ficut  qui  mulam  in  Salmanticam  commodatara,  ducit  Bur- 
pos.§.Furtum,  deoblig.  quxexdelidi.Atbeneficiarij  ,quiopinione  contraria 
recertx  vtuntur,hocfaciunc:  qijandoquiderareditibusin  alium  vfumdatis,ia 
.  alium  vfumlonge  diuerfum  vtuntur^  Quarta,  quod  etiam  didaduopraccepta 
tranfgreditur,  quiquoddebetinon  foluit  eicui  debet  j&quifenoncxoncrac 
iniun<5l:o  ei  onere, quando&quomodo tenetur.  Quoniam in effedu eft alie- 
num  accipere  autretinere,c.Saepe,dereftit.fpoliat.&Thom.inScc.i.q.(ji.  art. 
fin.&  probattotustituIus.flr.de  condit.&demonftratJ.i.&i.C.dedonat.quae 
fub  modo.  At  qui  praefata  fuperflua  detinet,  aut  non  tribuit  paupenbus,aut  do- 
nat  dimtibus  rationc  cognacionis,an[ucitiae,vanitatis,auc  vitij jnon  fe  exonerar^ 

nec^uQ 


i 


REDITIBVS      Qjy^ST.     III.  Kfi 

neque  foluit  cui  dchetrquandoquidem,  ea  ex  quibus  colliguntur,  collata  funt  ei 
cum  onere  dandi  pauperibus.  Tertio  probatur ,  quod  non  valeat  pra;fata  con- 
fuetudorquia  ex  fine.c.i.&  principio  cap.^.A(^orum,adiu(3:o.c.  Videntes,iz.q.i. 
ex  vna  parte,&  c.Futuram,ead.canr.&:  quxfl.cx  alrcra,ex  Clcmen  te  in  locis  Ai- 
pra.q.i.mon.XXIIII.&LXXVII.citatis,coIligiturfenrentiamcommunemefre 
tradirionem  Apoftolicam  &  Ecclefiap,  vt  miniftri  primum,dcinde  pauperes  fi- 
delesalantur.Etomnis  traditioApoftoIorum,afuccciroribus  corum  velutipcr    ^ 
manus  fufccpta  vel  obferuata,pro  diuina  inftirutione  tcncnda  cll.c.EccIefiafti- 
carum,&c.In  his.ii.diftin.  Quarto,probaturidcm,  co  quod  bonaecclcfiaflica 
funt  bona  Chrifli,&  non  Prarlatorum  Ecclcfi^,etiam  iure  natutali  &  diuino,vt 
irrcfragnbiliterprobatum  cft  inmon.XXIIII.qu.i.Etpcrfupraproximedi6ta 
probatumcfl:-,quodtraditioncApofl:olorumdccl3ratumcfl,intcntioncm.D.N. 
lefu  Chrifli  fuilfe ,  vt  illa  in  fola  opcra  pia  impendantur.  Ergo  iuris  diuini  efl, 
vcl  eia-quipolIcntis,neeam  aliosvfusquampia  opcraimpcndantur.Quinto, 
quodadhoceflcafus  in  capituIoRelatum.  i.dctcflamcn.qucm  pofl  &  ante 
aliosmuItumcomendatRochusvbifupra;quatcnus  ibilnnoc.III.  declarando 
concilium  Latcranenfc,  quod  in  cap. Cum  in  officiis  eod.tit.haber,quxfita  per 
clericos  cx bonis  ecclefia:,  pofl  mortem eoril  pertinere  ad  corum  ecclefias,  fiue 
moriantuf  teflari,fiue  inteflati, ait, procedere  illud  tam  in  mcbilibus ,  quam  in 
immobilibus.-fubdens  tamen,non  effe  cofuctudinis  improbandar,vt  aliqua  mo- 
bilia  pauperibus,  &  religiofis locis,  &  illis  qui  viucnti  fcruierant,  fiue  fint  con- 
fanguineifiue  alii,aliquaiuxtaferuitij  mcritumconferantur. Perquodclarefi- 
gnificat,eam  folamteflandiconfuctudin.cmdc  reditibus  ecclefiaflicis  valcre, 
per  quam  rclinquuntur  bona in  pia  opera,veI  in  iuftam  obfcquiorum  remune- 
rationem,  Neq^  obftat,  quod  prxfatus N.vclit intclligere  illum  textum  de  ipfis 
bonis  flabilibus  ecclefiafiicis,&  non  dc  reditibus  corum,ad  adminiflrationem 
redtoris  eius  pertinetibus.Tum,quia  hoc  cfl:  velle  nouare  omnia  reccpta.Tum, 
quod  vna  con/litutio  interpretans  alia,intelligeda  efl  in  terminis  interpretata?. 
Auth.Ha?c  confIitutio.§.  Harc  igitur.ColI.^?.  Sz  c.Cum  in  officns,  eiufdem  tituli, 
quodibideclaratlnnoc.IoquiturdercditibusEccIcfiarperrincntibusadeiusre- 
d:orcm.Tum,quodipfcmetInnoc.in  d.cap.ReIatum.VcrfCartcrum,cIarede- 
monflrat-,fede  rcditibusEcckfia^Ioqui,  &nondebonisaliisflabilibusEccIe- 
fisejquatenus  ait,ea qus  prxdixit,non  cfTe  intelligcnda de  his  qune cx  haeredita- 
tc,velartificio,autdo(5trinaproueniunr:quoniamilladiftnbucrurproarbitrio 
dcccdcntis.  Palam  ponens  difTerentiam  inter  quarfita  cx  bonis  Ecclefja^,  Sc  alia 
aliunde  quxfira. Iraquc in  efFccflu  probat,varcre  confuetudinc  teflandi  de  qujc- 
fitis  ex  bonis  Ecclefix  in  operapia:non  autem  in  alia.  Qua?,vt  poftea  dicemus, 
efl:  vera  c6clufio,&  rcfolutio.  Scxro,idcm  probatur,quod Papae  funt  omni  lcgc 
humanafupcriorcs,nequeobliganrur  eaquatcnuscfihumana.cap.CuncStaper 
mundum.jp.q.^.c.Propofuitjdcconccfr.prafb.l.Princcps.fF.dercgib.  At  Paparli- 
gantur  legc  de  non  ttftando  ad  profana  de  reditibus  Papatus;quianon  permit- 
tit Ecclcfia,  ncque  fucccfTorcs  corum  talia  teftamcnta  cxcqui.  Imo  prxfata  eo- 
rurabona  dcfcruntur  ad  eum,  quem  Camerarium ,  feu  Camarlengum  vocant: 
cuius  officium  morte  Summi  Potificis  non  finitur.Clcm;  Ne  Romani.§.coprOr- 
uifojdc  cic^.  vbibona  glo.in  propofitum  noftrum.  Ergo lexdc  non  tcftando 

X 


i€x  APOLOGI^LIBRI     DE 

sA  profanadc  reJitibus  ecclcnaflids, non  eft  cantum  humana ,  fed  etiam  natu- 

ralis  vel  diuina.  Neque  obftar  diccre  ex  aduerfo  ,  quod  Paparura  fiue  Pontifi- 

ctjm  Maximoruni  teftamenta,  non  admictuntur,  etiam  ad  pias  caufas  fa(5la ;  vc 

ipfemec dixi  in  pritato  libcUo.q.j.  Sc  quod  ita hoc  argumentu  non  probat  plus 

de  confuetudinc  rcftandi  adprofana,  quam  ad  pia.Et  ipfe  fatcor  in  prarfata  q.^. 

Icgemdc  non  teftando  de  leditibusccclefiafticis  ad  pia  opera,  folum  cfTehuma 

nam,&:  nonnacuralem,nequediuinam.  Non,inquam,  hocobflac.  Tum,qu6d 

fufficic in  eo  propofico,qu6d  probcc Icgem de non  ceflando  ad  profanaeile  di- 

ujnam  vcl  nacuralcm.  Tum,qu6dalia  racioneimpedicurcxccucioccllamenco- 

rum  Poncificum  Maximorum  ad  profana ;  &c  alia  ceflamctorum  ad  piarquia  illa 

impeditur,  co  quod  func concra  legem  naruralem,  vel  diuinam-,  hxc  vero,  quia 

cuTinia  reli(fta  in  pios  vfus  de  rcdicibus  eccleflafticis  poreft  vercere  Papa  ia 

alios.Clem.Quia  contingic,derclig.domib.  &ricali:cccirorpoteflbonarelidla 

a  prscefTore  in  vnum  vfum  pium ,  conuercere  in  alium  \  &  longc  Lcilius  quara 

ea.quslaicirclinquunc  dcbonisfuisprofanis.  Quoniam  relidla  ab  his  non 

pofTec  fine  iufla  caufa ,  vc  facis  declarauic  concilium  Tridenc.fefT.i^.cap.^.  de  re- 

'    formac.  Relidla  vero  Papx  poffec  conuercerc pro  voluncate  fua ,  vel  cerce  pro 

longe  minori  caufarquia  func  rclida  dc  bonis  fuapce  nacura  piis  vfibus  dedica- 

tis.  Sepcimo  facic,  qu6d  cum  in  anciqua,  Sc  parce  decifa.c.  Ad  h2EC,de  tcflani.vt 

refercIoan.And.in  Mercurial.reg.Nemo  plus,de  regul.iur.lib.6'.  erantquxdam 

verba,  quibus  fignificabatur,  valere  huiufmodi  confuetudinem :  qu3e  tamen  in 

hac,  quam  habemus  authentica  compilatione ,  fublata  fuerunt;  ik  non  alia  ra- 

tione,quam  quia illud  quod  illa  verba fignificabant,licet  forte  non  probarent, 

erat  contra  legcm  naturalem,  vel  diuinam,  per  prxdidla.  Nam  ratio,  quam  N. 

reddit,  fcilicetj  quod  illaconfuetudo,dequa  ibi,  erat  aUquaparticuIaris,  &  ne 

amplius  ferpcret ,  &  ne  per illam  daretur  occafio  eam  extendendi ,  &  alias  ge- 

nerandi^fueruntfublatailla  verba.  Quiafatetur,  legem meliorem  efTejUon  te- 

flaricIericos,quamtcftari.  Illa,inquam,  ratio  nihil  valet.  Tum,  quia  efl  mera 

diuinatio,^  fomnium,vt  ex  fe  patet.Tum,quia  leges  prouidere  quidem  folenr, 

n£  confuetudines  praus,  qus  funt  contra  leges  nacurales  vel  diuinas,  orianrur: 

non  tamenne  orirecuriIl.T,qu2funtracionabiles,IicecUntconcraIeges  huma- 

nas,&  non  tam  vciles  ac  illx.c.fi.de  confuet.  Eticacum,ipfofacentc,prouifura 

fueric  in  decidendo  prarfacum  capitulum ,  Ad  hic,  ne  orirentur  alia:  huiulinodi 

confuetudinesjpalam  colligitur  hanc  efreprauam,&  dire^e  vel  indirede  con- 

tra  legem  naturalem  vel  diuinam,  ac  per  confecutionem  inualidam.  Tum,quia 

fi  N.opinio  eflfet  vera,videhceti  quod  beneficiari)  perinde  pofllnt  difponcre  in 

vita  &  in  morte  de  reditibus  ecclefiafticis,ac  de  patrimoniaIibus,rationabihor 

profedo effet confuetudo  teftandi pro Iibito,quam contraria.  Quare neq; illa 

opinio  eft  vera:&  ratio  tollendi  verba  pra:£ata,  fuitj  quia  contra  legem  natura- 

lem  vel  diuinam  erat  confuetudo  fignificata  per  ea ,  iSc  ita  nullatenus  tolerabi- 

lis.c.Suntqmdam,zj.q.i.c.Qu3e  contra  8.diftm<^. 

SVM  M  A  RIVM, 

Conjhetudo  ,vthemfciarim  prcifiatfriUfffi  vnitn  vel  altcrius  mnifoft 

morttm. 


k 


REDiTiBVS    ay^sr,    III.  iS^ 

monem ,  valida.  numm  i.    Bt  quomodo  intcUigenda  remifmt  tiu- 

mero  i. 
Confuemdo  defogat  legi ,  quatenm  efi  humana ,  non  quatentt^  ej  naturdis, 

veldiuina.nw^. 
Confuetudo  dericorum  tejlandi  ad  lihitum  a  Pa^a ,  non  toleratur  in  Italia, 

necaltbi.nu.^, 
Nec  af^robaripotefiabvHapotefiate  httmana,cum  ejfet  contra  diuinam  ath 

thoritatem.  nu.eod. 
Fermtpo  duplexyaltera  efU£frobat,  altera  cfuatanttinonfunit.hurtisjpeciei 

ejfe  illam,  quafermitttturalicubi  confuetudo  clericorum  tejiandi  adltbi- 

ttim,  &  (jua  de  caufa.nu.^* 
Confuetudo  ttfandi  ettam  adpia ,  non  ejl  in  J1''f^ania  Bftfcofis :  videtur  au- 

tem  cjfe  tnfenortbu^,  cjud  tamen  nec  illis  ejt  tn  Italia ,  nec  in  multis  far- 

tibui  Galliiejinefacultate  Epfcoforum.nu,6, 

III,  Moneo,'nihiI  etiam  obftare proximi  moniti conclufioni illa quinque,   i 
quac  in  prarfata.q.jjiu.u.eiiam  ipfemet  mihi  oppofui  Jrimum  eft  Extrauagans, 
quaeincipit,Sufcepci,Ioan.XXlLquaeeftintit.clecte<a.interExtrauagatesfius, 
&  in  tit.Ne  lede  vacan.inter  Extrauagantes  communeijquac  approbat  coniue- 
tudinem,vt  bencficiarius  percipiat  poft  mortem  reditus  bencficij^pnmi  aut  fe- 
cundi  anni.  Secundum  eft,qu6d  videtur  Innocentius  approbare in  c.  Cum  tibi, 
dc  verb.fignifica.prxfataj  confuetudinis  valorem;  quod  ibidem  Panorm.anno- 
taifedicicur.  Tertiumcft,qu6dconfuetudopoteftiegem  abrogare  humanara. 
c.fin.  de  confuet.I.i.C.  Quae  fic  longa  confuetudo,  qualis  videtur efte  hxc,  pro- 
hibens  beneficiariis  hanc  teftamenti  fadionem  \  &  quod  contra  eam  eft  gene- 
ralisconfuetudo.  Quartum,qu6dbeneficiarij vidcntur  domini  fuorumredi- 
tuum.c.i.de  cleric.  non  refident.hb.(^.  per  locum  a  contrario  fenfuj  &  quod  do- 
minuscuiufque  rei  potcft  pro  libito  de  eadifponere,  atque  teftiri.l.Si  quis  vi.f. 
Diffcr entia.tf.de  acquir.poftlir.l.i.ff.adlcgemFalcid.I.i.C.de  Sncrofan6t.Eccl. 
Quintum ,  quod fummus  Pontifex  cumnon  puniat  beneficiarios  tcftamenta 
facientes,fatis  videtur  legemid  prohibentcm  abrogare  vclle,cum  alioqui  pec- 
carent.argumenc.cap.Quincgligunc.&cap.Refecand2.2j.quxftio.4-cap.Qu! 
confentit.  83. diftind.  Ad quae  argumenca  parum  vrgcntia  fic  refpondctur.  Ad 
primum  quidem  codcm  omnino  modo ,  quo  rcfpondimus  fupra  quxft.i.moni- 
to  XLVIII.  defendendo  non  probari  per  illamvalcre  confucrudincmdifpo- 
nendi  ad  hbitum  de  reditibus  ccclcfiafticis  inter  viuos ,  neque  teftando.  Ad  fe- 
cundum  rcfpondemus,Primum  quod  Inn.in  allcgato  c.Ciuti  cibi,  de  verb.fign. 
non  aftcric  eirc  vllam  confuecudinesn  ccftandi  clericorum,  ncq-,  de  poccftate  ce- 
/landi  loquicur,  fed  de  poceftacc  ordinandi,  quam  ordinncioncm  gioir.in  eod.c. 
rcferc  ad  ordmadoncm  inccr  viuosfacicndam,:uxca  conftitucione  Aiex.III.  po- 
fitam  in  dx.Ad  hvTc.  Deinde,qu6d  quamuis Innoc.ibi  cam  confuetudincm  prae- 
fupponcretjintcUigendustaraen  foret  de  confuetudiiie  tcftandi  in  pics,&  non 

X     2. 


1*4  APOLOGIiC     LIBRI     DE 

m  profancs  vfiK,  iuxta  fupradidtain  refponfione  argumenti  primi,  remjfiTaad 
monitumXLVIII.quxft.primx.  Ad  tertiumrefpondemus.priraofatendocon- 
3   fuetudinem  poflc  mdubie  derogarc  legi  humanx ,  quatcnus  cft  humana.ca.fin, 
dcconfuetud.fednon  quatenus  ill-icopleditur  legem  naturalem,autdiuinam. 
c.Quac  con  tra  more<;.8.dift.&'  latc  Fcly.in  c.i.de  tt  eug.&  pac.Et  fiibinde  fateor, 
confuetudinem  pofrebcneficiariisooncedcre  facultatem  tcftandiinpiosvfus, 
cum  id  legetantum  humana  prohibcatur :  fed  non  tcftandi  in  vfus  profanosj 
cum  id  lege  naturali  comprchenfa  in  fcptimo  pr.Tceptd  fit  interdid:um,vt  pro- 
batum  fuit  fupra  q.i.  monit.  XXI.  Sc  XXXIX.  Sccundo ,  refpondeo  ,  ncgando 
plane  id  quod  hoc  argumentum  fupponit,vidcIicct-,  Cofuerudinem  generalem 
vbiquc  vigerc ,  vt  bcneficiarij  ad  libitum  teftari  poflint :  contrarium  enim  effi- 
caciter  monftratum  fuitfupra  ead.qu.mon.  11.  &  q.i.monit.  L.  Ad  quartum  re- 
fpondcmns ,  inficiantes  apcrtc  •,  beneficiarios  efic dominos  redituum ecclefia- 
fl;icorum,falrem  hbercs,&:abfoluLOS,ficutifuntredituumfuorumpatnmonia- 
luirn,  Sc  quafi  patrimonialium,  &  vt  laici  fuorum  bonorum:  fed  folum difpcn- 
fatorcs,vcIdominiaftri(Sti  &obligati,vtvi(ftufibihoneftoretento,qua^fuper- 
fluunt  elargiantur  pauperihus:quia  fupra  q.i.mon.XXIIII.  cfticaciflime  proba- 
tum  fui  t,foIum  lefum  Chriftum  D.  N.eirc  verum  dominum  omnium  bonorum 
ccclefiafticorum,  non  fclum  ea  gencrali  ratione,  qua  Domini  eft tcrra,  &  ple- 
nirudo  eJus,Pfal.25.& c.Quo  iurc.S.dift.fcd  etiam {peciali,qua alius  quilibct eft 
iurc  g-cntium  rcifuardominus  ^&rpcr  eumimmediare  conccflam  cfleadmini- 
ftiationem eorum Ecclcfix  vel  Pap2r,&  mcdiate  aliisPra:Iatis,&  beneficiariis, 
per  titulos  canonicos  fupradido  modo  reftridam.  Ad  qaintum,negamus  pri- 
mo;fummos  Pontificcs  tolcrarc  vbique  prsfatam  confuetudinem :  quia  palam 
eft  non  tolerare  illam  in  ltalia,vt  latiusmonftramus  in  commentario.cap.Non 
liceat  Papi.ii.q.i.quem  cum  hac  Apologia  componimus.  Secundo,  etiam  ne- 
gamus,  videri  fummos  Potifices  voluifle  legem  prxdi^a.m  abolere,  ex  eo  quod 
bencficiariostcftamentafacicntesnon  punierinr.  Primum,quiafuperiornon 
videturlegem  a  felatam,  a  fubdttifque  receptam  abrogare,eo  quod  tranfgret- 
forcseiusnon  puniat.c.Cum  iam  dudum,depra;ben.gIo.c.Omnis,dift.5.&lare 
Fclyn.in  c.i.de  treug.&  pac.fup.glolT.illius fingularis  vcrf.  Noua  lex.  Sc  conftat 
hanc  legem  communem,fuifle  receptiflimam.  Item,quia  legem  naturalem,aut 
diuinam  pofitiuam,  nequeunt  fuperiores,vtmaximeid  velinr,ac  exprelfim  ca- 
ucant,  tollcre.QuiaIegemaioris,minornontolIit.Clem.NeRomani,deele(5l;. 
cap.Cum  inferior,dc  maiorit.&  obcd.Neque  etiam  circa  eam  indulgere  feu  di- 
fpen(arefineiuftacaufa.gIofc.Noneft,devoto,&c.Quanto,deiureiuran.No- 
taturlatcinc.Qujein  ecclefiarum,deconftir.  Etlexprohibens  reftamentifa- 
«Stioncm  de  reditibus  ecclefiafticis  in  vfus  profanos,cft  naturalis,comprehenfa 
in  fcptimo  Dccalogi  prseccpto,  vt  eam  fuperius  explicuimus  in  hac  ead.quieft.5. 
monir.  II.  &  latius.q.i.raon.XXL&XXXIX.  Et  fubinde,nec  tacite  nec  exprefl^e 
hanc  legcm  fupcriorcs  tollerc  poflunt*,neccircailIamdifpenfare  fineiufta  cau- 
fa,v  t  luculenter  Panor.docet  in  repet.c.  Cum  eflfes.num.ip.  de  tcftam.  Quae  di- 
fpenfatio  rei^c  fa(fla,  dcclaratio  effe^flu  ipfo  iudicanda  eft,iuxra  Thom.Quod- 
lib.^.artic.ij.&Quodlib.p.art.iy.&Maiorin  j.diftindlio.i^.  qua:ft.ii.&  melius 
in  3.diftin(itione37.quiftio.  li.vbiScotus  fubtiliterde  duplicidifpenfatione. 

Negamus 


R  E  D  I  T I  B  V  S      QJ^  i£  S  T.    III.  iq 

Ncf^amus  icemid,quod  infinuatur  in  fine  praefatiquinti  argumcnd,  rcil^ccti 
fummosPontilices,  aliofqucprxlatos  permirtentcs  tcrtamenta  bcncficiaiio-  f 
rum,  nonfadta  priusabrogationehuiusicgis,  pcccarc.  Primum,  quianon  il!a 
permittuntapprobandojfedfolumnon  punicndo,ad  alMraaiora  damnacui- 
tand3,&:  aliosfinesbonos:quod  fieri  poteft,  iuxtaglolTam  celcbrcm  ab  om- 
nibus  reccptam  in  ca.Omnis.5.  difl:in(5t.  &  inca.  Merctrices.  jz.quxil.^.  <?c 
Io.Andr.inMercuria!.ca.Pcccatum,de  rcg.iur.libr.  6".  receprus  vbiquc,qui  his 
duas  fpccics  permi(Iionis  exprcflir. Qui  etiam  rationc  Ecciciia  ,  mulca  obfcoc- 
na  incarnifpriuiofieri  impune  pcrmictit.  ca.  Deniquc  ^.diftindl.  multamquc 
proftibuii,feu  lupanaris  fornicationcm  impunitam  omittir:fcd  non  idco  idhqc 
approbare  cenfetur,  d.ca.  Merctrices-,  necfi  vellec^ponTcc,  contraiuris  diuin» 
pcohibitionem.  ca.Sunt  quidam.  i^.  qua:ft.  r.  &hacrationenonfunt  diccndi 
perperamagercfiipcriores,  huius  iegistranfgrclToresnon  piedlcndo,  ad  eui- 
tanda  plura  &  maiora  damna  litium,  iurgiorum,  inimiciciarum ,  &■  fumpcuum, 
qu.xin  dies  oriuntur-,exquirendo,an  8c  qualicer,ac  quaccnus  circa  prardi<5ta  be- 
neficiariiexcefTerinCj^»:  moucndoliccsaducrfuscorumhrrcdcs.  Quod  profe- 
<Sto  eflcc licibus ,  &  fcandalis  implere  orbem ,  cum  paruo  commodo  j  eo  quod 
mulcis  modis  (c  poflenc  ha:redes  dcfendefe,aIlegando  mulras  racioncs,  quibus 
dirponerepocefl:beneficiarius,cam  in  morce,quam  in  viia  ad  libicumde  om- 
nibus  rcdicibus  fui  bcncficij-,  vel  dc  aliqua  eorum  parcc,  qux  coUigi  polfunc  cx 
prarfaro  libcllo.quarft.i.anum.^S.vfqucin  fincm.&  in  hocfupra.quefl.i.a  mon. 
L  X  X  V.  vfque  m  finem  ranguntur,&:  t cfumuntur  infra,mon.vlt.  Quarc  mul- 
to  fatiuseft  committere  iftaomniaconfcientiarbcncficiatiorum ,  vt  rationcm 
ipfi  debitam  ineant,&  illam  reddant  Deo,qui  indubic  petiturus  cft  eam  exaAe 
•iftorumredituumfuaradminiftrationicommiflbrum.  Ad  quod  etiam  refpcxic  - 
lcx  Regia  Hifpaniarin  pecic.S^.incuriisfcucomiciisVallifoIcci^anni  1^33.  ibi. 
{y  fobre  Ias  herertciAS  de  los  clericos,V7a)jdamos  cfuefe  guarde  la  coHumhre^  ojue 
ctieHo  fe  ha  tenido  ,j  defdc  agora  fe  den  las  prouifones  ^  ^ue  fueren  necejfaria* 
fara  quefeguarde  la  dicha  coHumbre )  rcfpexifle ,  mquam,  vidccur ,  quacenus 
prafcipic  feruari  clericis  confuccudincm,quam  circa  ccftamenci  fadfcionem  ob- 
tincnc.  Necenim  menseius  latorisfuit^vtomniapaflim  teftamcnta  beneficia- 
riorum  tuerctur  jnccfi  ea  fuiftct,  iufta  foret:  fcdtantum  voluit  quieti  Reipub. 
confuIere,&  feminaria&fomentaIitium,iurgiorum,&  fcandalorum  pruden- 
tifl!imoconfilio  fubmouere,  acipforum  tcftamentorum  conditores,  fuie  ipfo- 
rum  confcicntixreIinquere,vteorum  Deo  reddancrationem,exadleeam  re- 
pofcituro.  Qua  ratione  audio  eciam  fc.re.  Pium  1 1 1 1.  vtinfra  monitoIX. 
tangemus,&  latius  dcclarauimus  fuper  ipfiufmct  Extrauaganci  in  commcnc.ca. 
Non  liceac.ii.quarft.i.qucm  cum  hac  apologia  canquam  rem  ad  eam  pcrcincn- 
tem  componimus,ftacuiflcjne  ccftamenca  clericorum  in  Vrbc  decedencium,  m 
ius  vocarcntur,ficut  ante  eum  vocari  folcbanr.  Sit  itaque  hxc  conclufio;  quod 
confuctudo  non  conccflcric,  neque  eciam  pofllc  concedere  bcneficiariis  te- 
ftandi  faculcacemde  reditibus  ccclcfinfticis  in  profanos  vfus,licec  in  piosfic: 
quamuisnecin  piosEpifcopis  Hifpanisconceflerit^&fi  par  fic  credcrc  con- 
cefllflx;  illam  adpiosvfus  aliismincribusclericis  fxcularibus ,  &  bcneficiariis 
in  Hifpania  :  quoniam  in  Italia  id  non  eire  confuecudine  conceflum ,  palam 

X     5 


i66  APOLOGI/C     LIBRI     DE 

conftat cx pTzdiStz Excrauag.&: aliis  quis Paulus III.  lulius I IL  Paulus  1 1 1 L 
PiiTs  IIII.  &  S.  D.  N.  Pius  V.  ediderunt  •,  quarura  tenores  qua  parte  huc 
pertinentjin  prajdi<fio  c.Non  Iiceat,a  nobis  tranfcribuntur.  In  aliquibus  etiam 
partibusGallixnonconfueueruntcIericifineEpifcoporum  faculcatc^  vel  ali- 
quorum  aliorum  obfcruatione  etiamad  pia  tcllari. 

SV  MM  A  R  I  r  M. 

"Bpjfropiyejuaratione  in  Hijpania  non  teftantur.nam.x, 
Bencfinarij  minores  Eprjcop/s  etiamjimpiices,effia  ratione  non  teBantwr.n.t. 
Benejiciarms  y  etiam  Epfcoptis  y  poteji  reltncfuere  teHandocuivoliterit  tarh 
tum  quantum  depatrtmonialtbns  deJitgratioJe.  nttm.^. 

X         1 1 1 1.  M3nco,infcrri  ex  prxditilis,  Primumj  quoi  bona  pars rationis,  qua 
quotidie  Siimmus  Pontifex  per  fuos  colledlores  in  Hifpania  accipit  omnia 
ipoIia,feubonaEpifcoporum  ,qux  relinquunt  cempore  mortis  de  reditibus 
ecclcfiafticis^omnibus  reiedlis  teftaraentis,eft-,quta  Epifcopinon  pofTunt  de 
illis  iure  cc(l:ari,pcr pracdidba-,& per  texcum in  hoc fingularem in  c.  Quia loaii-. 
nes.  12.  quift.  ^.  Dixi,  bona  pars  radonis ,  quianon  efl:  toca  •,  eft  enim  pars  eius, 
quodper  iusantiquum  fcripcum,  vel  non  fcripcum,  id  ell  confuetudinem  an- 
tiqiiam,  vel  per  nouasExrrauagantes  ,funtreferuataipfiPaps-,  vtiatius  dixi- 
mus  in  Commcntario  prxfati.ca.Non  liceat  Pap.x.n.  quxd.i.HiPc  eadem  ratio 
eft ,  quare  Summorum  Pontificum  tedaraenta  a  fuccelforibus  fuis  non  reci- 
piuntur,  quoadredicusecclefiafticos  j  quando  faltemcos  adalios  quam  pios 
vfus  rcHnquunc.  Quin  omnia  prxdidia  eorumbonadsfcruncurad  Camera- 
riumrcuiusofficium  morceSummi  Pontificisnonfinicur.Clem,Ne  Romani.§» 
Eo  prouifo,  de  ele<5l:. vbi  bona glolTa  in  propofinim  noftrum,  vc  prseditftum eft 
fuoraead.qiiaeft.  mon.  1 1.  Dixi,  fatccm  quo  ad  alios  vfuSjquam  pios:  quoniara 
alia  rationc  opus  eft  ad ea  infringenda,cum  eos  in  pios  relinquercnt,qux  pofi- 
ta  eft  in  monito  1 1.  huiufmcc  qu.tftJnfercur  item,qu6dnullus  omnino  benefi- 
ciarius  ceftari  poteft  de  his  rebus ,  q>ias  non  liceret ei  donarc  inter  viuos  diuiti^ 
bus propinquis,& amicis,fine refpedu pietatis,auc  paupertatis.Namex fupra- 
didisliquet,  quoadillasomnes  ,prohibitamefie  beneficiariistcftamenti  fa- 
dVionem-,&  minorempoteftatemcoshaberereftandi,quam  donandi.c.Adh^c. 
adiundo c.ReIacum.z.dereftam.(5cc.Qu:a  Epifcopus.iz.qurft.^.vbi glofiamc- 
^    moranda.Infercuriccm,verumefreid,quod  Panor.inca.  Cum  eircs,dcccftam. 
num.15.late  ac  efficacirerprobaccumcommunijContr.i  glofiamin  c.Pracfenti, 
de  offic.ord.libr.tJ.videliceCjnulIurabcncfijiarium,  qnamlibec  firaplicem,pofte 
dcreditibusetusccftari.  Primum,quiaiurapontiiiciaidprohibencia,generali- 
ter  de  omnibus  beneficiariis  loquuntur ,  &  ita  generalicer  func  inceiligenda.  1. 
De  precio.  ff. de  pt^lic.  ca.  Solicar, de  maiorir. 6c  obed.  Deinde,  quia  expreflim 
quxdam  illorum  iurium  prohibenc  fimplicibus  bencficiariis  reftamcnca  facere, 
videlicec.c.Relacumi.deceftam.&c.Epifcopi.^c  c.fin.iz.quafft.i.quae'  id  prohi- 
benc  canonicis ,  cjuos  efte  beacficiarios  fimpliccs  in  confcJTo  eft.  Tercio ,  quia 

ea<k'ii> 


R£DITIBVS     Q_Vi€ST.     III.  idj 

eadcm  ratio  diiSlat  adimendam  elfe  vtrirquc  bcncficiariis  fimplicibus  .5^  curatis 
teilamctifadionem,  cum  vtrorumquebeneficicrumfimplicium  &:cnratorum 
redttus  fint  ccclefiaftici,&:  bona  ecclefiaftica:habcantque  fubindc  onus  adiuii- 
(9:um  tacite  vel  exprelTe  crogandi  iliorum  fupcrfiaa  pauperibus ,  vtfupcrius 
abunde  diilum  eft  in  qusft.Kvbi  etiam  monito  XXVII.  &:XXXIX.  docui- 
mus,reditusfimplicium  beneficiorurancquaqiumhbcrius  crogaii  pofic,q'jam 
fcditus  aliorum.Inferturetiam  ex  prididis  ratio  concilij  Agathenfis.c.Si  £pi-  5 
fcopus.u.nuefl^.vpermittcntisEpifcopOjVtquantumdebonisfuis  patrimonia- 
libusEccIefiascontulcritjtantundcm  pofllt  dccedens  propinquis,  aut  quibuj 
maluerit  rc!irqucrc:quia,  fcilicet,tunc  .Tquipollentcr  feu  virtualitcr  dc  rcditi- 
bus fuis  pat rimonialibus  effedu infpedo  teftatur.  Et  de  iquipoUcn  tibus  idem 
cfliudicium.l.fin.ff.mandat.c.  Licctexquadam,  de  tcflib.  Infertur  etiam,quod 
bcneficiarius,  quirebus  fuispatrimoniahbus,  autquafi  patrimonialibus,  quid- 
piampauperibus  donauerit,  poiret  tantundem  cx  teflamcnto  cui  volucritrc- 
linquereexrcditibus  ccclefiafticis^per  prifatum.c.Si  quis  Epifcopus.u.quxfl.^. 
&traditPeru'".in  rubr.de  teftam.  col.31.  Sicuti  etiam  benehciarius  aliquiddo- 
nansEcclefiarmrcrviuosex  bonis  patrimoniaIibus,potefl  deindc  tantumdcm 
fibi  ex  bonjs  Ecclefi?  afiumere.c.Si  quis  qualibet.ii.qu^fl:.!.  vt  fupra  didtum  efr, 
quarfl:.!.  monito  LXXV.  &: tradit Peruf.  vbi fupra.  Q^iod  tcmpcrandum  efl, 
iuxtaPanormitani  dodrinam  in  cap.i.de  rerum  permurar.&:  in  reper.ca.Cum 
clTes^deteftam.num.^i. puIchrius.Qjio  multicxcufari  pofTuntj&rimputare  rc- 
ditibuseccIefiaflicisomnia,quxineIeemofynam  expendunt  exbonis  fuispa- 
trimonialibus,  vel  quafi  patrimonialibus ,  vt  tantumdcm  cui  velint  fana  con- 
fcicntiarelinquere  pollint. 

SVM  M  A  RIVM, 

SemfcUrij  dmirJA  lege  frohibenturteBari  de  redttihus  bemficij  ad ^rofi- 

na ,  hnmana  vero  adfia.num.i. 
Concordia  negantium  &  aJJerentium,confuetudinefoJfe  induci  vt  bemfcia- 

rif  teJientur.  num.^, 

V.  MoneOjinferrietiam  e3cprardidlis;qu6dlicetbeneficiarij,dumbcneva- 
lenr,  imo  &:  cum  a-grotant,  pofnnt  &:  dcbeant  intcr  viuos  omnes  f  uos  reditus  i 
fupcrfluos,  &:  qua:fita  ex  eis,pauperibus  &:  piis  operibusdonare.  iuxta  hoc.  ca. 
Hicronymi.&:  c.Cafrellas.&:  c.Epifcopi.iaquaefl.t.  vc  lam  fuperius  didbum  efl 
in  quifl.i.  monito  XXVII.  &: feq. per teflamentum  tamcn&:  vkimam  vo- 
lunratcm  nequaquampofTuntjncque  sgroti neque fani.  Infertur etiam quod 
alia  legc  acratioueprohibcntur  bcneficiari)  tefliaride  rcliquis  fuorum  redi- 
tuum  in  profanos  vfusj  &  alialege  ac  etiam  ratione  in  vfuspios.  Nam  lefla- 
menri  fai^ioin  vfus  profanosinterdiciturlcgenaturali  diuina  comprehenfa in 
feptimo  Dccalogi  pra:ctrpro:&:  eriam  in  ratione,qu:E di(ftat  repugnare lcgi na- 
turali  vrire  alienain  ahum  vfumabco  in  quemacceptafic:&:  quod  efldcbi- 
tum  vni,aitcri  folucre.  Id  quod  Ute  monflratum  cft  fupra  in  cadem  q.  monito 


:<si  AV  OLOGIJE     LIBRI     DE 

lll.  &c  quifl:.  I.  monito  XXI.  iScXXXIX.  Quorum  vtrumque  facft  be- 
ncficlariuSjdura  rcliqua  iftorum  redituum  dcbita  pauperibus,  vult  cx  reflamen- 
to  in  profanos  vfus  relinquere ,  pcr  latc  in  prxdi<3;ismonitis  addu<5ta.  Tcftari 
vero  in  pios  vfus  haudquaquamhaclcge&  rationebencficiariis  prohibetur. 
Cnm  teftando  in  pios  vfus^in  cum  vfum  m  quem  accepcrunr,his  reliquis  vtan- 
tur,&foIuanteifdem,quibusdcbcntur.ProhibcnturautemtcftariIcgecanoni- 
ca  intendentC',vtbcncficiarii  rcliqua  ifta  intcr  viuos,in  piaopcraimpcndant, 
&  vt  illorum dcfiderium  abiiciant.  QuT  fuit  ratio  fcopufque  huius  prohibitio- 
■^    nis,fupra  in  hac  quxft.  monito  I.  declaratus.  Infertur  etiam  exhis,  deciiio  il- 
lius  perobfcurx  quxftionis^a  multis  quidcm  propofitae,a  nemine  tamen  hadle- 
nus  radicituscxpIicat.T-,  Anfcilicer,  confuetudineinducipoflit,vtbeneficiari| 
teftari  valeanr  de  reditibus  bcneficiorum,  abrogandoius  communecontra- 
rium.  Et  refpondemus-,nullamomnino  confuetudmcm  inducere  pofTe  iflam 
teftandi  fadlionem ,  contra iuris  communis  prohibitionem ,  in  quantum  ea  in 
feptimocontincturpra?ccpto,acIegi  concordatnaturali  in  eo comprehcnfap. 
Quandoquidem  confuctudo  contralegcm  naruralcm,  &diuinamnullaeft.cl 
Qux  contramores. (Scc.Mala  confuetudo. S.diftindl.  &: confequenter  nequic 
prxflare  facultatem  teflandi  in  profanos  vfus,cum  aduerfetur  hoc,  vt  proxime 
&  in  III.  monitodiximus,  feptimo  prxcepto,&  leginaturali  ineo  compre- 
hcnfs.  Potefl  autem  confuetudointroducere,  vtinpiosvfus  beneficiarij  te- 
ftenturi  cum  hoc  lege  humana  tantum  prohibeatur,&  non  naturali ,  cui  dero- 
gare  potefl  confuetudo.c.fin.de confuetud.I.i.C.Qux fit  longa confuet.vt  pro- 
xime  explicuimus.  Qna  radicali,  vtitadicam,  declaratione,  conciliari  potefl 
opinio  irnprobantiumiflamconfuetudinempermittentem  reftamenta  condc- 
rebeneficiariis,  quamfereomnes  ampleduntur  j  ex  quibus  multos  retulitde 
more  D.Didacusind.c.CuminofficiiSjdeteflam.num.c).  cum  opinione  con- 
traria  paucorum,quos  idem  retulitibidem.  Cui  tamen  non  accedit  Hoflicn.  in 
c.fin.de  pecul.cleric.Solum  enim  ait  id  cfTe  verum  fecundum  quofdam.  Ncque 
D.Anton.j.par.  tit.io.§.  14.  foIumenimait,idfieri,  nontamendicicbene  fierii, 
quamuis  quidam  pucant  eos  efTe  in  illa  paucorum  opinione.  > 

SV  M  M  A  RI  r  M, 

papa ,  (fuanto  diffcilius potejl  ficerefacuUatem  teHandi  adprofana ,  quam 

ad  pia.  mm.i. 
Fapa,Arfy&  quomodo  teHaripopt plufjuam  alij clerici.num.  1 . 
TeBandi  facultas  de  redttihm  eccleftaliicis  intelligitur  ad  vftis  pios ,  etiam 

fy&c.  numero  5. 
Priuilegiumitainterpretandum ,  vt  operetur  aliquid  contra  ius  communtT 

fiddato  aliquo  talieffe^u,  reslringendum ,  ne  alia ,  pr^Jertim  maiorA 

operetur.numero  5. 

,         VI.  Moneo,inferrietiamexpra?di«n:is-,qu6d  conclufio  Panorraitani  in  c. 
Cura  elTes,  de  teftam.  num.  30.  afTerentisj  fummum  Pontificem  non  pcffe  cort- 

cedcre 


REDITIBVS      Qjrj^Sr.     IIL  is^, 

cederc  Pacultatem  teftandide  reditibus  ecclefiafticis  abfqueiufta  caura,re/lrin- 
genda  eft  quo  ad  facuitatem  teftandi  in  profanos  vfus ;  quia  hajc  eft  contra  le- 
gem  naturs.  Et  ideo  tanta  caufa  in  hoc  requiritur ,  quanta  in  difpenfatione  8c 
relaxatione  Icgum  naturalium.  Non  autem  eft  extendenda,  quo  ad  facultatcm 
teftandi  in  vfus  piosrquia  hxc  legi  tantum  human^  aduerfaturj&  ideo  hxc  fan- 
<^e  dari  poteft  ex  caufa  longc  minori:  &fifiatfinevUacaufa,invtroqueforo 
■valebitjlicetquc)adforumconfcientiafpeccaretur,faItemvenialiter.Q\iiacoA 
tra  Icgem  fuam  poteft  fummus  Pontifex  fine  iufta  caufa  difpefare,adefFe6bum, 
vt  valeat  difpenfatio :  imo  Sc  ad  effedlum  non  peccandi  mortalitcr ;  imo  &  ad 
efFedum  non  peccandi  venialiter,  fi  aliqualis  caufa  iufta  putata  fubeflet-, vt  fa- 
tis  colligitur  ex  vtroq^  Thoma  Prima.z.q.5)6".art.^.&  Sec.  i.q.iS^.art.j.  Et  fi  quis 
diligentius  expendat  argumenta  Panormitani ,  intelliget  per  illa  nil  aliud  prp- 
bari.  Quae  fane  noua,  aperta,&  optimefulcita  declaratio  eft.  Infertur etiam  ex 
prxdiO:is  multo  certior  &  clarior  decifio  illius  quatftionis  •,  An  fummus  Ponti- 
fex  teftari  poftitjquam  illa  nonnihil  confufa  Perufini  in  rubri.  de  teftam.coI.32. 
&33.diccntisjPo{rePapam,ficut&reIiquosfimpIicescIcricos.fecundumgIofr. 
fing.in  I.Cum  h.Tredes.  C.Qui  teftament.face.pofT.  Eft  enim  clarior  &  profun- 
dior  rcfponfio  •,  non  pofTe  tcftari  eum  de  reditibus  ecclcfiafticis  ad  vfus  profa- 
nos:quoniamhoccft  prohibitumper  legem  naturalem  inclufam  in  feptimo 
prajcepto  Dccalogi.  Poffe  tamen  tcftari  ad  vfus  pios :  quia  hoc  eft  prohibitum 
per  folam  legem  humanam,  cui  Papa  fubie<Slus  non  eft:faltem  quo  ad  coa(5tio- 
nem.cap.Propofuit,de  concefr.prajD.&  cap.Cunda  per  mundum.9.q.3.&  vter- 
queThom.Prima.i.qu.p(7.art.^.Nonobftatidquodaudio,fciIicetjPontilicum 
lummorum  fuccefTores, prjcdecefTorum  teftamenta  minime admitterc folere, 
etiam  fi  fint  ad  vfus  pios  fadta :  quia refponderi  poteft  per  ea  quze refpondimus 
ead.quxft.mon.  III.  fcilicetjquod  pofTunt  efficere,  non  quidem  vt  prxcelTorum 
fuorum  teftamenta  in  pia  operafadba  non  valeant,  fed  ne  in  illa  impendantur, 
m  qux  reliquerunt,fcd  inaliaqu.Teisvidebunturconuenientiora.Non  autem 
polifunt  iufte  efficere ,  vt  illa  in  vfus  infumantur  profanos :  quia  id  lege  naturali 
vetitum  eft,pcr  fupradida  in  cad.q.mon.III.  &  q.i.mon.  XXXIX.  Infertur  eria 
ex  prafdi^bis  tacultate  teftandi  a fummo  Pontifice  praclatis,  &  aliis  beneficiariis 
eccIefiafticisconcefram,inteIIigcndam  efTc  in  dubio conccfTam  advfuspios, 
&nonadprofanos,vt  deciditBarbat.de  pr^ftant.Cardinalium^part.i.q.^.coI.^. 
pcxeaquaeipfe  allegat ,  quac  paulo  plusnos  fuperius  digeffimus.  Etquialicet 
omne  priuilcgium  debet  ica  intelligi,  vt  aliquid  operetur  contra ius commune. 
c.In  hiSjde  priuil.&  l.i.ff.ad  municipal.dato  tamen  aliquo  quod  operetur,in  re« 
liquis  debet  reftringi.c.Porro,dc  priuileg.l.fi  quando.C.de  inoffic.teftam.c.i.de 
refcripr.vbi  pulcherrime  Deci.col.^.  Vnde,cu  praedida  facultas  fit  priuilegium, 
&  operari  poffitefFedum  teftandi  ad  vfus  pioscocraius  commune  ,  non  debec 
alium  maiorcm  efFcdtum  operari ,  fcihcet  teftandi  ad  profanos.  Idem  quoque 
afTcruimusdc  priuilcgiotcftandiadquoslibetvfus  conccffo  nonexprimcndo 
profanos  eadem  ratione.  Ec  quia  facies  facultatem  generalem,quar  ex  proprie- 
latc  verborum poteft  comprehendere  ea  qua:  funt  dehdba,  &  non  funt deLidaj 
non  dcbct  prxfumi,vclle  delinquercj  vcl  mandare  delidturn  J.  Si  procurator.ff .. 
de  condit.indeb.c.i.  de  reg.  iur.l.  Mcrito.fF.pro  focio.  Dicere  autem  facultatem 

Y 


r7o  APOLOGIy€     LIBRI      DE 

iilamgcneralemextendendam  cfl'eadvfusprofanos,nilaliudcft,  quamin  du 

bio  profiteri  Papam  peccare,caiifamque  peccandi  pracftare :  quia  vc  mox  dice- 

tur,pcccat  concedendo  id  abfque  iufta  caufa.Facit  a  fimili,qubd  Papaderogan- 

do  iuri  patronatus,non  videtur  derogare  iuri  patronatus  laicorum,etiam  u  di- 

cat  fe  derogare  iuri  quorumcunque  patronorum,vt  probat  Fely.in  tradl.Quaa 

do  littcra:  apoflolicx.  Infertur  etiam  ex  pracdi^tis ,  peccare  illum ,  qui  priuile- 

gio  aliquomunitus ,  e  reditibus  ecclefiaflicis  ad  vfus  profanos  teftatur :  quam- 

quam  id  fit  apoft:olicum,&  in  eo  exprimatur,vc poflit  tcftari  ad  vfus  proranos, 

fi  abfque  iufta  caufa  ei  conceflum  fuerit.  Quia  illa  eft  difpenfatio  contra  legem 

naturalem  diuinam,contraquampriuilegium  conceftum  fine  iuftacaufane- 

mini  prodcfTe  potcft ,  faltcm  quo  ad  forum  interius.  glof.  adiuni^o  textu.  cap. 

Non  cft ,  de  voto.  &  cap.  Quando ,  de  iureiur.   Et  hanc  exiftimo  efte  caufam, 

quare  ego  nullam  hucufque  viderim  facultatem  particularem ,  in  qua  fummus 

Pontifex  exprcfTe  conccdatalicui,  vtdebonisccclefiafticis  indiuites  &vfus 

pTofanoSjfine  paupertatis  autpietatis  intuitu,teftaripoftit:quamquamvidi 

aliquasfacultatcs,quibusteftandifimpliciter&quomodocunquevoluerit,po- 

teftatcm  concedit.  Verum  ad  vfus  profanos  huiufmodi  difpenfationcsexten- 

denda:  non  funt,pcr  fuperius  didta.  Dixi,  particularem  facultatem:quia  poftea- 

quam fcripfi prjpfatum libellum,& in Vrbcm veni,vidi Extrauagante lulij  III. 

datam  Nonis  Fcbr.anno  i^^jo.cuius  tenorem  tranfcribo  in  comment.cap.Non 

liceat Paps.u.qu.i.  Qua clericis apud Sedem  Apoftolicam refidentibus, fit fa- 

culcas  tefiandi  de  bonis  fuis,  etiam  ex  reditibus  ecclefiafticis  qusfitis in  cogna- 

tos & extraneoSjdiuites & pauperes.  Quac  tamen facultas, vt fuper ead. Excra- 

uag.  annoto ,  intelligenda  cft  qub  ad  forum  exterius  tantum :  quia  fadla  fuit,  vt 

audio,  ad  tollcndas  grauiffimas  illas  moleftias,qu*E  fiebant  per  miniftros  a  Ca- 

mera  deputatos,omnibus  clericis  acgrotisj  annotando,  etiam  antequam  more- 

rentur,bona,  quse  habebat  vndecumque  quarfitajnc  morientibus  illis,  cognati, 

hasredes ,  &  famuli  abfconderent ,  vel  amouerent  a  domibus  eorum  ea  fpolia, 

qu2E  poft  mortem  eorum ,  Camerx  Apoftolics  debebantur ,  vc paulo latius di- 

cam  fupcr  didla  Extrauag. 

SViMfMARIFM. 

Teflamefitum  teflantts  perpriuilegium  valet ,  nulla  de  tali  friuilegiofaSf^ 

mentione.nuj. 
Interpretatio  in  dubiOyfacienda  ita,  'vtaStus  valeat.  nux, 
Princeps  regulanter  nonpr/tfumitur  in  duhio  vtipotefiatts  plenitudine,  nip 

cum  alias  aiha  non  valeret.  nu.t. 
ludicis  fententia  fundata  incaufa  minus  fufficienti  ,fuflentaturper  aliam 

fuffcientem.nu.^, 
ludexfungens  duplicipotefate,prafimitur  vti  effcaciore.nw^. 
Donatioa  Regefliofa6ta,val€t:ctiamfinonexprimatfe  in  idpotefiatls 

plenitudine  vti.nu.^* 

VII.  Md 


REDITIBVS     QJ^^ST.     III.  171 

VII.  Moneo, idin quo  inter prarfatum  N.& me  conuenit} valere  tefta-  i 
mentumeius,quihabctpriuilegiumteftandi,  etiamfi  tefteturnonexprimendo 
fe  virtute  illius  teftari.  Primo  quidem  perl.j.fF.demilir.teftamen.quatenus  ha- 
bet,militis  teftamentum  valere,  priuilegio  militari,  etiam  fi  iure  communi  vo- 
luit  teftari,&  non  adhibuit  omnia  in  id  rcquifita.  Deindc,qu6d  in  dubio  inter-  , 
pretatio debet  fieri,vt  adus  valeat.l.  Quoties,de  verb.  obIigat.&  1. Quoties  m 
adtionibuSjdc  reb.dub.  &  in  cap.Abbate  Sandi,de  verb.fignif.cum  fimil.ibi  al- 
legatis  in  glofia,  in  verb.  Valere.  Tertio,  quod  licet  Princeps  non  prxfumatur 
in  dubio  vti  plenitudine  poteftatis,  vt  notat  Innoc.in  cap.Innotuit,de eledl.ta- 
men,fi  aliter  avfbus  non  valeret,  pr.Tfupponitur  ca  vti,  ad  hoc  vt  a^ftus  valear^vt 
notat  Pauf.dc Caftro  in  I.Ex imperfe(5bo.C.de tcftam.  &  Alcx.in I.Quanquam.  ^ 
C.de  teftam.milit.Qiiarto,qu6d  fententia  fundata  in  aliqua  lcge  parum  racien 
te, fuftenta^ur  per  aliam  mclius  facientem ,  fecundum  Panorm.  in  cap.Cum  cx 
oftici),de  prxfcript.qucip  fequitur  ibi  Fely.col.ij.ver.Quarta  conclufio,qui  fu- 
periusin($".conciufioneprobauerat,iudicem  qui  dupliccm  potcftatem  habet,in 
dubio  procedcre  virturc  efficacioris.  Non  obftat ,  quod  Bald.  dixerit  in  c.  i.§. 
Item  facramenra,de  pace  iuramen.firm.col.penul.nu.ip.Donarionem  faftam  a  4 
Rege  proprio  fiho,non  valcre,  nifi  exprefte  dicar, fe  poteftate  Regia  id  facere. 
NamliceteumfequaturFely.inc.  Qu3liter&quan.i.col.2.deaccufat.&:Hyp- 
polit.ahos  referen 3  in  fing.ip^".  non  eft  verum.  Tum , quia  licet  iurc  communi 
donatio  inter  patrem  &  fihum  in  potcftare conftitutum  non  valeat.l.Donatio- 
nes quas  parentes.C.de  donat.inter  vir.&  vxorem.  3c l.Fratcr  a  fratre.ff.de con 
dit.indebif.tamen  id  falht in  donatione,quac  fit  a  Rcge  filio  vt ipfemct  Bald.di- 
cit  vbi  fupra,&  ali j  plures,  quos  allcgat  Tiraquell.in  tradt.de  nobilit.cap.37.nu. 
4^.argum.I.penul.C,de  donar.inter  virum  &  vxorem :  &  quod  quifirum  ex  tali 
donatione  nt  quafi  Caftrenfe  peculium.  iuxta  1.  Cum  multa.C.  de  bonis  quic  li- 
ber.&  vt  fupra  dicfkum  eft,quando  Princeps  facit  aliquem  a(5tum,quem  non  po 
teft facerc  nifi  vtaturplenitudine  poteftatis,  etiam  in  dubio  videtur  illa  vti. 


SVMMARIVM, 

Te/landifacttltaSynon  moritur  morte  iUam  concedentis.  nu.  t. 

Licentid  eligendi  confejjariumy  non  exfirat  morte  illam  concedentls.  nu.  i. 

Cratiafdfa  non  expirat  morte  ilUmfacientU.  nu.i, 

Jndulgentia  morte  concedentls  eam,  non  moritur.nux, 

Mandatum  morte  mandantis  re  inte^a  moritur.nu.x. 

Sententia,  pr^ceptumjine  cognitione  latum  moritur  morteferentis,  nu.j. 

Licentia  non  reftdendi  morte  concedentis  non  moritur.nu.  4 . 

VIII.  Moneo,dixifi^e in dido hbcllo q.j.a  nu.ii.id,in quo  etiam inter praf- 
fatum  N.  &  me  conucnit,  fcilicet ;  facultatem  fiue  licentiam  teftandi  non  mori 
mortc  conccdentis :  licet  contrarium  tenuerint  aliqui ,  de  quibus  eft  Marianus 
SocinusiuniorjConfilio.S^.voIum. I.  quod  neruofius  quam  ipfe,&  ahj  per 

Y     i 


»/1  APOLOGIil^     LIBRI     I>E 

ea quibus in c.  Placuic, nu.55. fccuri Palui. contra qiofdam alios in ^.dift.j.  <i 
probauimus,ab  hinc  circiter  vigintiodo  annos :  poteflatem  eligendi confefla- 
rium  a  Papa  vel  Eoifcopo  faAam.non  expirare  morce  concedenris.Primo  qui- 
dem,qu6cl  graria  fada  non  expirat  mortc  concedentis  illam^vt  cft  cafus.cap.Si 
cui,de  praeb.lib.^.  quatenus  habet poreftatem  alicui  collatam  ad  confcrendum 
aliqua  bencficia,  nulla  perfona  exprclTa^non  expirare  morte  concedentis:quia 
porius  efl:  gratia,  quam  mandatum.  Deindc,  quod  c.Si  fuper  gratia,dc  ofEc.de- 
leg.l ib.<J.  habet  n  on  folum  gr atia  durare  p .  fl:  mortem  cam  facien  tis ,  fed  etiam 
mandarumeiusexecutoriumfimulcumeafa6tum.Tertio,qu6dgIof.memora- 
bilisinCIem.Dudum,defepulc.§.Statuimus.Vcr.Acdeindc,inVerb.Concefle- 
runtjhabct  liccntiam  fratribus  prjefentatis  conceflam,non  cxpirare  morte  con 
cedentis.  Pro  qua  eft  text.in  Extrauag.lnter  cun£tas.§.Duos,de  pnuil.  Quarto; 
qu6d  glof.illa  celebrata.c.Cum  ex  eo,dc  elcdl.libr.6".  Verb.Septennium,  &  fln- 
gularis  putata  a  Romano,  fing.yiy.  habct  •,  Difpcnfationem  ab  Epifcopo  ftudij 
Caufa  fad:am  parocho  ad  feptennium  de  non  refidcndo,  rcuocari  pcr  eum  non 
pofl^e ;  &  afortiori  per  eius  mortem  non  reuocari:  cum  reuocatio  exprefla  flc 
potentiortacita,qu2Bfitpermortcm.l.4.fF.locar.Qumto,facuIcasordinesacd- 
piendi  a  quocunque  malucris  Epifcopo,non  expirat  conccdencis  morte,fecun- 
dum  Card.rcceptum  in  CIem.fin.de  elcdt.q.^.Ec  quod  licenria  conceflacuipiam 
celebrandi  in  domo  fua,non  expirat  morcc  concedecis.Rota  in  antiq.decif.j8o. 
Camerarius.  Sexto,qu6d  gratia  a  Papa  fa6ta,fimulac  ipfius  manu  fignatur,per- 
fc<5i:a  eft-,  &  non  expirat  morte  ipfius.  per  citata  a  Fely.'in  rubr.de  conftir.col.4, 
Septimo,Innoc.receptus  ait  in  cap.Quod  translationem,  de  ofiic.deleg.Indul- 
gentias  a  legatis  conceflas ,  finita  eorum  legatione  durare.  Non  obftat ,  quod 
mandatum  re  integra  morte  mandancis  moritur.c.  Gracum.  &  c.  Relatum,cum 
ibi  annotat.deoffic.deleg.I.Mandacum.C.eod.  Quiaaliudeft  inmandatodc 
faciendo  aliquid ,  de  quo  illa  iura  loquuntunaliud  de  gratia,  licencia,  vel  facul- 
tate  cuipiam  fa<3:a,de  qua  nos  agimus.  Non  obftat,quod  fententia,  qua  excom^ 
municantur  omnes  furtum  committentes,expirat  morte  illam  proferentis.glo. 
recepta  in  c A  nobis.i.de  fent.cxcom.Quia  aliud  eft  de  fentetia  poenali,&con- 
ditionaliterfinecaufaccognirione  iata :  aliud  de  concefllione  fauorabiIi,&  gra- 
tia-,vt  exprefle  annotat  Panor.in  illo  c.penul.de  cleric.no  refid.  Hoc  ipfo  modo 
diluitur  &  I.fi.ff  .de  pocn.qus  habct,  Inhibitionem  artis  exerceda:  aUcui  fadlam, 
morte  vei  depofitione  inhibentis  cxpirarc.  Loquitur  enim  de  iudicis  prarcepto 
inhibitoriofinecaufajcognitionelato,quod  mhibentis  officio  finito,iplum 
quoque  finitur.  Non  obftat  etiam  glof.  penult.de  cleri.non  refident.  quatenus 
videmr  habere,  quod  licentia  cuipiam  de  non  refidendo  concefTa,  morte  con- 
cedentis  expirat.  Quia primo illa ipfa in  fine  videtur  in contrarium  inclinare, 
dum  aic  •,  eiufmodi  licenriam  dc  non  refidendo  ab  Epifcopo  conccfTam ,  poflc 
per  fuccefTorem  rcuocarij  &  ita  innuic ,  eam  morte  concedcntis  non  cfle  reuo- 
catam.  Etquiailla  glof. quatcnus concrarium  fencire potefl , reprobatur  pcr 
Ioan.And.Card.  Panor.&  communem  ibidem. 


SVMMARIVM, 
TeUandi  facultas  nonjiniturferfrimumtcHandi  a^ttm.  mm.h 


Di 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     QJ/  ^  S  T,     III.  17J 

T)t/hoJitio  fecundum  materUm  intelligendd.  num.  1. 
VerbA  defrimo  a6fti  tantum  ejfe  intclligenda^cfuomedo  limitafur.  num.$, 
Regula  l.Boues.^.Hoc fermonejf.de  vtrh.figmfquomodo  intelligitur.n.i, 
TeHamento  nil  iuris  qumtur  ante  mortem.  num.  4. 

I X.  Moneo ,  tenuifl!e  me  etiam  in  dida  quaeflione  3.  a  num.ii.  Faculratcm 
teftandia  Papaconcenam  ,  non  confumi  per  primum  tcftandi  adum  ,  contra    ^ 
fententiam  Pbilippi  Decij  inconf.^ii.quem  fcquuntur  aliquot  recentiores  ,  & 
in  his  Tiraquel.in  l.Boues.§.Hoc  fermone.ff.de  verb.  fignif.  col.  final.  num.  78. 
qui  dicunt,tcftamentum  primum  valiturum,&:  non  fccundum:&  conrra quan- 
dam  poftillam  pra:fati  confilij  *,  quar  habct,  neutrum  valere,  non  quidcm  prius, 
quia  teflator  non  perfeucrac in  eorneque  pofterius,quia  tcftandi  facultas  intel- 
ligenda  eratdeprimo  tcftamento^  quasopmiones  refellimus  ibi.  Primo  qui- 
dem,quia  videntur  magis  fundatsc in  rigore  verborum ,  quam  inintentionc 
gratiam  &  facultatem  concedcntis,  contra  cap.  Intelligentia,  de  vcrborum 
(ignif  Secundo,  quiadifpofitio  debetintclligifecundum  naturam  materia:fu- 
perquafir.arg.l.Incontradlibus.§.fin.C.denonnumcr.pecun.l.Si  vno.ff.Locat.    t 
lednatura  teftandi  eft  deambulatoria  atque  mutabilisvfque  ad  mortem.c.Vl- 
tima  voIuntas.ij.q.i.cap.CumMarths,de  celcb.mifT.Tertio^quia  inconfcffo 
cfl:,eumqui  eiufmodi  facuItatemhabet,poflcprimumteftamentum  reuocarej 
alioquin  non  eflct  tam  teftamcntum ,  quam  contra^us.I.  Sicut  ab  initio.  C.  de 
a<fbion.&  obligation.&:  fequeretur ,  quod  ponTct  quis  Icgem  ponere  in  teflado, 
a  qua  nonpoflfet  ipfe  rccedere  contra  1.  Si  quisinprincipio.  ff.  de  legar.  3.  vbi 
communiterconcluditur,idnonpofreficrietiamp?riurametum.Quarto,quod 
quifacitteftamentum ,  inquo  non  perfcuerat  vfquead  mortem,  intcftatus  vi* 
detur  deceflifre.argumen.l.i.  §.  Teftamentum.  ff.  quemadmodum  teftam.  aperi. 
ibijTeftamentum  autemproprieiIIuddicitur,quod  iureperfeduracft,  &  quoj 
continetfupremamvolutatem.Inftit.de  haercdit.qua:  ab  inteftat.defcr.m  princ. 
ibijSed  &  qui  teftamentum  fecit,fi  eiushazreditasnon  cft  adita,  velruptumvel 
irritumeftteftamentum,intcftatusnonimpropriediciturdcceflii(ff.facit.l.Inte- 
ftatus.ff.de  verb.  fignif.Neque  obftat  regula  illa.I.  Boucs.  §.  Hoc  fermone.ff.de 
verb.fignif.qu3c  Decium  &  aJios  mouit,  videlicet,  vcrba  promictentis  aut  con-    ^ 
cedentis  ,  non  comprehendere  nifi  primum  adumrquia  mulris  modis.eifdeque 
firmiflimiSjvbifuprarefpondimus, quosfummatmihic  repetimus.  R^fpondi 
quidem,PrimumjrcgulamilIam  inrelligendam  effc,  quadodifpcfitioeft  nimis 
onerofa,autodiofa,vtdiximusin  c.Placuit.num.<j8.dcpGenit.diftind:.<r.  qualis 
non  eft facultas  teftandi  de  reditibus  ecclefiafticis  ad  vfus  pios:  quand^xiuidem 
concefTumcft,  vt  cccltfiailicis  bonis  ad  dcbitum  modnm  vramur.  Secundo 
qubd  illa  tc  gula  non  habet  Iocum,nifi  quando  primus  a<2;us  eft  yalidus,  &  ali* 
quar.doproduxit  cffcdlum.argumen.glof  mcmorabilisincap.  Ex  tcnore,  de 
refcripr.qux  non  tanti  m  agit  de  contradtu inuahdo,fed cti.  m dc  vaIido',elidi- 
bilitamen,vt  airTiraquel.vbifup.fimit.i.num.^.pri  ban<-,oporrerc  a<flum  pri- 
mumeflt  validun.&  vtileui,ac  taltm,  quifitfortituscffcdliim  Hliqucrr:'"ed  te- 
ftamentum,quouique  teftator  vita  dcccdat,nullu  producit  tffcdum,&:  fiiRulaC 

Y     3 


174  APOLOGI.^     LIBRI     DE 

rcuocarur  ,  nihil  manct.Tertio,  quodillaregulanonhabetlocum ,  quadopcr 
priraum  adum,intentioni  concedentis  vel  proraittcntis minime  fatisfit,vt pul- 
chre  annotauitFely.incap.Sicut  i.de  treug.5<:pa.coI.penuIt.verb.FalIitquin- 
to,&c paulo amplius  dilatauit Tiraqucl.in  hmit.jji.Sed conftat eum,qui  primum 
teftamentum  facit ,  quod  poft  modumreuocat,  non  fatisfeciflTe  intcntioni  gra- 
ti^rateftandiconcedentis,nifi  aliudfaciat:quia  illafuitvtcura  tcftamentode- 
cederer.  Qiiarto,quod  dida  regula  non  habet  etiam  Iocum,quado  caufa  &  ra- 
tio  quibus  eft  conccfta  facultas,diirat  poft  primum  adum,  fec  udum  Ludouicum 
Roman.conr504.FcIy.vbifup.faIIen.4.&-TiraqueI.limir.io.  q\ix  m  noftrocafu 
durantrquandoquidem  caufa  &  ratio  conccftx  gratiar,  fiiir  •  vc  ille  cui  fa6ta  eft, 
decedereccontentus,  co  quodeius  vltima  voluntasimpleatur.  I.  r.C.deSacrof. 
Ecclef.Qujnto,quod  illa regula  locum non  habet ,  quando contrarium  a^quitas 
fuadcr,vtaitSalycet.in  I.Docisprouiiio.ff.de  iurcdor.Quxin  hoccafu  euidens 
eftjattcntaconccdentispcrfona,  &fincin  quemconceditur,  &:naturaa6tus 
concefl[i,&  nummis  quibus  cofticir.Sexro,  quod  dicfta  regula  non  haber  locum, 
^  quando  per  primum  adii5,nihil  iuris  alicui  quxfirum  eft ;id  quod larillime  con- 
firmar  Tiraquel.limir.i3.&  patet,qu6d  per  teftamentum,quoufquc  tcftator  vita 
dcfundus  fir,nullum  ius  cuiquam  qu^rirur.c.Cum  Marth.t^dc  celcb.mifl^Tr.&  c. 
'  Vlrimavolilras.ij.q.i.&iracredofohrumfieriab  eisqui  huiufmodifaculrarem 
habcnt.ConcIudo  itaque  illum,qui  talem  facultatem  habet,  pofte  teftariitefta- 
mentumque  reuocare  femel,&  pluries  dura  viuitjita  vt  vltimum  fit  efficax. 

sruauifARirM. 

TeHari qmpotefl,poteflcodicillmy&  donare  caufi mortu.mm.i.  pIm  contir 

net  infi  minus  in  caufa  odiofi.  num.i, 
j)iJpenfasioAdqu£acce^oriaj&  qUitminoraextendit»r.num.i. 

X.  Moneo  ,  etiam  efle  verum  id,in  quo  inter  prxfatum  N.  &  me  conuenit 
'  contra  Decium  in  prxfaro  conf.f i  z.videlicet;  Eum  cui  teftandi  facultas  eft,pof- 
fedonarecaufa  mortis,&  facerecodicilIos-,quod  ncruofiusquamipfedefcn- 
do.  Primo  quidem,  quiaquiporefthxcfacere.  l.Marcellus.fF.  dedonar.  cauf. 
morr.&  l.Conficiunrur.ff.de  iure  codiciIl.&-,Cui  conccdirur  quod  eft  plus,con- 
cediturvtique  quod  eftminus.c.Cui  plus,de  reg.iur.  lib.6".&  reg.Incoquod 
plus.ff.eod.cum  allegatis in  eis.Quod procedir in  omni mareria  etiani odiofa.h 
i  Nec  in  ea.flf.ad  I.Iul.de  adult.I.In  fuis.ff.dc  Iiber.&  pofthum.  etiam  ipfomet  De- 
cio  confitente,inIocismoxinfracitandis.  Secundo,  quodnon  obftatid,  quo 
maxime  nititur  Decius,  fcilicet-,  quod in  difpcnfationibus  non  valet  argumen- 
tum  a  maiori,fecundum  Hoft.receptum  comrauniter  in  c.Poftulafti,de  refcrip. 
vt  latc  trad.ibi  Fely.  col.  1 1.  verb.  circa  tertium:  quia  eius  didum  non  proccdit, 
quandoilludminuseftacceflbriura,  vtfentitglofr.memorab.  c.  Quia  in  tan- 
tum,de  prscb.iuxta  glofT.  c.  Si  quis  in  clcro.7.  quift.r.  &gIofr.c.  Non  poteft,  de 
pra:ben.lib.<r.Scd  quia  replicari  poreft  contra  hoc,  quod  illae  gloffa:  funt  intel- 
iigendaede  accefforiis,  qua:  ncceffario  confcquuntur  difpenfationem,  &  non 

de 


REDITIBVS     ayJEST.  I  11.  i-j 

de  aliis,  {Inequibus  dirpenfatio  poteft  prodeiTe.  iuxta  gloflas  illasfolemnes 
Clem.i.de  itate&  qualit.verb.Ineadem.&  c.Statutum,de  refcript.libr.^^.verb. 
Canonicis:&  facultas  teftandi  prodede  potcftctiam  fi  non  comprjehcndat  fi- 
cuitatem,donationem  caufa  mortisvelcodicillos  facicndi.Idco  refpondco  fc- 
cundo,&  melius-,  iIIudHofl:ien.efleIimitandum,vtprocedatfolum  in  materia 
mandatorum,iuxta.c.Cui  de  non  facerdotali,  de  praeb.lib.  <j.  eo  quod  eorum  fi- 
ncsdiligentcrfuntferuandi.I.Diligenter.fF.mandat.velcumnon  militateadem 
vel  maior  ratioinminori,&nonaIias-,  vt  irrefragabiliter  probatipfemctDe- 
cius,contra  quem  arguimus  in  d.c.Qnia in  tantum,a  num.f.per.c.Per  venerabi- 
lem.qui  filij  funt  legit.&  aliaiconcludendo  idem  efle  in  difpcnfationibus,quod 
in  aliis  odiofis,&  rcftringendisiquod  tenet  in  I.Non  deber.ff.de  reg.iur.lib.(r.& 
antca  inc.Atficlerici.§.de  adulteriis.nu.y.fedncruofiuSjind.c.  Quiain  tantum. 

SVMMARIFM. 

TeHarimultominHiffOtefl  religtofu^  quam  cUricu^  ficulam.  num.i. 
CMonachm ,  quicquid  acquirit^cquirit  monaBerio  velhenefcio.  nu.i, 
EdigtofiSyanteBari pofn  cum  Papa  priuilegio.num.t. 
pafa  dfjpenfare  potefi  cum  iuHa  caufa ,  Juper  voto  fuhBantiali  monachl. 

numero  2.. 
Dijpenfatio  fuper  voto paupertAtis  inonejl  necejfaria  religiofo  quo  teHetur. 

numero  %. 
Religiofi  quadruplices  quo  adteBandipoteHatem.num.4.. 
Religiofo  cui  iuHum  morale  ,  vt  concedatur  vltima  voluntatts  dijpofitio, 

numero  j. 

X I.  Moneo,infcrri  etiam  ex  prsEdi^isibcncficiarium,  ^\ eft  religiofuspro-^ 
fefltis,multommus  tcftari  pofle,quam  clcricus  fxcularis.  De  rcditibus  enim  cc-  l 
clefiafticis  eadem  ratione  qua  clericus  teflari  non  poteft  :  de  aliis  vero  bonis, 
qux  fecum  deiulit in  monafteriu,  vel  poft  ingreflum  quarfiuit  per  hacreditatem, 
donationem ,  aut  alium  quemcumque  modum,  multominus  teftari  potefl:  quia 
non  eft,nequc  poteft  efle  Dominus  alicuius  rei.c.Non  dicatis.ii.q.i.&  c.Cum  ad 
monafterium,de  ftat.monach.Auth.Ingrefli.  C.de  Sacrof  Ecclef.  Tradimus  latc 
in  rub.de  ftatu  monach.&  fup.q.i.mon.  I  X.&  odo  fequent.&  L  V I.  &  L  X 1 1. 
immo  vero,quicquid  acquirit,acquirit  monafterio,vel  bcneficio.ca.MuItos.  ^4. 
dift.cap.Cum  ohm.i.de  priuil.&  cap.In  prxfentia,dcprobat.  Atncmo  de  rebus 
alienis  teftari  poteft,cap.Filius  de  tcftam.l.  Cum  aliena.  C.  de  legat.ad  effcdlum 
vt  Dominus  tencatur  eas  darc.  Et  fane  hoc  habct  locum,  quamuis  fit  Abbas,  vel 
is  fadrusfitEpifcopus  aut  Archiepifcopus.cap.i.iS.qu^f.i.d.  cap.Cum  olim.i.dc 
priuiI.Hienim  neque  adpiaopcrateftari  poffunt.Panor.receptusin  rub.  dete-^ 
ftamen.fub  finem,&  Bart.receptus  in  l.i.  C.dc  Sacrof.  Ecclef.verb.  Tertio.q.io.  2 
Addo  aucem  primum,qu6d  eft  adeo  magna  difficultas-,  An  religiofuspoteft  cum 
priuilegio  Papa:ccftari,vtnonnullihocSummoPomificiremittant  deciden- 


if6  APOLOGIit     LIBRI     DE 

t!um,vt  Perur.in  rub.de  teftam.col.penulr.Aljj  vero  affirmantnonpoflTc-,  quo- 
niam  videtur  eis,qu6d  Papa  non  potefl:  eum  abfoluere  a  voto  fubfl:antiali  pau- 
pertatis,per  finem.c.  Cum  ad  monafterium,  de  ftat.monach.  Alij  vero  opinatur 
pofTe  propter  aliquam  m.agnam  caufam.  Hi  enim  videntur  afTentirecommuni 
opinioni  Innocen.Io.And.&:  aliorum  in  d.c.Cum  ad  monafterium,quaehaberi 
Papam  pofle  abfoluere  monachii  monachatu  ex  magna  caufa:  in  qua  opinione 
cadem  perftat  Peruf.in  d.rub.col.penuIr.Secundo  addo,vtrofque  plurimum  er- 
rare,cxiftimates  efte  neceflarium eucllere a  monacho  monachatum,»!^  reddere 
eum  fjecularem^vt  ei  priuilegium  teftandi  praiftari  poflitrquia  fat  cft  cfficere,  vt 
ficutpotcftmonachatumnonrelinquendo,  aliquorum  bonorum&  eorumre- 
dituum  liberam  haberc  adminiftrationem,vt  de  illis  per  contra6tus  inter  viuos 
pofl[it  difponere-,ita  etiam  habeat  liberam  facultatcm  ,  vt  in  vltima  voliicate  dc 
eifdcm  bonisdifponat.QuamquidemfacuItatem,  tametfi  religiofoconcedere 
non  poteft  Abbas,  neque  alius  prster  Papam  :  Papa  tamen  poteft  ei  facile  eam 
conccdcrcjlicct  eum  a  voto  paupertatis  non  abfoIuat.Hoc  enim  non  eft  mona- 
chumalicuius  rci  Dominumfacere-,  fed  folum  efficere  eum  executorcm  atque 
difpenfatorem,quaIis  ctiam  iure  communi  efte  poteft  religiofus.ca.i.de  teftam. 
lib.(r.nifi  fueritordinisminorum.CIem.Exiui.§.  Proinde,&  §.  Verum,deverb. 
ficrnif.quales  quotidie  fiunt  a  tcftatoribus,  &  illo  munerc  fan(5te  vtuntutinec  ob 
id  voto  paupertatis  contraueniunt.B.(y)Tertio,  addo  \  quod  quantum  ad  hanc 
rc attinet,quadruplices funt  religiofi. Quidam  enim funt  beneficiarij.  Alij  funt 
fimpIicesrehgiofi,qui  in  Conuentibus  perfedlsE  communitatis  refident,&  nul- 
lam  rem  f;tcularem  habent  pecuHarefeparatam.AIij  funt,quibeneficiaquidem 
non  habent,fed  neque  in  perfedla  communitate  viuunt:  imo  habent  cum  fupe- 
riorum  licentia  certam  quantitatem  panis,vini,pecunia?,  ac  aliarum  rerum  vi- 
Gtni  fuo  neceffariarum^ita  vt  fi  quid  eis  defit,id  aliunde  qusrantjfi  quid  vero  fu^ 
pereft.fibi  &  fuis  neceflitatibus  obferuent.  Ali j  deniqne  funt  cum  licentia  Sumi 
Pontiftcis,  aliaue  fufficienti  extra  monafteria  degentes.Hi  quide  eis  bonis  alun- 
tur,qux  induftria  fua,Iabore,aut  elecmofynis  qu.-Eritanf,  quor  u  nil  reddunt  fuis 
monafteriisineque  ab  e^is  quicquam  recipiunt.  Quarro,addo;Summum  Ponti- 
ficem  huiufmodi  priuilegiumprimis,  hoc  eft,  beneficianisreligiofisquotidie 
concedere  foIitum:quoniam  nihil  incommodi  monafterio  neque beneficio  in- 
fertur,eoqu6dipfe,eaquacinvitadonarepoteft,inmorte  relinquar.  Immo  ex 
hocf*epe  monafterio  commodum  euenit:quoniam  aliquot  nondonat  invita, 
&  parcius  viuendo  quserunt ,  quaeiuxtafuumpriuilegium  in  morre  relinquint: 
quod  minime  teciiTcnt,  fi  id  priuilegij  a  Papa  non  habuiflTent.  Poftea  vero  dc- 
ceduntinteftati,&fuccedit  eis  monafterium,veI  fuum  beneficiu.  Quinimo  ali- 
quibus  militaribus  ordinibus  fadla  eft  iam  facultas  gcneralis,  vt  Comendatarij 
eorum ,  e  frudibus  &  reditibus ecclefiafticis  Commendarum  licite  teftari  pof- 
fint-,dummodocertamquandam  fummam,fuo  magno  Magiftro  vel  Commen" 
datario maiori  foluant.  Quinto,addo;qu6d fecundis,hoc eft,  fimplicibus  reli- 
giofis,qui  in  perfe<fia  communitate  degunt,facultatem  banc  teftadi,  Papa  mi- 
-    nimedare  confueuitJ^on  quia  concedendo  hanc  facultatem,  videatur  eos  bo- 
norumproprietarios  facere',fed  quia  nonhabent,neque  habueruntvnquam  in 
vita  rem  aliq^uam  vel  in  proprietate ,,  vel  in  adminiftratione :  6c  non  decec  vt 

quis 


REDITIBVS     ayJESr.     III  tyy 

q\ils  difponat  in  morte  de  his  bonis,  in  quibus  in  vita  neque  proprietatem ,  nc- 
que  pofTcflionem ,  neque  adminiftrationcm  vllam  habuit.  Quamuis  fi  aliquis  ^ 
religiofus  cum  ingreffus  eft  monafterium,  vel  poftingreftum,  aliquam  hs redi- 
tatem,vcl  donationesmagnasbonorum  monafterio  qu^reretjautfi  magna  fua 
induftria ,  &  labore  multa  bona  lucrifacerctj  honeftum  videretur ,  vt  fuperior 
cius ,  aut  certe  Papa,  facultatem  ei  faceret  donandi  in  vita ,  vel  relinquendi  in 
morte  aliqua  nonnuHis  cognatis ,  amicis ,  aut  aliis ,  non  quidem  diuitibus ,  fed 
pauperibusjvel  aliqua  Miflarum  facrificia,aut  alia  opera  pia  in  eius  memoriam 
inftitucndi.  Quod frequenrer folet  fieri in  eorum  remunerationem ,  &  ad  ex- 
hortandum  alios,  vt  idem  faciant ,  infpiciences  ita  fuas  pias  intentionesiuuari, 
Tertiaj  fpeciei  religiofis  confueuit  Papa  huiufmodi  facukatera  concedere:quia 
hoc  nihil  aliud  eft ,  quam  adminiftrationem  bonorum  prorogare  ;  vt  quemad- 
modum  habent  eam  in  vita  de  fuperiorum  licentia  exprefta  vel  tacita;  ita  quo- 
quc  habeant  tempore  mortis.  Quartis ,  eadem  quoque  rationc  qua  tertiis ,  & 
maiorijteftandi  facultatem  cocedere  foIet:quia  licct  bona  quac  vtrique  habent, 
monafterij  fint,  quo  ad  proprietatem  8c  pofTcfljonem,  Auth.  IngreflG.C.deSa- 
crof.EccIef.c.i.de  teftam.  Tamen,ea  quaj  tertij  habent,quaerut  e  bonis  eiufdem 
monafterij,  cui  fubfunt ,  parcius  viuendo :  quarti,ex  aliis  bonis  atque  ahis  mo- 
dis.(A)Quamquam  fcio  S.  D.  N.  PiumV.  idcuidam  monacha:huiusquartx 
fpedci,etiara  a  multis  rogatum  &  flagitatum,noIuiirc  concedere. 

Commendatores  ordimm  militarium  nonpjfetefiari ,  nijiadhocy&hoq 
modo.nu.\.  Bt  clauJitU  buR^  Pif  F.  ferquam  adimunturmilitartbtisor- 
dinibm,  &  quibufdam  aliis facultates  tejfandi.nu.eod. 

XII.  Moneo, cx  prarcedenti  monito,  &  aliis  fupra  pofitis  in  monito  V.  in-  , 
ferri,efle  difficilc  defenfu;  Commendatarios  ordinum  militariura  teftari  poflc, 
quoquo  modo  voluerint,  veluti  aliqui  teftantur,  videlicet,  relinquendobona 
fua  diuitibus  in  vfus  profanos.  Primo,quia  funt  religiofi,  vt  oftendimus  in  rubr. 
deftat.monach.&:  fupra.qu.i.  mon.LVI.  &  LXII.  Deinde,  quia  fi  ipfeSummus 
Pontifex  de  fuis  reditibus  ecclefiafticis  pro  libito  teftari  non  poteft,  vt  fuperius 
cad.qua:ft.monit.  VI.diximus,fine  aliquo  refpedbu  paupertatis  aut  pietatisjmul- 
to  minus  potcruntCommendatari),  qui  eius  innituntur  priuilegiis.  arg.c.  Cum 
in  cun(5tis,deele<il.Auth.MuIto  magis.C.deSacror.EccIef.Quocirca,  dico  pri- 
mo,neque  cum  priuilegio ,  neque  fine  eo,  pofle  eos  teftari  de  reditibus  fuarum 
Commendarum ,  fine  intuitu  paupcrtatis  aut  pietatis ,  per  &\€tz fupra  ead.  qu. 
mon.  VI.  Secundo,nequeetiam  pofleteftari  eosfinepriuilcgio  e  bonisqux 
habuerunt  ante  profeflionem,neque  de  his  quar  poft  profeflfioncm  quarfierunr; 
nequc  de  reditibus  eorum ,  quia  funt  religiofi :  &  religiofi  non  teftan tur.  cap.i. 
deteftamcn.&didtaAuthen.  Ingreflfi.&quianihil  habentproprium.  Omnia 
cnim  qu3ecunquehabent,funtCommendarum,&  ordinum  corum.  Quoniam 
omnia  ca,qu2habent  religiofi  anteprofeflioncmjfiuntpropria  monafterij,&. 

Z 


17«  APOl-OGI^     LIBRI     DE' 

or«iinis,<}uem  profitentur.Authen.Ingrefll.C.de  Sacrofai».Ecclef.&cap.In  pra5 

rcntia,cle  probat.Et  quemadmodum  quicquid  feruus  acquirir.domino  acquirit. 

§.Itcm  nobis  acquiricur.Inft.per  quas  pcrron.&l.Placct.lI.de  acquircn.hxredit. 

Itl  quicquid  religiofus  quasrit  poft  profeflioncm ,  acquirit  monafterio,  vel  bc- 

neficio.cap.Cum  oiim.i.de  priuileg.  vbi  hoc  Innocentius  ab  omnibus  receprus 

ait:&confequcnternonpotcftplulquamfcruusreftari,  praed.Authen.Ingrefli, 

Sc  c.z.deteftam.  Tcrtiodico,eosdc(upradi<5lisbonis  teftaripolTe  cumpriuile- 

gio,dumm.odo  paaperibus,  faltcm  non  habcntibus  fufficicntia  ad  decenter  vi- 

uendum,&:  opcribus  piis,&  non  profanis  viibus  relmquant:funt  enim  illa  om- 

nia  bona  ccclefiaftica,  &  e  patrimonio  lefu  Chrifti,  &  fuo  proprio  nomine  ni- 

hil  aut  dominij ,  aut  poflelTionis  in  eis  habent.  prard.  §.  Item  nobis  acquiritur, 

&  pra:d.cap.In  pr2Efenria.&  cap.Cum  oIim.2.cum  ci  annot.de  priuileg.&Iatius 

diximus  fupra  eodem  lib.quift.i.monit.  I X.  &:  odo  fequent.&:  qua:ft.i.monir. 

XX.A  Quarto  admoneo id,  quo monitum hoc plunmum confirmatur,fcilicetj 

S,  D.  N.  Pium  V.  Anno.  D.  i jiJ8.  Quinto  Id.  Se^tembris  in  Bulla  reuocationis 

quorundam  priuilegiorum ,  militibus  teftandi  tacultatem  in  harc  vcrba  abftu- 

li/Te.  Prartcrea ,  omnes  Hc  quafcunque  licentias  &  facultatcs  teftandi ,  &  alias 

quomodocunque  difponcndi ,  etiam  ad  certam  Sc  quantumuis  modicam  fum- 

raam&  quantitatem,derebus,fru6libus  &  bonisimmobihbus,mobihbus,&  fe 

mouentibus,admagiftros,priores,pr.'Eceptores,miUtes,fratres,&'perfonasmi- 

litiarum&hofpitahum  pra:di(fiorum  ratione  Ulorum  •,  necnon  prafceptoria- 

rum,  hofpitalium  &  beneficiorum  eccIefiafticorum,ctiamlaecularium,  &aIio- 

rumordinum  regularium ,  ac  pcnfionum  &fruduum  quorumcunque  proue- 

nientes ;  necnon  fada  hucufque ,  non  tamen  eftedum  lortita  vigore  licentia- 

rum  &  facultarum  prardidarum,  teftamenta,  &  alias  difpofitiones  huiufmodi, 

etiamfipereafdem  licentias ,  &  facultates  difponatur ,  quod  dimidiavelaha 

pars  rcrum  &  bonorum  prididorum  miIitibus,hofpitalibus,domibus,&  locis 

vnde  illa  prouenerint,  aut  aliis  piis  locis  rehnquantur.  Decernentes  omnes  & 

fingulas  referuationes,  aflignationcs,  translaciones,  vnioncs,  annexiones,in- 

corporationes,fuppreffiones,  applicationes,  appropriationes,  teftamenta,do- 

nationes ,  &  alias  difpofitiones  quafcunque ,  quas  prartextu  priuilegiorum,  fa- 

cultatum,  difpenfationum  &  indultorum  prscdidoru  iicreuocatorum;  accon- 

trapraefentiumtenorcm  pcr  quofcunque  etiamdida  Apoftolica  auihoritate 

fieri  vel  fadlas  pcrfcqui  cotigerit,  tanquam  fubrcptas  &  extortas,nulIius  pror- 

fus  roboris ,  vel  momenti  elle ;  nec  per  eas  ius,  auc  citulum ,  etiam  coloratura, 

cuiquam  acquiri-,  nec  quemquam  quocunque  tcmpore,  quauis  caufa  reftitutio- 

nemin  integrum,redu6iionem  ad  terminum  iuris,aut  quoduis  aUud  gratix,vel 

iuftitix  remedium  impetrare ,  aut  etiamab  alio  vel  aliis  impetracis ,  aut  motu 

fimih  conceflis,vtiinec  praireates  litteras,  de  fubrepcionis,  vel  obreptionis,feu 

nullitatis  vitio,aut  intentionis  noftrx,  vel  alio  quopiam  dcfedu  notari,vel  im- 

pugnari  ^  nec  fub  vllis  reuocationibus,  fufpenfionibus,  Iimitationibus,  aut  aliis 

contrariis  difpofitionibus,  fimilium,  vel  diflrimihum  rcuocationum,&  ordina- 

tionum  ab  ipfa  Scde,  quandocunque  &  quomodocunque  cmanandis,compre- 

hendi :  Ced  femper  ab  illis  exceptasj  &  quotics  illac  emanabunt,  totics  in  prifti- 

num  &  validum  ftatum  reftitucas,&  plenaticrcintegratasefle,  &  cenfcri :  fic- 

c^ue 


KED2TIBVS      dy^ST.      III.  17^ 

qucinbis  &  omnibus  &flngulis  aliisfupradidHsperquofcunqueiudiccsordi- 
narios ,  &  delegatos ,  etiam  caufarum  Palati;  Apoftolici  Auditores ,  &  San(Ji.t 
Roman-E  Ecclefix  Cardmales  in  quauis  caufa  &  inftantia,fublata  eis  &  eonim 
cuilibet  quauis  alitcr  interpretandi  &iudicandifacultate&authoritate,vbique 
interpretari,  iudicari  &  diffiniri  debere  •,  nccnon  irritura  &  inane  quicquid  fc- 
cus  per  quofcunque  quauis  authoritate  fcicnter  vel  ignoranter  contigeritat- 
tentari.  Volumus  autem  fimilium  priuilegiorumdifpenfationum,facultatum, 
&  indultorum  conceflioncm  noftiis  cxplodi  tcmporibus ,  &  quod  nobis  licere 
non  patimur ,  noftris  fucceftbribus  indicamus.  Non  obftantibus  &cc.  Per  quse 
tollunturlatifllmeomniacontraria,  &  muniuntur  pracdida  contra  quafcun- 
que  derogatoriaslittcras.  ^ 

SFM  MA  KIVM. 

Ccmmendatorihus  non  licetitaprmogemajioe  nmioratus  tejlando  injfitue- 

reyacclcriciifecuLtYib:is.nu.u 
Commendatorum  miUtariumftatWyCurnon  adeo  defiderandM.nux. 

XIII.  Moneo ,  cx  fupradidis  inferri  •,  quod  licet  clerici  przdi<ai  farculares 
poflintyiftitucrcmaioratus  magnos,&paruose  fuisbonis  patrimonialibus,    J 
vel  quafi  patiimoniaiibus,  &  aliis dc  quibus  difponere  poflunt ,  perinde  atque 
de  fupradidis ,  &  vel  diuitibus ,  vcl  quibufcunque  voluerint  relinqucrc  qucm- 
admodum  laici,  vt  fupradi(ium  eft,  in  i.qu^ft.mon.  XXI.XXII.XXX.  &  feq.& 
in  hac  quxft.  monit.  I.  NuIIus  tamcn  Commendatarius  profcflus  poteft  huiuf- 
modi  maioratus  facere  pro  diuitibus :  quia  illi  dominioru  &  poflefllionum  funt 
capaces.cap.Quia nos,  de  teft.im.cum ibi citatis.  Hi vero quia religiofi,nequa- 
quam.cap.In  pra:fentia,de  probat.&  c.i.dc  teftam.  Et  quoniam  tradtauimus  in 
prxfata  rubr.de  ftat.monach.  an  Commendatariorum  fili j  flne  peccato  poiCnt 
bona  Iibera,qua!  parentes  eorum  ante  profcflionem  habuerunt  cx  teftamcnto, 
velab  mteftato  fibi  tanqaam  hxrcdcs  quarrercj  &  an  idem  fit  dicendum  de  bo- 
nis  poft  profeflionem  quxluis,&  alia  his  conformia:&  quia  hacc  Apologia  cre- 
uit  intcr  manus  plus  quam  puraram ,  nil  dc  hac  re  aliud  dicam ,  prxter  id  quod 
ante  multos  annos  Salmanticx ,  cum  elTem  gymnafta  &  cathedrarius  ilUus  ce- 
lcbcrrimx  Academix dixeram,  nempeiure  mirandumj quod  tot  viri  adco no- 
biles,  &  illuftres,  &  fanguine clariflimo  creti ,  ab  omniquc  labc  dcfecato  pro- 
gnati,  adcoque  chrifluani,  ctiam  habcntes  aHunde,  quo  fe  honefte  alanr,  tanta 
cura  &  opere  in  hos  militares  ordines  cooptari,  aflumiq;  fatagant,  ob  vmbra- 
tilem  illum,quem  habirus  eorum  pra£ftat,honorem,veI  ob  Commcndarum  re- 
ditus,quos  poftea  quam  tuerint  cooptati,adipifci  fperant.  Cu  tamen  Iciant,aut 
-certe  fcire  debeant  •,  facere  hoc ,  efle  facere  fc  religiofos ,  vt  in  praefata  rubr.de 
ftat.mon.&  fupra  q.i.monit.  L VI.&  LXII.  probauimus,fceuti  Tho.Scc.i.q.iSS. 
art.^.Efle  prauifaccrc  quodda  opus  adeo  hxroicum  &  fublime,  q?  rede  facflum, 
quoddam  martyrium  eft,remiffioneraqj  a culpa  &  poena prarftat.authorc  Tho. 
Scc. !.c. iS^.art.^.  ad  5.  Eflc  omnibus  voluptatibus  vencreis  renunciare,  excepta 
coiugaJi,idqj  per  difpormone,  ecd.authorejCad.Sec.i.q.iScr.art.^.  Efle  refutarc 

Z      z 


t8o  APOLOGI'i£     LIBRI     DE 

omneslionorcs,&omniabonar3ecularia,ficriqucillorumincapaces,etiaraco- 
dem  auchore,ibidem.  Efle  voluntatem  fuam  omnmo  abnegare,  &  cam  alicnx 
fubmittere.c.  Nullus.cap.  Religiofus,  de  eledb.lib.tj.  EfTe  grauiter  pcccarc,  cum 
vel  honorcs ,  vcl  reditus  in  prxcipuum  fcopum  &  fincm  tanti  operis  appetant. 
Quandoquidcm,  non  folum  hoc  tam  grande  opus,  verum  Sc  quodlibetcuiufq; 
virtuti^,cui  pro  fine  pra:cipuo  prarfiguntur  temporalia  bona,eft  prauum  &  pec 
carum,  falte  venialercum  non  liccat  maiora  in  mmora  ordinare,vt  nuper  pro- 
bauimus  in  cap.Cum  rainifter.ij.q.^.nu.^o.  &  olim  probaueramus  in  rcpet.cap, 
Inter verba.ii.q.j.nu.ip.fecuti  Adrian.in Quodlib.io.col.4.  ECCe  item vellc libi 
contrariafecumque  pugnantia,contra.I.  Vbi  repugnatia.ff.de  reg.iur.  Eft  enim 
velle  pcr  paupertatem  larcularem ,  magnas  diuitias  farculares  acquirere  \  8c  per 
fubmiflionem  mundanam,  fublimitatem  mundani  honoris  quxrere.  Efle  libe- 
ram  facultatem  fibi  tam  in  vita,  quam  in  morte  difponendi  adimerc,  ad  maio- 
rem  &  Iiberiorem  confequendam.  Effe  millc fefe  implicare  fcrupulis ,  qui  fibi 
oborientur  in  vtendo  alienis ,  perinde  ac  fi  eflent  fua.  Efle  dcnique  abuti  quo- 
dammodo  religionis  ftatu,omnium(excepto  Epifcopatu)  perfcdlifllmojdoccn- 
te  id  Thoma.Sec.i.qu.iS^.artic/.  Imo,  &  nonnullam  darc  anfam  murmurandi 
Lutheranis,quidum  abufus  religionumdamnarc,easvero  ipfas  laudaredebe- 
tent, damnant  has  proptcr  illos impudenter.  Adde , qubd  religiones militares 
non  fuerunt  inftitutx  ad  indulgendum  genio,  neque  ad  diuitias  Sc  honores  fa:- 
culares,quibus  fui  profcflbres  renunciant,  quzrcndos-,  vt  latcThom.  docuit.q. 
i88.art.3.  ad  4.  Inftitutx  cnira  fucrunt ,  vt  fidem  catholicam  armis  defendercnt: 
quod  fieri  pofle  probat  idem  author  ibidem  art.5.  viuentes  in  caftitate,  qux  fa- 
lutem  &  vires  auget.  Eft  enim  caftitas,  vt  quidam  ait,omnium virrutum  viror, 
&  fmaragdus,  ficut  e  contrario  venus  fqualor  Sc  mollities  eneruis,qua;  vt  alius 
ait,virescncruat:vtquevtentesabftinetia&fobrietatc,qu2cingcnia  exacuunt, 
ftratagemata  bellorum  acrius,  &  altius  penetrarent.  Sicut  enim  caccitas  mentis 
nafcitur  ex  Iuxuria,docente  Thoma  vbi  fupra  q.i^^.art.f  .&  hxbetudo  mentis  cx 
gula,fecundum  eundem  ibidem.qu^f.i^S.art.y.iic  ex  caftitate,abftincntia,&  fc- 
brietatcnafcunturclaritas,acumcn,&  ferenitas  mentis :  quia  contrariaopc- 
ranturcontraria.c.Sciendum.8.q.i.&l.EtficontratabuIas.  ff.dc  vulg.  &  pupill. 
Vtquc  efficerentcorpora  laboribus,  cxterifquc  malis  bellicis  pcrpeticndis  ha- 
bilia.Equidem ,  ipfc,  vt  iudico  miferos  eos,  qui  prxcipuc  ob  caducos  honores, 
diuitia{quefallaces,fefe  praifatis  ordinibus  ingerunt,&  addicunt:ita  focliccs  ar- 
bitror  illos,qui  iuxta  Chrifti  confilium ,  abncgantes  femctipfos,  &  fpretis  vc- 
nereis  aliifque  bonis  temporariis,eius  Maieftati  fe,fuaque  omnia  cum  vita  dc- 
uoucntcSjinpracfatos  hzroicosfines  religionura  militarium,cruces  &  infignia 
obtinere  procurant-.conaturque  pIuscoramDco&  hominibus,  fan(5lum  kra- 
perqueduraturumhonorem,aeternaquebonaquxrcre,obcIaragefta,&viram 
Euangclicam-,adguod  cruces quas geftant  in  pedoribus obligant :  quam  cadu- 
cum,diuitiafque  fugaces,quaeearumfolavanageft3tio  parit.  Idquc  in  gloriam 
D.  N.  lefu  Chrifti,qui  nos  omnes  fuamifericordiarerueta:tcrnum,Amen. 

ADMONI 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     Q_V  >€  S  T.     1 1 1.  ttt 

ADMONITIO       CONFESSA- 

riorum,&  confultorum  fuper  pcccato  malx 
impenfa:  rcdituum  ccclcfia- 
fticorum. 

SFMMARIFM. 

Corffejfarios,  &  confultoreshenejidariorHm  yquA  anlmAduertere  oporteatad 
ahfoluendumyvel  damnandum  peccati  mortiferi  ob  impenfam  redituum 
fuorum.  numero  i . 

Bencfciarij&laici  imfenfaomnu  inordinata,feccatum:fediUA  clerict  re- 
gularitermortale,h£cvcro  laici  regulariter  veniaie.  num.j. 

Benefciarifprodigalitaf&auaritia,tjuapartepeiorquamiaicorum.num.i. 
Berfefciarij  rtgularis  impenfa,quomodo  refarcienda.  num.t. 
Bentfciartj  impenfa  quibtis  cafibm  iudicanda  ordinata,&  quibfn  cenjendd 
inordinata.numero  5. 

Ecimo  quarro  &  vlrimo ,  Monco  cx  omnibus  in  hac  Apologia  dc-  i 
cifis,  interri;  admonendos  cfTe  confeflarios  &  confulcores  benefi- 
ciariorum ,  *  ne  faciie  peccati  mortalis ,  &  reftiturionis  damnenr,  « 
vcl  abfoluant  bcneficiarium  confitentcm  malam  bonorum  fuorum 
impenramcimomatureconfidcrcnr,  Primum,omncm  impenfam  quorumcun- 
que  bonorum,a  quibufcunque  quocunque  modo  fadtam,fi  cfl:  inordinaca,  hoc 
cfl:,conrra  rc^am  rationem  naturalem,  diuinam  vel  humanam ;  omnera  item 
rercntionem  inordinatam,eflepeccatum,raltemveniaIej  quia  illaeftprodiga- 
liraSjharc  auaritia:harc  eftcontra  vircutemIibcraIitatisperdefc<Slum,iIla  con- 
tra  candem  per  cxccflum  •,  &  ita  vtraque  mala,&  peccatum  ,  falteni  vcnialc. 
Quodprobat  Thom.Sec,i.q.n8.art.i.&  ii<?.art.i.  Interimpcnfam  autempro- 
digam ,  &  rctentioncm  auaram  bcneficiariorum  de  rcditibus  ccclcflafticis  ex 
vna  partc,&  fimilcm  <Ic  rcditibus  laicis  cx  alccra,hocdiftarejqu6d  hxc  regula- 
riter  cft  venialis,illa  vero  mortifera,vt  diximus  fupra  q.i.mon.  XXXIX.  poft 
Thom.m  d.q.ii^.arc.2.Dcinde,animaduertant-,an  nt  rcgularis,vcl  faecularis.  Et  j, 
fi  eft  regularis,  eadem  cenfura cenfcant  impenfam fadara  ex  aliis  bonis ,  quo- 
quomodo  quxfltis  ante,vcl  poftprofcflionc,  ac  dcreditibusecclcfiafticis;quia 
illaomnia  funtecclefiaftica ,  eo  quod  quicquid  habebatantcprofcfljonem ,  fic 
pcr  cam  monafterij  velordinis.Auth.Ingreflii.C.deSacrof.Ecclcf.c.  In  prarfcn- 
tia,  dc  probat.  &  quicquid  poft  eam  quxrit,  acquirit  eifdcm.c.  Cum  olim.i.  de 
priuil.&  didumcftfup.q.i-monX&tribus  fcq.&L  V I.  &  L  X  1 1.  &  modum 
rcftitucndi  male impenfa,pono  fup.q.z.mon.  X  X.  Si  auicm  cft  fxcul.iris,  con- 
fidcrct  cuius  fpecici  fint  bonailla,qua:impenditj<S:non  cenfcatcum  mortaliter 
peccarc  magis  quam  laicum ,  fi  bona  illa  eranr  patrimonialia ,  vel  quafi  patri- 


i8i  APOLOGI.CLIBRI      DE 

5    monialia,  pcr  pofita  in  mon.  X  X  H.  Quorum  de  numero  funt  etiam  ca  ,  quac 
ratione  dignitatis  clericalis  miflando ,  prsdicando,  confcdlones  audiendo  ,  & 
aliafacra  miniftrandoquxfierit ;  vt  ibidem  ,&inmon.  LXXIX.  probatur. 
Idem  fi  erant  eccleliaftica,  fed  reliquata  cx  illa  eorum  parte,quac  illi  ad  dccen-  • 
temvitam  erat  conueniens,pcrmonir.  XXX.  Scdvio  fequentia.q.r.&:  monito 
L  X  X  V 1 1.  ead.q.  ctiam  C\  auare fuerint  reliquata ,  fiue  refidua  fada^  pr.tfato 
mon.  XXXI.  6(:feq.Idemfieabeneficiariusipfe  fitcommeritusex  obfequiis 
Ecclefix  prxftitis^vltra  ea  qua:  tenebatur  pr^eftare  inferuicndo  mcdiocriter  fuo 
bcncficiopcrpofitainq.i.mon.  LXXVIIL  velfi  tantundem  dedcrit  Eccle- 
fisfua: ,  vcl  paupcribus  ex  bonis  patrimonialibus ,  vel  quafi  patrimonialibus, 
quantum  dc  reditibusecclefiafticis  impendcrit,mon.  L  X  X  V I  I.Ita  quod  tan- 
tundcm  potcft  pro  patrimonialibus  habere  de  reditibus  bcneficij ,  quantum  in 
•lecmofynas&aliaopcrapia  impcnderit,  poftquam  bcneficiumfuitadeptus, 
per  idem  monitum:quod  eft  maxime  notandum.Iudicet  etiam  bene  impenfum, 
quod  damm  fuerir  paupcfibus  quibufcunque  etia  alienigenis,&  locis  piis  extra 
Uiam  parochiara,  vel  epifcopatum  fitis,  per  d.monit.  L  X  X  V I L  etiam  (i  non 
fuerint  datain  neceflitatcm  natura:,fed  tantum  decentijc  pcrfonx ,  per  monit. 
L  X  X  V  1 1.  Idem  faciat ,  fi  fucrit  impcnfum  in  dccentiam ,  aut  vtilitatcm  Ec- 
ckCix  immediatam ,  vcl  mcdiatam ,  hofpitio  fufcipiendo  Regem,  procercs,  ^ 
iudiccs eius-,Iitteratos  item,&  alios amicos,&  etiam  aliquando iniraicos,vt  lo- 
co&tcmporc  opportunisprofint,  velnonnoceafitEccIcfi^,  vel  iuribus  cius, 
vel  litigado,pro  iuribus Ecclefi2,vel  pro  fua  eIc6lione  vcl  prouifione,per  mon. 
L  X X  V 1 1.  &  mon.  L  X  XV 1 1 1.  q.  i-  Idem  fi  fuerit  impenfum  in  remunera- 
rioncm  obfequiorum  a  cognatis,amicis,veI  famulis  ei  pra:ftitorum,  per  monir. 
LXXXI.  ead.  q.Idem  iudicet,  de  vere  irreuocabilitcrquedonatis  adqua^uis 
opera  pia,«tiam  in  articulo  mortis,per  d.mon.LX  X  XI.  Sc  leq.d.qi.Ide  etiam 
deilIofuperfluobeneficiarij,quodleruatinpia  operaeriam  futura,modo  pro- 
babilitcr  fpercntur,per  mon.  LXXVL  Nccputet  male  impenfum,  eo  quod 
beneficiarius  malc  viuat,&cbid  pcrdatfruduSjmodoalias  canonice  poflli- 
deat,per  mon.L  XXI  X.Idem  itcm  iudicet  de  qua:fltis,per  diftribu!:iones,quod 
de  afiis  reditibus,  per  mon.  L  X  X I X.  &  de  quscfitis  per  penfiones ,  per  monir. 
L  X  X  X.  Pro  male  vero  impcnfo,  iudicct  retcntionem  fuperfluorum,  flne  iufta 
eaufa,  &line  propofitoimpendcndipiisoperibus,  faltemfuturisprobabiliter 
fpcratis,Der  raon.  L  X  X  V.Beneficiarium  autem,qui  fucrit  confeftuSjfe  impcn- 
difle  notkbilcm  quantitatem  de  rediribus  ecclefiafticis  male,vane,aut  profane,, 
extracafus,&  modos  fubpra:didiscomprehcnfos,peccafle  i-nortaIiter,tcneri- 
que  ad  reftituendum,qua  parte  poterit,iIIam  piis  operibus. ludicet  ire diuitem, 
qui  gratuito  contrailu  recipit  a  beneficiario  aliqua ,  fciens  non  efle  patrimo- 
niaha,vct  quafi  patrimoniaIia,neque  ob  caufas  pra^didas  Iargita,peccare  mor- 
tahtcrjtencrique  ad  reftituen.dum  vcl  procurandum,  quod  donans  reftituat^  Sc 
reftituere,fi  ille  id  non  fecerit,iuxta  monitum  L  X  X  X  I.q.u 

Quoniam 


R  E  D  I  T  I  B  V  S     Q_V  ^  S  T.     1 1  I.  f^ 

/^  Voniam  fubfcqucns  S.  D.  N.  P  1 1  P  A  P  ^  V.  Balla  ,  nondum  crat  ty- 
V^^pis excufa,quando  excudebatur  Monitum  LXXIX.  Qiiixrtionispri- 
mx^nfuitin  eotcnoreiusinfertus.Atquiafubfincmcxcufionis  huius  Apo- 
logi.T  fuit  cxcufa,&:  illius  cognitio  atque  lcdio  plurimum  eft  vtilis  &  necelTaria 
beneficiariis,acpcnfionariis:ideohic  eam  duximus  fubiiciendam. 

Tjvs   en?  i  sc  o  p  V  s   se\ws 

ferHomm  Deii  Ad  perperstam  rei 
memorsam, 

Xproximo  LaterancfiConcihopia&falubris  fandioema- 
nauit  j  vt  quicunquehabensbeneficiura  ccclefiafticum  ,cum 
cura ,  &  fme  cura  •,  fi  poft  fcx  mcnfcs ,  quam  illud  obtinuciit, 
diuinum  officium,  lcgitimo  cefiantc  impedimcnto,  non  dixe- 
rit  j beneficiorum  fuorum  frudus  pro  rata ,  omidionis  officij 
&  temporis ,  fuos  non  faciat ,  fed  cos  tanquam  iniufte  percc- 
ptos,in  fabricas  ipforum  bencficiorum,veI  pauperum  cleemofy nas  erogare  te- 
neatur.  Veruntamenmultorumanimi  fufpenfione  tenentur,  cuiufmodi  ratae 
pr.xdi6ti  ratio  fit  habenda.  Nos  huic  rei  euidentius  atque  cxpreflius  prouiderc 
voIentes.Statuimus,vt  qui horas  omnes Canonicas  vno  vel  pluribus  diebus  in- 
tcrmi(crit,omnesbeneficij  feu  beneficiorumfuorumfrudus, qui  iUi  vcl  illis 
dicbus  rcfpondercnt,fi  quotidiediuiderentunqui  vero  matutinum  tantum ,  di- 
midiamrquicarteras  omnes  horas,  aliam  dimidiam:quiharumfingulas,  fextam 
partem  fruduumciufdemdiciamittat:  tametfi  ahquis  choro  addidusnon  re- 
citans  omnibushoris  Canonicis,  cumahis  prxfcns  adfit,  frudufque  &  diftri- 
butionesforteaIitera(Tignatas,folapra:fentia  iuxta  ftatuta,  confuetudincm, 
fundationem,  vclaliasfibi  lucrifecifl^  prartendat^Iseriamprxterfruduum,  & 
difttibutionum  amiflionem.Item,iIIe  qui  primis  fex  menfibus  officium  non  di- 
xerit,  nifi  lceitimum  impedimcntum  ipfum  excufauerit,  grauc  peccatum  intel- 
ligat  admihire.  Declarantes  pr.T:ftimonia,  prarftimonialcs  portioncs ,  &  qua- 
liacunque  aIiabeneficia,etiamriuIIumomnino  feruitiumhabentia,  obtinen- 
tcs,cum  pr.-edidis  pariter  contineri.Atquicunquc  pcnfionem,frud:us,  aur  aUas 
rcs  ecclcfiafticas  vtclericuspercipit,eum  modo  pra;dido  ad  diceJum  officium 
paruum  Beatse  Marix  Virginis  dcccrnimus  obhgatum  •,  &c  pefionum,fru(fluum, 
rerumque  ipfarum  amillioni  obnoxium  ^  .  Nulli  ergo  omnmo hominum  hccat 
hac  paginam  noftrorum  ftatuti,decIarationis,&  decrcti  mfringcrcjvel  ei  aufu 
tcmerario  contraire.Si  quis  autem  hoc  attentarc  pr.Tfumpferif,  indignationem 
omnipotentis  Dei,ac  beatorum  Petri  &  Pauh  Apoftolorum  eius  fe  nouerit  in.- 
curfurum.  Dar.  Roma',Apud  fandum  Petrum,Anno  Incarnatioms  Dommicae, 
Milicfimo  quingentcfimo  feptuagefimo  primo,Duodccimo  KaJcnd.OdobriJ, 
Pojiuficacusnoftri  AnnoSexto. 


I 


T1{^0  PVG  "M  ACFLV  M 

A  P  O  L  O  G  I  AE 

LIBRI     DE     REDITIBVS 

ECCLESIASTICIS     DOCT. 

MARTINI      AB       AZPILCVETA 
N  A   V    A    R   R   I. 

EODEM       AVT H  0\E. 
AdS.D.N.Grcgor.  XIII. 


L    V    g    T>    V    'N    /, 

Apnd  Guliclmum  Rouillium  fub  fcuto  Ver.eto, 

Ui^,    D.    Lxxr. 
CumfrimUgiis  &  licenPia  SHpriorum. 


SimonisMagniRamlotasiBelgx    T.    V.    D^ 

Ad  pium  Lci^orcm  Elegia. 

QVk^NTk^  fit  immotiftahiltfifuepotemU  Vcri, 
^  No5pafimL€5forfaginafucradocet, 
^Min  etiam  variosif^ufix  do^aperzf^, 

^u£  dtci  rertm  certa  magtjhafolet. 
Namfoltdum  quamuU  marmor  confumat,  &  ara 

Longa  dies,  durafingula  fauce  terens 
Regna  Semiramidis,  Romana  Palatia,7^li 

Pyramides,SolymifanafuperbaDei, 
SfUndida  Luculli,drradiantia  teBa  Neronls, 

t^aufoli,  &  Triuid  marmora  rara  Dea: 
Maiu^  optti  Verum,  quodnec  dijfoluere  pojjunt 

Sdicilla,  nec  rauco  fulmina  ia6tafono, 
7^n  hoc  conficiunt  CMartisfera  hellaferocis, 

Nec  caua  lorato  fcuta  gerendaftnu: 
Nongalea,non  hajla  teres,  gladiique  micantes 

Spicula,tela,arcti4,  lanceafunda,  mantis. 
Per  medtasjedfxa  acies,  mediofquetumulttis, 

ks.Mx  manetfundit  &  ifque  dolos: 
K^ftquefiK  iugulatftnuofajophfmata  technts, 

^Asftruit  errorum  pernictofa  lues. 
Scilicet  accepto  vtflorefit  vulnere  virttti, 
Sic  magis  hac,fueritft  exagitata,micat. 
^uddprohat  exemplo  doStrina  hoc  tradita  libro, 

^ud  micat  tllato  maHige  multo  magls. 
Kyftcontra,occafufaUax  do6hinaperenni 

Commentis  propriis  hdificata  ruit, 
Haudfectu  ac  validii  magalia  peruia  ventis, 

Sarmentofra^li  ruHicafiru6ia  cadunt. 
7{tlitaqueefimirum,  illufirisftfcripta  Tiauarri 

Perfiant,repperias  vix  quibtis  vtilitis. 
Nampia  de  vultu  conaturfumpta  Tonantis 
Scnhere^abhecfolopramiapercupiens, 
In  quod  mnauium,  legumfed  confulit  extd, 
S^^  natura  tulit,  Prodetis,  atque  Detti, 

Scuto  circundabic  te  veritas  cius.Pral.^o. 

S,D.N 


SDN-    GREGO- 

RIO    XIII.    PONT.    MAX. 

itMaART  I NFS    qAB     ASTIL 

cueta  Dodtor  NauarmSy 

Perpetuam  in  ifta  fua  mira  gubernandi  vigi- 
lantia  pcrfeuerantiam. 

V  A  M  humillime,  beatiflimc 
Pater,fuppIico  S.  V.  vt  qui 
crederis  dignatus  fuiffe  legere 
quandam  Antipologia  tibi  di- 
catam  ,  &C  aduerfum  me  fcri- 
pram^jdigneris  quoque  &  fi  non 
legere ,  faltem  audire ,  vel  certe  fummam  rclatam 
cognofcerc  huius  epiftola^  fubie£ta:quaadpium 
Ledorem  fcribo,  precatus  Deum  Optimum  Max. 
vt  cuius  diuina  prouidentia  mirabilitcr  ad  iftam 
maximam  monarchiam  eledus  fuifti,  cuiufque 
confiho  mirabilius  cam  gubernas ,  in  terris ,  emf- 
dem  immenfa  boniiate  mirabiliflime  olim  regncs 
in  cxlis.    Amcn. 

Aa     i 


iSS 


PIO      LECTORI 

yl^  AT^TJ^N  FS     A^B     ^  Z  P  1  LCVETA 
DoBorJ^atiarrus  S.inTDomino plf^rimam. 

{^  ESPONSVRVS  quam  breuiflime  cuidam  Anci- 
^Tm  pologiaercdprsin  mc,&:S.D.N.dicatx,pra:moneotc 
/^  pieLedor^fcripfiirem 


me  fermone  Mifpano ,  in  Hifpa- 
/3   nia  ab  hinc  circiter  odo  annis  qucndam  libellum ,  de 
N    rcdicibus  Ecckiiafticis  (upcr  c.fi.i(J.q.i.quem  Regi  no- 
'^h  ftro  Philippo  1 1.  Catholicidimo  nonnullis  de  caufis 
^^f.  y  dicaui ,  Sc  poftea  latinitate  donatum  in  Latio ,  fosl.rc- 
_  ?)Ki^/'\3  cord.  Pio  V.  ob  alias  nuncupaui :  in  qucm  quidam  N. 

(huius^nomen  caufa  honoris  &  amoris,taceo,)genere  &munere  Illuftris,alium 
ciufdem  tituli  librum  me  praifente , &z nullatenus  prarmonito ,  in  Vrbe  editum 
eidem  Pio  dedicauit ,  fpiricu  non  fatis  ( vc  quibufdam  etiam  lUuftriffimis  viris 
vifum  fuit)  amico ,  cum  ante  triginta  annos  Salmanticae  fuilTet  mihi  multis  no- 
minibus  amicus;ouado  cgo  prima:  fundionis  canonum  Cathedram,  poft  mul- 
torum  annorum  prarlcdibnem  regebam,&:  nondumipfe  illos  audire  coepifTct, 
&  de  quo  in  vrbe  benc  mereri  fl:udui,etiam  in  quibufdam  fuajconfcicntiae  fcru- 
puliscontundendis ,  cui  profedo  non  refpondiflem ,  nifi  intellexifrem  aliquoc 
auditores  meos  antiquiores  illo  vtriufque  luris  profeflione ,  in  Vrbe, &  in  Hi- 
fpaniajVoluifTc  rcfpondere,&  timuilfem,  ne  in  ea  re  pro  fua  in  me  maxima  be- 
neuolencia ,  modum  exccderent ,  &  ne  plurima  vera  qua:  farta  tedla  remancre 
Reipub.  Chrift.intererat,  iufto  patrocinio  deftituercntur.  Quare ,  ipfemet  de- 
bita  cum  modeftia,  &  tacito  nomine,  caufa  prajdida,  Apologiam  eius  compo- 
iitam  eidem  Pio  nuncupaui,reputans  fore,vt  ei  fatisfacerct :  contra  tamen  cue- 
nitjquoniamlicetfuum  librum  iterum,vt  ipfe  teftatur,in  Hifpania  imprimi  fe- 
cerit ,  3c  multa  vt audio  mutauerit ,  Antipologiam  ramen  prxdidam  clam  me 
mifit  ad  vrbem, quaj  nudiustertius  X. Kal. Nouembr.huius  ann.M.  D.  LXXIIL 
quo  finemeditioni  Latina^ManualisC^feftarlorum  ponebam,  inmanusmeas 
vcnitrcui  Antipologix  eifdcm  de  caufis  quibus  Apologiam  fcripfi,hoc  quoque, 
ceu  eius  audtarium  lo.Rcfpofis  digeftum,fub  cenfura  tamen  fanda:  Sed.Apoft. 
&  cuiuslibet  alius  rede  fentientis,fubiicio :  precatus  imprimis  D.  Iefum,de  cu- 
iuspatrimonioChnftiane  impendendo  agitur ,  vt  fux  gloriofiilima:  Virginis 
matrisinteruentu,fpiritu  re<5to  nosdoner,  &  principaliconfijrmet,  quodicen- 
da  omnia  ei  placcant.  Amen. 

S  FM 


PROPVGNAGVL.     A  P  O  L  O  G.  1^9 

SV  M  M  A  RI  V  M, 

^uthor  cur  iuBe  commom  corJomt ,  &  cur  ti  fcnium  mde  imprope- 
ratur.mmero  i. 


1  N  pnmisigitur,fatecr  me  proffagilirarc  mea,prima  cius  le- 
<3:ioncPaulumfiiificcommorum,qu6d  viderem  me  falflcaris, 


mendacij ,  philaurix  ,  detradlionis ,  adularionis  &:  fcnc^fturis, 
tumclara,  tum  fucata  oratione  argui,  fubfannari ,  &  irridcri: 
Imo  &  religionis  crgo  derpici,&  qualis  antca  fuerim  oblitum 
cfle  pra:dicari:fcd  re  altius  fcdata  mente  penfata,  animaduerti 
mearum  partium  cfTe,  imitarieumqui  quum  maledicerecur, 
non  malcdiccbat,&  fenedutis  opprobrium  pro  beneficio  duccrc,quippe  quod 
eft  magna  mihi  occafio  gratias  agcndi  Dco  Opt.  Max.  quod  adco  fanam  men- 
tcm  quoad  naturalia  in  corporc  fano ,  dcdit ,  vc  odtogeilmum  annum  agcns, 
poft  tot  labores,  in  tot  Acadcmiis  cxantlaros,  nullo  corporis  morbo  laborem, 
jeiunia,  acofficij  mei  muncra,tamfuaueac  vnquam  fcram,&ea  vi  memori.T, 
& inrelledtus  vigcam,vr  clarcinruear  nunquam  mihifuilTc  minus  incptam 
euboliam,  nec  minus  obliquam  fyncfim,  ncc  voluntatem  minus  paflionum  nc- 
bulis  fubicAam.cuius  rei  argumenta  funt  Commentariain  c.  Cum  miniflcr  25. 
qu2Eft^.^.&  in  c.Non  liceat  i2.quifl:.i.  &  pr.rdida  Apologia,quicquid  ipfe  folus 
ei  obiiciat,&:  tradudlio  ManualisConfeflTariorum  adeo  repurgata,auda,  &:  rc- 
formata,  qu^  hoc  triennio  cdita,  8c  iis  qui  antea  edideram  collata  id  palam 
demonftrant.QuodipfumfaciuntrefponfaquotidianatarainfacrafPoBniten- 
tiarix  Prxtorio,  quam  extra  illud  a  variis  variarum  orbis  plagarum  petita ,  3c h 
nobis  indics  rcddita,  comparataiis  qua:  antea  refpondcre  folebamus.  QucTC 
non  ad  iadiantiam  fcd  ne  opufcula  noftra,qu3:  quamplurirais  prodeffe  audio, 
nominismei  iad;ura,definant  eis  eflc  vtilia,comemoramus(Dco  tefte)  cui  cf- 
femus  ingrati,  &  mentiremur,fi  fccusdiceremus,  &  ea  omnia  ei  adeo  accepta 
non  ferremuSjVt  nil  nifl  errata,&  minus  dolata,nobis  adfcribamus. 

Sccundo,qu6d  duaefuntconcluflonesprincipales  quibusego  inCommen- 
tario  c.fin.i6^.quxft.i.digeftointresquxftiones,refpodiadduas  earum  primas. 
AItera,quod  bcneficiarius  vane  vel  profahedifpendendofruftusrcdituum  be- 
neficij,peccat  mortalitcr.  Altera,quod  non  folum  peccat,  fed  etiam  ad  reftitu- 
tionem  qua  partc  potcft,tenetur.  Ad  quas  defendendas  fcripfi  principaliter 
praefatam  Apologiam  ,  contra  prardidlum  librum  N.  licet  multa  alia  ad  eas 
pertinentiaqua'  mihi  vifafuerunt  infuolibrodignaccnfura,  addidcrim,  &vt 
confufione ,  rardio ,  labore ,  &  impenfa  tc  pie  ledlor  leuarem,  inferui  ei ,  omnia 
quar  in  IibelIoN.&meo,adeaspcrtinentia  contincbantur,  fimulcumhisquce 
noue  addcbam.  Quo  fit,vt  immerito  centics  reprchendar  ab  N.  quod  di6ta  in 
illo  commcntario,  rcpeto  in  Apologia  , cum  in  Epiftola  ad  te  in  eius  principio 
data,promififlem,&  proteftatus  eflrera,me  id  in  rem  tuam  fa^^urum. 

Aa     5 


i^»  PROPVGNACVL.     A  P  O  L  O  G. 

SV M  M  A  K  IVM. 

tenefcimum  feccare  mertaliter  dijponendo  vane  vel  profane  iam  nunc 
N.fatetur,  &fic  non  ahfoluitur  volens  idfacereyvel  non  reuocansfa6tum 
fiptefl  ycontrariumtamen  eumdixiffe  infriorelibello  monBratur  2.2^, 

&'amflit^locfs.num,z. 

Ertio  gratias  ago  Deo  Opr.  Max.  &  ob  amorem  eius  condono 

N.omniaimproperiaruacrefponfionis,  quatenus  me,vt  priuatam 

pcrfonam  tangunt  ,  eo  quod  tandem  pfane  confiteatur  priorem 

praefatarumconclufionum,  purabeneficiariumpeccare  mortalitcr, 

vane,veiprofaneimpendendo  frudbus  fui  benefici),  etiam  quandolaicus  fimili 

modo  impendendo  fuos  ,  non  itapeccaret,quod  tamen  non  fecit  vfquc  ad 

pag.i^.  in  qua  fuperatus(ni  fallor)  argumentismeis,  refpondens  Monit.  40.  id 

confefius  efl:femel,&pofteaiterum  ad  Monit.7.qu^fl.2.pag.^8,gratias,inquam, 

ago  Deo,Tum  quia  placet  ei  veritatem  pra:ualerc,tum  quia  multi  Vrbis  refipi- 

fcentqui  opinionicontraria?,  tanquamlaxiori ,  &appetitui  faauiori.adhxrere 

ca;pcrant,dicentes,fatis  efTe  fibi,vt  bonaconfcientiapoflent  impendcre  fuos 

reditus  beneficiales  in  profana,perinde  ac  patrimoniaieslibereprofuolibito: 

habereprofeopinionemtantiDodtoris,  quiaufusfuerit  Dodori  NAV  AR- 

RO  in  faciem  refpondere,edito  libello,  &dicato  fo^l.  rec.  Pio  V.  Ponr.Max. 

ignorantes  quid  fua  Sandtitas  refpondifiet.  Tum  quiaiamfiipereanulla  erit 

contentio ,  &iIIatanquamconftituta,  &confefia,  ad  confirmationemalterius 

aptiflime  vti  poterimus.  Quam  vrnemototfialcrisfulciuit  quotnosfulcimus 

in  pracfata  Apologia quaeft.i.Monit.i7.&- 38.& feq.Itanemo  eam tot modis re- 

ftrinxit:  vt  enim  fategi  vias  male  dandi  obftruere,  ita  conatus  fuivias  bene 

dandiaperire,  ampliando&probando  multasdandi  intuitu  pietatis,  pauper- 

tatis,  remunerationis ,  &  iuftiti2E,non  folum  obligantis  de  prjecepto ,  fed  etiam 

de  confilio ,  vel  honcftate  ,  vt  videre  eft  in  prsedidaq.  praefertim  a  Monit.  77. 

Quae  res  omnibus  beneficiariis  debet  cfle  gratiflima ,  quippe  qua  ars  bene  dan- 

dijdocetur.Statigitur  conclufio  ab  omnibus  &etiam  ab  N.  confefla,  quod  be- 

neficiarius  impendens  quantitatem  notabflem  redituum  fuorum  beneficia- 

lium,vane,vcl  profanCjid  eft,fineiufto  refpe<ftu  pietatis,paupertatis,remune- 

rationiSjVel  iuftitiae,qua»  ipfum  ad  id  obIigat,faItem  de  confilio,  vel  honeftate, 

peccat  mortahter.  Huicconclufioni  eftconfequcns,non  pofleabfoluiacon- 

feflario  illum  beneficiarium  qui  habet  propofitum  impendendi  notabilc  quan- 

titatem  redituum  fuibeneficij  inprofana,  velvana  exceptismodisprxdidlis, 

nifidefiftat  abeo,  quoniameiufmodipropofitumeftpeccatummortale,cum 

vclle  fdcere  id  quod  eft  peccatum  mortale,  fit  mortale,  c.  Vouentibusi^.  q.i.c. 

pericuIofe&  c.fi  cui,dcpGenitent.diftind:. i.&isquemnonpcenitetomnium 

peccatorum  mortalium ,  neq  uit  abfoIui,ca.  Defleat,  de  Reg.iur.  &  c.  fratres,de 

poenitent.diftindt.^.Confequitur  item  quod  qui  beneficiarius,tcftatuseft,vel  le- 

gauit,  vel  aliam  difpofitionem  quam  iure  reuocare  poteft,  de  reditibus  benefi- 

cialibus,  in  profana  fecit,  tenetur  posnitere ,  &  confequenter  reuocare  illa ,  vt 

quidani 


D  O  C.T.  *  N'A  V  A  R  R.  ipi 


quidani  maximus  Praelacus  Hifpanijc  cum  propinquus  morti  IcgafTet  vni  nepo- 
ti  fupeliedilem  fuamvalorisplus  quamcenrummiiliumducatorum,moninis 
aConfeflarioDominicanOjquodredlainfernum  adiret,pctito,&  accepro  vc- 
medio,quodvnicumerat,reuocauitilIud,&  in  pia  mutauit^precatusnepotem, 
vt  id  bonicon(uIeret,quinon  folum  boni  confuluit,  fed&fuaomniaobtulir, 
vtea  piis  redderet,(i  adfuxanim3cfalutem,idopus  efTer. 

Quarto,quod  perperam  me  arguit  falfitatis,  eo  quod  in  prxdida  Apologia 
dixerim  eum  in  fuo  Iibro  tcnere  contrarium  prxdiila:  conclulionis ,  nempe, 
ciericumde  frudiibusfuperfluisfuibeneficij  ita  libere  pofle  difponerc ,  ac  lai- 
cum  de  fru<ftibus  fui  patrimonij ,  &  ob  id  non  plus  peccare  mortaliter ,  vane, 
vel  profane  difponendo  de  illis  extra  pios  vfus,  quam  illum,&  eo  magis,  quod 
multis  Apologia:  mea:  iocis  congeftis  nonnulla  iniuriofa  vciba  milcendo  id 
faciatjfubdcns,  quod  non  cito  loca  in  quibus  id  ipfe  teneat,  quum  notorium  fic 
vrbi,  &oibis  partibusinquas  bbereius  invrbetypis  exculusperucnit,  eum 
multis  eiufdem,tum  diredtcjtum  per  firmam  confcquentiam  id  tenuilfe,  primo 
quidem.fol.i74.pag.i.ibi, 

Opinio  S.ThornA  eji^tjuod  EpifcopttSy  &  clericw  potcfi  dijponere  de  reditibasfui 
beneficij  vel porttotiii  ftbi  aJfigrjata,eo  wodo  i^uo  dt  bonii  patrtmonialibm. 
At  m  confclloeftclericumdefuis  bonispairimoniahbus  tam  libcre  poffe  6.1- 
fponere  in  vita &  m  morte,  ac  laicum  dc  (uis,  iuxta  text.cum  glo.cap.quianos, 
de  ceflam.  &  arg.  cap.  cumdiledtus,  cumglof.  mcmorabilide  iur.  pat.  ergo 
per  confequentiam  neceflfariam  tenet  id  quod  diximus  eum  ibi  tcnuiirc. 
Secundojin  eadem  pagina  i.  ibi, 

Et  itM  vult  D.Thom.quod  tllorumfruUuHm  Epifcopu4  &  Clericmfint  Domim\ 
&  a  legeiuFittiitltberiyltcet  lege  charitatis  ficut  tn  altis  etiam  bonis  &  clerici» 
€r  laici  (vt  infra  dicemns)  non  fint  foluti. 
Nonne  hic  dire<Sto  exsEquacm  hoc  clericum  laico? 

III.  fol.17^.  pagina  I.  ibi, 
J^tu  opinio  S.ThomA  videtur  hoc  argumento  probarii  clerictisficut  in  bonisfuli 
patrimonialibus  habet  dominium,  ita  habet  tn  fruHtbpfsfui  beneficy :  ergo  eodem 
tnodo  deifiisyficut  de  illis  dijponere  potefi. 

None  paiamdicic  clericuefle  tam  Dommuredituu  beneficij,  ac  patrimonij  fui? 
None argumctum  quod  adducit  ad  probandH  opinione  qua  ipfe  male  imponit 
S.Thom2,fundat  in  hacparitate  Iaici,&:  clcricij&  parnmonij,  &  reditus  bene- 
ficioru?Cu  ergo  ipfemet  cil  omnibus  ta  theologis,qna  Canoniftis  teneat  laicum 
no  peccare diipedendo  bona  fua  extra  fuflentatione  (ua,&  opera  pia,modo  6r- 
dinate  idfaciat,  imonecfi  inordinate  faciat  fine  prariudicio  tamen  alterius, 
plus  quam  venialiter,per  firmam  confequentiam  cohtccur  clericu  ide  facictcm, 
de  redituecclefiaftico,non  peccarc  mortahrer,quod  nos  diximus  eum  tenuiire. 
II II.  foI.i7f.inducensprofecap.peruenir,dehdeiu(Tor.  quorefpondct  Pa- 
pa  debita  bcncficiarij  foluenda  efTe  de  frudibus  bcncficij  illius,  Poft  confu- 
tatas  aliorum  folutioncs,fubdit  hxc  vcrba  fol.i^^^.nag.i. 
Ex^uibtudeiure  ,&obferuantiaapparet  illos  fruHmnon  ejfe  dehitos  pauperi^ 
btaMtocjuin  tdfieri  non pojfet./niufium  entm  ejfet  cjuod  ex  re  alteri  debira ,  al- 
teri  fatisfiat  :fignum  crgo  manifeUiffimum  efi  tllos  ejfe  fru^iw  proprtos  tpfim 


spi  P  R  O  P  V  G  N  A  C  V,L.     A  P  O  L  O  G. 

clerici ,  &  eos  Ubere  pojfe  alienare,  &hoc  raiione  mcixima  nitimr:n<im  iniqnum 
ejfet,vt  clericHipoJfidensheneficiumpingHe,eximatur  a  debitis,  ejfet^ue  omnino 
commercium  ei  interdiSluiitye^uod  nullo  cananefaBum  efi,imo  permijfum  clerico 
efi  vendere ,  &  emere  dummodo  non  ita  mercetur,vt  mercatori^  nomen,  & offi'- 
cium  vJurparevideatur.Nec  potefi  dici  tjuod  id  contingat,  non^uia  T)ominm 
fit,fed  auia  adminifirator  cum  lihera^qui  licet  peccet,non  tamen  in  exteriori  fo" 
rofaBa  ab  eo  reuocantur ,  vt  Card.  &  alij  de  tjuibui  in  fua  opinione  retulimM. 
Ha^cibi, 

Nonnc  clareafTcrit  beneficiirium  eflTeplcnumDominum  fru<3:aumruibene- 
fici)?NonnectiamciamnatCard.  docentcm  quod  peccat  eo  modo  quoadmi- 
niftrator  cum  libcra  pcccaret?  Nonne  ait  fignum  manifeftiflimum  efTc  prcxdi- 
'dros  fiudlusefre  propriosbencficiarij ,  &  idcolibcram  facit  ei  cmptioncm  & 
vcnditioncm  eorum  iicut  laicis,modo  mercatoris  nomen  non  vfurpet? Nonne 
qui  hic  ait ,  dircdo  ,  &  confequcntcr  ait,eum  non  peccare  in  his  plus  quara 
laicum?  NonncaitPapa;rcfponfum  iniuflum  iudicandum  efle,  litalesreditus 
dcbercntur  paupcribus?  quia  iuberet  foiuere  crcditoribus  deeo  quod  antea 
crat  pauperum,fiue  debitum  pauperibus.Nonnc  ait  clericum  poffe  alienare  il- 
iospcrindeac  laicum?  NonnepcrhxccIencum.Tquat  laico  in  dominioredi- 
tuum  fuorum  ?  Quid  cnim  aliud  denpcit  verbum  ( plenos  dominos )  cum  aliis 
idcm  dcnotantibus?  -  {;.•  >r  '■n':  J'  •:  j?  ,'J.'i<)rn  ru  yl>  f 

V.  foI.iyS.pag.i.ibi,  Exdifcurfuextr^nagantts  Sufcef^ti  ,  yipparet  manife" 

fie  cjuod  fupportatis  oneribm,&  diuino  cttltu  exhibito  ,fruHn4  beneficiorum  funt 

omnino  liberi,(juodnon ejfet ,f  omma  <pfu<tjuperfint,egentibtu.  &piis  operibptsef 

fent  dtjbenfanda.  Imo  &  ibidem  admittitur  confuetudo ,  vtbenefciattu  habedt 

hAredes  infruSlibpu  fui  beneficij,  etiam  annipofi  mortemfuam  fe^uentis.  Et  ita 

non  folum  domintum ,  &  proprietas  fruBuum  viuo  conceduntur,fed  &  mortuo 

confuetiidine  deberipojfunt ,  ergo  natura  frutiuum  beneficiorum  non  efi  talis,  vt 

fuperfiua pauperum  fint.nihil  enim potefi  magi^fttperfiuum  reperiri,  qnam  quod 

^ortuoreferpiatur.   Hxc  ibi.  .:, 

Ponderain  his  vcrbai!!a,omninoIiberi,5(:  quo4.ao.n  funtdifpenfandapiiupe- 

ribnSj^^^ciHa, quibusctiamhxrcdespermjt!:it...;.>.'\v  ,V\\   ••' 

(■    VI.  fcl.  178.  dum  fundans  fe  in  efFc^itu  diu-fionis  transfa'endiinDoriii- 

num,ficconcludir. 

Intcllige  cjy.od  transfertur  dominium  fcilicetvt  dominium  ,  cjuod  antea  erdt 
commune,& non  diuifum,nunc  in  eapartefitproprium,&  abornm  communione 
hherura:cfuo  fit,vt  de iilivii portionis ffuU::hti.i  liherc tancjuam  vere Domi7ii4i,di-' 
Iponere pofiit,quodenim  commune erat,proprium  efi cjfelium.  Hxc  ibi. 
i^ondcraiingula  verbaqu.-E  iignificant  clericum  habere  propric:at2iTi,  &clc- 
jnininm  rcdiruumccclcliafticorumperindeaclaicumfuorum. 

VII.  eod.fol.^pag.  ibi,  jQuod  exprddiSiadiuifionepauperihtts  vel  pau- 
pcri,tr:hti:tur,it.tfit  ipfipupauperis,  vt  nvlla  obligatione  asiri^taft,  &  etiamfi 
aliauid  fht fiperfit ,reFiituere ,nec  aliquis  vmfuam paupcris  remfihi  datample-^ 
7J0  iure  etpu  ejficinegauit.ergo  idem  dicendiim  e(i  de  clerico  quoadportionem  fibt 
^Jfignatam,& hoc  aroumertto vtttur Frater Dom.de  Soto tn ditb-.  lO; ds  tufi.  & 
iur.q.-ir.art-^.in  i.concluflicetfolum  vtatur  quoadea,^ua  fuh  eleemofynd.  nomtne 

clericij 


DOCT.      NAVAK,  J5,5 

clericis  dantHr,tAiiien  ad  omnia  etiam  ^at  ex  reditibnsfiu  porttonis  clerlcis  ap- 
pUcantur,aptaripotefi,  cjHodprobattir,  ejuia  cum  portiopaupernm,  &portio  cle" 
rici,ex  eodem  cumulo  dedHcatMr,non  efi  curdiuerjo  iure  cenferi  pofiit  ,cum  ab  vna 
eademque  reproueniat. 

Nonnc  clare  exaequat  pauperem  acquirenrem  pcr  eleemofynam ,  &  clericum 
acquirentem  redicusjNonne  ait  pauperem  liberum  dominium  qujcrerein  elee- 
mofynis?  Nonnefuperac  in  hac  rc  Sotum,  quem  conftat  cenere  quod  dico  eum 
tenuiire? 

VIII.  fol.175).  pag.i.ibi.  Si  miles facit fuum  flipendtum  ^fifuAm  mercena- 
rim  mercedem ,  quare  clericm  reditiu  tn  ^ipendium  fihi  ajfignatosfuos  non  effi- 
cietf  nec  in  milite  necjue  in  mercenario  difttnffuitur,an  id  ejHodfibtfiatutum  efi, 
necejfarium  in viBumft,&  veHitum,  vel  abttndansfit^&fHperfiuat^namfivl" 
tra  laborem  dominus  mercenario  retrfbuatjtberalttas  domint  non  debet  efficere, 
vt  nos  ob  id  iniijuioresjimus.     Hxc  ibi. 

Nonne  exarquat dominium  clerici  in  rcditibus fuis ,  dominio  militis  in  fuo  fti- 
pendio  ?  Nonne  tam  plcnum ,  &  libcrum  facit dommium  clerici  quam  merce- 
narij?  At  in  confefTo  cft  militem  &c  mcrcenarium  non  peccare eo  folo  quod  fti- 
pendium,vel  merccdem  impendant,extra  opera  pia.ergo  faretur  nec  clericum 
idemfacientempeccare,pra:fcrtimmortaliter,eofoIoquodidemfaciat.Ethoc 
eftquodnosdicimus  eumtenuiire. 

I X.  fol.iSo.pag.i.ibi.  Si  igitur  Ecclefa  vberes,  &  abundantesfiu^us  clerico 
afiignauit,clertCHs  illiusfitpendtj  largtorts  eodem  modo,  dominus  efi,fcut  &iufH 
&  necefiitattfoltfufficientis. 

Nonnepariftcatiupcrflua  clericorum  cumfupcrfluis  militum  &mercenario- 
rum,quoad  peccandum  vel  non  peccandum  pcr  difpenfionem  illorum?  At  hoc 
efl:  quod  dicimus  eum  tenuifle. 

X.foI.iSi.ibi.  Manifefiumergo  confuetudines  pr£diElasexcufare  apeccato 
mortali,  &Uberare  a  Uge  tuBitia,  aUas  mah  faceret  cccUfia  eos  ita  toUrando: 
^uod  dtcere  ejfet  impium,  &  infanum. 

Nonnc  palam  fatetur  non  pcccare  mortaliter  clcricum  libere  fuos  reditus  ex- 
trapiainfumendo? 

X  I.fol.iSj.pag.i.ibi.  AfeUus  ejfet^vt  confuetudine induceretur,vt  ^u^fuper-' 
funt  omnes  tnpauperes  largirentur  ,fed  Ucet  optandum  idfit ,non  tamen impe- 
randum. 

Nonne  palam  tenet  clericum  non  teneri  dc  prarccpto,ni(i  confuctudo  aliud  ^\- 
^et,ad  crogandum  fupci  flua  paupcribus?  Ergo  confequeter  dicit  eum  iure  non 
peccare  mortaiirer ,  imo  nec  venialiter ,  quum  confilia non  obligent  etiam  ad 
venialc,nifi  ob  contemptum  glof.fing.in  cap.  Quis  autem,io.dift.  quodeft  plus 
quam  quod  nos  dicimus  eum  tenuiflrc. 

X 1 1. fol.iSj.pag.i.ibi.  "Ergo  &portio  cUricorum  a  Uge  iuftitiay  Ucetfuper^ 
fiuat  ejlfecura. 

Nonneconduditnonpeccare  clericum  plufquam  laicum  indiftributioncfui 
patrimonij  ?  At  laicus  non  peccat mortaliter , nec venialiter  ob  id  folum  quod 
non  dct  fuperflua  pauperibus,  cxcepto  necefllicatis  articulo,ergo  confequenter 
idem  ait  de  clerico  qaoad  rediti^s  eccicflafl;icos. 

Bb 


ip4  P  R  O  PV.G  N  A  C  V  L,     A  P  O  L  O  G. 

X  n  L  6ol.i^o.pag.2.  eopiofius  adhuc  ibi.  Card.  Zabarell.hu  arigusiiif  con- 
fiitums^e^icisiirnauit hos  caitmes  eopertinere,vt  clericipeccatt  rci  conftitnamtir 
ah  iliis  vero  adeo  adminifirationem  cum  lihera  fihifacultate  cortcejfamy  vt  tjuic- 
^uid  de  hor.isin  vit4fiatuerint,ratafirraaijue  haheantur,nec  refittutionis  necef- 
fitate ohligentur^pofie  tamcn  eis  adminifirationeinterdici,  interim  tamengefia 
r^tra^^in  nonpojfe,fic  igiturvultpeccare  eoSy<]uifuperfluanon  dantpauperihpUy 
tidreUitiitienem  tamen ohligari noltnt^  Qud opmio  licet  videatur  in  S. ThomA 
opinionem  aliquo  modo  inctdere,  inmultistamen  dtffertyCum  Card.clericos  non 
dominos  ,fed  adminifiratores  efficiat,  &  eorum  potefiatem  infaisfi-uBthiu  nolit 
e*indem  effe,auam  in  honis propnis pojfunt  exercere,  At  S.  Thomaseos  dominos 
conftitutt,  &  idem  itu  eis in portionefihi  afitgnata  quod in patrimonialihm pro- 
^  priis  hanis  habent ,  concedit.  Item  interdicihis  honorum  adminifirAtione fi  abn- 
t^ntur,  vidt  Card.fed  S.Tlooma-s  non  magis  horum  bonorttm  interdtcttonem  ad- 
mitttt,quampropriorumyCum  eiufdcm  rattonis  ea  ejfe  cenfeat^hxc  tbi. 
Nonncclcricumfacitplertum,&iiberumdominumrcclituumfuorum?  Nonne 
a:quac  patrimonialia  clcrici  cum  reditibus  beneficij '(  Nonncexpreire  damnac 
Cardin,eo  quod  dicac  eum  peccare  difpendendo  in  profana,Iicec  dilpenflo  va- 
-leat,tS:  liccc  poflic  ei  incerdici?  At  hjec  plura  func  qua  qux  cgo  dico  eum  tenuiire. 

X 1 1 1 1.  tol.it^i.pag.i.ibi.  Thomas  infua  opinione  nullam  conHtttiit  differen-' 
tiam,  inter  Epifcopiim  &  alios  clericos,  nam  vt  ex  eo  apparet ,  eiufdem  rattonis 
e^ifiimat portionem  Epifcopo  afilgnatam ,  & portioncm  affignatAm  derico ,  & 
tiXriufque  poYtionis  fiuttits  bonis  patrimonialibM  A^uat. 
Nonne  idem  hic  eciam  confirmat? 

X  V.  fol.i^^.pag.i.  ibi.  S.  Thom.  vu.lt  naturam  horum  bonorum  non  difiarea 
honi^  patriinonialibiis,  vt  apertis  verbi^  dicit, 
Nonne  eciam  idem  hic  confirmat  ? 

X  V  L  Eodem  fol.pag.i.  ibi.  S.  Thomas  dixit  ex  natura  honorum  mhil  dif- 
ferre portionem  affignatam  clerico,ahonispatnmonialibn6,  &poffe  deeaficut 
de  p  atrimonialibpu  difponere. 
Nonne.eciam  hic  idem  copiofius  dicit? 

XVII.  fol.ipj.ibi.  Sit  itaque  conclufio,  clerictu,  etiam  Epifcopta  dsfiuBi-' 
busporttonisfibi  affgnat<t,finaturam  rerum,  vclperfonarum  refpiciai,potefi  ita 
dijponere,ficut  laicus  de  bonis  patrimonialihiu  pojfet, 

N  onne  iple  aic  fe  Thomam  cui  fuam  opinionem  falfo  imponiCjfequi?  Et  nonnc 
aic,Thomam  asquare  porcionem<lefru<^ibus  ecclefi^  aflignacam  clerico  bonis 
patrimonialibuseius?  &  icadifponere  polTe  ac  laicum  deluis  pacrimonialibus? 
Quidergotam  auda^^ter  negac  quod  egodicoeumdixifie,quod  non  peccac 
magis  mortalicer  clcricus  dif pendendo  redicus  fui  bcneficij ,  quam  laicus  redi- 
tusfui  pacrimonij? 

XVIII.  foLioi.pag.z.ibit  C^erici  de  his  bonis,vt  depatrimoniaitbiu,fict4tper 
confuetudtnes permiffum  efi,  dijponcrepofunt,  &alege  iitstttixfunt  Itberati ,  & 
multo  magis  ab  eade  lege  tuFiitnefolutt  erunt  haredes  clertcorumy qutbiu  ex  t efia. 
mentOyVet  ab  tntefiato  haredita^  efi  delata  dtSi^confuetudifiibfUpermittettbiu, 
Nonneetiani  hicidemconfirmat?  ,'       . 

XIX.  foI.ioS. pag.i.ibi.    Cliricui  (^uoadjegem  iaUitiafatisfacit  in  expen^ 

,    .  dendo 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R,  19^ 

dendo  fuStus/iii  henefici^/tobferuet  id ,  <]updin  ereBione  fui  henefcij  n  Pontifice 
faUajl-atutnm  reperitur,  cjuodfinihil  reperiatur,feruando  confuetudinem  iUnti 
prouinci<e,in  cjua  extftit  tale  heneficiumjatf^facit  tam  juoad difponendum  inter 
'viuos,e}ukmin'vltimavoluntate. 

Nonne  hic  addic  quod  n on  folum  donando  fed  etiam  tcftando  poteft  de  redii- 
tibus  Ecclefiafticisidem  facere,  quod  de  fuis  parrimonialibus,  &  W\c\  de  fuis? 

X  X.  fol.iiz.pa£j.i.ibi.  Et  ita  tam  laici  cjun  clerici.tam  mares  ijuam  fcemin£, 
cuiufltbet  coditfois^fub  peccati  mortalisprdcepto  eleemofyna  facere  tcnetur,&c. 
AdiungcndoillaprjccedcntibuSjexprefleaitbeneficiarium  nonteneriad  elee- 
mofynam  lege  iuftiti3e,fed  folum  lege  chariratis,ficut  quiliber  alius  Inlcus  mas, 
vcl  foemina,tenccur  cam  faccre  de (uperfluo.  Rogo  rc  igitur  ledior :  Nonne  qui 
hxc  dicir,  nunc  clare ,  nunc  per  confequentiam  ,  affirmat eum  in  impendcndo 
fuos  reditus  extra  opera  pia  no  magis  peccarc,  faltcm  mortaIiter,quam  laicum 
impcndcndo  extra  ea?  At  ipfemet,tS<:  omnes  tam  theoIogi,quam  canoniftxcon 
ficcntur  laicumnullatenus  pcccareimpendcndo  extrapia,  modo 7d  ordinate 
faciat,ncc  plufquam  venialitcr,licet  inordinate,{ine  tamen  altcrius  prxiudicio 
id faciat,  ergofateturclericum  ,non  peccare  plnsmortaliterin  impendcndo 
fuos  reditus ,  profane ,  quam  laicum  in  impendendo  fuos ,  quod  ego  vere  dico 
eum  dixiire,  &  ipfc  id  malencgat. 

XXI.  Quodinnullapartefui  libridixitbencficiariuobfolumvanumvel 
profanumvfum  frudtuum  fui  bcntficij  pcccare  morraliter,  cumtamen  \n  fu- 
pradidis  io,Iocis,&  aliis,cTquaueritin  hccclericoslaicis,  (5<:fru6bus  bcncficio- 
rum  bonis  patrimonialibus  beneficiari  j,&!n  confcflo  fir  apud  omnes  clcricurri, 
in  vfu  vano  vel  profano  fui  patrimonij  fcru!aris,non  peccare  plus  falrcm  mor- 
taliter,  quam  laicum  m  vfu  vano  vel  profano  fui. 

XXII.  Quod  etiam in hac refponfione,adeo  id atgre confifctur, quod  vfq-, 
ad  40.Monit.quod  cangit  pag.15.id  non  fecerir,imo  contrarium  peTbonatn  coh 
fequentiam  tncite  aiat  pag.18.  ibi. 

PoB^uam  cuilihet  clericorum  eflafp.gnatlafukporth.&per  ereStionem  hene- 
fciorumpars  cuiuflibet  efifeparata, ex illo enim  tempore,  &'!e^e.iuHitii, (jiHi{' 
bet  clerictufuam  pQrtionem,t.tn<jHam  propriam  Ithera  poffdet  ^nam  folum  cjuotid 
legem  iufiitiA  atttnet,  clericos  in  parte  fua  liberos  e^cto,&  non  quoadlegem 

mifericordiA.  Etpag.y9.ibi.  '"    ""  ' 

In  confimptione  av.tem  ^uoad  legem  iuHitii  ,pares  ejfent  decuriones  itjfuis 
falariis,  & clerici  infuis  reditth'M:licet  ^uoadle^em  mifericordiii  longe  diflent. 
Nonne  pcr  hic  P.edifum  bcncfici j  facit propriu  bencfictar;j ,  ^' exTquat  parri- 
monio  cius?&  facit  liberum  a  Icgc  iuftiri^,ficu:laici  patrimon:Li?5.r  folum  fubii- 
cir  lcgi mifericordiar,vt  laicum?  &  in  locis  fupra  citaris  cmncs,laicum,  &  cleri- 
cum  pauperem,(5cdiuircmxquelcgemifenco'rdixrencri?crgoconfequeccrnc- 
gat  itcrum  quod  aflirmat  clcricum  ob  folum  vanum  v(um  vcl  profanum  pecca 
re  mortaliter,cum  illc  vfus  fola  Icgc  mifcrfcordix  non  fit maius  peccatu,  quam 
vfus  vanus  &  profanus  laici.Idipfum  fignifica t  in  replicando folurionibus  a  me 
datis  ad  c.i.de  cier.non  refi.Iib.jT.Moni^^..^  in  replicado  ad  intcllcdtum.c.per- 
ucnit  de  fideiulf.  a  nobis  nouc  aptaru  in  Monir.  46".  dum  conatnr  facere  clericos 
plenos  dominos  frudiuij  fuarumj&  pauperes  tam  liberare  a  dado  fuperfluo  eo- 

Bb     1 


!?<?  PROPVGNAC.     APOLOG. 

rum,quamlaicos,quccetiamdebcntureislege  mifericordiae  qua  fola  diciteis 
debeticlericorum. 

Nihilautemexcufateura,id  quodrefertfe  dixiife  inc.i.primapar.fuilibrijfci-. 
licet,clericum  magis  peccare  impendedo  reditus  ccclefiafticos  vane  vel  profa- 
ne,quaralaicumidcmfaciendo.  Primoquidem  quiaadconon  exprimitcum 
pcccare  mortaliter  ibi,quod  nec  nunc  rclatis  ad  litcra  quac  ibi  fcripfit  fafTus  eft 
illudvfque  ad  Monit.^o.vtpraididueft&obhancconclufione  quamtenebac 
contrariaprioripracdidarumduarum.  Etquiatenuitclericutambberum  ha- 
berc  dominiu  in  reditibus  ecclefiafticis,qua  in  patrimoniahbus,&  confequen- 
ter  quam  laicum  in  fuis  laicis,dixi  eco  poft  Concil.Trid.eum  tenere  conclufio- 
nemproximamha:re(i,quamanteilluderuditi{fimus,acpietiflimusPetrusSo- 
tus  ibi  a  me  citatus,dixit  cfte  talc,5c  non  eo  quod  tenuiftcc altera  concluiionc, 
licet  contra communc,quam  nos  fequimur ,  fcilicet  quod  clericus  quamuis  in 
hocpeccet  mortaliter,non  tamen  tenetur  ad  reftifutionem,quod  exfragmen- 
tis  mei libri  ab  eo  ad  hteram  recitatis ,  palam  eft.  Secundo,niI  eum  illud  excu- 
far,quia  id  dixit  in  principio  libri  quod  poftea  in  4.  parte,quia  illum  horis  fuc- 
cifiuis  vt(ipfe  ait)&  opus  demonftrat ,  compofuit  potuit  obliuifci ,  &  cgo  illud 
ei  ad  memoriam  reuocaui,&  oppofui  eius  prsdidlis  didtis in  4,parte,non  qui- 
dem  eo  quod  ibi  exprimeret  contrariii  eorum  qua: in  viginii ,  8c  amplius  locis 
praecitatis  4.part.tenet,fed  quod  ex  eo  eUciebatur,hoc  illo  forti  argumento  vi- 
delicet  tu  aftcris  ibi.Quod  clerici  magis  peccant  non  erogado  fuperflua  in  cle- 
mofynas,qua laici,&  non  poteft  dari  alia ratio quam  quia  lege  iuftiti£c,ad  id  tc 
nentur,quia  lcge  charitatis  laici  seque  ac  illi  in  id  obligatur,  vt  ture  late  fateris 
in  d.^.parte  c.^.in  prin.  Ergo  &c.  Excufat  tamen  eum  hxc  plenacofeflio  a  pec- 
catis  alicnis eorum  qui  refponfione  hac  vifa  cocipient  non  pofle  tam  pro  libi- 
to,&  libere  impendere  in  qua:cunqj  profana  vellent,  quam  perledlo  fuo  libro 
conceperantj&  ita  ceflahunt  a  nimium  hbera  in  profanadifpenfatione. 

SriMCMARl  r<M, 

BenefcUrium  teneri  reBituere  male  impenfa  confirmatur  num.  4. 
CefarCoHaArchiepfcofHs  Campanu^  laudatusnum.^, 
Francifm  Turridnm  magnum  Societatis  lefu  ornamenttm  num.^. 

V.Ioco  demiror  eii  cui  irafcutur  aliqui  viri  pietatc,eruditioneqj  cIari,quod 
in  ipfa  Epiftola  nucupatoria  aufus  eft;  anirmare  opinione  meam  qqae  habet  be- 
neficiarios  eccleflafticos  vanc,  vel  profanc  fuos  reditus  profundentes ,  peccare 
mottahter,&  teneri  ad  reftitutione,efle  omni  a  veritatc  ahena,&  qua:  maxime 
ecclefiaftici  ftatus  fecuritate  labefaJ^at.  Tum  quod  no  meminit  quod  eam  an- 
teainEpiftoIaniacupatoria  ad  Pium  V.appellauitfaluberrimam,  &  qua  rcipfa 
lequi  animarum  faluti  magis  expediat.  Tum  quod  etiam  contrarium  tenentes, 
iudicanteam  tutiorem ,  vt  &  ipfemet  in  prxdida  Epiftola  iudicauit.  Tum 
quod  fatetur  z.part.fui  hb.c.i.foI./iS^.pag.z.efle  magis  communem ,  quam  mox 
monftrabimus,  efle  ad  huc  comrauniorem  quam  ipfe  putet.  Tumquaiam 
priorem  iflius  partem.  f.  quod  peccat  morcalitcr,gracia  Deo,pIane  conficetur, 

quac 


D  O  C  T.      N  A  V  A  R  R.  i^7 

quac  grandis  gradus  eft  ad  alteram ,  fcilicet ,  quod  tcneatur  reftituere,  nam  ai- 
gumentumomnifolutione  maius  ad  concludendum  clericos  teneri  legeiuifti- 
tia:  addandum  fuperflua  pauperibus ,  videtur  efTe  hoc,  Clericipius  prohiben- 
turfuosreditusimpendere  vane  vcl  profane  quamlaici  fuos,&  magis  :enen- 
turdareillospauperibus  quamlaiciluos, &non  tantumvtcunque  m^gis,fed 
fub  pocna  mortalis  pcccari:At  lege ,  mifericordia: ,  & charitatis  vtrique  prohi- 
bcntur,&  tenentur  aequalitcr,vt  ipfemetN.&Sotusconfitentur,  ergoaliale- 
ge  fortiore  prohibentur,&  tcnenturad  idclerici,quamIaici,i?(:non  aliaquam 
iuftitiae ,  ergo  lege  iuftitise  ,  ac  confequcnter  tenentur  ad  r^rftitutionem  ,  quia 
violans  illam  ,  tenetur  rcftituere  fecundum  omnes  etiam  Sotum,  pra^terN. 
Ergo,&c.  Tumquianon  dcbuiteamadeotraducerefiucinfamare  ctiam  pro- 
pter  alias  multas,&  irrtfragabiles  rationes  addudias  in  d.  Monit.  7.  Tum  quia 
probatur  idcm  quod  ait  loan.  Maior,  S.Thom.  non  fuifte  in  contraria  opinio- 
ne,quem  etiam  Pctrus  Sotus  vt  ibid.  dicitur,  nro  noftra parte  allegat.  Pro  qua 
etiam  Caietan.cire  cfficacitcrconuincimns.  Tumquiafereomnesanriqui ,  8c 
maior  pars  recentiorum  eam  tenent,  &  adco  quidcm ,  quod  prardidus  Maior 
aiatnullumcorum  qui  antcipfumnatieftent,  tcnuifl^ccontrarium,  &  Pctrus 
Sotusid  hacrcfi  cfte  proximum/x:  Archid.cftehxrefim.  Et  quanquam  alia  aliis 
iure  placcant,  aliis quidcm  alia rationc ,  &: aliis  alia  ,  mihi  fcmpcr  placuit  mos 
ille  docendi,  didandi,  Sc  fcribendi,  quo  mc  audicnte  lodocus  ille  Belga',  qucm 
diuusCarolus  V.inHifpaniarumCancellarium  promouit,  cuiufque  funtapo- 
ftillas  multac  glolfatum  Codicis  Tholofono  morc  di(flatar,  vtebatur  diccns,  fa- 
tis  efte  vnum  vel  alterum  textum  firmum,  &  vnam ,  vcl  alteram  rationem  fir- 
mam,  cum  vno  vcl  altcro  claftico  dodlorc  qui  putaretur  communiter  recept us, 
ad  vnumpropofitumcitare,eflcque  aliavt  plurimum  fupcrflua,  quin&  non- 
nunquam  damnofa,  quippc  qua:  inutihtcr  paucis  fcntcntiisoccupent  horas 
prxlcdionis ,  impleant  chartas,  &  mentem  prarlcgcntis ,  &  audientis  diftra- 
hant,&pe6lusinmgtdent,ac  faftidiant.  Ideoque  deinduftria  foleam  taccre 
multosquosfciam  vel  l:aciIefcirequcam,propofitam  amefcntentiamtcnerc: 
Quamuisitem  videarmihiplus  fatistextuum,gIofl^arum,&  authorumprohac 
fentcntiainApoIogiaaIlegafte,&  rede  aliaquardam  omififle,addam  tamcn 
hicqurc  audiorcitamfandia:,  ramquc  ncceftaria;  pccfuadcndx- profutura.  Al- 
tcrumquodRcuerendiflimusCampanorum.  ArchiepifcopusCxfarCofta,vir 
omnigcna eruditione  &  virtute  clariftimus  Iibr.i,  ambiguitatum  iuris  ca.40.  in 
ha:c  verba  fcribit. 

EcclcfuHicoi pr^latos  uehmcnter  errare^C'  mortali  crimine effc  obtioxios  ^fi  cd  (ju£ 
prtcter  hone&wn  eoru,m  uidum  de  rcditibui  Ecclefiaiiicisfuperfuntypi^s  operibm  non  crogent, 
rectptifima  eft  opitno  Didaci  Couarr.in  c.cum  in  cfjim.num,  i.de  teiham.ufque  adcb  ut  con^ 
trarium  affimarc,non  procul  ab  hxrefi  diHet  Frob,m  c.Nemo.de  dcd  lib  6  nm.  7^  in  aidtt. 
«fd  lo.  Monac. 

Scdan  de  fms  tantundem  rcRituereteneatur ,  mdgna  fane  dubitatio  eft,  cr  MarUnm 
l>Jauarru>i  lurcconfultuiclarifimufy  pariqucfcicntia^crpietateMfignif  duobui  editi^s  uolumi^ 
nibus  ,conjirmat  abutentet  prAatot  reliquofque  clericos  de  fuafubilantia  ad  re^itutionem 
tenerijrepugnantibu6tkhcu',Dom.Soto  libr.io.  q.^.art.-^.deiuft.criur.DidiXO  inc  cum  m 
offi:iiSjd€t€iiam.nuttt,i,Zab<t.  inClem.gr4tiic,derefcriptMm,i2.0'  Sarmicnto  in  Ubelb  hac 

Bb     5 


,^g         PROPVGNACVL.  APOLOG. 

dcrc  e(^to,  lcgoquidm  prjeter  tot  canonMn  authorUatem  quibui  Nauarri  opinio  qu£com» 
wuxi  ejl,uehemcnto-  niti  uiictury^  prxtcr  Au(fl.4  Nauarro  doLlijlime  collciloi  in  Apolog. 
q.iMon.7.Kcperio  idemfentire  Cahrenf.confiL^j.i.uol.num.j.cum  fcq.Vrob.iti c.Nemo, 
de ek^.Ub.6.nMn.^^.'tn  adiit.ad  lo.mnac.pofi  lo.de ligna.m  trada.dc  piuraL bcnejic.q.ii. 
BertrW.con/5/. J78.2.uoi.f X  prima  cditione  Rebuf.  in  prax.  bcnef  de  dij^cnf  ratio.  £tat.  m  •  • 
ticrb.necKondcbitis.num.^i. 

Q»iM  iureqaoqucciuili  hanc  qujcliionem  ddermlnataminuenio.luBnianm  in  Au^.  ut 
deteY.fiti:um.cleri.p''opcfincm,utrumquc£)jirm4t,a'  peccareprAatoSy  a^clericos  nonero^ 
oantes \n pia  op:ra  ca qu£  pr£ter  hoieilumuidumfupcrfunt ,  cr  defuo ad  re^itutioncm  te^ 
tieri.  Itaenim  inquit  ux:a  Holoandri  uerfionem.  QjicmadmodHmautcmad  ea  pcrtinentes 
fumptiii  certafinc  dcfcripfvyi:*^,  itx  conucnu  ut  fam^ij^imus  pro  temporc  ?atriarcha ,  cr  Re» 
uerendifiimi  clcrici  circumfpici.int,n:rcliqmfumptM,quicx  ecclcfunicii  rediUbuifiunt.aliter 
quam  m pi.a  ,  cr  D:o pLiciiai cuufas mfm  intur ,  cr  ut  m  lilos  co^fcrantur  yqucr  reuera 
cQcnt.ncc  alimdehabcnt  unde uuunt  {h.cc  enun  Domimm  Dcum  conciliare foknt )  non  uero 
pcr  patrocinia,  crhommumjludiamlociipktei  diMuant  ea  qu£  aiccckjia^icoifAmmi- 
fuppctitnt,utexiniecgcntcsuitjcneccffariiidcpaudentur.  NouenntnDci  amantifimi  Oecos 
nomi,ta"^iq'n  "unc^ 9"'*'"  9"^ °'-^'^ P^'^ temponbui fituri  funt,  quod fi quii m his dcliqu^mt, 
nontc:ntumpceniicock{libus  eruit  obnoxij ,  fedctumdefubiiuntiafu  facrofanSl-e  ccckfi£. 
mdemnitatcm  pr^Habunt.UMif^uc  co.^dtutionis  meminit  'Balfamo  m  Nomocanone  tit.  i  o.c.  r. 
Vn  k  nos  »M  co'Mgimus ,  ohm  Occoaomi  Concilforum  uetcrum  iecnt^i  m  ccckfm  coniii= 
tuebantur,q'.dpr£crantdif^enfutioniccckfu(iicarumrcrum  ,  quift  erogaffm  mundato  ?a- 
triarcharum.a'  Epifcoporum m  profnnos ufii^,non m pu opera^tantundcm  de  fuafubiiantia 
tcncbantur  ecckfi£  reiiitucre.  Kutioquc  erat ,  quia  Oeconomus  iujlioncs  Epifcoporum  ,  quui 
•Bulfamofupra cixato  loco appcUutjvrmaSyContra r.itioncm  canonum  fequi  non  dcbcbat.crant 
mmnulliusroboriiyUt  mquit  Bulfamo.  Sed  cum  hodic  Epifcopi  Occonomorum  funguntuf 
vnunere  ahutentes ,  cr  t"  pia  optra  non  eroguntes  pan  ratione  tenebuntur  rejiituere  ^  pr£tcr 
diuinamultionm,ut  imperator  mquit,^  pocrM  cockfits ,  exc^uo  mortak  deHaum  colligitur, 
uel ctiamiacoUigipotejl.Cuutum  efi m Concii.Antioch£no,Epifcopum nonerogantcm cccle^ 
faSikos  rcditui  in  piu  opcrafed  m  domefiicorum ufM^<cr  commodu,  Synoio  Vroulnciuli poc- 
nus  daturum,cmus  canonis  mcmmit  tcxt.m  c.Epijcopus.  1 2  <j. i.  er  qu£  pocnafu  cui  obnoxiui 
erit  Epifcopus,  uuktur  per  hunc  conficutionem  lufimiunidcclarutum,  tuntundem  fcilicct  dc 

fuo  refiituere*  .         ^  -      , 

Kcc  dicat  aliquis^hociuiante  diufionem  fmffe ^  aliui  demdeiuspofl  aj^gnatim cuique 
portionem  confiitutumfu^ffe.nam  diuifw  nullum  nouum  iui  truduiit  Epifcopis ,  quod  antea  tion 
obtincrent,h£c  cjum  diuifonis  nutura  non  eft.jed  difimd£  portionesjucrunt^ut  Epifcopm  ara 
ccretur  a  reiiquis,non  ut  infua  maius  ius^aut  dommium  obtmerety^  ut  iurifconfultorum  uem 
ho  utar^non  quo  mugiSyfcd  quo  mmushaberet.jii^  eji  diuipto.Demde  apcrtifime  apparct  ai 
fumpttisVatYiarcharumy^  ckricorum  portionan  illam,dc  quu  lutimianus  mmmit^foiffe  af= 
pgnatnm,  utexuerbisfkcilecoliigitur,  Ha;c  ilie. 

Qtii  late  refellic  foluiionem  eius,qui  refponderet  pr^e^itam  Auth.efle  Impera- 
toiis  cui nulla cPt  poteflas ftatuendi  de  rebus  ecclefiafticis  ca.  Bene  quidem  <)^. 
diftind.c.ecclefia  dc  conflit.&  addi  poflec  lUamlegem non  efTe  luris  noui  con- 
ftitutiuam,fed  antiquidecIaratoriam,&  quoddam  teftimonium  Imperatoris  de 
mente&  ratione  canonumecclefiieadfaciedamfide-quod-eccleria  illo  tcpore 
idferuabat,&eratiuItaobreruatia:quodlicereImperatori  j  nulia  dubitatio  elt. 

Altcrum 


D   O  C  T.     N  A  V  A  R  R.  ipp 

Altcrumquodnonnulli  eruditiflimi  ( in  quibus  eftdo^fiiflimus  Dodor  AI- 

fonrusDelgadusEcclefixTolctanaEScholafticusdigniffimuSj&Canonicusad- 

modumRcuerendus)quibusha:c  communis  lententiap!acet,diiigenter  quje- 

iieruntmuItosaliosprjEtercitatosame  ,  quieandcm  affirmant ,  quos  omnes 

tamquxrentes,quamquxfitosJicetitarufpiciam,  vt  eorum  aurhoritasadtam 

piafententiacredendajmihipro  ratioiie  fjcric:Qut  tamen  volente  nolcntcm 

adcamtenendam  etiamd  nullusrecentiorum  camrcnerct  ,  trahunt  &  com- 

peilunr,  funttextus  3c  rationes  irrcfragabilc;  quibus  cam  prx  omnibus  qui 

ante  nos  fcripferunt  mimiflc  in  prxdidla  Apolog.putamus ,  idipfum  artcftantc 

eruditiflimo  DodloreFrancifcoTurriano  fcriptorc  diligcntiflimo  ,  cSciudicio 

emun<fbifllmo:cuiusauthoritatcm  pcncsmcmultum  augct,quod  Illuftrifllmx 

Socictatis  Icfu  flt  profx-flbr  &c  inlignc  ornamctum.  At  quia  fortaflis  Pic  lecftor, 

hxc  folalcgcs,  &iion  dignabcris,vcl  no  vacabit  ptxfata  quc  in  Apologia  con- 

gerunturlcgcre,  admoneo  teprimorationem  illamfirmam  fuperius  tadlam, 

quod  cum  clericus  prodigens  in  profana  rcditus  fuos ,  peccct  mortalitcr ,  non 

autemlaicusidem  faciens,confcquens  eft,iIIumfortioriIegetcneri  quahunc, 

& cum  vterque Icgc  charitatis,  &  mifericordix,pcrxque  teneatur,  confequirur 

illum  tcncri  lege  iuflitix,ac  confequcnter  rertituere,quum  fccundum  omniuni 

excepto  N.  fententiam,vioIansIegesiuftitix,rcftitueretencatur.Dcindc,quod 

multis  ibi  probo  ,  quod  ecclefix  Chriftianx  traditionc ,  canonibus  cius  Sc  do- 

nantium  intcntione,  bonis  ecclcfix  cft  adie<ftus  modus  &  onus ,  vt  dcntur  fu- 

f)erflua  pauperibus:&:  quod  accipiens  aliquid  cum  onere  hoc  vcl  illud  faciendi, 
egeiuftirixtcneturad  illud.  Terrio,  quod  prxcipuum  fundamentum  N.  eft 
quodS.Thom.tcncat  idouod  ipfc,quod tamen  noncfle  verum,permulta  ibi 
probo,&:  in  his  quod  loan.Maior  conftanter  id  affirmat,&  multi eiufdem  ordi- 
nis,puta  Caiet.cius  dcfcnfor  acerrimus  in  loco  proprio,fciIicet, i.i.q.iS,-.  arti.7. 
Comunem cfledtu rcnendo,&:decIarado  exprcfleThoma.quatenus  quodhb.tf". 
arric.ii.fignificatcotrariumintelligendumefledehisqux  plus  minus  funt  ne- 
cefl^ariaadfuamhoneftam  fuftcntationem,  &nonde  aliis.  Addens  nonpofle 
cadere  infapientisfenfum,  quod  tam  grandes  reditus  tantum  illa  neceflaria 
cxcedentesconcedanturEpifcopo  fineoncre  &  obligationc  diftribuendi  eos 
pauperibus,nam  fcimus  alicubi  jo.alibi  6o.Sc  So.imo  &  100.&  circiter  ioo.  mil- 
lium  aurcorum  annuorum  fummam  excedere.  Et  quod  Petrus  Sot.eiufdem  or- 
dinis,  &  illiusfcdlatorgrauiflimus,eumpronoftrapartecitat.  Er  floan.Bro-  "^ 
miardus  eiufdem  etiam  ordinis  in  concionado  exercitatiffimus,  in  fumma  prx- 
dicant1umIiteraP.XIII.anum.41.non  folum  aflerensbeneficiarios  vane  &, 
profane  impendcntcs,  tcneri  adrcftitutionem,  fcd  etiam  late  affirmat  acci- 
picntes  ab  cis  non  folum  pro  adtu  vitiofo,  vt  mcretrices  &  lufores ,  fcd  etiam  ^ 
proadiualioqui  bono  vtcognati&  aflincsquo  ditiores,&  nobiliores  fiant,ad  , 
idem  tencri.  Quin &  fubdir,  cxperimento  (quod  &  certe  nos  teftari  polfumus)  ^ 
compcrtiflimum,eas  domos  qux  huiufmodi  largitionibus  crefcunt,cito  &  gra-  < 
uitercorruerc:  &foeminas  qux  talibus  reditibusfplendide  dotatx  longe  al-^' 
tioris  ordinis  viris  nubunt,  tandem  defpici,  odio  haberi ,  deferi,  &  pcenas  pro  / 
dotantium  peccatis,prxfertimpofteorum  mortcm  dare. 

Scd  &  Pirrhus  Tarus  lureconfultus  clariflimus ,  &  cum  primis  vrbis  con- 


ioo  PROPVGNACVL.      APOLOG. 

fcicntiac  rcGti  cum  fcientia  confummata  coiunfti  nomine  ceJeberrimus,  etiam 
antequam ob id i  S.  D.  N.  Gregorio  XIII.  in  Illuftcem  Vicarium  Illaftciflli- 
miReuerendiflimiqueCardinalisfiii  Vicarijmaximidcligcretur,  teftaturacri- 
ter  fuifle  olim  fe  prajfente  coram  tcEl.  rec.  Paulo  III.  hac  dc  re  difputatum,  & 
tanderain  fcntcntiam  cuiufdampra^cellentisMagiftri  Dominicani(cuius  per- 
magnatunccrat  aurhontas)  communcm  opinionem  firmiter  aftruentis ,  con- 
uentum.  Cumigirurharc  itafefe  habeant,vid?rit  N.  anfatis  modefte  in  Epi- 
ftoIafuanuncupatoria,adrummumChriili  Vicariumomni  iull:itia&  vcritate 
priditum,dixeritpraefatamcommunem  fententiamomni  averitate  aiienam, 
&quajft:atumEccIc(iirt:ica:difciplinarIabefa(5let.  Pra:fertim  quum  eam  in  al- 
rcra  ad  Pium  V.  cpiflola  appellauerit  faluberrimam ,  8c  animarum  faluci  ma- 
gis  expedientem. 

SV  M  M  A  R  IV  M. 

TeHandi  de  corffuetudwey^uidi^uthorfenferit.  num.^. 

i^uthnrprolixitatis  nomine  male  notatu^.  num.^. 

Bon  Didacm  Couarrttuias  Prdfes  lUufhrifimus  laudatus.  num.\. 

c  V  L  F;  uftra  videtur  conari  N.  me  exofum  facere  Illuftriflimo  fupreml 
Rcgis  Confili j  Pr2{idi,eidemque  ReuerendifT.Epifcopo  Segobicn.  Dominoq. 
meopecuIiari/IimoomnilaudemaioriDon  DidacoaLeyua  &  Couarruuias, 
ob  ea  qux de  confuetudine  teftandi  in  prxdic^a  Apologia  dico.Tum  quia  Vrbs 
&  orbis  palam  nouit,quofim  erga  eum  afre(5tu,reuerentia  &  officio.Tum  quia 
non  cft  facile  crcditurus,  me in  hac  JEtate,&  opmione,  incidifTc  in  eam  omncs 
carpendi  libidinem ,  quam  mihi  impingit ,  qucm  longe  iuniorcm  &  Xenodo- 
chiae  illecebris  magis  illcdbumprobe  nouit,  etiam  meordm  asqualium ,  ctiam 
Auditorum,largumlaudatorem,  &maiorum  reucrentem  cultoremque  exti- 
tifre,&  adeo  quidcm  vtob  hocmaleaudirera  apudreputantesracmet  nimium 
fubhifcere  apudquos  meoportuitin  EpifliolaadteinManualimcodata  pur- 
gare,nouirque  notum  efTc  toti  orbiHifpano  cui  ipfeprxeft,  quodquamuisab 
omni  animi  hofleintus  coramDeototaraeaxtatc,tentatusfucrim  ,arabitio 
tamen,  auaritia&  dctradtio  adeo raro  me  infignitcr  triurapharunt,vt  fortc 
pluries  de  nimio illarum  conteraptu,& nimio  laudandi  ahos  officio  fuerim  no- 
tatus.  Tumdenique  quodcumdignatusfuerit lcgere, vel  abaliolccSba  audixe 
quacfcribo  in  locisab  N.citatisfcilicct  quaeft.i.Nlonit.^o.  &Monit.p.  &  fcq. 
&quaefl.3.Monit.i.facilepro  fuo  fingulari,  &ferenoingenio  coliigetme  non 
diccre  nullibi  eflTe  vllam  teflandi  confuetudincra  ,irao  exprcfTe  aioinHifpa- 
niaefTcaliquam  &  legc  Regia  iufTam  fcruari,  &  quod  credo  illam  ciTe  vali- 
dam  etiara  in  foro confcientiae,  quoad  teflandura, intuiru  pietatis,  paupertatis, 
reraunerationis  &  debiti  folutionis,  fedaio  nullara  cfTe  confuetudinem  prx- 
fcriptam  &  vahdam  ,teflandi  pro  libito  in  profana  fine  aliquo  pracdi<iiorum 
intuitu,  quamuis  in  muItisRcgnis,  &  ProuinciisextraltaUam  ,  &in  aliqua 
eius  parte,iufl€  in  foro  extenori  toleretur  confuetudo,  ne  teflamenta  clerico- 

rum 


P  O  C  T.      N  AYA  K  R.  loi 

rum  ob  hoc  in  iudicium  deducantur,  Sc  fcruari  iubeatur  ad  obuiandum  fre<juen 
tiflimis  Utibus  quac  alias  orircntur.Qu?  jfocI.recor.Pius  V.admonitus  ante<juam 
licentiaimprimendifieret;refpondite(reiuftam,&fandtamopinionem.  Quin 
&  ipfemet  N.ni  falior/atis  illud  fatetur  in  5.  par.fua;  huius  refponilonis  ad  Mo- 
nif.i.pag.^^S.ibi. 

Si  iHi  permitteret  JimpUciter  clericis  teflari ,pr<tfumendum  propterea  nort  ejfe, 
profane  eos  teftaturos  ,Jicut  &invita  dtjponere  permtttit :  non  tamen pOjfumns 
dicere  ad  hocpermittere,  vt  va?ie  &profane  (vt  verbis  Dommi  Afartini  vta- 
mur)  clericidijponant :  ^uia  cum  lexmifericordiA  debeat  eorum  aUfH  dirigere, 
neque  lex  iuftitix  in  hoc  dtJpo;iat,eorum  confcientis,  relinejuitur. 
Hacc ille.  Nonne qui  ait iuie permittence  teftari ,  non licere ad profana  teftari, 
fatis  ait ,  fola  confuctudine  contra  iu5  permitcente,  licitum  non  iri  ?  Intelliget 
etiam  eius  Hluftriflima  Dominatio,  quod  licet  vfu  captum  fit  nc  qua  quajftio  in 
foro  exreriori  fuperhoc  tiat,  non  tamcn  conftareid  cfTe  legitimc  vfucaptum 
quoad  forum  confcicntiar,  eo  quod  maior  pars  ecclcfiafticorum  id  faciat,quan- 
doquidem  maior  pars efl pauperum ,  vel  non habcntium  vltra fuam  honcftam 
fuftentationem  ncceflariam,^  aliorum  bona  pars  eft  Epifcoporum,&fuperio- 
rum,  &  Abbacum,  &  Religiororum  qui  de  taU  fupcrfl jo  non  tcftancur,&  alio- 
rum  m.igna  pars  plus  d^bitorum  quam  quxfitorum  relinquic,&  ahorum,muIti 
folum  intuitu  pictacis,paupertatis,  &  remuncrationis  de  fuo  reditu  Ecclefiafti- 
co  tcftacur,&  non  finc  fcrupulo,  vc  mihi  per  aliquoru  quxfica  conftac ,  Sc  mulci 
folum  de  patrimonialibus,&  pcr  induftriam  fuam,&  per  munera,&:dona  Prin 
cipum,&aliorumdiuicum,auccognacoru  quaeficis.lcaquodpauciftimifintcol- 
latione  aIiorum,qui  tcftecur  ad  profana  dc  fupcrfluo  folius  redicus  ccclefiaftici, 
extradlis  iis quac  ad fe fuftentandum  fuerint  neceflaria , & omnibus  aliis  in pia 
etiam  elecmofynis  minutis,&  remunerationibus  iuftis  fadiis  fimul  cum  his  qux 
funt  cis  debita  ob  feruitia  facfla  ecclefi?  vniuerfa;,vel  parciculari  vlcra  ca  ad  quae 
ratione  fui  bencficij  tenebatur,qua:  omnia  efle  fubtrahenda  a  fuperfluo  dc  quo 
inhibctur  tcftatio,ibi  probauimus.  Quarc  mulcum  adducor  ad  opinadum  quod 
efto  confuecudo  ceftandi  ad  pia  de  rcditibus  ecclefiafticis  fit  praffcriptibilis ,  8c 
praEfcriptainHifpania,vtcrcdo,confuctudotamentcftandiadprofanapro  li- 
blto,  neq;  eft  prsfcriptibilis,  nec  C\  eflet  talis,  cflet  prazfcripta,  quia  paucifllmi 
vtuntur  ea  Equide  prardico  ipfimetN.quod  quum  mortis  arciculuseum  prefle- 
rit,  non  facileaudebitteftari  ad  profana  de  redituecclefiaftico  qui  eifuperfue- 
ric ,  demptis  ex  co  omnibus  pracdidlis ,  quicquid  nunc  fatis  iuuenis  ahos  doccre 
tenter.  Quod autem  miuria  mc  prolixitatis,  fupcrflux  repetitionis,  &  defiderij 
augendi  librum  accufet,inde  colligas,  quod  licetahj  eruditione,  aliifq-,  oratio- 
nis  virtutibus  mc  praccellant ,  breuitatc  tamcn  didladi  omncs  mea:  profcflionis 
acquales  mcos  G  ymnaftas  Hifpanos  anteuertiflc  Salmatica,  &  Conimbnca  te- 
ftancur.Ec  quod  Dcus  &  amanuenfes  mei  noucrunt  iuftos  tradatus  de  elecmo- 
fyna,  &  de  fpoliis  clcricoru ,  quos  interfcrerc  Apologiae,  ceu  valde  pertinentes 
ad  eam,decreucram.  Alterum  in  Commecarium  c.Non  liceat,u.q.i.qucm  iam 
edidi.  Alcerum  in  Comentarium  c.Quiefcamus.^i.dift.qucm  propcdicm  edara, 
relcgaui,ne  nimium  Apojogia  crcfceret.Et  quod  vt  fupra  dixi,tranfcriptJonem 
raulcorum  in  libeilo defenfo contentorum  cuius rae  accufat, feci  quia  id  pro* 

Cc  ' 


ioi  P  R  O  P  V  G  N  A  C.     A  P  O  L  O  G. 

mifi  facere  in  Epiftola  ad  te  data,quo  te  leuarem  labore,confuiione  &  Impeti- 
fa  lcgendi  rres  libros,vnum  illius,&<iuos  mcos,quorum  trium  fummam^ad  ar- 
gumcntum  noftrum  prscipuum  pcrtinentem  cum  potioribus  neruis  invnum 
collcdam  facilc  habcre,lcgere,intclligereque  pofles.  Et  quidem  facile  prudens 
lector  iudicabis,  quantum  prcecellam  cum  breuitatis  ergo,  fi  eius  librum  fuper-  ^ 
fluis  Sc  vulgatis  in  re  clar a  citationibus,  &  parergis,  oftcntationis  caufa parum  ^ 
ad  rem  propofitam  pertinentibus  diftentum,&in  mulcas  partes  Sc  capitula  dif-  ' 

fedtum  contulcris  cum  Apologia  mea  his  omnibus  dcfrcata ,  praEter  vnam  di- 
greffioncm  in  defenfioncm  Rcgis  noftri Philippi  1 1.  magna  dc  caufa  ei  infer- 
tam.  Qux & fi non fit, vt ipfe me carpendo ait , fententiis & aliis tanti Regis 
hiftoria  dignis  ornata ,  fuit  tamen  oppottune  fcripta ,  &  tanta  fide  recepta,  ob 
opinionem  quse  de  authore  habebatur  etiam  a  primi  ordinis  viris  qui  cam  igno 
rabant ,  vel  non  aduertebant ,  vt  multi  etiam  luar  Maieftati  deuoti ,  longe  ma- 
gnificcntius  de  illo  poft  eam  lediam  fentiant ,  quam  antca  fentirent ,  8c  multi 
qui  palamobloquebantur,nunc  etiamfecrcto  Iaudent:veracnim  magisdicen 
tis  fidem  quamverborum  lenocinium  exigunt:  vtinamin  cxteris  ita  de  Rege 
caclorum  mcrerer,vt  in  hac  rc  dc  eodem,  &  de  Rege  terrz  bene  mcritum  fuiflc 
credo,fatis  mihi  pra:mij  eflc  ducens,muneri,&  pietati  qua  erga  eum  cflc  dcbe- 
bam^fatisfeciiTe. 

sr  lM  CMA  R  i  yc\€, 

Paulm  MAmtiW  cum  Aldofilio  laudatus  m,  6, 
fieditmfimflki  d.fcriben  dum  nu.  6, 

V 1 1.  Ad  id  quod  de  verbo,  rcditus,  an  fimplici,  an  duplici  d.fit  fcribendum 
6"  tam  prohxe  & parum neceflario congerit,  hoc folum refpondeo.Quod Paulus 
Manutius  quemillc  merito  appeIIatdo£lifl[imum ,  &  orthographije  obferuan- 
tiflimum,ego  vero  muitis  etiamaliis  nominibus  iurefufpicio,infuoCaIepino 
vbiex  proreflb  fuamexpreflit  fententiamcumfimplici  d.kribendum  cenfer, 
Quin  &  nunc  interrogatus ,  &  adroonitus quod N.pro  fua  opinione  contraria 
eum  in  Concilio  in  omcina  fua  impreflb  citat,  ingenue  rcfpondit ,  quod  in  fuo 
Calepino  fcripfit  fentire,  mirarique  quod  N.  contrarium  ei  adfcribat  ob  crro- 
rcs  fugientes  Corredorem  a  Populo  Romanodeputatum  in  opcrccuiuscor- 
re(^ioni  minime  ipfe  intendebat,  nec  intendere  tenebatur.  Quin  &  citauit  fi- 
lium  fuum  Aldum,virum  profefto  pro  jctate  cum  primis  cruditum,  patris, Aui- 
que  decus  eximium,  idem  tencntem  in  fuo  libro  de  ratione  orthographiaSjVal- 
deeIaborato,&eruditionisrecondit2EpIenifljmo,fublitera.R.Et  iure  quis  me- 
rctur,eu  qui  menimize  proIrxitatisarguit,tantacurainutih,toterroresin  Con- 
cilio  Roms  impreflb  qua:fifle,&  eis  atque  aliis  parum  ncceflariis  le^orem  oc- 
cupafle.  Ad  ea vero  qua:  inutiliter  fuper  authore.c.fi.i<>.q.i.inuoluit,  inutile du- 
co  refpondere. 

SVMMARIFM. 

2{obilitaf,<judperreligionem  amittitur,  &  alludejje  nohiUm,almdmhili 

par€ntenatum&c,nu,7, 

VII.Quod 


D  O  C  T.      N  A  V  A  R.  205 

VIII.  Quod  fl eius  inucilem  prolixitacem in refpondendo  ad Monit.^j.q.i. 
imitari  vellem,mulca  pcflem  refpodere  his,qux  tum  laudando  tum  vitupcran- 
dOjde  nobilitate,eruditionc,&  virtute  mea,quam  noui  c(V;  cenuifl[imam,&  ex- 
tollcndo  difcipulos  meos,quae  gloria  mea  eft,iuxta  illud  Filius  iapies  gloria  pa- 
tris,profundit,fcd  fatis  duco  refpondere  primo  me  iniufte  ab  eo  quadam  tenus 
defpici,  quod iim Canonicus Regularis ,  & quod  incaute  fuggiller  ab  eo,  quod 
cum  fim  Canonicus  regularis,  melignificauerim  nobiIem,tum  quia  no  dixi  me 
nobiIera,fedtantumexvtroqueparentenobiIiantiquiflIma:lamilis,Iicetnon 
adco  diuitis,nulIo  danatae  (c£tx  fanguine  infedlo,nacum,quod  iurc  me  pocuifle 
dicere,  non  obftance  religione,  nemo  vnqua  negaueric ,  nill  qui  non  animad- 
uertit,vt N.  aliud  effe diccre  qucm  efCe  nobilc,  &c  aliud  dicere  quem  cffe natuni 
ex  nobili :  imo,&  aliud  cflenatum  ex  nobili,  &  aliud  natum  ex  vtroq^ parentc 
nobiIi,im,o  &:  aliud  ex  vtroque  parentc  nobili,  aliud  ex  vtroque  parence  nobili 
nullo  daranata:  fcdlac  fanguine  contaminato,  quod  non  quihbet  nobilis,  cciam 
llluftris  &  laicus  veie,&c  iurc  dicerepoteft.  Tij  quia licet  nobilitas  pohtica  per 
rcligionisprofeflicncmperdatur,  iuxtaglo.vuIgatascap.i.depurg.canon.c.Ea 
qua:,dc  ftat.monac.&c.fcripfir.iy.q.i.Nobilitas  tamen  naturalis  hoc  eft  fangui- 
nis,non  poteft  perdi,arg.l.ius  agnationis.  ff.de  pa<5t.  qua  in  hoc  citat  Lud.Rora. 
fing.57.  &  alij  alibi-,  Sccundo,  quod  non  debuit  infamare  me  dixifle,nullum  di- 
fcipulum  inueniri  dodiorem  fuo  Magiftro ,  qui  agnofcam  me  ab  aliquot  difci- 
pulis  meis  eruditione,  &c  aliis  animi  dotibus  longe  fuperatii,  quod  magna:  glo- 
ria: duco :  Licec verum fic illud  Magiftri Magiftrorum  Macch.  10. Non  eft  difci- 
pulus  fupra  Magiftrum,inquancum  talis,  ex  mente  Thom.&  aliorum  ibidem. 

Votttm  ctrca  folemne  fiaupertatis  ,  h£C  mttlta  exorhitmtia  Mxit  7{^  nu- 
mero  8. 

I X.  Quod  licet  ipfe  in  bono  fcnfu  dixilfet  omncs  teneri  ad feruanda con- 
filia  mentalitcr,  &:ego  idipfum  dixerim  in  monit.7.  qu.xft.i.tamen  verba  iphus 
bis  reperita  fccundum  propriam ,  imo  &  comuncm  acccptioncm,  vt  accipi  dc- 
berent fiuc  barbara  fint,fiuc  latina  c. ex  litcris  dc  fpof.  &  l.Labeo  de  fupcll.lcg. 
nonhabencbonumfenfum,quod  necipfcnucnegac.Nccfacisexcufatur,quod 
aJiqucd  eorum  firbarbarum,quo  fe  ipfe  excufat,n2m  ctiam  barbara fecundum 
coraraunem  fignificationem  pereadem  iuraaccipi  debent:&:ideovilumfuit 
nobis  expedire,vt  lcdior  id  admoneretur.Er  quidem  qua  in  eum  fum  charitate, 
&  obferuanria,  doleo  cum  adeo  adhuc  perftare  in  multis  a  via  c5muni  exorbi- 
tantibus,quq  ego  efficacitcr  confutaui,a  mon.S.vfqi  ad  i^.vt  etia  aliqua  pericu- 
lofiora  nunc  adiiciat.In  quibus  funt quod  Apoftoli,efto  vouerint  ftatum  perfe- 
<Jlionis  ad  fe  pcrficiendum,  non  vouerunt  paupertatcra.  Qucd  vouens  vorum 
folcmnepaupertatis,non  fitinhabilisaddominium  quactcndum.  Quod  Apo- 
ftoii  per  Apoftolacum,&monachi  pcrEpifcopatu  abfoluuntur  avotofolemni 
paupertaris  prxcedentis.  Quod  Petrus  &  monachi  poft  vctii  folcmnc  funt da- 
mini  ctinm  X':'.  fpcci.'.l',vcfti.MV,,pp.niS'^>^  v-c.;l.o-M!.r:.Q:)/^.dd.^ipi":u  r;;Mi-.r. t..:ii- 


104  PROPVGNACVL.     A  P  O  L  O  G. 

poralium  eft  neceffarium  prxlatis  ad  adminiftradum.  Quod  dominium  verum 
Donorum  ftabilium  ecclefia:  habent  prajlati & clerici.  Quod  Francifcanusin 
particulari  eft dominus  vcftium,  &  cioi  ad  vefcendum  donatorum,  Quod  Mo- 
nachus  qua»rit fibi  dominium  veftium ,  & ad  vefccndum  (ibi  datorum-,  non  au- 
temfcruus.Etconfequenter  quod  feruus  &monachus  non  jcquiparantur  in  ac- 
quirendo,ilIc  fuo  domino,  &  hic  ordini  fuo,vel  Monafterio;vel  certe  Deo  fpe- 
ciali  ratione  &  quod  paupertas  feruihs  maior  cft  paupertate  Euangelica.  Quod 
ridicuIumeftdicereMonachumnonclTe  dominum  eorumquafveftit,&edir. 
Quorum  omnium  diffinitionem  Illuftriflimis  ac  Reuerendifljmis  ac aliis cau- 
farum  fidei  cognitoribus,debita  cum  fubmiflione  ac  reuerentia  rclinquojfatif- 
fecifte  me  muneri  meo  ratus,qubd  recepta  &  fecura  pium  ledlorera  admonue- 
rim,  &  ipfa  quicquid  ille  refpondeat,  efficaciter  probauerim. 

SVMMARIVM. 
Bona  donata  D€0,non  ejfe  illmfriuatme  vt  donata^roximo,funt  ilVm,^e' 
riculofum,contra  Concilium  Trid,  nu,^. 

X.  Demiror  quod  perIc(^o  meo  Monit.  i^.pertinaciter  doceat  clericos  effc 
5>  veros  dominos,non  folum  trudtuum  bonorum  immobilium  ecclefi2B,fed  etiam 
eorundem  immobiIium,perinde  ac  pupillus,&  minor  rerum  fuarum,&primo- 
genitus,&  fideicommiflarius  rerum  reftitutioni  fubiedlarum,  Et  confequenter 
quod  ConcLl.Trid.definiens  fefl^.i^.c.i.dc  Reform.bona  ecclefix  efte  bona  Y)t\y 
(olum  definiat ,  efTe  ipfius  tanquam  generahs  domini  omnium  aHortimiuxta 
illud pfalm.  Domini  eft  terra  &c.relat.in  cap.  Quod  iure  S.dift.  cumulatiue ,  & 
non  ita  priuatiue,quod  ipfe  folus  fit  verus,5«:  particularis  dominus,&non  alius, 
cum  ratio,mens,&  verba  ipfius  ConciI.&  fundamenta  irrefragabilia  quibus  ad 
id moueri potuit,  pofita in d.Monit.i^. fint ei contraria.  Quin  & ipfa ratio  na- 
turalisquaprobaturDeum&finon  amplius,faltemcEque  ficridominumfpe- 
cialem  priuariue  rei  fpecialiter  fibi  a  fidelibus  fuis  oblats ,  &  donata? ,  ac  alius 
homo  fit  rei  fibi  donatac ,  &  quod  Deus  cui  res  ita  donata  eft ,  habet  dominium 
ilhus  rei  priuatiue,&  non  cumulatiue,vt  haberet  alius  homo  cui  iUa  donaretur, 
adeo  quod  nullus  alius  etiam  ecclefiafticus,etiam  ipfemet  Papa  fit  dominus  ii- 
lius,fedfolumadminiftrator.  Papaquidem  vniuerlalis,&immediatus,  alij  au- 
tem  particulares,&  mediati,qur  eft  catholica  conclufio,quam  in  illo  Concilio 
dcterminari,per  facram  Illuftriflimorum  ReueredtffimorumqueCardinalium 
illiinterpretando  deputatorum  congregationem  definitumiriarbitramur. 

SV  M  MA  RIVM, 
Refetitionis  inutilis  N.  &non  Authr carpendus nu.  lo. 

lo  XI.  lam  tertio  miror ,  quod  me  millies  ad  Mon.  iy.  &  alias  carpit,  eo  quod 
multa  ex  libello  meo  de  Redicibus  mca:  Apologix  in  cam  tranftulerim,  cum  in 
epiftolainprincipio  cius  ad  tedata,  lcgcrit  iuflam  caufamob  quam  id  me  fa* 
<iurumproraifi,&non  aduertit,quantoiuftius  reprehedetur,&  leuitatis  argue- 

wr 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R.  lof 

tur  abomnibus,  quod  fincvllo  exemplo  tertio  quoque  verbo  ,mc  nominac 
tribus  &  aliquando  pluribus  vcrbis  ,  fcilicet  Reucrendus  Dominus  Dodor 
Marcinusab  AzpilcueraNauarruSjContraillud  glof.celebr.  Rubr.fF.  quod  mer. 
cauf.gaudent  breuitatemoderni.  Quodtotiesitafacit,  vtbona  parce  IibcIIufr 
eius  minucretucjfi  id  non  fcciflec.Peius  autem&:duriuseft:,quod  mereprehcn- 
diceoquodin  l.q.Monic.p.cumpIerifqueomnibuseadere  rra(5tancibus  tcneo 
illam  quibencficiariis  eflconfolacionis  plenaconcluiionem  ,  fcilicec  id  quod 
beneficiariusperparfimonia  flbi  facicreliquumdefrudibusfuibencfncij  quos 
honcfte  in  fuam  fuftencacionem  impcndcre  pocefl,  ficri  ei  quafi  pacrimonivile, 
de  quo  pcrinde  libcrc  ac  de  aliis  pacrimonialibus in  vica  &  in  morcc,difponere 
pocefl,pcr  friuolasj&clonginquopecicasraciunculas.  Tumquod  nemovfquc 
adeumconcrariumdixit,  tumquodomnesquiea  de  re  loquuci  func,id  pro- 
banc,nam&vlcra  ibicicacos,idtcnctFrancifcusa  Platea  grauiflimus  Auclior, 
de  Rcfticuc.num.ijo.Do(flor  iccm  cclebris  loan.Bachonus  in  4.  difl.  zi.q.i.  arc.i. 
Tura  quia  omniaquzpcrfuaminduflriamfibiquxrit  clericus,  fiunt  eipacri- 
monialiac.  QuianoSjdeTcftam.  Atquiclcricus  pcr  parfimoniam  fibi  aliqua 
rcliquat,perinduflriam  idfacic,  &nonper  qualcm  quaIem,fcdpcenofam,  & 
fuogcnere  Deo  acccpcam.  Tum  quodfamuluscui  hcrusdarccioo.  adaliquod 
negocium,ca  Icgc  quod  non  ccnerecur  ad  plus  dandum,ncc  famulus  ad  redden- 
dum  quod  cx  cis  parcius  viucndo  rcliquarec ,  fuum  facerec ,  ex  mente  omnium. 
Tnmperaliain  Apologia  citata.  Etita  N.  videripoteflcontrariumdicerc,  vt 
non  folu  mihi  aducrfctur  in  his  quibus  clcricorumfacultate  anguflo,fed  etiam 
inhis  inquibus  amplio^malcfignificansquodegovclimeosinillo  rcfiduoli- 
berarc  aIegemifcricordiar,quumccrcumfic,  ci  &  omnibus,menonIiberare 
eos  ab  illa  plufquam  in  pacrimonialibus,  quum illis  illud  exicqucm ,  fcd  a  legc 
iuflicise  qua  tcnentur  dare  pauperibus  alia  quze  ad  fuam  decentc  fuflentationcm 
non  funt  necefTaria.Non  autem  abs  rc  dcclaro  prjcfatum  didtum  Innoc.  habere 
locumcciaminillobcncficiario  qui  iufladecaufa,putaiufl2  legationis  Regia: 
vel  fimilis  Icgitimc  abeft  a  fuo  bencficio,  &  lucratur  aliquod  falarium  ,  poccfl 
enim  viuendo  de  frudlibusbcncficij  lucrifadtadcfalario  quali  pacrimonialia 
fibi  facerc,pcrindc  ac  facercc Iegaca,&  donaca fibi  ca  legacione fungenci ,  quia 
nulla  eorum  func intuitu  Ecclefix  qusefita ,  fed omnia  funt  induftria  vcl  alia  ra- 
tionc feculari  parta,&ita  eadem racio facit ,  vtillud  didtumin  omnibusha- 
beatIocumargum.l.IIIud.ff.adIeg.AquiI.&  c.Dudumi.deEIc(3:.  An  auteidem 
dici  poflic  dc  abfencc  fine  iufta  caufa ,  maioris  quiftionis  cfljpofTcc tame  idcm 
rcfpoderi  fidcbicas  horas  recicarec,  &non  abefTct  tahtcr,nectah  decauf9,nec 
tali  cafu  quo  ipfoiurcpcrdcrct  fru<flus ,  quia  ex  eo  quod  peccaret  per  abfcn- 
tiam  iniuftam,  non  fequitur  quod  perdercc  facultatcm  impcndendi  frudlus  pcr 
iuflum  ciculum  fibi  qusficos,quo  minus  fe  de  illis  honcfle  fuflecare  pofTcr,  quia 
adiuerfis  non  fic  illatio.I.  Papinianus.fF.de  Minorib.c.Ad  audicntiam  dc  dccim. 
Sc  pcr  alia  qu.x  gratia  brcuitatis  omittoromnino  tamen  optans  &  exhorcans  ne 
quis  ica  abfi.Cxccrum  miror  quod  aiac  me  Monic.jz.adulacionis  caufa  laudaire 
fcel.recor.Pium  V.defan(3:aparfimoniaquavitabat  fumptusin  aula:is,  conui- 
uiis  honeftis ,  muficis,  Sc  aliis  quibus  animi  caufa,  &  paterni  crgaconuiuas,  8c 
affiflentesafFeCiusprofuafummadignitate  vci  pocuiflet,  quafi  id  nequiuifFec 

Cc     5 


io(f  PROPVGNACVL.  APOLOG. 

honen^e  facere ,  cum  videamus  honeftiflime  medio  inter  vtrumque  deledlo 
S.  D.  N.  Gregorium  XIIL  mediocritatis  iuri  diuino  ,  &  humano  confonx 
obrcruantiflimum,aIiquidhorum  araphusquamiilumadmittere  ,  iuxta  illud, 
Inter  vtrumque  voIa,medio  tutiflimus  ibis,relatum  a  glof.c.i.de  QfF.cuft:od.&  ea 
qu2  habentur  in  textu  Sc  gIo(r.§.  H.tc  autem  fub  c.  Charitas  eft  aqua,de  posnit. 
diilind.i.Idquefacit  prsfatusN.  nonaduertens  fe  falli,pracfupponendo  omne 
quod  in  opera  virtutum  expenditur,in  opera  pia  cenferi  impenfum :  quafi  om- 
nia  opera  fortitudinis,  magnanimitatis,magnificenfia;,obferuantia;,&  aharom 
huiufmodi,Iongc  alius  fpeciei  quam  mifericordia,  &  rehgio,  (int  pia  de  quibus 
in  hacmateria  agitur,  contraomniumfententiamprobatam  in  Monit.  i.q.3. 
quod  fe  non  intclligere  ibi  fatetur. 

SrMMARIVM. 

Tau^er  decju^fitisfer  deemojymm,  non  tenetnr  flufquam  alij  diuitesad 

eam.num.  u. 
Bmfta.  a  derico  nomine  fio ,  non  jiunt  Eccleji^ ,  ^rafertim  immediate,o' 

cfttoad pojfefionem ifuod  N.dixerat.  num.ii. 
Diuijio  non  omnis  transfert  dominium.  num.  1 1. 


II 


XII.  Gaudeo  quod  ad  Monit.  54.  clare  agnofcat  pauperem  non  teneri  ad 
faciendam  eleemofynam  de  quaciltis  per  eum,plufquam  alios  laicos  diuites,cu- 
iuscontrarium  eius  verbamihifignificarevidcbantur:qua;confcfliopIurimum 
commodat  refponfo  meo  3.  fupra  pofito  quatenus  a:quiparando  clericorum 
quxfita  exfrucfiibus  ecclefiafticis  quxfitis  pauperum,&  horum  quxfitaquxfitis 
laicorum ,  per  bonam  confequentiam  dixit  clericos  non  peccare  mortaliter 
impendendoilla  invfus  profanos ,  quod  eum  dixifie  ibi  probare  intcndimus, 
GaudeoitemquodadMonit.^^.confiteatur  exopinione  Archid.non  fequi  be- 
neficiarios  effc  rcputandos  vfuarios,quod  ego  dixi  eum  fignificare  in  ^part.c.i, 
Et  nihil  eorumquaeadidcongcriteumexcufat  ,quia  ipfedixitexeafequi  be- 
neficiarium  efie  inftar  vruarij,quifolumquotidianumvfum  habet,  allegando 
prin.inftit.de  vfu  &  habitatio.  Gaudeo  etiam  quod  agnofcat  ad  Monir.  37.  em- 
ptade  frudlibus  beneficij  nomine  beneficiarij  non  quxri  ecclefia:  immediate, 
&  minus  polTeflionem  eorum  ,  quorum  poftcrioris  contrarium  nemo  ante  il- 
lum  afteruit.  Quod  autem  ipfeid  dixeritin  fuohbropalam  eft  legcnti  eum 
c.i.^.part.num, i8. necipfcmetnuncdirede  negat,  licetrem  multis  inuoluat. 
Quod  vcropofteaad  Monit.  41.  prarfupponit  per  omnem  diuifionem  bono- 
rum ,  diuidentcs  fieri  pienos  dominos  fuarum  partium ,  manifefte  falfum  eft, 
cumpaflim  fiant  diuifionesquoad  adminiftrationem  tantum ,  &  non  quoad 
alios  efFedas  quam  conftituendos  dominos  pIenos,vt  ex  cap.  Edoceri,cura  lat. 
;iot.ibi  per  Pan.Dec.  &  alios,  &  pcr  deduda  a  nobis  in  q. i.  Monir.  ^f.  per  eum 
citato  palam  eft  in  theoria:cuius  rei  vnum  ex  multis  cxemplis  in  praxi  eft  di- 
uifio  Roncaruallis  inter  Priorem  &  capitulum  eius.  Argutiasautem  quibusni- 


t:n.K 


DOCT.     NAVARR.  iof 

titur  fraudare  pauperes  eleemofynis  (Ibi  adeo  debitis  de  fuperfluo  beneficia- 
riorum,quodimpcndendo  illud  in  profana  ipforaet  confitentepeccaturmor- 
taiiter,temitto  D.  N.  lefu  Chrifto  pauperum  patri. 

SrMMARIVM, 

Benefctartm  regulartsfimlisin  hocfiadari.  num-Ji. 
C^fater  N.Jflefidiele  dotnta  reditibus  ecclefialiicis .  num.XL, 
ReHituit  quis  debitotfibi/vtfauferi.  num,  1 1. 

XIII.  Quod  an  fecum  pugnantia implicet,dum replicat  ad  folutioncs da-    it 
tasa  nobisMonit.44.adcap.i.decler.nonrefid.Iib.(j.  &■  idcmfaciendo  Monir. 
46".contra  intclledlum  a  nobis  noue  aptatum  c.peruenit,  dc  fideiulT.  ipfe  vide- 
rit,nobis  enim  id  vifum  efl.Cajterum  quam  ftudiofus  nouitatum  vclit  apparere 
nofter  N.  facile  colligasex  eo  quod  fine  vllo  textu  &  ratione  reprobat  diduni 
CardinalisatotoorbeChriftiano  vfu  receptum,  &  aneminein  theoriareie- 
dJ:um,tcxtuque  ac  ratione  ab  eodcm  &  a  nobis  Monit.  4^.  fundatum  de  bcnefi- 
ciario  regulari ,  quod  ratione  fuitituli  canonici  poflitdifponere  de  fru(9:ibus 
fuis perinde ac  fecularisclericus  defuis  in  piaClem.  z.§.  fed&tales,  devit.& 
honeft.cler.Quod  omnino  tenendumcft.Tumquianemoei  contradicit.Tum 
quod§.iIleSed  &  taIes,probatilludquatenusiubet  regularemquiepitogioni- 
misbrcuifeufoderatovtitur,fi  eftbeneficiarius,det  illud  pauperibus,  fiautera 
careat bencficio,tradatiIIudfuperiori, qui  illudfuo  arbitrio  operi  alicui  pio 
impendat.  Vides  dificrcntiaminterrcgularem  fimpliccm  &  beneficiarium  in 
impendendo,qux  nulla  ratione  ahanititur,  quam  quod  hic  fine  aliusconfen- 
fu  poteft  reditusbeneficij  adminiftrare,illc  veronon  ea  quarafuo  Monafterio 
accipit.  Tum  quodomnistituluscanonicus  beneficijdatillum  habenti  facul- 
tatem  difpendendi  rcditus  in  fuihoneftamfuftentationem,  &opcra  pia.  At 
omnis  fccularis  &  rcgulariscuicanonicecollatumeft  bencficium,  habet  ca- 
nonicumtitulum,quiacanonicctenet  illud,  &beneficiumfinccanonica  infti- 
tutioncobtinerinon  poteft  cap.i.de  reg.iur.libr.^.Tum  quia  iurequilibet  re- 
gularis  poteft  in fuam  fuftentationem,  &  opera  pia  fuos  rcditus  impenderc.  At 
(ecularisnon  poteftm  alios  fuosfecundumomnes  abfque  peccato  ergo  vtri- 
guc  eft  par  poteftas  iuftc  difpcndendi.  Tum  quia  alioqum  fequerentur  duo  ab- 
uirda.  Alterum,  quod  nulla  elTct  difterentia  inter  religiofum  fimphcemha- 
bentem  peculium,&  habentem  bencficiumrCum  vterquepoflit  fuamfuften- 
tationem  honcftam  acciperc,  &  neuter  pofTct  in  aliud  impenderc.  Alterum, 
quodnullus  regularis  fa(ius  Abbas,Epifcopus vel  Archiepifcopuspoflet  dif- 
pendere  fuos  rcditus  fine  fuperioris  licentia ,  qux  funt  abfurda ,  &  ita  non  au- 
dienda I.Nam  quod  abfurdum.fF.de  oper.Iibert.Quare  me male notat  fufpicio- 
nis,  quodego  idfequareoquod  fum  regularis ,  quum  ego  probabiliore  forte 
coniedtura  diccrepofrem,eum  tenere  has  nouas  opiniones,eo  quod  mater 
ciusfplendidcdotata  fuit  bonisintuituecclefix  qutefitis. Arbitror  autem  quod 
vtmulti  viri  eruditiflimi,&piiflimiprobarunt,itaquoqiprobafretN.fiabfquc 


io8  PROPVGNACVL.     APOLOG. 

ftomacho  fcripfifTct  illam  conclufionem  quam  ego  infero  Monir.  4<r.  &  in 
Manual.Iatinoc.zy.num.113.  fcilicet  pauperem  qui  tenetur  reftituere  pauperi- 
bus ,  pofTc  fibi  tanquam  vni  ex  eis  aliquid  retinere,prrtfertim  in  foro  confcien- 
tirc/altcmdeconfilioconfcnarijjVclEpifcopivtAnchar.confil.S^.dixitAbba- 
tifTam  exccutricem  ad  diftnbuendum  pauperibus,etiam  in  foro  exteriori  pofle 
deligere  fuumpaupermonaftcrium,quamuiselfe6tu  fit  eligerefeipfamarg.  c. 
Nullam  i8.q.z.&  Cald.confil.jp.pofte  parcntem  deligere filios  pauperes,quauis 
reputcntur  idem  quod  natcr  l.fin.  C.  de  impub.  Quod  enim  prxcipue  obftabac 
apud  eoSjCrat  prarfumptio  fufpicionis,  &  fraudis  qux  in  foro  confcienti.x  cef- 
far.  Nec  obftat  quod  intcr  dantem  &  accipientem ,  debeat  cfte  diftindio,  quia 
idcmfsEpcdiuerfarationevicc  duorumfungitur,  vta(5l:oris&  Rei,  inc.ex  ii- 
teris,de  probar.&:  aliorum  in  aliis  multis  citatis  per  glof.eius.Et  ita  qui  vno  re- 
fpe<Stu  cft  debiror,  alceroporeft  eflepauper  cui  reftituatur  praefertim  coram 
Dco,  qucm  laterenonpotcft,  quod  tanquam  verepaupercapiatafe  verode- 
birore    fi  res  ira  fe  habear.  Qrrim  dccifionem  cum  lua  ratione  confirmant 
Thom.&:  Caietan.i.i.quafft.ji.  artic.  p.ad  3.  Thomas  quidem  decifionem,qua- 
tenus  ait  quod  diftributor  eleemofynarum  in  pauperes,poteft  fibi  Ci  cft  pauper 
diftribuere  ficut  &  aliis.Rationem  autem  Caietan.quatenus  arguit  primo  con- 
tra  Thom.eoquodlegeciuilicauetur,eum  cuidata  funtcentum,  vtdet  cuivo- 
luerit,teneri  mandati,fieaconfumpferit,quod  habet  l.fimandauero2.§.fitibi 
centum.ff.mand.quam ipfe non  allegat,& poftea refpondet.  Quod illud eft  ve- 
rum,de  illo  qui  non  vt  diftributor,applicaretfibiipfi  pauperi,vr  alreri,  fed  ab- 
folute  confumeret,  non  autem  de  illo  qui  paupertatis  intuitu  fibi  tanquam  al- 
teri  applicaret.Diftribuensenim  fibi  intuitu  paupertatis  propria;,mandatum 
impleuitjdandocui  voluitratione  ducc,quae  ipfumnondeterioris  conditionis 
eftc  didtat  ex  hoc,quod  eft  diftributor,quam  fi  non  effet.Stat  ergo  folida  literac 
dodrina,  quod  diftributorlibereinftitutus  poteft  feipfum  in  pauperes  referre, 
fi  eft,«Sf  abfque  fraude  tantum  fibi  difttibuit.Debet  enim  fe  vt  extraneum  com- 
putare ,  8c  in  perfona  donantis  diftribuere.hsec  ille.  Quid  vero  fentiendum  efte 
de  confuetudinc  teftandi  clericorum  cenfeam,dixi  fupra  in  refponfo  tf.per  vbi 
dida  tolluntur  omnia  quae  replicat  ad  Monit.yo.&  51. 

SVM  M  A  R  IV M, 
Cleric  orum  aliqua  mala  imfumtafermittit  ecclefia  licet  ea  mnfrohet,  ».15. 

X 1 1 n.  Quod ego non  dixi  in Monit.fj.Ecclefiam permififte  vel  permitte- 
re  impunitos  clericos facris  ordinibus  initiatos ,  vfurarios ,  vel  concubinarios, 
^^  quod  alicui  videri  poteft  mihi  imponi  ab  N.  quicquid  tamen  ille  dicat ,  verum 
eftEcclefiampermififle,  ac  permitterc  multa  peccara  impunitaclericorum  \i- 
cet  plura  laicorum,non  enim  videmus  eam  punire  clericos  primx  tonfurae,  nec 
minorum  ordinum  beneficio  carentium  ad  meretriccs  acccdentes ,  nouit  enim 
N.quod  omnesfere  fcholafticiSalmanticae,&  Pinciac  artate  noftraerant  mi- 
norum  ordinum,vel  primaetonfuraE,&  palam  multi  eorum  accedebant  ad  me- 
retrices,quorum  nullum  vnquam  vidimus  ob  hoc  folura  punitum,Quod  ipfum 

etiam 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R.  109 

etiam  in  reliquo  orbe/eruari  videmus,  &  audimus.  Pluralitatem  itebeneficio- 
rum  fimpIiaumtantotemporepermifitimpunitam,quodlicctillaefretaprin- 
cipio  iilicita,quia  quodlibet  eorum  requirebat  refidentiam  perfonalem  iuxta  c. 
Conquerente  de  cler.non  refid.fadra eft  confuctudine  permilTiua  tanti  tempo- 
ris  licita  iuxta  multas  gloir.&:  multa  lura,  &  refolutiones  communes  doftorum 
in  c.Extirpand.T.§.qui  vero,de  pr2cb.&  alibi faepe.Item  tota noftra actate,  etiam 
nunc  pofi:  Concil.Trid.quo  noue  prohibita  fuit  pluralitas  benefici  j  ei  qui  habe 
ret  vnum  fufficiens,  vidimus, &c  videmus  impunitos  vixific  ac  viuerc  habentes 
pluraquoruravnum  fufficir.  Etquicquidilledicat  nontrahunturiniudicium 
triennales  pofieirorcSjfiue  iufte,fiue  iniufte  teneant  beneficia,nifi  in  cafibus  ex- 
preflis,  neq-,  qui in  carnifpriuio  mulra  leuia  peccata,  &  notoria,  etiam  in  Vrbe 
committunt,nam  c.  Denique  ^.dift.perinde  feruatur  in  clericis  ac  laicis faltem 
quoad  leuiota,  &  alia  multa  quibus confunditur  eius  opinio  conftantius  quam 
oportebat  afterta ,  fcilicet,  quod  Ecclefia  nulla  mala  clericorum  ad  euitandum 
maiora  permittat  impunita ,  licet  non  probet ea.  Quod  etiam in  hac ipfa  Tpe- 
cie,fecilire  &  facere  (cn tit  Caiet.z.i.q.iS^ .art.y.ibi  per  patientiam  &c.C2Eterum 
ea  qu.-c  verbofiilime  adducit  contra  Monir. ^4.  diluuntur  vno  verbo  ,  quod  nec 
Papa ,  nec  ali j  qui  diuiferunt,  &  erexerunt  beneficia  Ecclefiaftica ,  id  fccerunt 
animo  exonerandi  illa,oncre  dandi  fuperflua  piis  operibus  cui  antea  fubcranr, 
nec  interuenitiuftacaufa  id  faciendi,per  ea  quar  ipfc  in  monit.^i.irrefragabi- 
iia  induxi. 

SFMMA  RIVM. 
Jieligtone  de  militari  mulu  apjhrda  rcfponndet  2^  ««.  1 4 . 
D.SamartirtU4  Caruaial  licenttatm  laudattfs,  nu.i^. 
Reltgiones  militares  ejfe  vere  religionesy&  eorumvrofejjoresverosreligiefis, 

gaudereque  friuilegio  Canonis  &fori  nu.i^.&i^. 
Commendas  militum  religionum  vera  benefcia  regularia  ejfcj  nu.i^.  &i$. 

X  V.  demiror  de  N.  quod  tot  audeat de  religionibus  militaribus,  &  profef-  14 
foribus  illarum  dire<^e,  vel  indiredte  dicere,&  quidem,  mea  fcntentia,pcricu- 
lofa,&  iuri,&  fa«5to  c5rraria.  Primo,nullam  rcIig;ionem  militarem,efte  vcram 
religionem  contra  Tho.  &  omnes  in  Apolog.  Monit.i^.&  fequentibus citatos. 
Secundo,quod  nec  Comendatorcs  illorum  ncc  vlli  ali)  proficcntes  eas  ad  cxer- 
cendam  militiam  vel  alia  munera  teporalia  aliena  a  diuinis  officiis  &  contem- 
pIatione,gaudeat  priuilegio  canonis.  Si  quis  fuadcnte  i/.q.^.contra c.Non  du- 
bium,de  fcnt.exc5.&  alia  ibi  citata.  Pcr  quacconftat etiam  conucrfos  qiiarum- 
cunquereligionumnulIoordincinfignitos,&adahamuncra,quamdiuinorum 
officiorumproficenteseogaudcre,ctiamfcEminas,c.deMoniaIibus,defcnt.cx- 
com.  &  contra  multa  infra deduccnda.  Tertio,  quod non  gaudeant priuilcgio 
forijlmo  ludicentur  a  iudicibus  laicis  in  quorum  territorio degunr,cum  non  (o 
lum  iure,fcd  etiam  confuetudine  totius  Hifpania: inuiolabilitcr  obfeniara nul- 
lus eorum iudicctur  ab  alio  quam  a Rege,vcl  ordinum  confilio,quod  ipfum  re- 
praefentatjvel  a  Priore :  a  Rege,inquam,  non  tanquam  Rege,  fed  tanquam  ad- 

Dd 


xio  PROPVGNAC.     APOLOG. 

mini(lratore  MagifteriorumTupremorum  illorum  ordinum,  ita  quocl  nec  ipfe» 

n^cconfilium  eiusiudicat  eos  auchoritatc  laica,fecl  ccclefiaftica quam  olim 

magiftri  habebant ,  3c  nunc  habet  Rex,  non  vt  Rex,  fed  tanquam  adminiftra- 

tor  conftitutus  a  S.Sede  Apoftolica  Magifteriorum  illorura  qua:  fuerunt  Re^ia; 

Corona:adnexa,fiue  vnita,  antc  quodnuUus  rexHifpaniarum  exercuit  in  illos 

vllam iurifdi(ilionem  amplius  quam  m  clericos,  vt  coftat per  Hiftoriam  Sc  per 

praxim  qua  in  hunc  diem  fola  eccleftaftica  iurifdidlionc  iudicatur.  Et ideo  vbi- 

cunque  delinquant,n  iilus  ibi  fi  non  adcft  Rex  ipfe,  vcl  prior,vcl  confiliu  pra:- 

fatum punitcos,  vtpote  priuilegio fori exemptos  ab  omni  iurifdiclione laica, 

etiam  Regia  quatenus  eft  laica.  Et  ita  quatenus  habet  iurifdi(fiionem  ecclefta- 

fticamperquamnoninfligiturpoenafanguinis.    Quxeftvna  prxcipua  caufa 

quarc  tantopcre  appctitur  militia  horum  ordinia  qua;  fuos  profeiTores  omncs 

atimorcpaenjefanguinis  Iiberat,ficutordofaccr,vnde,prjefidcs,&con(iliarij 

conftlij  prazdidorum  ordinu  non  poflunt  cfte  laici ,  fed  oportet  vt  ftnt  religioft 

ordinum  iIIorum,quod  efte  notiflimum,&:  vlitatiflimum  raox  dcmonftrabicur. 

Quarto,  quod  nullus  vnquam  dixit prardidlos commendatores  fiue  milites or- 

dinum  militarium  efleperfonas  ecciefiafticas,cum  vtego  probo,fintctiam  rc- 

Iigiofi,&  multis  fuis  bullis  vt  infra  fubiiciani,P6tifices  Max.appcIIent  cos  non 

folum  ecclcfiafticos,  fed  rcligiofos :  &  eo  nomine  laude  &  fauore  dignifl[imos. 

Quinto,quod  negatconfequenter  profcflbres  prarfatorum  ordinum  etiara  qui 

vocantur  de  AIcantara,&:  Calatraua,qui  proficentur  regulam  fandki  Benedi<5ti 

vel  Ciftercien.efl[e  ccclcfiafticas  pcrfonas,  motus  eo  quod  videntur  fibi  non  vo 

uere  caftitatcm  &  paupertatem ,  eo  quod  verbis  faarum  profeflfionum  id  non 

cxprimunt ,  non  aduertcns  quod  omnes  religiofi  tam  fandi  Bcncdidi  qua  Ci- 

ftercienfes  qui  eandcm  rcgulam  feruant ,  fimiH  modo  proficentur ,  &:  per  illam 

profeflloncm  fiunt  veri  religiofi :  non  aduertens  item ,  quod  vouens  obedien- 

tiam  fecundum  aliquam  regulam  monachalem  a  fede  Apoftolica  approbatam 

videtur  vouere  caftitatem,  &:  paupertatem  quas  regula  ilkiubet  feruari :  etiam 

fi  nuliam  aliam  exprefllorem  de  illis  mentionem  faciat,  &  per  id  fic  verus  reli- 

giofuSjfccundumlnnoc.recepr.in  cap.confuIuit,de  Regul. 

Non  item  aduertens  quod  etiam  conuerfi  j  egulae  fanc.Benedidi,&:Ciftercien- 

fis  quam  prajdidi  milites(vt  didum  eft)profitecur,  etiam  Sutores,Latomi,Car- 

pentarii,&  Agricola;  fintEccIefiafticx  perfonac,  irao  religiofi,&  gaudeant  pri- 

uilegio  canonis,&  fori  fecundumomnes  in  dd.c.&  in  c.i.dc  for.compct.&vbi- 

que.  Sexto ,  quod  foli  &  omnes  deputati  ad  militiam  vocantur  Coramendato- 

res,cum  proprie  nulli  praeter  eos  qui  habent  Commcndas  fint  Commendata- 

rij,nec  appeilentur  in  regula  tales,&  vulgo  tam  profefli  ad  diuina  oflicia,quam 

ad  arma,appellcntur  Commcdatarij,  vt  palam  eft  in  Hifpania,  adeo  quod  Sal- 

manticarcollegiacorumqui  ftudentinibi  liceris(quodloIi  profefl[i  addiuina, 

fiuechorum  faciunt)appeilentur  CollegiaCommendatariorum,Et  inVrbe 

Reuerendus  admodum  licentiatus  Samartinus  de  Caruaial  Sc  prudentifllraus 

ideraq;  ob  raaxima  qua:  in  ordincm  fuum  fandli  lacobi  contulit  officia,  &  per- 

egitnegotia,  Regifummo  fui  ordinis  Magiftro  acceptifllraus ,  &  profefTus  ad 

chorumimopresbyternullo  alionominevulgo  appeiiatur  quam  El  Comracn- 

dator  CaruaiaL  Septimo ,  quod  ncgat  cos  intcgrum  votum  paupertatis  cmit- 

tere. 


D  O  C  T.      N  A  V  A  R  R.  lu 

tere,contra  quod  vJtra  ilia  quae  adduxi  in  prxdicSto  monir.  jf.  & Tequ.  adduco  3. 
cap.  prima  ri c.  5?.  de ia  Regla  y  eilabiicimientos  de ia  Caualleria  de ia  orden  de 
Santiago ,  in  quorum  primo  omnes  profefTores  iilius  tam  milices ,  quam  cierici 
iubenturmanifeftare  femei  in  anno  omniabona  mobiiia,&iramobiIiaquaj 
habenrpeculiana,&pecerelicentiam  tenendiea,exprimendovaIoremcuiuf- 
cunqueiilorummfpecie,quod  temperaturperfecundum,  quoaliquibusdeiu- 
ftis  caufis  ftabilitum  fuit ,  vt  fufficeret  militibus  manifcftarc  bona  fua  in  genere 
iine  exprellione  valoris  eorum  in  fpecie.  Clericis  autem  non,quamuis  vtriquc 
incurrerent  pcenam  ablationis  eorum  quac  celarent.  In  tertio  vero  (cribuntur 
hxc  verba. 

Los  bicnes  immohiks  quc  (lex4Yen  losfrailes  ^e  nucfira  orclen  que  •muruffcnfm  hijos  Ugis 
timos ,  que  queden  libres ,  y  effentos  para  la  dicha  rueftra  orden ,  y  diilos  no  puedan  mandar, 
try  tcjlar  ny  dij^oner  a  pcrfona  dguna  quefca  m  nir>guna  mancra :  porque  todo  lo  que  cl  rdi^ 
giofo  adquiere,afu  ordailoadquire. 

Quod  poftea  fuit  relaxacum  ex  patte  ab  Innocentio,8.  vt ibidem  rcfertur  in 
c.^.fed  nupcr  facl.rec.  Pius  V.  omnia  priuilcgia  teftandi  profeiToribus  ordinum 
miiitarium  coceiTa  reuocauit,  per  bullam  cuius  tenot  em  huc  pcrtinentem  tran- 
fcripfi  m  pra^didla  Apologia  qu.3.  Monit.  iz.  Qua  ratione  Papa  hxc  priuilegia 
polfet  dare,&  tolIere,daret,&  rollerct  profcfToribus  prididis  fi  non  eftent  ve- 
rc  profeifi  piupertatem?  &  quomodo  iXegta  maieftas  ferret  vt  tot  Illuftriffimi, 
lUuftrcs  &nobilesviri  alioqui  laicipenderent  anutu  Papxquoaddifpofitio- 
nem  bonorum  tcmporalium  in  fuis  Regnis  ii  torum ?  quum  non  patiatur ,  vel 
minmium  agricolam  iaicum  ,fuorum  Regnorum  pcndereab  eoetiamquoad 
difpoiitionem  vnius  pracdioli  fecularis.  0(Sbriuo,quod  Commcdatariorum  pr.-c- 
fatorumcommendarnon  funtbencficiaecclciiaftica,  necrcgularia,  fedfecula- 
ria,qua;  conclufio  inaudita  cft  in  theoria,&  m  praxi  adeo  inufitata quod nulla- 
tcnus  line  difpenfatione  Apoftolica  (quam  neicio hadlenus  efte  coceiTam)  pof- 
funt  conferri  aliis  quam  rcligiofis  profcftis  eorundem  ordinum ,  ita  quod  Rex 
quatenus  eftfoiumRex,nihiipoceftdiIponeredeiIIis,&quatenuseftmagifter 
Commcndatarius  a  (ca.  Apoftolica  deputatus ,  non  potcft  commendam  vnius 
ordinis  confcrre  militi  alccrius,fine  difpenfatione  Apoftolica  per  quam  fiat  fa- 
cultas  tranfcundi  ad  alium,qni  fiat  capax ilhus,quod  fi cqucnter  fadlum  ad Re- 
gias  prcces  Icunus ,  &  fupcr  valorc  facultatis  confiilri  fumus ,  &  non  aducrtit, 
quod  conueniat  ei  tcca  definicio  bencficijccclcfiaitici ,  quamdiiigcntercolle- 
«^am  pra:fercim  cx  Cald.Fel.&  aiiis  in  c.poftulafti  de  refcripr.&  Anch.in  cap.i. 
de  rcg.iur.hb.tf.late  declaramus  in  rubr.  de  ^i:xh.Sc  rerulimus  in  commenrario 
c.aonliceat.a.q.i. 

SV  M  M  A  Rir  M. 

Don  (JMichaela  Marann  on  licentiatuslaudatM,n».Jy 
Religiofos  milttes  ^non  fojfe  moraliter fetttare  caHitatem  in  Curiafui  Ma- 
giHriduHdi^um,nu.\6. 

XVI.  Quod pracdidi Comendatores gaudeantpriuilegio pracdidli canon. 

Dd     i 


iii  PROPVGNACVL.     APOLOG. 

Si  quis  fuadente,  &  fori,  vltra  fupradidla  &  addudain  Apologia ,  allego  frag- 
menta  fequentia  tradatus  nuper  editi  a  nobiiiflimo  viro-,eodemque  dodiflimo 
Licentiato  Don  Michaele  a  Maranon ,  non  vno  nomine  mihi  fufpiciendo,  qui 
fifcalis  omnium  ordinum  munere  apud  pracdidum  Condlium  Regium  in  prae- 
fenti  fungitur:cuius  propoiitio  prima  fic  habet. 

Que \xi miiciMy  ordcncs dc  SantiagOy  Cdatraua.y  Alcantnra  (  Ui qualcs  junbimos por 
fcr  cjfi  una  orden)fcan  perfit&s  rcligiones  ,y  los  cauaUerosy  perforM  de  cUm  uerdaderos  rt* 
ligiofosy  exemptos  dcla  jurifcdcionfcgUr  anfi  en  lo  cihil ,  como  en  lo  crtmvnal,  no  tiene  duda 
alguna,y  rmichas  caufm  ay  y  razones  de  que  manifieftmentefe  concluye  U  dicha  rdigion,  y 
exmpcion  deUs  dichas  ordcnesy  pcrfond^.  Y  porqueferia  Urgo  traer  Us  aqui  todM ,  fe  dis 
ran  enfumma  Us  quc  bajicn  para  mojirar  fer  uerdad  lo  dicho,  Y  ItU  dm^y  ejhs  yfolution 
dc  contrariosfc  podra  uer  copiofamente  confm  aUcgaciones  en  derccho,y  Theologia  encl  libro 
que  dc  U  origcny  rcligion  y  cxempcion  de  cjks  milicias  tengo  cfcripto^diuuiido  cnficte  capia 
tulos  por  mds  diiimay  particul^rmcnte  efmmu^i^arby  traer  lo  todoial  qual  remito  ad  ledor. 

Vrimeramente  queUs  ordencs  dc  Santiago,Calatraua,y  Alcdtara,y  perfonM  dc  cUai/can 
religiofxs,  No rccvbeduda  pues conjh,y  cs  notorio que profeffan  exprcffamcnte  ,>  con  todn 
\m  ccrimomas  dc  religm  los  trcs  uotos  fid>fhjiti4cs ,  y  baflaiitaner.te  para  religion  perfeta. 
Y  quefon  ordcnes  aprobad^f  por  Ufedc  Apofiolica  dc  Row4  por  el  Vapa  Alcxandro  terce» 
ro:^lnnocenciotcrcero  ,yllonorio  terccto^  LuciotcrccrOjyluUofegundo^y  Leondectmo» 
IC  otrosmuchos  fummosVontificeSyConrmchos  cncomios  y  loorcs  uerdaderos  deenteray 
pcrft^ reiigm,  Y quc U cyfdcn dc Santiago esdcia  ordcn dcfant  Augu^m ,y como atnlfite 
dada  U  reglay  orden  de  biuir  a  los  clerigos,  relgiofos  dcU  dicha  orden,  confwme  a  U  de  fant 
AuguHin.  Y  los  otros  cauaUeros  de  Udicha  orden  diputxdos  para  U  Militia  y  dcjenfa  corpo* 
ral  dcUfeynombre  ChrifiianOyfiie  afi  mifmo  dada  fumanera  de  rezary  uiuir  en  todo  conue* 
nientCy  a  cauaUcros  religiojos.y  a  efhdo  mlitxt  reWgiofo.La  qual  orden  defnt  AuguHm  mt* 
dic  dudafer  de  Us  mas  antiguM  de  Chridianosy  exempti,y  U  orden  de  CaUtrauay  Alcant^ 
ra,esdc  U  orden  de  Ciflcl.  Y  la  wlfmafin  tencr  otra  diffcrencia^maf  dcfr  efhs  militares  m 
fiituida  para  la  dicha  dcfinfion  dcUfe.Y  en  todofigucn  U  rcgU  de  Ciflel,y  biuen  debaxo  defu 
obediencia^fe  gouuernan  porfui  diffinicioncs,  Keciben  d  habito  conUsmefmdsfolennidades 
y  le  traen  de  cotinuo  de  dia  y  de  nochdUqual  orde  de  Cifltl  es  de  Im  mas  celcbres  del  Chriftia* 
tiifmo,  y  por  leyes  dela  partida  muy  loada  y  todas  dichat  tres  ordenesy  pcrfonas  dc  cUas ,  fon 
uifitadas  por  perfonM  defu  orden  nombradM  enfus  capitulosgeneraks  que  cada  un  annofon 
obligadas  a  cdebrar,  Confeffanfu^  pcccado  a  perfona  de  fu  ordcn.  Pmc  den  fcr  abfueltos  pof 
losfuperiores  dcfu  orden  de  cxcommuniony  irrcgularidadfi  encUdi  'mcurrcn,comp  los  de  m4i 
rcligiofos  de  otras  rdigiones  Faganfus  dccmM  los  dc  SantUgo  afu  ordcny  los  de  Cdatraua  y 
Alcantxra  a  nadie  defin  laborcsygrangcriM  conforme  d  priuilegio  de  Cifid  incorporado  en 
derecho.Goz<in  todos  dd  Canonyfiquisfuadente  dd  qual  nogoz<irian  ni  ddo  arriba  dicho  a  no 
fer  rcbgiofos.Mucrcn  como  rdigiofosycntierranfe  como  tolcf  .Y  enfwna  que  tomcmos  d  prins 
cipio ,  medioy  fn  dcfu  orden  de  todas  tres  miicias  y  rmtemos  entrada ,  uida  y  muerte  deUs 
pcrfonas  de  cUas  ninguna  cofa  les  falti  parafcr  pcrfi^as  rdigiones  y  Us  perfonas  ucrdaderos 
reUgiofos.  Y  af^i  como rdigiones,fe  puede  paffar  a  eUas  dd  cfbdo.  Clerical  ,>  de  eUas  no  a 
efiUo  otro  alguno,m  rdigion.  Por  donde  tabim  cUramentefc  conuencefer  rdigioncs  y  no  dt 
mcnos  perficm  quc  quakiuicra  dcUs  otras.  Vorque  aferlo,podriafe  paffar  de  cUas  a  las  oras 
como  a  mas  perfvtas  confbrme  a  derecho. 

AntefcpuedccoucriaddezirqueefUsfidigiones  excedmmciertAmner^aUsotras, 

?or<jUc 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R."  „, 

Vorquc  Us  otrdi  cofi{ien  Us  mas  en  obras  dek  uida  cotcpUtiudy  y  dcU  a^iud  tienen  poco  d  lo 
matos  tn  rcjj[>c(lo  de  ejlas.Y  efias  coprcnden  perfcdamcnte  entrJibas  uidas.Vordue  los  clerhos 
detfhsKcligionesexcrcen,comoes  notorio,enlos  conuentos  dcUorden  muy  cumpUdamente 
Us  obrtis  dda  uida  ContcmpUtiuacnlos  diuinos  officios:  y  en  rcz.arjy  en  muy  grande  con» 
tempUcion  y  apartamicnto  delmundo ,  y  enlos  dcmas  exerciciosdcU  uidacontempUtiua. 
Y  aimlos  Caualleros  quenofonClerigos.tambtencumpknperji^mente  loi  dichas  obras  en 
tl  entre  tanto  g«c  e^an  en  los  deuotos  conuentos ,  porciue  fon  cbligadosaaj^flir  ,>  ajliRcn  a 
€U4SJuntmcnteconlosdichosClcrigosdcUorden   Y  losunosy  losotrosnopuedenfalir^ni 
faltn  dc  los  Conuentosfm  pedir  licencU,  mas  que  los  Religiofos  de  otras  KcUgioncs.  Tfifitera 
dc  los  conuentos  quando  de  tUosfalcn  los  dichos  cauaUcros  con  licencU ,  como  dicho  es  hccha 
fu  profefkon ,  no  cumplen  Us  obras  deU  uida  contcmpUtiua,  es  porque  no  fe  compadeccn  Ut 
m4i  de  Us  dichas  obras,  o  no  conuiencn  con  U  miUcia  como  uanos  cnlos  f-.^les  predicadores 
quepor  prcdicar  no  fe  occupan  en  el  choro,y  cn  otras  obras  que  impiden  eifludiar.o  prcdtcar. 
Laqual  MilictatambicnencdosCauaUerosuaendtrecada  derechatnente  al  mifmo  finque 
Ui  obrM  dcU  uida  contempUtiua,  Porque  fu  fin  de^ia  milicU  es  el  enfalcamiento  deU  fi  uer* 
dadcra  dcDlOS.  Qmc  c; el  mifmo  wimcdiato amor  de  DlOS  en  quien  confi{ie  tam=i 
bicn  d  fin  deU  uida  contmpUtiua,  Y  aun  para  e(tefin,es el  medio  eneHa milicia  elmas  per* 
feHo  de  todos.  Vorque  espcr  medio  deUmucrtey  mArtirio  Vorlo  qual  bien  a  propofito 
diz.e  el  Cardcnal  AlbcrtoienU  regla  de  Santijgo  en  cl  capitub  de  los  ayunosfer  cofa  m^or 
ym^ugrauc,y,pefada,dijicuUofa,ytraba)ofaponerUpcrfonaapeUgro  de  muerte,ya  tan* 
tostrabajos  y  pcUgroSyComoedos  CauaUeros  Uponencada  dia  enUguerra  contra  moros 
por  dcjrfay  aumcnto  deUfi  cathoUca ,  que  no  ehando  en  paz  y  fofitego  ,afiigir  el  cuerpo 
con abfiincncias,  difcipUnas  ,y  otrai mactraciones.  Qucfon los exercicios de  otras  KeUgio* 
ncs ,  por  los  quaUs  praenden  excedera  U  Keligion  dcSias  ordenes.  YCHRISTO  nucn 
firo  Suluador  por  Satit  luan  lo  dizCiqut  nadie  puede  tener  mayor  amor  a  otro,  que  efboncr 
la  uida  por  el.T  U  uida  adma yfm obraife  cuplen  en  edas  ordenes,  perfe^ifiimemntey  y  mi0 
tnoi  Urgamtntcfm  contradicion  quc en  Ids  otras  KeUgiones  de  obra ,  y  nofolamente  de  paUi 
bra,  Vorque  ticnen  nuu  bienes  paru  cumpUrias ,  y  efian  dedicados  para  cUm  muchos  hof^m^ 
Us  con grar.des  rentaspn  otras  vnfinitas  Umofnas,y  refcates  de  captiuos  qucfe,  haze  en  e{iai 
ordencsporobligaciouyfm  Uilimofims  uoluntnrias.  Yengeneraltodoslosdcm4S  biencs  de 
Hiasordeiies  fcga{lan  en  obras  piasen  U  dichaguerra  contra  moros  ,>en  mone^eriot 
demon)4s  y  fuHentarotras gcntesquclaorden  manda.  Y  nofoUmcmeU>sbienes{que  es  el 
primergradode  charidadconclproxtmo)  ponen  eiios  CauaUcros  porfuiproximosipero 
tambien  ponenel  trabajo  corporaly  uida,quefon  los  otros  dosgradosdeU  charidad  dd 
proximo.  YcnconcUfton  cumplentodaslas  obras  dem^ericordU  como tlegante y  uerdoa 
deramente  lo  dizje  el  duhe  Cardenal  encl  dicho  capitje  ctyunos. 

Etpoftmultaquibus  probat  authontate  Alberti  Card.  &  eius  rationibus  fuper 
regulaS.lacobiperfeClionem  iliiusreligionis(ubditharc. 

Y  no  dexande  fer  Ktltgiones perfedas ,por  no  cxercitarfetanprincip4mente  en  Us  ohras 
deU  uida  contanpUtiua,como otras Keligiones,porquefcgtm  Sando  Thomas,ylos  demas 
Thcohgos  yy  canontfias  ,muy  bienfepuedc  i/nfiituyr  Kdigion  para  obras  dcU  uida  adiua. 

Y  fegun d mifmo  S.  Tlwmas  U  uida de  los  Apofiolos  de  CHKIST O  (que fit:  cl  re» 
trattoy  dcchadodcUperfecionde  Kdigion)confifiioprincipalmente  cn  Uprcdicucion  dd 
^uangeUo,Uqual  pertencce  f^undmejmo  S.  Thomas aUuidaadiua.  Y  entrelas  obrasde 
U  uid4  adiuafe  puedc  mfiUi^t  Kdigion  y  aun  deue(dize  d  mifmo  S.  Thomas)  para  U  mili» 

Dd     3 


2.J4  PROPVGNACVL.     A  P  O  L  O  G. 

licUyOgueYYdcndefenfwndelafr.  Comocs  U  deejlasordenes.  Y  creoparainiqueepMndo 
S.Thomas  dixo  que  poiia  injlituyrfe  Rcligiony  y  deuia  {como  dicko  cs)para  U  dicha  guerra, 
ejiandoUfi  en  peligro  por  jnltade  los  Vrincipcs  Chrijli^-nof  ^ quc quifo  entendcr  por  ejlas 
ordenes ,  que  no  mucho  antes  dd  ticmpo  de  S.  Thontdsfc  confirmaron  todM  tres  por  el  ?ap4 
Alcxaudro  terccro.  Y  fe  ^'^(i.eron  Kcligiones  por  U  mifma  caufa  y  razon  de  cjhr  U  fe  Chris 
fliana  en  gran  pcligro  en  Efj[fanna  por  UdifcordU  y  guerras  de  los  prir.cipcs  Chrifiianos  de 
Bfhanna  entrefi  Como  a  la  Utra  lo  dizc  U  regU  dc  U  ordcn  dcl  bienaucnturado  SantiagOy 
ponicndo  U  razjony  caufa  dcfu  inflitucicn.  Y  por  el  mefmo  pcligro  tcflifica  el  Arcobij^odon 
Kodrigo.que  fue  inflituyda  la  ordcn  de  CaUtrauayCuyafiHacion  es  Alcantara. 

Ec  paulo  poft.  Y  mas  fe  ha  de  aducrtir  que  en  e/  uoto  de  U  obcdiencia  que  es  el  prins 
cipal  dc  los  trcs  uotof,  exccdcn  eflds  Kcltgioncs  a  Us  otras ,  porqucfe  Mott  en  cjlas  ordenes  U 
obcdicncia cn todo  y  por  todo.y  comprchendc d  mjrtyrio^yfepadxce cj.da  dia cn  cfh  M/li* 
cia  E/  qual  cxcedc  a  toda  otra  pcrfcdion  Chrifiiana,  y  a  U  Virginidad  fcgun  S.  Thcmxs  y 
Theologos.  De  dondcfefigui ,  fgun  el  mcfmo  S .  Thomas ,  quc  pucRo  que  e{ias  mclitds  R.eli* 
gioncs  fueffcn  cn  lo;  otros  do!  uotos ,  mfbriorcs  a  Us  otrM  KcUgion^.s^fc  hauria  de  compcnfar 
con  efie  exfcffo  dc  csids  fand.is  Kcligiones  a  las  otras  cn  cl  uoto  de  U  obcdiencia  quc  conut 
prehende  tambicnclmartyYio^comodichocs ^ycxcedeatoda  otra  pcrfcaion,  &c  infr.i. 
Y  confderando  creo  efla  fumma  pcrftdion  dt^.as  fagradds  Kcligiones  eRa  prohibido  por  Ui 
buUdi  Apoilolicas  de  la  confimacion  dc  efids  ordencs  que  de  eUd4  no  fe  pueda  p.iffar  a  otra 
alguna  RcUgion  dc  qualquicr  caUdad  qucfea.Y  nadie  qucfm  pafvon  quiera  )uzgar,  y  aya  uiflo 
UregU  ,y  buUas, y  priuikgtos  de  efias  ordcnes^negara  fcr  perfvtAs  ReUgioncs,  Y  los  quc  lo 
coritrayio  han  dichofm  auer  Us  uiflo ,  ( porquefi  Ids  uieran  tio  lo  dixcram)  no  pudicron  bien 
^uzgdr,  ni  cfcriuir  dt  lo  quc  no  ideron,ni  por  pretender  que  nofeguardaua  U  Re^lrf,  negar  U 
RcUgion.  Quecs  crrormanipc^o. 

Ec  paulo  poft.  Y  que mas  aproudcion de  U  ReUgion  defldi  ordenes  es  meneRcr ,  deque 

fu  Mag.  y  bs  cathoUcos  Reycs  dc  CafliUa,  los  poffecny  tiencn  con  titido  de  adminiflracion  dcl 

Papa como  a cofa rcUgiofa  y  ecckftafiica^.Y cada  dia  fupplican  ai Vapa  poreUds ,  como  por 

ordcms  y  rdgioncs.  Y  hs  VapM  ft  efld/s  ordcnts  no  fueran  rdigioms  ecclcfaflicdi ,  como ,  o 

p:^ra  queUs auian dt tximir de  U  jurifdicion  ecckfiaftica  deUs obif^os,  y  otros  comoidi exi« 

mcnylcsdanotrosmuchosprmiltg-os^yUiUaman  rcUgiorxs  cn  muchxi  buUdi.  Yftalgun 

tcxtouuiera  enderechoque  UfUamuraexpYtffmcr.tc  rdigiones  ^nadie  dubdara  de  fu  rclia 

giomputs  porquc  mds  feade  dubdar  Uamando  ias  clfummo  Pot  fice  rdigioncs  fiicra  de  texto} 

Vuts dmi;mo podtr  jc ticned  Vapano  haziendotexto.que  hazicndo  le.  Y  dpodcrdeflos 

pontificesque  Uamanu  efidsordenfsrdigionesy  csdmifmoque  ddelos  otros  que  hizicron 

bstextosdddrecho  Canonico,  Y  aun  qucmdsfrequentementeldiUamsnordcncsJomfmo 

importa  quc  UamarUs  rcUgiones,  anfi  cn  drccho  como  crxl  comun  haUar.  Y  /i  contta  lo  ar* 

riba  dicho  de  U  reUgion  de  efhs  ordaiefyYcpUcare  alguno  quc  no  esfu  rcgU  dc  cftc  ticmpo  U 

queyo  he pwuaiJo,  o  aUiicms nofeguarda,  idfe cxcrcit».n  lot  cauaUeros  dcUds  ^cn  U  Mili^ia 

fmo  los  mds  en  todo  lo  contrario  defu  regU  y  profifiion.Argumento fiw  eile  y  error.  Vrime* 

ramente dc  VuicUfy  luan  Hmj  rcprouado  end  ConciUodc  Cofiancia ,  y  renouado cn nue^iros 

t.ianpos  porf*  difcipulo  en  los  errorcs  Martin  Lutero^  para  deshazcr  U  ordcn  y  potejhtd  cc* 

clefiafiicaporlosabufosjranfgr€f^jones:,exccffoS:,ymaksde  los  fccUpaiiicos.  Y  csdt  bs 

Moros  para  rcprouar  nueiira  ky  Chriitidna  por  hs  pocos  que  diz.en  que  Lnguurdan  de  effos 

pocos  que  Ufiguen,  Como  que  U  ky  no  porft  ftno  por  los  que  U  ftgucn^  oguardanfc  uuieffe 

ie  )uzg^^  f^  bumfi  tnaU:  A  loqual  todo  y<tlode  matrimonio^y  a  otros  dejitos  y  ob)etos 


D  O  C  T.     K  A  V  A  R  R.  j,y 


^uecotttrd  U  rdigm  dejks  noblcs  ordenes  opponen  algunos ,  Rcffonio  Wgmente  m  d  dU 
chohbro  cnclcapittdo  quintojondc  copiofmcntc  fc  traa,  ckcarticulodeUrcligioniccfidi 
MilicidSyyfepiicdeucr,  Por  jnmcraficfiendo  cftM  noblcs  ordcncs  rchgioncs^y  laspcr. 
fonMdecUisrchgiofM^qucdubdapucdc  aucriparano  fcr  cxcmptM  cn  todo  dc  U  jurifdicion 
fegUrf  Yque  hombrcde  iuyt^ic  poirancgar  quclAsperfoim  dcdMordcnesno  featen  mu:p 
bicnporUs uotos qneha::iin  y  feohUgucn a  U  rcligbn. 

Ec  paulopofl:.  Y  porconckyrconcxcmpUfacado  dcl  mifmoechoy  cafo  que  frabt^ 
mosnotorimcntefe  uecadadia^qucfi  unclerigo,ofaccrdotctomaclhjbito  dc  aignnadeilas 
ordcncsfe  eximcdc  U  iuriflicion  ecclcfiu^ica  aquc  cfUuaflibjcto,  Tcs  pzgado  foUmcnte 
por  fuordcn.  Y  ejlofwcontradic:ondcnadic,y  mandandolofu  Magcfl^d.  LucgoU  ordcn 
dcjias  Milici.ts  y  rcligiones ,  pucs  atrac  afi  a  fu  jurifdicion  rcgUr  el  clcrigo  y  faccrdote  que 
eTadcUjurifdxionycjhioccckftajlico.  Dcdondctambicn  fcpguc,y  ncccffariamcntc  que 
pues  U  jurifdicion  dc  eflas  order.es es  ma^  poderofa  quc  U ecckfiajlicay  y  U  ccclcfu:{iica  cue  U 
fcgUr  que  lofcra  tambiai  mAs  quc  U  fcgUr,  Y  que  U  ecclcfiahuafca  mxf  podcrofa  quc  U  fca 

gUr,es notorio.  Vorquefiunlcgo  fc  hazcckrigo  Jeexime  deU  jmfdu:ionfcgUr  y  a  que 
£Jlauafubjcto  ypaffaa  U  ccckfuflica. 

Ec  pofl:  pauca.  I  tem  parccc  qut  no  tictic  duhda  U  dicha  excmpcion  por  Ulcyii  tit.  i6. 
lib.i.ordinu.cchaporlosRcycs  catholicoscnTokdoannodc  1480.  PorUqualdccUranpor 
rdigiofos  a  los  cau^^Ucros de  cjhf  trcs  ordcncs ,  y  dc  U  defant  luan,  yguaUndo  los  a  todos  y 
compcti-andolos  conlos dcmAirdigbfos dc  otroiordcncs,  Y  como  ataks  rcVgiofos  yexcnux 
ptos  dda  yarlfdicioHfeglarj  los  Inhabdita  para  opcios  fcgUrcs,  y  U  caufa  de  hazerfc  a  qucU^ 
teyfwdon  •  •  •  • '  dc Gu^man cctujUero  deUorden de  CaUtraua ^corregidor  quefiicdcciu= 
dad  Real,  d  qual  enU  nfidenciafuc  accufxdo  dc  cicrto  homicidio,  y  por  d  hibuofe  eximio  de 
U  jurifdicionfglar.Vor  lo  qual  los  dickos  fennorcs  Kcycs  hizicron  a  queUa  ley  para  los  cauaU 
lerosdc  Us  dichdi  quatro  ordcnesoengencralparatcdos  losreligiofosdequaUuier  orden. 

Et  poft  pauca.  Que  en  Madrid  ficndoffcd  d  BachiUcrdc  U  Torre,  por  todo  el  cona 
fejo  Kcal  prcfcntcs  fui  Altezon  deUsduhos  [cnnores  K^cs  Catholicos ,  fe  decUroporU 
cxairpcion  de  CaUtrauayde  quicn  fui  AltezAsfc  qucriati  mjormr  ,y  por  configuiente  de  aU 
cantxra ,  que  es  cofa  anmxa  dc  CaUtraua,y  una  ntifma  ordcn  y  U  de  Santi  go  cjh  ygualadd 
qUAto  a  esie  arliculo^  aU  de  CaUtraua porU  dicha  lcy  n.dd  ordinamentoy  tabien  ay  dccU- 
rucio  cxprcfft  defumios  Votipcesaquie  cfhdccUracion  pertcnece ,  por  depcdcr  principaU 
mete  de  fer,o  no  cjhs  ordenes  cofa  rcUgiofa  y  ccckfiaftica,  DcU  ordeny  cauaUeria  de  Satia» 
go.ay  dccUracioy  buUa  dd Papa lnr,occtb,y  delPapa Martino  <^.de Uordcn de  CaUtraua  y 
Akatara.aydecUracio  delmfmo  \nnocctio ^.y  Innocetio  S  y  Lcon x.y  ajliquado cl Sennor 
Keydoluadfcgudo  hizodegoUar  adonAkarodcLunamae^lre  dcSantiago  hiz^o  defijues 
traer de Koma para  fi y  los  demas quc auiairUcrucnido cn U  atucru dd  macfite.abfohkio dc 
U  exccmwiio  cn  quc  auiaincurrido  por  aucrpucfJo  manos  uiolctas  enel  dichomaeflre.comolo 
teftifica  tl  Do^or  Mc  t:iU(ogtoffador  dc  Us  partidas^  dd  cofcjo  dd  mifmo  Senor  ReyDo  lua» 

H;ccibi.  PcrquiEomniaconftatquamalicnaafadOjtSciure  N.  refponde- 
ric  ad  Monit.5f.  Q^are  quicquidipk  &  Dominic.  Sotus  Author  alioqui  gra- 
uiflimu?,  8c  multis  nominibus  mihi  fufpicicndus,  collcgaque  meus  olim  in 
Acadcmia  Salmanticenfi  erudkionc  quidem,&:  xtate  me  longe  prior,  loco  vc- 
ro  pofterior,!n.hac  re  dicant,mjhi,vt  in  prxdido  Monit.  ^6.  dixi,  videtur  iniu- 
riam  omnibus  Ecclcfiafliicis  &  laicis  agentibus  vitam  ccehbem  in  Curiis  Pon- 
tificum  Maximorum  &  aliorum  Ecclcfiafticorum  §:  R^umac  Principumfe- 
cularium,rmp  &  in  aliis  vrbibus  extra  fepta  Monafteriorum,  dicere,  quod  mi- 


17 


1,^  PROPVGNACVL.     APOLOG. 

lites  pr*Efatorum  ordinum  obfequentesRegi  Magiftro  fuo  ,  non  poflunt  mo* 
raliterloquendoferuarevorumcaftiratis,quia  non  eft  difficilius  eisferuare  il- 
lam,  quam  aliis  facrisinitiatis  fuam,&  aliis  coelibibus,fextum  decalogi  pra:ce- 
ptum  extra  fepta  Monafteriorum  habitantibus,quamuis  certum  fit,  cacteris  pa- 
ribus,facilius  effe  illam  feruare  intra  illa  quam  extra. 

SVM  M  A  RIV  M. 

Comnjendatarius  cur  vocatus  K^uthor.num.  1 7. 
Religionem  militarem  dicere  non  ejfe  veram,paculum ,  &  eius  profejprem 
hahere projfrium,peius,  num.  18. 

X  V n.  Quod incaute imponit  mihi  quod  ego  Monit.So.q.i.num.  ^. appel- 
lauicanonicosRegularcsRoncxualliSj&S.IfidorlLegionenfisCommendata- 
rios,  quodnecperfomnium  vnquam  venitmihi  in  mentem,  nonenimego 
appello  ibi  canonicos  Commendatarios,fedpraclatos  quibuseorumprarfcdta- 
tx  in  Commendam  conferebantur ,  quorum  altera  fcdicet  prioratus  Ronca:- 
uallis  fic  collata  fuit  quatuor  praJcefToribus  eius  qui  nunc  eft  Reuerendiflimus 
llluftriflima:  familis  Don  Antonius  Manrricus  in  Epifcopum  Pamp.  a  Regia 
Maieftate  nominatus  Dominus  meus  quam  colendiflimus  &  altera  fciliccc 
Abbatia  S.Ifidori  commendatafuitmultisvfque  ad  prajfentem,  de  quo  nefcio 
an  fecerit  profeflionem ,  &  acceperit  in  ticulum ,  nec  ego  me  appellaui  Com- 
mendatorem,  eo  quod  flm  canonicus  fimplex  RoncjEualIis,fed  quia  Commen- 
dadeIViIlar,prope  Villagran  Legionenfis  dioce(is,cui  iurifdid:io  temporalis 
meri ,  &  mixti  imperij  ineft,  illius  ordinis  mihi  fuit  collata  a  Priore  generali, 
.0  &  pcr  Sedem  Apo/lolicam  confirmata  anno  1 5 1 4.  An  vero  pcriculofe  figni- 
ficet  in  refponiione  ad  yy.  Monir.non  efTe  vcrarn  religionem  quse  ad  militan- 
dum  inftituitur ,  ipfe  viderit,  mihi  ego  piaculum  cenferem,per  pr.Tdidain  if. 
refponfo ,  fatis  autem  miror,  quod  audear  dicere ,  quod  ego  exxquo  regulares 
clericos,  (ccularihus,  eo  quod  dixerim  vtrifque  eandem  facultatem  difponendi 
de  frudibus  beneficiorum ,  quafiperhoc  conccfTerim  quod  regularespoflint 
haberepatrimonialia  propria  ficut  feculares.  Caueat  autem  ipfe  an  periculofe 
dicat  contra  religionem  Chriftianam,  quod  Commendatores  poft  votum  pau- 
pertatis  folemne  poflint  habere  propria  patrimonialia,  qnodetiam  genera- 
lius  ante  dixifTe  notauimus  in  5>.refponfo  non  aduertens,quod  omnes  ilTi  etiani 
de  more  fe  expropriant,vt  in  if.  Refponfo  pra^dixi. 

SVMMARIVM. 

Commendatores  ordinum  militarium  Hijpaniahahent  Bcclejias  Jeparatas 

commendatas,qu£  aliis  non  conferuntur,  num.\9. 
Benejiciaritfs  licet  non  teneaturrefcere  ecckfiam  priujquamjumat  neceffa* 

riumadje  alendum  fecundumqualitatembeneficij :  fecustamende  ne^- 

cejfariofiin  fecundum  aliam  qualitatem  extrinjecam,  num.\3. 

,.iov.i,,  •  XVIILQuod 


D  O  C  T.      N  A  V  A  R  R.  117 

XVIII.    Quodali.iqu2rubiicitvrq;aclfecundampartemnonfunrd!gna    19 
quibus  refpondcacur,nifi  vt  aduertar,an  fibi  conftet,  an  vero  fecii  pugnet  affir- 
mando  cxertc  fupra  ad  monir. 40.  quod  clericus  pcccat  mortaliter  infumendo 
fruiStus  bcnefici  j  vane,  vcl  profane,quod  ipfum  repetit  in  fecunda  parre  ad  mo- 
nit.7.  &  quod non  parificauic clericos laicis quoad difpendendum reditus fuos-, 
&nuncparificateos  quatenus  facit  eis  liberam  facultatemdifponendi  de  eis, 
8c  abfoluir  cos  ab  omni  Icge,praeterquam  mifericordiaf,  qua  fecudum  eundem 
etiam  tenentur  laici ,  qui  tamcn  fecundumeundem  non  peccant  morcahter  fic 
fua  impendendojfi  enim  hoc  efi:  verum,quomodo  illud  non  eft  falfum:-.?c  e  con 
trario,lcgcns  vero  ea  qm  ad  Si.refpondet  ,fateor  me  valde  tentatum  ad  reta- 
liandum,  nifi  mc  condonatio  fupra  fa(fta ,  8c  mifia  quam  nunc  indigne  feci ,  ab 
eo  rctraxilTetiQuis  enim  fcrattamfrequctem,&duramreprehenfionemtran- 
fcriprionis  eorum  qu.T  in  hbello  defenfo  continentur  faitam  ab  eo  qui  nouic 
melediori  iamindea  principioinEpiftola  ad  eum  dataob  vtihtatem  eiusid 
fad:uiumpromifi(re?QjiisitemferataudireCommendatoresipfosnonhabere 
Ecclefias ,  quarum  dccimas  ipfi  recipiunt ,  quaeque  ideo  non  habent  Rc^ftores 
principales,  quia  funt  vnitxordini ,  &  ab  ordine  commendatx  commendato- 
ribus ,  &  ideo  folum  ponuntur  in  eis  Vicarij  perpetui  vel  temporales  quos  ipfi 
prxfentant?  Quisitcmfcraraudire  ordines  prxdi6los  non  habere  Ecclefias 
qua:nonconfcrunturprcsbyterisordinum,&quodreparatioecclefiarumqu3e 
non  habcnt  rcditus  feparatos  a  mcnfa  Commendatarij  non  debeat  fieri  ab  eo? 
Quorum  contraria  funt  notoria  Hifpanls,&eorum  teftis  omni  exceptione 
maioreftin  Vrbe  prardidusCommcndatorDonSamarrmus  de  Caruaial  Vi- 
fitator  S.Iacobi  frequenter  defignatus  cum  aliis  eius  rei  confciis.  Cxter um  af- 
fcrtio quod  filius  Regis  Parochiam  mille  aureorum  habens,  non  teneatur  re- 
parare ,  &  ornare  illam  necefiariis  fi  illis  mille  eget  ad  fuum  ftatum  quafi  Re- 
gium  decenter  fuftentandum  licet ,  ipfa  non  habcat  reditum  feparatum ,  ad  fe 
conferuandum,&  quod  potius  Parochiani  tenentur  illam  repararc,indigna  eft 
^uouis  canonu  perito,prajterqua  ipfo  adcontradicendu  mihi  adeo  propenfo. 

SVM  M  A  R  IV M, 

Legem  mlUm  ojua  nititur  aquitate  ejje  iuBiti^,  non  dixitK^uthornu.io, 
}^^ti6  'vnui  cr  idem  varie  rejpe£tu  ad  varias  virtutes  &  varias  leges 

fertinere  foteJiynu.il. 
LegeiuTHtianon  obligatur  quicunque  iudicis  ofjicio  cogifotejl.nuxi. 
offcium  iudicis  nobile  non  efi  a6iio ,  &fieqtienter  datur  contra  obligatum 

alia  lege  quam  iuBitia,nu.it. 
Legale  debitum  multiftex,  &  cju^  legalis  iuHitiafariat  aStionem ,  &  qu^ 

officium  iudicis,&  quA  neutrum,nu.  15. 
Lexfubfidiaria  regulariterfarita^ionem,quicquidN.dicat,nu.i^. 
Necefnatem  extremampatientisnonfiunt  ifjo  iure  ei  n€cejjaria,licetfit  da» 

da  &  abeofofiintaccifi,nu.i^. 

£e 


xi8  P  R  O  P  V  G  N  A  C  V  L,     A  P  O  L  O  G. 

'    Domlmttm  rerum  Ecckfid  ejl  aptiJ  DettmJ}ecialiter  &pri»atfuf,  m.%€, 
GloriamferiuHitiam,&  eiu6  opera  ^uariyntt. 17, 
Iusiiti.i  vt  maxima  virtutum  moraltum,  na.tj, 
Benefciariusfuccejforcumpr^cejfcrc,  vt  dimditfrucfu6  remifiuCjmi.tZ. 


20 


XIX.  Quod  quia fatis fupra in  Refponfo  c.  didum  cfl:  quoad  alteram  con- 
clufionem  pcincipalemin  qua  tcnco  bcneficiarium  nonfoliim  peccarcmor- 
taliterimpendendo  vane  & profane fru(3:as fui  beneficijjfed  etiamtencriad 
reftirutioncm,  circa  quam  vcrfantur  omnia  quce  ego  dixi  m  (ecunda  quaftionc 
Apologii&ipfedicitin  fecunda  partc  fuar  Anripologix  non  refpondeofin- 
gulatira  multis  qua:  fine  certo  fcopo  difputando  vcrbofe  inuoluit,&  dilatat  fu- 
pcrfluis  allegationibus ,  &  parergis,  quicquid  vcnit  in  buccam  effundendo ,  & 
tertio  quoquc  verbo  errorem,Iuris  principiorum  ignorantiam,incogitantiam, 
obliuionem ,  aut  a:tatis  defc(flum  improperando ,  alia  noftra  non  intelligens-, 
alia  noIens,aut  non  potens  intclligcre.  Qux  omnia Dcus  Opt.  Max.  ci  condo- 
net ,  vt  ego  iam  condonaui ,  &  quidem  animo  non  ficto,  fcd  pro  antiqua inter 
nosamicitia ,  &  charitate,'ad  obfequendum  ei  quibusin  rebus  mea  tenuitate 
voluerit  parato,folum  adiiciamharc  pauca,  &:nuda  confirmationibus,  &:con- 
£utationibus,quibus  cum  in  iuftum  crefccrent  librura,&:audlarium  fierct  maius 
audo.  Primum,  quod  ipfe  qui  improperat  mihi  tranauillam  fcne(ftutem,forte 
per  prascipitis  iuuentutis  ardorem,ait  in  principio,ambiguum  fibi  fuifle  an  mea 
primaquie/lioproponeretur  de  peccato  tantum  beneficiarij  maleimpenden- 
tis,an  etiam  de  obligatione  refliituedi.  Quilibet  enim  fcnex,imo  &  adolefcens, 
Cne  tumultuario  feruore,tenorem  qujcftionura  legens,pra:fertim  adeo  ferio  ac 
ipfcjclare  vidifletjCum  vt  patet,ex  i.mon.i.q.prima  quarftio  habeat,an  talis  be- 
neficiarius  peccct  mortahter.  Sccunda,  An  cfto  peccet  mortaliter,teneaturre- 
flituere :  Nonne  qui  coecus  non  efl: ,  videt  in  prima  quacftione  non  quarri  de  re- 
ftitutione,  fed  folum  de  pcccato  mortali;Item  quod  mirum  eft  virum  iuuenem, 
diligentem,  &  adeo  apud  fe fapientem,non  intellexiire,quod ego  ci  non  impo 
no  in  mco  primo  monito,  quod  ipfe  dicit  ad  illud,fed  tantum  qucd  non  omne 
id  ad  quod  quis  copelli  poteft,  debetur  iuftitis  fpccialis  lege,  in  quo  ipfe  lapfus 
eft  in  fuo  libro ,  &  fallitur  in  hoc  ipfo  monit.  &  fequenti ,  dum  putat  omnc  id 
proprer  quod  ad  iudicium  venirur,  cfte  debitum  iuftitix  fpccialis,cuius  contra- 
riumego  in  monit.i.qu.z.irrcfragabiliter  probo ,  monftrando  m.ultas  leges,  8c 
prajcepta  multarum  virtutum  aliarum  a  iuftitia  fpcciali  eire,  ad  quarum  obfer- 
uantiam  quis  a  iudice  compclli  potcft,  licet  non  fint  praecepta,  &  legcs  virtutis 
iuftitia:  fpecialis,fcd  vel  noluit  intelligcre,  vt  bene  agerer,  pfal.<5^8.rclat.in  capi 
Idco.37.(iift.aur  certe  credo  ei  dicenti  le  non  intclligerc,quia  iiondum  peruenit 
ad  hanc(qux  non  eft  triuiaIis)cognitionem.  Sccun<io,qLiod  miror  cura  purare, 
veliingerc  me  moueii  illa  do(5trinaThoma:quam  in  tauorcm  meum  allegar, 
tacitcmc  ignorantix  illius  notando  ad  monir.i.mcum  quam  poftca  ccntra  mc 
opponit,  nonenim  facitprome,l!cetipfemet(vt  ait)non  intclligcnsidfaJfum 
putetj&infmuetme  dicere  nullalegc  iuftiti«E  in  nulio  cafu  tcncri  patrcm  filio-. 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R.  119- 

vcl  maritum  vxori,  neque  econtrarlo,  &fal/ius  imponitmihi  qnod  dixerim 
legcs  qux  ftatuuntur  ob  arquitatem ,  &  fundantur  in  ea,  non  percinere  ad  iufli- 
tiam  fpecialem,  quod  legifta  infenfatusnon  dixiirer ,  &:ipfo  tefte  ad  6.  monir. 
allcgcm.l.Si  5cmQ&c  Titium.ff.de  reb.cred.  ad  probandum  adlionem  ob  folam 
ajquitatcm  dari ,  &contra  id  mihi  fallo  impofitum  opponit ,  nullum  finem  ar- 
guendi  faciens,mulra  qua:  cuique  iurifperito  ad  manum  erant,  ego  enim  id  fo- 
ium  dixi  de  lege  qux  tantum  ex  pietate,  mifericordia,  vel  charitate  defccndir, 
<5<:non  de  defcendente  ex  yquitare^cui  omnesfere  I^^ges  nituntur,authore  Celfo 
qui  relarusab  Vlpian.inl.i.ff.de  iuft.&iur.aiciuscfre  artem  boni,&  squij&iu- 
rifconf ultos philofophos  iquum  ab  iniquo  feparates.  1 11.  quod non  intelligit    ^' 
autccrtenon  aducrtit,quod  vnus&idcmad:us  vnorefpcdlu  poteflefTevnius: 
virtutis,&aItcro  alterius,vtad;usaiendifi!ium  velparentem,eftadusvirtutis 
pietatisquatenuscx folo  amore naturali ,  vel charitate proccdir,  fed  quatenus 
padlo,promiffione,IcgttovcIiuftaIcgctcnetur  alerCjfiue  ametf;uenon,&aIe 
re  hc  ve!  fic,&  illo,  &  illo  rcmpore,vcht,noIit,  adlus  f pecialis  iuAicia?  efl:,&  ita 
fieri  potcft,quod  a(^us  quinonparitadbioncm,  necrefl:icucndiGbligationem 
quatenus  cft  ^iius  vnius  virtutis  vel  vitij ,  pariat  cas  quatenus  cfl  alterius,  ficuc 
pafTini  -apud TheolcgOi  inuenias  acftam  fuapte natura indificrcrem,ficri  adum 
aliciuusvirtutis,velv.'tii,ublegempra:cipientem,  vel  vetantcmillum.  Imo& 
adTium  vnius  virtutis,ficri  aItcrius,ob  diuerfum  fincm,vel  diuerfum  prarccpcum 
vcl  lcgcm,ficut  vnu£,&  idcm  adtus,  lcge  naturali  veldiuina,  &  humana  prxce- 
ptuSjVel  vetituSjVno  rcfpedlu  pertinct  ad  Icgem  naturalem,&  akcro  ad  huma- 
nam,vt  eft  pukhrum  in  rc  graui  exemplum  apud  Caicr.in  trad>.i5j.qua:ft.5.Non    ii 
item  intelligit,  iut  ccrte non  aduer tit ,  quod  aliud  efl  obligari  qucm  ad  aiiquid 
Icge  iufliti3f,&  alaidobligatumlrgeahusvjrtutisccmpellipofirecfficioittdicis 
r.obili  ad  implcndam  illam,  potefl:  enim  quis  cogi  ofiicio  iudicis  ad  facicndum 
quod  lubet  lex  mifericordia-,  pietatis,  charitatis,  rcligionis,  manfuctudinis,  vel 
aiius  virtutis  qua?  cfl:  multiplex,  vt  cx  Tho.icccp.probo  in  d.i.Monir.adiund^is 
illis  qus  tradunt  poll  alios,  Fel. in  c.i.de  otf.iud.  &  lafo.in  princip.  de  Ad.fuper 
glofin  vcrb.  lus,  &  citati  ab  ei%  &  ah j  alibi  de  ci^icio  indicis  nobili,qu<)dnon 
eft  proprie  a(5lio,qucd  eft  miicricorditer  implor.-.ndi:m,  qucdpcrillud  proui- 
detur  paupcri  de  aduocato  ,  &  fratr.bus  mir.onbus ,  de  eleemofy na  cis  rcl:6la, 
&  cogitur  diucs  aliquandofaccrc  elecmofynam ,  &.'c.  quamuis  enim  ad  mulra 
qua:  debentur  Icge  luflitia"  fpecial!S,ccgi poflit  quis ofiicio  nobili  fine  a<5tione, 
non  t^mcn  omnia  ad  qua:  quis  illc  cogi  potefl:,  dcbentur  legeiufliria: ,  per  pro- 
xime  di<5ti<,(I<(:  mox dicedj,quod  Sc  Caicr.;.  To.tract.cj.q.^.dixit  de  compulfione 
ad  implcndum  votum  ofiicio  Epif copi  fme  aCtione  facienda.  Nec  item  intelli-    23 
git,  auc  certe  non  aduetrit  duplcx  cfle  dcbitu  ctiam  Icgaie,  alterum  cuod  dcbe- 
tur  de  honen:ate,&  non  de  prafcepto,qualiafunt  alinuadcbita  virtutis  Iibcrali- 
taris,& giatitudinis,ad  qucd  non  darur  .-.Ctio ncc cfficium Iudicis,& eam fran- 
gens,non  cogicur  refbtuere.AIiud  cft  dcbitu  Iegale,qucd  debetur  dcprxcepto, 
neceffano  facicndii,&  hoc  rurfus eft  du|->lcx.  Alteru,quod  dcbetur Icgc  iuftitias 
fpecialis,&  ad  hoc  vt  plurimum  datur  .'>-Ctio,ralrc  iure  canoniGO,&  violator  co- 
giturreftiiucrc.Alceriijdebitum  deprxcepto  Icge  taniu  ahusvirtutis,&  .idhoc 

Ee      i 


H 


tzo  PROPVGNACVL.     A  P  O  L  O  G. 

quatcnus  ab  ea  tantum  praccipitur , non  datur  ad:io,  ncc  coadio ,  ad  reftituen- 
dum , fcd officium tantum  iudicisnobile,ad  cogendum  ad  illud  implendum. 
Exemplum  primi ,  debitum  a  diuite  patienti  neceflitatem  non  extremam ,  nec 
adeo  magnam,illud  enim  obligatdchoncftatetantum,&:  non  parit  adionem, 
nec  obligationcm  reftitucndi,ncc  officiu  iudicis  ad  compcllcndum.  Exemplum 
fecundi,efl:debitumexcontradu,veIquafi,dcIicao,veIciuali,velvitimavolun- 
tate quod  parit  adionem  &  rcftituendi  obligationem.  Exemplum  terci j,debi- 
tum  quod  quis  debet  e^cnti  cxtreme,quod  non  parit  a6l:ioncm,ncc  obligatio- 
nem  rcfticucndi ,  fcd  offidum  iudicis  nobile ,  quo  potcft  ad  id  compelii ,  &  ita 
pertinct  ad  iuftitiam  gcricralcm  legalem.qu.T  non  parit  adtionem,  ncc  reftitu- 
tionem,quando  non  concurrit,cum  iuftitia  fpcciali,&  tunc  iic,ncc  officium  iu- 
dicis,quando  non  concurrit  cu  vircute,qua:  illud  panz^Sc  tunc  fic.Per  quae  non- 
dum  fortc  hadenus  ita  dcclarata  funt  componeda  dida  Alcx.  Halcn.  S.  Thom. 
S.Ant.Caicr.  Adria.Panor.Turrcc.&  aliorum  multorum,qua:  primo  afpccflu  fe- 
cum  pugnare  videri  poflAint.  Quse  &  alia  pofica  in  meo  monit.8.  N.  intclligere 
voIuiflet,non  fc  fruftra  torfiflet,  fingendo  fcopos  in  quos  fagittas  mitteret,  vi- 
difletque  propugnacula  quibus  Adria.  Sot.  &  ego  quos carpir ,  defcndimur ,  & 
laudari  meremur.Sexto,quod  ego  efficacitcr  probaui  verum  effe  regulariter,&: 
fimpliciter,cos  qui  lege  fubfidiaria  tenentur ,  obligari  ad  reftitutione,  quod  cft 
contrarium  eius  quod  ipfe  fimpliciter  dixit ,  &  nunc  meis  argumentis  coadus 

2f  Iimitat,per  quod  an  fatisfaciac  ipfc  viderit.  Septimo,  quod  vim  facio  mihi pa- 
tienter  terendo  illa  qusc  ad  monit.4.  refpondet  de  dominio  rerum  exiftcntis  in 
extrema  neceffitate ,  afferensme  non  intellexifledodores,  quos ,  gratiaDeo, 
adeo  antequam  forte  ipfc  nafceretur  intellexi,vt  audea  dicere nullum  vnquam 
tam  vere,ciarc,refolute,  &  ad  praxim  appofite  eade  re  dixifle,ac  cgo  fcripfi  in 
Man.Confef.c.iy.a  nu.^To.nam  &  ipfe  inde  forte  didicit  qux  dicit  me  non  intel- 
iigere,  &  lion  aduertit  fecum  pugnare^afTerendo  egentem  extreme  fieri  domi- 
num  eius  rei  quam  apprehendit ,  ad  fe  conferuandum  necefTariam  ,  &  mox  ar- 
gumento  meo  conuidus,  dicit  teneri  ad  reftituendu  veftem  pretiofam  fine  qua 
prjchcnfa  periiflet.  0(5bauo,quod infulfe,ne  dica, periculofc,iterum  confundit 

^^  dominium  fpeciale quod  Dcus  habet  in  re  fpeciali  donatione,vel  difpofitione, 
hominis  fibi  dicata,  cum  dominio  generali  quod  habet  in  omnibus,  etia  laicis. 
Tum  quia  fignificat  Deum  eiTe  minus  capacem  ad  qusrcdum  dominium  quam 
proximum.  Tum  quod  parum  obferuat  Patres  Concilij  Trid.  dum  reputat  eos 
dicentesbona  Ecclefiaftica  cfTe  bona  Dei,  &  ob  id  ftatuctes  rcdicus  eorum  non 
eiTe  donandos  diuitibus, intellexiffededominio  generali  quod  habet  etiamin 
bonis  Iaicis,&  non  de  fpeciali  quod  habet  priuatiue  vt  didu  eft,  fupra  in  lo.re- 
fponfo,  &:refoIuiturinfranu.3i.iuxtaprofunda&hadenusnullibifictraditam 
refolutionem  Apologia:  Monit.24.i.q.Nono,quod  licet  defidcrare  in  eo  memo 
riam  vel  diligentiam ,  dum  ait  fe  non  meminiire  vbi  arguat  de  dominio  militis 
fuperfuoftipendioquaefito  addominiuclericiin  fuisfru(Slibus,  cum  multis  yer 

^7  bisidfaciat4.part.c.i.poft.nu.4.fo.r75).DcfiderareIicetctiacircumfpedioncm, 
dum  incaute,  peruertendo  fenfum  gloriofi  c.  gloria  Epifcopi.u.q.z.  ait  ad  Mo- 
iiit.io.non  quxri  gloriam  per  opera  iuftitiac,fed  mifericordis,&  alias  indebita, 
contra  illud,iuftus  vt  palma  flQrebit,&  alia  mille  ioca  fcripturae,&  contra  iflud 

Thom 


D  O  C  T.     N  A  V  A  R  R.  i« 

Thom.  recep.  l.  i.  q.iSj.  art.5.  Chriftianaperfedio  edentialiter  confiftit  in 
pr^ceptis,  &  inftrumentahter  m  confiliis  ,  &  contra  exprcftam  eiufdcm  dete r- 
minationem  ab  omnibus  reccpt.  2.  i.q.  58.  art.ii.qua  iuftitiam  prxfert  hbe- 
ralitatij&omnibus  aliisvirtutibusmoralibusetiam  mifcricordiaj^quatenuseft 
triftitia  alien^  miferiac ,  ratione  regulata ,  vt  fubti  liter  docct  Caietan.  ibidem. 
Quod  tamcn  eft  intcUigendumdc  aliis  virrutibus  ordinatis  ad  fe  vcl  proxi- 
mum,&  non  de  rcligione  qux  ordinatur  in  Dei  honorcm  ,  quar  cft  prima  mo- 
raliumfccundumeundcm  1.  i.  q.Sr.art.  6".  Probatautem  Thom.  hocperillud 
T  ullij  i.offic.  In  iuftitia  virtutis  fplendor  eft  maximus ,  cx  qua  boni  viri  nomi- 
nantur.  Et  per  illud  Arift.  ^.  Ethi.  Prarclariflima  virtutum  eft  iuftitia,  &  ncquc 
eft  Hcfperus,nequelucifcr,itaadmirabilis.  Quod  ait  proccdcrenon  folum  in 
iuftitialcgali,  (cdetiam  in  fpcciaIi,dupliciratione  ,&:pondcra  in  didto  Cic. 
verbum  fpIendor,&  in  Arift.vcrba,Hefpcrus  &  lucifcr,  quibus  fignificatur  glo- 
riaquarab  Ambrofiodcfiniturcfreclara  cumlaudenotiria,  vtlatc  monftraraus 
in  c.  Inter  vcrba  11.  q.  5.  &  eft  contra  totam  Ecclciiam  Chrift.  qux  tribuit 
lauream  gloria:  martyribus  ,non  folum  quibus  fead  id,  cum  non  tcnerentur, 
obtuIerunt,fed  ctiam  his  qui  quarfiti  tenebantur  id  pro  fide  Chrifti  fubire.Quin 
&  contra  fapientiam  Ethnicorum,qui  ob  iuftitiam  cgrcgic  feruatam,  alij  Tra- 
ianum,  ali j  Ariftidem,  alij  alios  eius  maximos  cultores ,  gloriofiflimos  appella- 
runt.Dccimo,quod  fufficit  cum  exxquare  maritum,& beneficiarium  quoad  di~ 
fpofitionemfrudluumdotalium,&  bcncficialium,ad  hoc  vt  dicatur  maleillos 
exa!quare,quodnospra;tendimus,quumteneat,beneficiariumdifpendendova- 
ne,vel  prorane,peccare  mortaliter,&  tcnere  debeat  maritum,  id  faciendo  non 
itapeccare  per  pra?di(5ta.  Item  quodvtdoleototamferevrbem  conccpifteli- 
brum  eiuscontramefuiftefcriptum,  itagaudeoeumdicererem  ipfamnonfic 
fe  habere.  Itcm  quodnon  fuit  vifanobis  iniqua  diuifio  frudluum  inter  pr^     i8 
cefirorcm  &  fucccftbrcmbeneficij  inftar  diuifionis  inter  maritum,  &  vxorem, 
fedquod  illanon  eft  iurecommuniftatuta;,necvfu  antiquo  reccpta,  cum  in 
Monit.  15.  q.  i.dico,nullaglof.  neque  dodlor  ordinarius  antiquus  meminerit 
talis  confuctudinis  contrarisopinioni  communi,  quam  noui  non  fuilTeante 
lyif.  annum,inRegno^Jauarr.T,ncc  Caftclla:veteris,  vbi  mihi  quoque  tunc 
collatafuit  Commenda  fupradi(5ta,ficutipfe  aitfenunc  habercpingue  cura- 
tum  in  Rcgno  CaftcIIjENoua:  liue  Toletano.An  autcm  ea  tunc  feruarctur  ibi, 
ficutnunc  Icruari  ipfe  tcftatur,  ncfcio,quamuis  fciam,  quod  &  ipfc  non  igno- 
rat,noncfleiuftamcaufam  cur  impingaturmihi  eius  ignorantia,  coquodfue- 
rim  m  vtroqueiurcGymnaftap.  (vtipfe  ait)annis,  fiquidcm  vbiqueterrarum 
ad  Gymnaftas  Academiarum  fuper  iuris  vtriufquc  dubiisconcurritur.  In  reli- 
quisautem  qua:  refpondet  vfquein  finem,parua  diuerfitas  eft,  vel  c5uenimus 

SVMMARIVM. 
Benefciariu6  poteflfihi  facere  fatrimoniale  defto  reditu ,  qtiantum  impar- 

titpauperibus  defuo patrimonio,nttm.  19. 
Difcere potcf  quiuls  eti.im  fenex  a  iuuene,num.  50. 
Bonorum  facrorum  (^  laicoium  dtjferentia  quoad  dominium ,  adminiHr^' 

tionem,impenfonem,&peccatum,  num»}  l . 

Ee     3 


111  P  R  O  P  V  G  N  A  C  V  L     A  P  OL  O  G. 

19         X  X.  Qupd  ad  ea  quas  refponder  Monitis  meis  3.  qusft.  foium  rcplico,  pri- 
rnum ,  quod  gaudeo  eum  ad  primum  dicere ,  non  polfe  clericos  iufte  teljari  ad 
profana,efto  iure  fimplicicer  concederecur ,  vc  poITenc  ceftari ,  quia  nec  in  vita 
itapofruntdifponerejin  quoconuenimuSjQuodfatisperpenfum,  magnusgra- 
duseftadmeam  conclu(ionem,quodnon  valctconfuecudo  ceftandi  ad  profa- 
nadequifitisexredtibns  bcncficiorum.  Secundo  ,quod  nihilego  imponoei 
quod  nondicacipfe  in  fuo  libro  dirc(5tc,vel  indirc-^cpernccenariamconfe- 
quentiam,vtinmuliisarticL:lisfupramonftraui.Tertio,quod  quilegerintluum 
librum  &  mcum,iudicabuncmcum(nifaIIor)longe  pr.TCclIere fuum  methodo, 
breuicace,claritace,&  rcfolucione.  Quarto,memirari,quod  quum  Iic  largifii- 
mus  in  concedcnda  clcricis  faculcacc  difpendendi ,  negec  polTc  iuftc  bencficia- 
rium  iaipendctc  in  profana  canquam  patrimonialc  cancundem  de  reditibus  be- 
ncficij  quantumimpendcrit  defuispatrimonialibus,  in  opcrapia  in  qux  illi 
reditus  poccrant impcndi,quod  cgo  aflfirmaui  Monit.^.quift.j. per  c.fi Epifco- 
pus.i2.qtia:fl:.f.&merico,quia  vidcturquisfoluere  incaufam  duriorem,  6c  po- 
tiusquoddebet,quamquod  nondcbetl.i.ff.de  foluc.d:  l.cum  dcindcbico.ff.de 
probar.  Ecconlequenccrqui  clericus  debec  dare  fupcrriuarediruumbcneficia- 
lium  paupcribuSjin  dubio,  adtu,  vel  vircurc  vultpotiusdaredehisqux  debec, 
quam  qua;  non  debec,  &confequentcrdare  qux  dat  de  patrimonialibus  in 
compenfationcm  eorumquxretinet,veI  accipitde  reditibus  bcncficiariis  pcr 
prxfatas  Icges,  Sc  multa  fimilia  qu^  facilcadduci  poirent,  nifi  quum  exprclFe 
inonusfuiparrimonij  id  faccret,quia  tunc  fecus  elTct,  arg.l.  continuus.  §.  cum 
itadevcrb.  Quinto,  quodmcamdecommendaroribusordinum  milicarium, 
do<5trinam.  contraquam  ipfemulta  fcripfit  dirc6tc,&  confeqaenterapproba- 
uic  Pius  V.  in  bulla  quam  dicic  legilTe  infercam  Monic.ii.  &  alia  mulca  adducka 
fuprarcfponfo  ii.Vlcimo,quod  ipfe  videric  an  modefle  dicac  ab  eo  mc  didi- 
cilTc  quafdam  leges  lurifconfulcoram  Sc  Codicis  facis  profedo  vulgaras ,  quas 
ancequam  ipfe  nafcerecur,iam  pr^Ie^tor  docere  poceram,qui  co  improperan- 
ce  ^o.annis  fuiCymnaftain  Academiis,  Sc  me  fcience ,  &  Deo  giacias  agencc, 
circicer^o.  An  item  modefte  dicat  me  indicantc  fe  ,  nouiffe  Aluarum  Pela- 
gium,quem  ante  lo.annos  in  Manuali  confeirariorum  Hifpano  non  femeici- 
30    taui.  Quae  non  dixerim  nie  Ie<ftor,vt  fignlficemputare  meadeo  fenemnon 
poiTe^vel  non  eiTe  paratum  ab  eo  iuuene  difcere  multa  diuina,&  humana,graj- 
ca,&  Iatin2,Pontificia,&Ca;farea,po{rumenim  &  paratusfum  ,difccre  etiam 
abaliolongeinferiori,  imitatusPatriarchamiilum  meum  maximum  Augufti- 
num  relatum  in  c.fi  habcs  2^c^uxi\..i,.8c  Pomponium  yS.annorum  dicetem  in  L 
Apudrjlianum.ff^.dc  fideicom.Iiberc.  non  pigerc  fe  altcrum  pedem  incumulo 
habentcm,aliquid  addifcerc:vc  qui  iam  pridem  certius  quam  ille  Echnicus  no- 
ui  fenrentiam  glcIT.  c.  nifi  cum  pridem,  de  renunc.  fupcr  illo,  Spiricus  vbi  vult 
rpirar,hoc  difticho  contentam. 

TnJpirM  vhivis,tuamunerAydiuidis  vt  vis, 
Scis  cui  des,quod  vis^cjuantum  vis,tempore  qtio  vis. 
Sednemea  opuicuIa&refponfamuUis  vtiiia,cius  impropcriisdcfinantef- 
fe  talia ,  &:  vt  apud  fe  reputet ,  an  id  damni  rcficcre  tcneatur.  Et  quod  fortafiHs 
inter  nos  quoquc  cil  locus  illi  apud  Hieronymum  paroemis ,  Bos  laiTus  foriius 

figit 


D  O  C  T.      N  A  V  A  R.  115 

figitpcdcm.  Etqifod  iionrarofeniliscantio  eft  CygneaNumineDei ;  qui  nos 
ambo?;,& omncs  fua fan^fiifllma  pace conciliatos  in  terris,  iterna  tandem  glo- 
riadonet  in  coclis.  Amen. 

Coronisitaquerefolutoriafir,quodquicquid  blandiamur  nobis  bencficia-   . 
ri  j  tam  fecularesquamregalarcs,  vcritasconliftit  in  his  o(5lo.  Primum,  quod 
omnium  bonnrumpecuniariorum  ficut&aliorumomnium  verus  Sc  (umniu^i 
Dominuseft  Dcus  Opt.  Max.  illa  fua  difpofitione  gcnerali,  qua  ipfius  efi;  rerrs, 
Sc  plenitudo  eius,tam  quoad  naturam,quam  quoad  vfum,vt  declarac  Thom.  in 
neutro  Iibro  ad  hoc  citatus  1. 1.  q.  66.  art.  i.  Sccundo ,  quod  horum  bonorum 
quardam  funt coramunia ,  &  nullius ,  ita  quod  ncquc  funt  Dci ,  ncquc  hominis 
fingulariter ,  nequc  hominum  communiter  vlla  difpofitione  humana  in  id  fuf- 
ficicnti,  fed  capicntium  fiunt,  qualesfuntlapidesinlittoremaris,  &  pifceseius 
1. 1.  ff.  de  acquir.  rer.dom.AIia  vcro  funt  diuifa  qux  aliqua  difpofitione  humana 
funt  alicuius,&  hxc  funt  duplicia,  quardam  Dei  tantum,  qux  etiam  appcllantur 
nullius  in  §.facrx,&  §.nullius,  infl:ir.  dc  rer.  diuif.  alia  tamcn  rationc  quam  fu- 
periora,fciIicet,quianulIius  hominisfingulariter  nequehominum  vniucrfali- 
tcr  funt,fcdDeitantum,fccundumgIofr.recept.ibi&in  I.  3.  ff.de  acq.rer.dom. 
quahafuntomnia  Ecclefiafiica  &  Deodicataperhumanam  oblationem,do- 
nationem,  conuentioncm,  deli6lum,vcl  vltimam  voluntatcm,  iuxta  c.  funt  qui 
opes  17.  q.  4.  Sc  c.  Rcs,cum  glofT.  iz.  q.  i.  &c  alia  multa prxfertim c.  i.  de  refor. 
fefT.  2y. Concil.  Tridcn-&  I.  NuIIi  &  I.Id  quod  &:I.fi  quis  ad  decfinandam.C.  dc 
Epifc.<S.:  cler.cuius  glofT.in  verbo,minui,  probatpofTe  Deum  inflitui  hxredem, 
&eidonari&:  Icgari.  Quxomniadicuntur  facra  alicuius  cx  quatuor  fpecie- 
busfacrorum,fccundumThom.recept.i.i.q.5><j.ait  5.&probaturiniuribusprx- 
di(flis,Iicct  aha  fint  aliis  facratiora,vt  probatur  in  Apolog.  q.  i.  Monit.  14.  Alia 
vero  funt  hominis,vcl  hominum  fingulariter,vcl  vniucrfaliter,qualia  funt  om- 
nia  profana  &  laica,fiucfintpublica,fiuepriuata,iuxta§.vniuerfitatis,&:§.fin- 
gulorum  inftit.dc  rer.dmif.Tertio,quod  hxc  confequitur,foIum  Deum,&  nul- 
lum  hominem  cfiTc  verum  Dominum  bonorum  ccclefiafi:icorum,&  ira  ecclefia- 
fticos,fiuc  fccularcSjfiue  regulares  difponentes  de  iIIis,difponcrc  de  alienis:bo- 
Dorum  aurem  profanorum  eire  vcros  dominos  laicos,&  clericos  fecularesfin- 
^uIoSjVel  vniuerfos  ad  quos  ea  humana  difpofitionc  ad  id  fufficicnti  pertinenr. 
Etitaeosdifponentesde  iis , difponere de luis,  Quarro,quod  vnntcrfalisom- 
niumbcnorum  ecclcfiafticorumtammobihumquamftabiliuni.qux  funtDe^, 
adminifiratio ,  fiuc  ius  adminiftrandi  ca  nomine  ipfius  pertinct  ad  Ponr.  Max. 
per  conccffioncm  immediatc  fad;am  ci ,  vt  fuo  fummo  vicario.  Particularis 
veromediate,  vclimmediate  abeodem  PontificcconcefTa  inferioribusbcnc- 
ficiariisfecularibus,  vcl  rcgularibuspro  fuacuiufque  inftitutione,&titulo,ita 
qucd  nullus  eorum  etiam  ipfcmet  Papa  ,  eft  verus  Dominuseorum,  ledfo- 
lum  admininrator   rerum  ahenarum".  Papa  quidcm  fummus ,  fed  imrredia- 
tus,  alij  vcro   particularcs  ,  &  mediati.  Quinto,  quod  inter  bencficiarium 
fecularem  ,  &  rcgularcm  hoc  diftat,  quod  illc  potcft  habere  verum  domi- 
nium  rei  pecuniarix  profanx  vna  cum  iurc  admiiniftrandi  hxc  vel  illa  bona 
«cclefiaft;ca  perhunc,  velillum  titulumbencficiarium  canonicuma  Papafibi 
mediatc,  vel  irnmediate concefTum,  &  quicquid  acquirit  intuitu  fux  perfonx. 


114  PROPVGNACVL.     APOLOG. 

acquirit  (Ibi  quoad  verumdominiu.-quicquid  vero  acquirit  intuitu  fuibencfi- 
cii ,  acquirit  Deo  quoad  verum  dominiura,  &Papa:  quoadadminiftrationem 
vniuerfalcm,  fibi  vero,  quoad  particufarcm :  Regularis  vero  quicquid  acquiric 
tamintuitufu2cperron2E,quamfuibcneficij,acquirit  Deo  quoad  verum  domi- 
niLim,5i  Papx  quoad  adminiftrationem  vniuerfalcra,&  immediatam,  fuo  vcro 
bencficio,&:  fibi  quoad  particularem mcdiatam.  Sexto,quod  intcr  clericum  fe- 
cularem  non  bencficiarium ,  &•  regularem  fimplicem  non  beneficiarium ,  hoc 
diftar,quod  ille  fiue  fit  facris  initiarus,fiuc  nnn,  quicquid  lufte  acquirit,  fibi  ac- 
quirif  quoad  tam  verum  dcminium  quam  laicus,  ea quae  fibi  acquirit ,  hic  vero 
nihilpenitus  acquiritfibi  quoad  verum  dominium  ,nec  veram  pofTcflionem, 
neque  vfumfrudum,  neque  vfum  iuris,fed  quicquid  acquirit ,  acquirit  primum 
Deo  quoadvcrum  domininm,&  Papiquoadvniuerfalemadminiftrationcm 
immediatam ,  &  quoad  particularem  mediatam  ordini  fuo ,  vel  Monafterio  fi! 
eft  capax  talis iuris  adminiftrandi,fin  autem,rcmanet illud  apud  Papam ,  Sc  fo- 
laadminiftratiofadi  apudordinefuum,  vclmonafterium  dum  Papailliseam 
permittit,&  etiam  propriam  fua:  perfonx  dum  Papa,  vcl  fuus  prxlatus  cam  fibi 
iufte  permittit.Septimo,  quod  tam  Papa  quam  omnes  alij  beneficiari j ,  fiue  fe- 
culares,fiue  regulares,  debent  adminiftrare  prxdidlabonaDci,  tanquamad- 
miniftratores  alienorum  bonorum,fcilicet  Dei,fecundum  voluntatem  eius  de- 
claratam  perfacraslireras,traditiones  Apoftolicas,&  CanonesEcclefiafticos 
Conciliorum  vniuerfalium,&  Pontificum  Max.  Odauo,qiK>d  voluntas  Dci,& 
D.  N.  lefu  Chriftideclaratapcrprcefata,  eftquodPapa,  &  omnesalij  mini- 
ftri  inferiores  beneficiarij  pofiGint  fe  alere  decenter  ex  reditibus  fuorum  bc- 
neficiorum,&  quod  fuperfluanaturs,&decentiae,diftribuantin  pauperesquos 
clegerinr,fiuemendicos,fiuealios,indigentes  tamcn,  faltemad  fedecenter  fii- 
ftentandura,vel  in  alia  pia,vel  iuftac  gratitudinis  officia,  &  non  thefaurizent  ea 
etiara  ad  mutandura  ftatura  inferiorera  in  altiorera,  nec  donent  illos  diuitibus, 
etiam  cognatis,vt  ditiores,vel  nobiliores  fiant,&  quod  contrafacientes,  in  no- 
tabili  quantitate,peccantmortaliter,ceu  vtentesrebus  alibniscontra  volunta- 
tem  Domini,&  tenentur  ad  reftitutionem,  quia  violant  legem  iuftitix,  non  fo- 
lura  ipfi,  fed  etiara  qui  accipiuntab  eis,nifiexcufenturpcraliquodeoruraquar 
noscolligiraus  inApologia  q.  i.  Monit.  77.  CoeptumS.  Kal.  Nouembr.  fini- 
tum,eifdem  Kal.raanu  extreraa  donatura,die  facro  B.^Martino  Apoftolorura 
pari,  cuius  vt  interceffione  contra  omnia  aduerfa  muniamur ,  cura  tota  Ecclc^ 
£a  oramus.Amcn. 


L  A  V  s    D  E  o. 


\EVE\E^T>  I  S  S  1  M  O     T>  0  Ai  1  ?^0 

GonzjU  Herrera  Spifc  Laodicen.Franc, 
TtirrianHs  Seciet,  lefu* 

V I A  exliteris  tuis  poftremisintellexi  propofitu  efle 
D.  Liermo  Epifc.  Mondonien.deiignato  (cribere  de 
bonisecclefiaflici$:&quid  ipfede  ratione  eis  vtendi 
fcntiam,cupere  fcire:faciam:&  quod  amicus  tuus  a  rae 
pctir:&  quod  cgo  ei  pro  fua  in  rae  beneuolcntia  &  ftu 
dio  atquc  officio  mea  fcripta  ( vt  fcribis )  defendendi: 
dcbcre  mihi  videor.  Tametfi  poft  tam  multa  de  hac  re 

a  duobus  magnis  viris  fapius  vltro  citroque  magna 

conccitarionedi!putata:&abaIteroeorumvtriufqueIurisconfuItiflimo  veri- 
tate  tam  fubtilitcr  Iimata:«Sc  tot  ac  tantis  argumentationibus,  &  au(^oritatibus 
canonicis  grauKTIme  conclufa ,  fortaflis  a<ium  agcre  videor.  Sed  ii  mhil  aliud 
in  hac  fcriptione  proficiam  ih  re  honcfta  amicis  morem  gerere  opers  pretium 
cft.  Et  quia  eadem  repetcre  nec  opus  eft:neque  fine  faftidio  legentis  &  lcriben- 
tis  ficri  potcft:inuefligabo  paulo  diligentius,fi  quid  forte  ab  illo  grauiflimo  pa- 
trono  &  fortifljmo  propugnatoreveritatisnobis  relidum  eft  quod  adpropo- 
fitum  ci  finem  cpifcopos,ecclefiam,&  pauperes  adiuuadipcrtinerepofllit.Bona 
igitur  ecclefiaftica  fic  data  funt  domino,cuius  funt,vnde  Kvgj^Hi  id  eft  dominica 
inapoftolicisconftit.  appellatur:ficuttemporeapoft;olorumdederunt  Ananias 
&  Saphira  vxor  pretium  agri,qucm  vendidcranr.  Dco  cnim  dederunt,non  ho- 
minibuSjficut  fcriptura  tcftatur,cum  ait:Cur  tentauitSatanas  cor  tuum  raentiri 
fpirituifandlo?  nonesmcntitushominibus,fedDeo.  Deoigiturdederant,cui 
oportebat  fidcm  feruare,  &  non  fravidare  eum,  auertendo  partem  doni  oblati. 
Huiufmodi  crgo  bona  Deo  oblata  Deus  ipfe  poftea  ( ficut  a  fandtis  apoftolis  in 
fuisconftitutionibus  tradicum  eft)deditepifcopis,&ahisminiftristanquiope- 
rariis  cibo  fuo  dignis.ficut  ait  euagel.Matth.  Cum  vero cibum  dixit,ea inteliigi 
voluit,qu2  natunneceflicas  poftulat.  Vt  canon  apoftolorum  41.&  fynod.An- 
tiochcna  canonei^.inrcrprciantur.hisenimindigcntminiftri.  Quodfiexdo- 
nis  Dco  oblatiSjOpcs  miniftris  ecclefix  Dcus  concefltiflet,&  non  ncceftaria  tan 
tum,  opes,  fiue  diuicias ,  &  non  cibum  vocalTet,  quo  dignos  cfle  dicit  miniftros 
ccclefiar,tanquam  mcrcedc fua.  Hoc  cnim  contentos  clFe  vult ,  &  non  amplius 
fibi  fumere,ficut  apoftolus  ait,  habentes alimenta,  &  quibus  tegamur,  his  con- 
tenti fimus.  Quod  quidcm de  epifcopis in  primis dixilfe  ,.qui  in locum apofto- 
loriJi  iucceftcrunt,teftis,  &  interprcs  eft  idcm  canon  Synodi  Antiochena:  2^.qui 
fequcns  canonem  apoftolorum,  cpiicopo  coccdit,  vt  ex bonis ecclcliafticis  ae- 
cipiat:qu.T  (inquit)  opus  fibi  funt  ad  vfus  fuos  neceflarios,  &  hofpitum:vt nihil 
cis  defit  lecundum  apoftolum  dicentcm;habentes  ahmenta,&quibus  tegamur, 
hiscontenrifimus.Et  apoftolica  conftitutiolibro2.c.24.Sumat(inquit)epifco- 
pus  ex  bonis  ccclcfiafticis,  quantum  fibi  fufticiac:in  indumentum,quantum  ne- 
cefl[itaci  &  honeftaticongruat.  Quodfialiundefuppetatilhsad  viucnduro,  &: 

F£ 


'JLi^  EPISTOLA. 

:funt  fortaiTe  diuites,liccbiteis  dare  bona  rua,qaibus  yidcantr  fccunduin  cano* 
nem  apoftolicum  40.&:  de  cuangcjio  viuere,{icar  dommus  ordinaui  c,  fumead- 
bus ex bonis  eccleiiaflicis  ( vt  iam  diximus )  quancum  (ibi  & familidc  acque  ho- 
fpitalicatifufficiaCjtanquamqui  hnt»S:mdigences  &opcrarij:vc  quod  acci- 
piunc ,  (ic  eis  mcrces ,  qna  func  digni propcer  opus  minillerij ,  quac  vero  fuper- 
func,aiiorum  egentium  fanc.  Omnino  enim  huiuimodi  bona  donaca  funt  Deo. 
Qu.T  ideo  grarce  dicuntur  Jla^ct  id eft :  dona ,  qua:  dari  folcnt  etiam  non  indi- 
gcnti ,  vt  ccrte  nulla  re  indigec  Deus  cuidonantur.  Cum  vero  dat  Deus  raini- 
ftriseccisfixiftadonafua,  quiaiamtanquamindigentibus  dat,non  Aa^x  fed 
{floyalx  vbique  &  fcriptura ,  &c  apoftolica  conflicucio  vocare  folet.    Sunr  enim 
(Mfu\x  quxdaca  inccrpretari  folcmus,eaqux  indigcncibus  dantur.  Notauit 
hanc  vim  verbi  huius  Sandlus  Maximus  Dionifij  Ateopagitx  fchohalles  in 
quxftionibustScrcfponfionibusadThnlaffium.SicPauI.mcpi/l.adPhihppen. 
c.4.vfusefthocvcibo,cumait:&Theiralonicam  fcrael&bisniihiinvfummi- 
liflis:nonquiaquxrodatum:gr2ececft  JlSfxa  inquodignaeft  admiracionefcri- 
pcurar  fan(ftxprouidentia :  quxeo  verbo  in  mercedc  mmiftroium  ecclelia:  vci- 
tur,quod  eos  ftatim  redarguerc  poteft,  fi  non  contenti  cibo  fuo,  plus  apperant, 
id  eft:(i ex  poftcflionibus  &  bonis  ecclefiafticis  plus libi  fumanc  quam  quod  eis 
ad vfus  vitx  necefTarios honeftos,&  decences  fufficiat.  Concmuo  enim  eos  ro- 
gabimus,  ifta,  qux  fuperfunt  nccefficaci,  quo  nomine  vocabuncur  ?  ^ig*  cnim, 
ideft,dona,nonfunr,qua:darifolentetiamnonindigencibas:  vridemquoque 
San(ilus  Maximus  notauit.  Deus  aucem  ifta dona  fua,  id  cft,iibi  obIaca,non  dat 
miniftris  ecclefia:  tanquam  non  indigencibus:fed  pocius  dac  in  cibum,  id  eft,  ad 
necefTarios  vfus  vicx,velucindigccibus:vccanon  apoftolorum  nos  docet.  Neq-, 
rurfusfunt</l(7^t«t*ideft,daca:  quiahxcmdigencibusdantur.  Iftaautera  (uper- 
fluunt  iftis:non  igicur  iftorum  Iunt,qax  iftis,  nequc  tanquam  non  indigenubus 
a  domino  Deo  donata  funt:neque  tanquam  indigencibus  data.Ncmo  enim  in- 
diget  fuperfluis.  Reftat  crgo,vt  llnt  alicna,&  diftribuenda  quibus  debentur,& 
quorumfunr:vtfinondiftribi!ancur:iniqvieabIatafinc:abiacadicoegentibus, 
quorum  funr.  Quod  fi  ablata  funt,  iuftitia  poftulat ,  vt  rcftituancur.  Deinde,  fi 
cpifcopiveri&Iecicimi  domini  fruduum  pofTcfficnumfunt^cureosfcriptura 
fandia ,  &  apoftcfca  dodrina  a  Clcmencc  Petri  ik  Pauli  difcipulo  fcripta ,  & 
apoftohcipontificesoEConomos,ideft,difpenfatores,&procuratoresvocant? 
aut  fi  ccconomi fimid  Sc domini  func ,  confequens  eft,  vt  partim  horum  bono- 
rum  ecclcfiafticorum  tanquam  propria  corum  fint :  cafcihccc,  qux  ipfis  eccle- 
fix  miniftris  ad  vfus  vitxneccfl^arios  opus  funt.  Partimnon  propria,ledipfisa 
Deo  commendata,&concreditfl:tanquam  fldchbus  CEConorais.  Quod  ii  occo- 
nomijfiuedifpenfatorcseorum  funt,quaE  neceflitati  fuperfunt,an  ratioiuftitix 
naturalis non  docet,  fi  occonomus  auertat  GbiSc  fuis  vhbus ,  quo:  difpenfanda 
erant:ea  refarcirc :  8c  compenfare  debere  ?  aut  certe fi  non  debct,  non  acono- 
muSjfiuc  difpenfator  •,  fed  dominus  eft  cpifcopus ,  &:  mentietur  fcriptura  •,  qux 
oeconomos  fiue  difpenfatores  vocat,vt  apud  Lucam  in  parabolajcum  ait:Q\iis 
putas  eft  fidclis  difpcnfator  &prudens?(Grxce  cft  oecQnomus)quem  conftuuit 
dominus  fuper  famfliam  fuam  ?  vc  det  iUis  in  tcrapore  tritici  menfuram  ?  quem 

locura 


E  P  I  S  T  O  L  A.  127 

locum  de  dirpenfatore  rpirimali  &  non  fxculari,  ecclefiiftico  &non  riuili,ne- 
ceflariofccundumfcripturam  intelligendum  efre,fatis(vtopinor)probaui  lib.f. 
defcn(ionis  epiftokrum  pontificura  apoftoiicorumcap.^.aduerfus  Magdcbur- 
genfcs  Ccnturiarores.  Sic  ctiam  vocat  apoflrolicaconftitutio  lib.i.cap.i^.cum 
ait;  Vos  epifconos  oporter,non  mignas  impenfas  faccrerncque  donis  Dei  tan- 
quam  alicnis,  fcd  tanquam  propriis  Dei  vti ,  vt bonos  ceconoraos fiue  difpen- 
facores  Dei  deccr.  Deinde  fubiungit.  Suraat  crgo  epifcopus  alimcnti  quantum 
fufHciat:  ininduraentum,quantumneceflirati,  &  hnneftari  conueniat.  Item 
cap.jy.  Dabis ,  inquit ,  facerdoti  quae  ei  debentur ,  primitias  area? ,  torcularis  Sc 
oblata  pro  peccatis^tibi  cnim  conuenir,vt  largiaris,  illi  vero  tanquam  oecono- 
mo,&'miniftratori  reruni  ecclefiafticarum,vt  difpenfctrcauc  tamennc  epifco- 
pumadrationesvoces,neq;difpenfationcmciusobfcrues,quomodo,autqui- 
bus,aut  vbi,vtrum  beneanfecus,  habetenimratiocinatoremDeum,quihanc 
illiceconomiam,fiucdifpenfationeminmanustradidit.  Dcumdixitratiocina- 
torem  epifcopi,  ne Iiccntia ,  Sc  imnunirns  a  iudicio  hominum  illccebra  ci eftec 
maledifpcnfandi.  Sic  quoque  apoftoHci  pontificcs  cpifcoposolim  vocabant: 
ficut  ex  fcripnirafand,i,6c  ex  apoftolica  tradidione  didicerant.  Vnde  Alexan-. 
primus hi  epiftola i. Quod aurem ( inquit )  ad  alios iudices prius  non  debeanr, 
quamadfe(ficenimdft  in  cxempJari  Vaticano  manu  lcripto)facerdotes  vel 
acfborcs  accufari:ita  atempore  apoftolorum  obferuatum  (3cdiflinituminucni- 
tur.Epifcopos,quifanr(ficutClemensRomanusvccat)(acerdotespopuIorum, 
vocat  Alexander aftores eccIefirE  fux.   Sic  enim  legendum  cft ,  ficut  in  vetuftis 
exemplaribus  raanu  fcriptis  fcriptum  reperitur :  dc  non  aucStores  vcl  ret^ores, 
quos  prius  quam  accufcntur,  conucniri  vuk  Pont.  Alexad.  ab  iis  qui  in  cos  que- 
relam  habent.osconomos enim  grazce :  quos  nunc,vt  antca dixi ,  dilpenfatores 
interpretarifoIemus.oIimintcrprccacifuntaifloreSjideftjadminiftratores.fiue 
procuratores.  Teftis  cft  interpretatio  latina  antiquiflima  cpiftoLx-  ad  Galafas, 
in  qua  vcrbum  occonomi grxcum  fic  translatum  eft ,  cum  ait.c.  4. quanto  tem- 
porc hxrcs  paruulus eft,  nihildiffcrta  fcruo:cum fit  dom.inus  omnium :  fed fub 
tutoribus  8c  adonbus  eft , vfque  ad  pracfinitum  tcmpus  a  patrc ,  pro  adoribus 
grxce  cft  osconomis.  Et  in  vetuftiiHma  interprctatione  Ircnxi  Ijb.^.cap.^^.  in 
fine:quis  igitur  (inquir) fidelis  ador  bonus  dc  prudcns.  Locuscft  euangehj  Lu- 
ca:  u.in  quo  ccconomus  cft  Grajcc,  Lacine,difpcfator.pro  quo  inrcrpres  Irenxi 
( vc dixi)idor  vcrtir.  Sic  etiam  vocat epifcopos  Anscletus  in  epifb^.aiaores  cc- 
cldix,  idcft,(rconomos,vel difpcnfatorcs.  Ego  ( inquit  magnus Bafilius )  cum 
carnem  audio,carncmintelhgo,cnmfc3pham,fcapham.  Nominaenim  adfi- 
gmficandas  res  impofita  funt.  Similiccr  nunc  dicendum  eft:nos  cum  epifcopos 
ceconomos  &  difpcnfatores  audimus ,  occonomos  &  difpeiifatorcsintellipi- 
mws.  Nomenigitur,quo  fandti  apoftoli  epifcopos  oeconomosbonorum  eccle- 
fiafticorumvocauerunt,vtClemensRomanusincoft.apoft.tcftatur,6cnomen 
itcm,quo  ipfa  bona  ecdcfiaftica  eis  data  Acftx[A  id  eft,  data  indJgcntibus  ap]?el- 
larunt,hxcinquamnomina,voIucruntilliian<aiapoftoIi,vtperpctuocpifco- 
pos  admonerent,  debcre  eos  conteros  cfTe  necefTariis  ad  vfus  vitx:reliqucrura 
Ycro  ad  diftribuendum  tantura  in  vfus  egentiura  potcftatera  eis  fisri ,  vr  ii  hoo 


ixS  E     P     I     S     T     O     L     A. 

nonfeccrint,caqu3cegentibusfrau(latafucrint,egccibusreddenclafint,Siquc. 
ApoAolus  Timotheo  in  epift.  i.  fcripfit omnibus  fcriptumiefle  voluit ,  cum  air 
formam  habct  fanorum  vcrborum,qu2  ex  me  audifti  in  fide,&:  in  diIe<ftione  in 
Chrifto  lefudomino  noftro  ,quioeconomus,&difpenfatores  quosfcriptura 
fan6fca,&  tradidio  apoftolicae dodrins,  Sc  pontificum  apoftohcorum  confue- 
tudo  vocat,  dominos  potius  vocant,  &:faciunt,  &  difpenfationem  ac  procura- 
tionem  bonorum  domini  in dominium  Yertunt,quomodo  ifti  formam  habcnt 
fanorum  verborum  in  fide  creditx  difpenfationis,&in  dile(5bione  pauperum  in 
Chrifto  lefu  domino  nofl:ro,&  epifcopo  animarum  no(lrarum,cui  primum  bo 
na  ipfa  obiata  &  donatafunt?Rurfus  idem  apoft.in  epift.ad  eundem:Si  quis(in- 
quit)  non  acquiefcit  fanis  fermonibus  domini  noftri  Icfu  Chrifti,  &  ei  qua:,  fe- 
cundum  pietatc  eftjdoc^rinXjfuperbus  eft,nihil  fciens,  fed  languens  circa  qux- 
ftiones,  &pugnas  verborum:at  qui  ex  numcro  eft  fanorum  fcrmonum  domini 
noftri  Icfu  Chrift!,  &:  ad  dodrinam,  qux  fccundia  pictatem  eft,percinet  fermo, 
qui  tradic  fccundumfcripturam,&:apoftohcamdo6trinam,&:apoftoIicicano- 
nisconftitutionem  bonaeccIcfiafticaChrifto  dominodonata  efte,&eorum 
ccconomos,&  procuratores  epifcopos  efte,  cui  fermoni  fano,&  pietatis  pleno 
qui  non  acquiefcit,qualis  fit  apoftolus  dicit,non  ego.  Et  iteru  in  extrcma  parte 
epiftolar,OTimothee,inquit,depofitum  cuftodi,dcuitansprofanas  vocum  no- 
uitateSjdepoficum  vocat,vt  dodusTertuI.in  lib.de  praefcription.h^retic.fentit, 
apoftolicam  dodrinam  ecclefix  catholica:  tradicam,  qua:  inftar  dcpofici  fideli- 
ter  in  ea  cuftoditur,a  qua  qui  difccdit,is  inducit  vocum,id  eft,  vt  Vincenr.Liri- 
nen.vetus  &  grauis  au6tor  interpretatur ,  dogmatum ,  rerum,  &  fententiarum 
nouitates  protanas,quae  nihil,lnquit,habentfacri,nihil  religiofi,&  ab  ecclcfia, 
3c  templo  Dci  funt  aliena^.  At  nemo  iam  ignorat,vocari,  vt  fupra  docui,epifco- 

f>os  in  euang.in  apoftohdo(5t.  &  apoftol.conftit.  &  in  epift.pontificum  apofto- 
icorumceconomos,  difpenfatores,  procuratores,  adiores,  &  adminiftratores. 
Qui  ergo  eosbonorumecclefiafticorumdominos  dicunt,&faciunt,fidem  apo 
ftol.doft.ecclefiisDeitraditacinftardepofiticreditiviolant,&profanamvocis 
nouitatemintroducunt.Denique  fi  corrumpunt  bonos  mores  colloquia  praua, 
vt  apoft.in  epift.adCor.priore  aitdidum  Menandri  comici  approbans,profe- 
<^o  ad  colloquia  praua  pertinet  dicere  epifcopos  dominos  bonorumecclefia- 
fticorum,fiquidcmadauaritiam,&non  ad  largitatemminiftroseccIefia:hxc 
vox  inuitat,quos  apoftolus  vult  babentes  alimenta,&  quibus  tegantur,his  con 
tentos  efte.Sed  neiam  amplius,  fi  qui  adhucc5tradicunt,fubterfugicndi  locum 
cogitent,&  in  aperto  latebras  quajrant,imponat  finem  difputationi  apoftolica 
conftitutio  a  Clem.Ro.lib.i.cap.i^.dcfcripta,  quxfic  ait.Qua:  fecundum  man- 
datum  Dei  tribuuntur,  decimas  dico :  &  primitias  infumat  epifcopus,  vthomo 
Dei :  qux  caufa,&  ratione  pauperum  fponte  ofFeruntur ,  diftribuatdecentcr  in 
pupillos,in  viduas,in  affliftos  &calamitofos,in  hofpites  egentes,tanquam  qui 
Deumhabeat  harum  rerum  raciocinatorem,  quarum  CEConomiam,  id  eft,pro- 
curationcm  ei  commifcrit.  Impartite  ergo  epifcopi  cum  iuftitiaomnibus  mdi- 
genttbus,&  vos  vtimini  bonis domini,fed  no  abutimini.  editcex  eis,fed  ne  foli 
ea  deuoretis:quin  potiuscomunicatecura  cgecibus,&  declinate  offenfione  Dei, 
Nondixit,impartiteomnibusegentibusciimifcricordia,autcharitate,fcdcum 

iufticia. 


E     P     I     S     T     O     L     A.  itp 

iuftitia.Ne  quis  diceret  ( vt  iam  quidam  dixerunt)non  efTe  refl:ituendum,(t  quis 
eos  fraudarct,  quibus  impertiendum  eratrquia  lex  non  iuftitiz  fpecialis,  fed  lex 
charitatis  impartiri  iuberet.Iubet  igitur  lex  apoft.conft.cum  iullitia  diflribuere 
omnibus  egcntibus,  vt cuiufque ratio,  &  neceflitas  poftjlaucrit,  quod  quidcra 
ad  iuftitiamdiftributiuampertinetrergoqui  hanc  iultitiamin  diftribuedonon 
fcruaueritjqux  in  alios  vfus  conueiterit,ea  per  legcm  iuftitirc  fpecialis  &  com- 
mutatiux  rcftitucre  egcntibus  dcbebit.  H.tc  cnim  eft:,quar  id,  qiiod  in  eo,auod 
diftribuendum  erat  fraudatum  eft  aliis ,  emendare  6>c  corrigcre  dcbct,  vt  docct 
S.Thom.  2. 2.q.<ji.ait.  I.  in  refpon.ad  3.  Dcindequiaproptcrcliaritatem  Dci 
.&proximifcruanda  cft  harciuftitiainbonisDomini  in  vfusegentium  diftri- 
buendis.  Idcirco  cadcm  Apoft.  conftit.  dclegectiamchantatis  inproximum 
admonctfubiungcns:ctcnim  fiiftabona  foli  infumpfcritis,illud  vobis  tan- 
quaminfatiabiIibus,<S:quifoIiea  comcdctis,  exprobrabit  Dominus:  Lac  dc- 
uorabatis,  &Ianis  opcricbamini ,  &  in  alio  loco :  An  foli  in  tcrra  habirabjtis? 
quocircaiuftumeft(mquit)  vobisin  Icge:  Diligcs  proximumtuumficut  teip- 
fum.  Non  folum  igitur  lex  charitatis  iubct  epifcopis  bona  Domini  •,  id  eft ,  cc- 
clefiaftica  cum  omnibus  egcntibus c5municare,hoc  ipfum  enim  iuberet  quam- 
uis  omnia  bona ecclcfiaftica  epifcoporum  eftent(vt  funt)  patrimonij  bona.  Scd 
in  primis  lex  iuftitia:  diftnbutiua  hoc  lubet ,  quia  non  funt  epifcopi ,  fed  com- 
munia  omniumegentium.obhanc  caufampriusde  iuftitia  admonuit  &  prar- 
ccpit,quam  decharitate  apoftolica  conftirutio.  Licctfitcharitas  excellcntior 
virtusifcd  quam  habereepifcop.nonpoteftjnifi  illamiuftitiambona  Domini 
in  vfus  omnium  egentium  diftribuctem  feruet-Subiungitdeindc  apoftol.  conft. 
Atque  haJcquidcmdicimus:non  vt  laboribus  veftris  non  fruamini.  fcriptum 
eft  enim  non  alligabisos  boui  trituranti,  fed  vt  moderatc  cumiuftitiafrua- 
mini.  Ecce  iterum  iuftitia  in  iis  etiam  feruanda ,  qux  epifcopi  vfui  deputata 
funr.  Iniuftitiaergoeftepifcop.bonisecclefiafticisadvfus  fuos&familix  im- 
moderate  vti.  Tantumenimfitcpifcopipropriumex  bonis  ecclefiaftic.advi- 
ucndum  exeis,aut  ad  dandum,  cui  velit ,  Ci  malit  ex  patrimonio  viuere  ,  quan- 
tumeidcmad  vfusneccfTarios  &  deccntesfecundumgradum&Iocum,  quem 
tenet,  necefrarium  eft.  Ergo  fecundum  Apoftconfticur.  epifcop.qui  iis,qua: 
fpecialitcrvfuiciusdepuratafunt  jimmodcratevtitur,  ica  vt  immoderatafibi 
rerineat,&:  aliis  egentibusnon  fubueniat,  non  folumpeccat,  vt  in  bonis  patri- 
monijfui  fimilitervtendispeccaret,fcilicet ,  contra  debitum  charitatis,  fcd 
ctiamcotradebitum  iuftitix  inprimis  peccar.Atfortafle,quoddixitS.Thom.i. 
2.  q.  iS^.eandemrationcmvidcri  inhis  immodcrarcvtendis,vtdcbonis  pro- 
priis  non  afteucranter  affirmauit,  fcd  dubitanter  dixit,  cum  ait,  videtur  efTe  ea- 
dem  ratio.  Subiungitpoftcaeadcm  Apoftol.conftit.vcigiturcumbosin  area 
operaturorenonalligarojindepaftum  capefcic,non  tamcn  totum,  quod  in 
arcaeft  abeodepafcitur  ,ficetiam  vos  cum  in  area,  id  eft,  in  ecciefiaDei  ope- 
ram  cxercetis,ediie  cx  ecclefije  bonis.En  'gicur,quod  bos  in  area  ore  capit,dum 
laboratmefTcmtcrendo.  Excmplumcft,&  in  vecerefcriptura^vtApofl.PauIus 
interprctatus  eft,figurafuit  cius  partis  fiue  portionis,qua  epifcop.  contentus  cf- 
{edcbet.fiueipfcexfummanondum  d'ftributabonorum  omnium  ecclefiafti- 
corumalioqui  coramunium  iibi  fumat:fiue  iaminteaf-dlapartitionebono- 

Ff     5 


ip  E      P     r     S     T     O     L     A. 

rum  Domini  in  clericvOSjin  f^bricam,  in  paupercs:  nihil  enim  rcFcrr,  ncc  snim 
qaia  pars  epifcopi  maior  alioquiquam  vrusRece{rar!;,&  dccenres  moderatc 
requirunt  ,  inucnta  eH:  fpccialitcr eius  vfui  dcpucata.Idcirco  totam  quantacun- 
quciic  cideuorare  finccrimineiniu/liriae  l!cebit?abiir,nonitaert::(ecunduni 
Aooft.conft.  necliocvnquam  S.Tho.feniir.  Dceaigirur  parteloquiturS.Tho.  • 
quam  vocat  fpecialiter  vfui  epifcopi  deputacam:inqua  viicri  dicic  per  immo- 
deratum  vfum  peccarc.ficu:  in  propriisoonis :  m  qualcilicer,  non  cii  notabilis 
fupra  necefliratem  cxceirus :  &  latere  potcil:.  Sin  vero  ik  multus  excelTiS ,  qui 
non  potcft  latere,  id  ipfum  feniic,  vt  rationicuralis  8c  diuini  iuris  poiliulat, 
quodfenfir,  ci-uti  epircopusplurqaamdcbetdecomrauniramma  ante  diuiiio- 
nem  bonorum  rumic,  ita  vtmultus  {icexceiruS,quilatcre(inquic)  non  potcfl:. 
vndc  videtur^inquir)  bonx  fi Jei  rcpugn.ire,  bonx  fidei  dicit,  fcilicet,  difpenfa- 
tionis  ac  procurationis  bonorum  ecclcliafticorumcredita:.  Exquofir,  vtnon 
folumpcccct  raorcaIiter,fedetiamrcll:itucrcdebear,quiavbi  bona  hdes  cre- 
dit.r  difpenfationis  feruara  non  eft,  ibi  ahenum  iniufle  ablatumcft.  Probac 
deindcAport:.  conrtir.  teftimonioprophecacEzechielis,  quod  dicitdeepifcop. 
moderato  vfuboaorum  eccleflaftic.  cumiufticia, id  cft, vtnonplusiufto  fibi 
fumar,etiamexpartefibiaiTignata.  Noneaim  exprobrabir  Dominus  epifco- 
po,quod  de  h£te  grcgis  maducet,(3<:  dchna  ouiura  veftiatur.Q_uis  enim(inquit 
Apoftolus)  pafcitgregem,&deIa<5keciusnon  maaducar?Sedcxprobrabicfe- 
cuadumapoftolicam  do(5trinam  ,  quod  lac  gregis  vc  infatiabilis  deuoret:  Sc 
quoddc  aliorumlanavcftiat,hoceft,plusiiiftoin  cibos&  induraeaca  fibi  fu- 
mat.  Hoc  enim  fignificat  apud  Ezechielem,  lac deuorabatis,  &  lanis  operieba- 
mini.  &  paulo  poft  idem  Ezf chiel :  pafccbant  (inquif)  paftores  femctipfos ,  & 
gregtsmeos  non  pafcebanr.  Signiiicatimmoderatos  fumptusin  vfus  fuos  fc- 
cilfe,  otoues  indigentes  defraudalTe  paftuneccfTario.  Inqua  re  quiainiuftitia 
erat,rainatur  paulopoft  Dominus,  inquiens:  Viflcabo  oMesmeaSj&pafcaxnil- 
las  iniudicio,iniuftitiam  planeexprobratpaftoribus.  Ell:igiturfccuadumfcri- 
pturam  aport:oIicaconftitutioneinterprcte,iniuftitiain  vfuimmoderatopartis 
epifcopi,quod  fi  iniufticiaeft:  eft  igitur  opusrcftitutione,  qux  eft  adusiuftitisE 
commutatiuac,vtqu2:diftribuendaerategentibus,  vt  corura  communia,egcn- 
tibus  reddantur:aut in  alios  vfus  pios  collocentur.  Immo, vt ficut  Apoftolus  ait: 
omneosobftruatur-,nequcverbum  ipfumreftitutionisproprium  in  facris  ca- 
nonibusprxtermifTumeft.  Synodus  enimAntiochena,  quxgrauiffiraa  eft,  & 
plures  canones  apoftolorum  renouauir,ac  confirmauir  canone  z^.rcnouans  ca- 
noncm  apoftolorum  epifcopus(inquit)cccIefiafticarum  rerum  habeat  porefta-^ 
tem  ad  difpenfandum  in  omncs  qui  indigenr:cum  omni  reuerentia ,  dc  timore 
Dei.parcicipet autem  8c  ipfe  quibus  indiget.Si  camen  indiget,tam  in  fuis,quam 
infratrum,qui  ab  eo  recipiunrur,vfibus  neccfTariis^iravtnuIIo  fcaudeturiuxta 
fan(flumapoftoIum  dicentem.-habcntes  alimcnta,  &  quibus  tegamur,  his  con- 
tenti  iimus.Deindcfubiungit,quod  ficontentushis  minimefuerit,fcilicet,  nc- 
cefTariis^conuertat  autem  rcs  ecclciix  in  fuos  domefticos  vfus,&  prouentus  ec- 
clefiaz  vel  agrorum  domefticis  fuis,  aut  propinquis,  aut  frarribus ,  vel  filiis  tri- 
buat,itavtperhuiufniodi  perfonasoccultereseccIefia:Iaedantur:Synodopro- 
uinciajpanasifteperfoluat.  fic  incerpres  vetuse  graecovertit.  Eftautem  hic 

poenas 


E     P     I     S     T     O     L     A.  ijT 

poenasDerrolucreSynoc!o,rationesSynodorefcrre.  hocenim  fignificat  ,quod 
GrsceefltySifv^fcrtffsXflp.quod  vulgo  dici  folcr:fyndicari.  Cumquis  rationcm 
adminidrationi  qua:  fidei  eius  commilTa  efl: ,  repofcirur,  vt  fi  quem  traudacum 
eflreconri:itcrit,confe(ftisrationibusrolucndum  (It.Iudicio  ergo  Synodi  Antio- 
chenjCjfi  epifcopus  non  conrcntusneceirat iis ,  plus  in  vius  domcflicos,  auc  do- 
mefticorum,  vel  propinquorum  infumat,fiue  diuifa  fint  bona  ecclciiar,fiuc  non 
(int(nihil  enim  refcrt,ncqueSynodusquidquam  icferreiudicaaic,  qu^  cpifco- 
pumnecefrariis,vtcumquefir,oraninoconrencumdcbcre  cfTe  fccundum  apo- 
ftolicuracanonem  dccrcuir)contraiuftitiaTTi  facir^&reflimcrcdeber.Immo  ne 
quis  fentcnciain  canonis  vclmaliciofacauillacione  eludcrec ,  velpcrcrrorcm 
falfo  ejdftimaretjhoc  gcnus  Ircdcndi  res  ecclcfix a  Synodo  prohiberi, cum  epi- 
fcopus  prouentusecclena:velfrudusagrorum  nonper  presbyceros,  ^dis.co- 
nosecciefixrra6l:at,fedpcrdomefticos,  ^propinquos,  fiue  fracres,  fiuefilios, 
quibuspoccftatcm  corum  cum  ladburarcrura  ecclefiafticarum  dederit.  Addidic 
canonrSi  autcm  aliter  accufatur  epifcopus,aut  prcsbyreri,  quodea,  qua:  perci- 
nent ad  ccclcfiam,vel  ex agris,vel  cx  alia ecclcfiaflica occafione,fibi  vfurpenc: 
ita  vtexhocpaupcrcsaflligantur,criminationivcro  5c  blafphcmix  tam  fcrmo 
pr.Tdicarionis,quam  hi,qui  ficdifpcnfanr,exponantur:&:  hoc corrigi  oporter, 
fanda  Synodo,id  quod  decer,probanre.  Corrigi  oportere  dixit,  quicGrarco 
vcrcic,pro  eo,  quodeft,  rcfticui  oporccrc.  verbum  enimGraecumjl(o|9(5Wifquo 
vfa  eft  Synodus,rcftirurionem  propric  fignificat.ficut  Ariftor.in  lib.f.moralium 
docetjvbi  eampartemiuftitix,quaj  commutaciuadicicur,qua!indamnis  5clu- 
cris*BquaIitatemconftituit,<^(i>p9ar'xiiuvocat  ,ideft,partem  luftitiarqua:  in  re- 
ftitucndo  vcrfatur.  Quomodocunque  igiturepifcopusnoncontcntus  iis,quac 
td  vfus  fuos  nccefTarios deccncer  fufticiunc,plura  fibi  auercit  cum  egentium  de- 
trimentOjts  iufticiam  nonferuar,&corrigercac  emcndare  debet  rcftituendo: 
vtSynodoprouinciaEdccerevifumfucric.hunccanonemnonintcrpreratuSjfcd 
fecutus  eft  luftinianus  in  authen.j.vtdctcr.fit  num.clcr.vbi  CEconomiseccIefia- 
rum  iubct,fiegcncesa  patriarcha,auc  reliquis  clcricis  defraudati  fuerint,  in- 
demnicatem  pra:ftarc:quod  quidcm  finc  reftirutione  fieri  non  poreft,  vr  in  Sy- 
nodo  Anciochcna  fancitii  cft.Poftrcmo  Ci  quis  adhuc  iudicio  Synodi  Antioche- 
na:  grauifljmx no  acquiefcit,&  infuper  ex  iudicio  Dei  futuro,quid  in  re  fir,fcire 
cupir,videamusquidIfidorusPclufioracruditifIlmus&fan£tifnmus  parerance 
annospropcmilleducccosinepift.  adPaladiumdiaconumdeiudicio  in  huiuf- 
modiepifcoposfuturofcripferit,intcrprctcmur  larine.In  aIcero(inquir)ra:cuIo 
pronunciabirurconrraeumaiudiceincorruptoin  illohorribiliccibunali,cura 
clamabunc  efuricntes  his  vocibus:nos  quidem  neque  cibos  ad  neceflicatera  na- 
tatx  ab  hocaccepimus,  hicvcro  dcliciis  perfluens,  &  opcs  congerens,  reli- 
qua  in  hoiioresfplendidosinfumpfit.Nudidiccc:duriorhic,&difficiliorquam 
hiems  nobisfuir./fgrori ,  grauior  ipfa  .Tgricudine  cxtitit.  pupilh :  nullumpa- 
trocinium  ab  eo  cuiimus.  Vidux:non  acculic nobis cofoktionem.  Inclufi  m  car- 
ccrcznon  ftiliauir  in  nos lathrymam  compaflionis.CaIamirofi:non  porrexirno 
bis  manum  fubleu.itionis,&(vt  fummarim  dicam)cum  omncs,quorum  cft 
cpifcopus  ordinatus,  in  cumclamauerinc :  quid  exiftimas  fadurum  dTe  ludi- 
cem  incoiruptum?  annongrauicerpunicc,  qucm  nec honor  ftcit  mchorem? 


iji  E      P     I     S     T     O      L     A. 

omnibusfanc  liquet,  ita  fore.  Siquis  vero  noncredic  pronunciationem  fen- 
tentia: in  euangelio legere  poteft. Diuidet (inquir)  eum, (3<:partem  eius  ciira  in- 
fidelibusponet.ha(SlenusIfiidorus.Hafceftfcntcntia,  quamDominus  in  euan- 
gelio  Lucxait,pronunciandamefIeiniIIum  difpenfatorem  ;  quem  conftituic 
Dominusfuperfamiliamfuam,  vtdaretillisintemporetritici  menfuram.  Illc 
veropercutiensfcrnos&:  ancillas,ficut  aiteuangelium,ccepit  edere,&:bibere, 
&inebriari ,  ideft  ,  immodcratevtibonisecclefiafticis  libiad  imperticndum 
egentjbusdatis-,qu3:  quidemquinon  impartit,is  egentespercutitfame,acnu- 
ditarc.Sedfingamus  proficifcihincinalterum  fsculum  huiufmodi  epifcopum, 
dolcntcm  quidcm,  non  diftribuiflc  cgcntibus ,  quar  fuis  vfibus  necefiariis fuper 
fuerunt ,  fed  non  prouidcnrem ,  vt  pofi  mortem  faltem  difiribuantur,  cum  ta- 
mcn  pofTct.  An  continuo  filcbit  illa ,  quam  dixi  egentium  querimonia ,  &  la- 
mentatio  ?  An  muta  ent  accufario  illa  efurientium,  Sc  nudorum?  minime.  Non 
enim  '\\\x  vcccs  audienturrquia  hunc  non  pcenicuit  fuae  in  cos  inhumanitatis  8c 
inii^fiitia; :  fed  quia  inhumanus  &  iniquus  in  eos  fuit.  Sc  quod  cis  abftulit,  aliis 
pofieacgentibus,  quiloco  priorum  invitarcmanfcrunt,ncquedum  vixit,  ne- 
quepoftmortcm  rcddidit.Si  igiturverumefTet,  in  legemtantum  charitatisac 
mifericordiae,nonautemin  legemetiam  iufiitia?  eos  epifcopos  peccare,  qui 
pauperes  ecclefiafliicis  elecmofynisdcfraudant:nuIIa:querelacefuricntiura  ,  & 
nudorumillic  audircntur.quiainiuftaj  efient.  Audienturtamen  (vthicgrauifil- 
mus  audor,  &  fan(fti(Iimus  Ifidorus  Pelufiota  teftatur)  illaigitur  poenitentia  fi- 
ne  corre6lionereftitutionis,nonfuitvera  pcBnitcntia.  H.-ec  enimeftbonorum 
ecclefiafticorum  lexa  Domino  eoruminftituta,a  fandis  Apoftolis  tradita,  6c 
eorum  canonibus  diuims  fancj  ta.vt  ex  eis  clerus  cuius  pars  Sc  hxreditas  eft  Do- 
minus  ea  tantum  quaead  vfusvitacneceftariosopusfunt,  moderate  tanquam 
fuafumat:reliquaverotanquam  nonfua,  fed  Dominipropriacumegentibus 
communicet.  Idcirco  funth^c  eccIefiafticabonailI.Tadmirabilesdiuitia:,quas 
propheta  Efaias  dicitprophetans  de  miniftris  noui  teftamenti ,  cum  aitc.dr. 
Vos  autem facerdotes  Dom.'ni  vocabimini  minillriDei  ncftri.  Dicetur  vobis, 
fortitudinem  gcntium  comedetis.  hoc  dicit  proprer  eorum,  qui  ex  gctibus  con- 
uertendi  erant,largas  oblationes  pofteflSonum,  decimarum,  primitiarum,alJo- 
rumque  bonorum,quae  fortitudinem  &  vires  vocare  folet  fcripcura,  vt  cum  ait 
Ecdefiaft.  14.  fecundum  vires  tuas  porrigens  da  pauperi.  Deinde  fubiungit 
Efaias:&  eritis  in  diuitiis  eorum  admirabiles.  Quid  enim admirabilius  efte po- 
tcft,  quam  eos,  quihuiufmodidiuitiasquamuisampliflimashabent,  fic  casta- 
menhabere,quafi  non  habeanfrfic  pofliderequafi  nonpoftideant?  quod  qui- 
dem  tuncfif, cum  i),quiex  clerofunt,cxboniseccIefiafticiscopiofis,qua:ha- 
bent,ea  tantumfibi,familiap,&  hofpitibus  fumunt,qu2ad  vfus  vitajnccelFarios 
fufficiunt:fcliquainvfusomnium  cgentiumcollocant,  quippe  quxcorumfidei 
ad  diftribuendum  commifTa  funt.hoc  ergo  cft  in  ecclefiafticis  ac  dominicis  bo- 
nishabcre,&  poffiderecatanquamnon  habentes,nequepoifidentes,cumhoc 
modo  &  Icge  habentur,& pofndentur.  Qui  autem  epifcopos  faciunt bonorum 
epifcopatus  fui  dominos,&r  reliquos  clericosfuorumbcneficiorumritavtquac 
necefTariis  vfibus  fuperfunt,  peccent  quidem,  (i  aut  auare  fcruent,aut  immode- 
rate  infumant :  fed  non  tcneantur  lege  reftituendi ,  quac  cum  iniuria  &  damno 

egentiunok 


E  P  I  S  T  O  L  A.  x^ 

cgentfum  infumprrnjntjnullam  idi  admirabiliorem  legemin  bonisdomini, 
qus  domnius  cltro  Cuo dedir,  relinquunr,quam in  patrimoniis faecularibus,  & 
mendacem faciuntprophetiam, quae prjpdixirde  miniftris  ecclefiarnoftra^fu- 
turos  elle  admirabiies  in  diuitiis  domino  oblacis.Diuirias  enim  non  facit  admi- 
rabiles  copia  ipfa,fed  earum  vfus,&  vtcndi  lex.  Rurfus  ifti, quod  in  tribu  leui- 
tica,  qua:  euangelici  cleri  typus,  Ik  vmbra  fuit ,  in  veceri teftamento  figuratum 
cfl:,carere  volunt  re  &  veritate  in  nouo.  Vr  enim  leuitica  tribus, quar  miniftra- 
bat  cabernaculo  teftimonJj,quod  typus  ecclefia:  noftra?  erat,cx  donis  Deo  obla 
tis  alcbutur,ficut  dominus  ei  per  Moy  fen  dixitrego  pars  8c  hacreditas  tua  in  me- 
dio  filiorum  Ifcacl ,  fic  clcrus  ex  bonis  domino  oblatis  pro  miniftcrio  eccIefijB 
ali  dcbcr.  Ecficutvoluitdominus ,  vtrnbusleuiticadonisillis  Deooblatispro 
minifterio  tabernaculi  contenta ,  nihil  in cer  filios  Ifrael  in  eorum  terra ,  quam 
eis  dommus  dcdit,&  diuific,poflidere :  fic  voluit,  vt  prajter  ea,  qua:  ex  bonis  ec- 
cltfiafticis  domino  oblatis  ad  edendum  c^^veftiendum,^:  ad  reliquum  vitxcul- 
tum  necefiunum  &  decentcm  clero  fuflicerent,nihil  reliquorum  bonorura  do- 
mmi  Dci  tanquam  proprium  more  3c  lege  fseculanum  pofliderent :  fed  eorum 
aconomi ,  &  procuratores  rantum  efl"cnt  ad  fuppeditandum  egentibus ,  quod 
loi  ge excellcntms ac perfcftius erat,&magis ftatum euangeli j  decebat jhabere 
fciltcet,procurationemtaiitumeorumbonorijadlargiendumegentibus,quani 

nihil  poftiderejVt  vetereslcuitcc  in  terra  Ifrael.Siquidem  in  nonhabendo,nui- 
la  cuia  aut  folicitudo  eft,  in  habendo  autem  ad  dillribuendum  cum  luftitia  ma- 
gna  cfle  debet,  quar  fi  fuerit  magna,  rurfus  apud^Deum  &  ecclefiam  Dei  laus  & 
gloria  eft:Hac  igitur  excclletia,&:  perfedione,ac  laude  euangehum,ecclefiam, 
&  clerum  Chrifti  priuar,&  fpoliant,  qui  epifcopos  faciunt  dominos  bonorum 
omnium  fui  cuiufque  eorum  episcopatus :  &  fimiliter  in  beneficiis  reliquorum 
clericorum.Imo  faciunt  hac  ratione  multo  meUus  ac  perfedtius  prouifum  fuiflc 
lcuitis  veteristeftamenti, quam  leuitisnoui.  Expeditiusenimeratinveterite- 
ftamento  ad  obcundum  minifterium  tabernaculi:nihil  leuitas  in  tcrra  filioium 
Ifrael  pofl[idcre,conietos  donis  Deo  oblatis,  quam  non  contentos  leuitas  noui 
teftamcmi  neccflarns  a  domino  pro  minifterio  datis ,  accipere  ab  eo  infuper, 
quaz  non  tflcnt  fibi  ncccflaria ,  nifi  legc  domini  qui  ea  dedit  tenerentur  ad  fup- 
peditandum  ea  egentibus,tanquam  alicna  8c  non  fua.  Illud  prasterea  dicendum 
eft,tam  neccirarium  eire  epifcopis  proiiidere  omnibus  egentibiis,  qiKC  necefra- 
ria  eis  funt ,  vc  fi  non  habeant  ad  tribucndum  eis ,  fecundum  apoftolicam  con- 
fticutionempeteteab  aliisdtbcanf.  Sic  tnimaicapoftolicaconftitutioUbr.4» 
cap.8.  idcirco  accepiftis  datum  leuirarum ,  oblationcm  populi ,  vr  fuppetat  vo- 
bii>,&  egentibus,  Sc  ncn  cogamini  accipere  ab  iniquis;  &  paulo  poft :  fin  vcro 
dacum  non  fufficiac,dtnunciac  fracribus,&  colledam  fac  ad  miniftrandara  or- 
phanis,&  viduis  in  iuftuia:hoc  ipfum  iandiapoftoli,qu5bus epilcopi  fuccefte- 
runt,exemploiuocosdocuerunt.  SicenimPaulusm  epiftola  adGalatasfcri- 
pfit :  ik  cum  cognouifttnt ,  gratiam  qux  daca  eft  mihi,  lacobus,  Cephas,  dc  lo- 
annes,qui  videbantur  columnx  elTejdextras  dcderunt  mihi :  &  Barnabaj  focie- 
tatis,  vt  nosui  gentes,  ipfi  autem  incircuncifionem:  tantum  vtpauperum  rae- 
mores  eflcmus :  q.iod  iplum  lollicitu.^  fui,vt  facerem.  En  beatus  Petrus ptote- 
^utus.  ad  ^taidicaiiduui  ludxis  difperfis  per  Pontum,Galauam,Cappadociamj, 

Gg 


»54  E  P  I  S  T  O  L  A. 

A(iam,By thiniam  ficut ipfe  in  epiftola  fua priorc  fcril>it,&:  Paulus profe£luruS 
ad  gcntes  a  Hierofolymis  per  circuitum  v(que  ad  lllicicum(vt  ipfc  ad  Roman. 
fcripfit)cumfcirenthoccfrcpropriumpa(lotis,nonfolurafpiritualiagregimi- 
niftrarerid  quod  potiffimum  eft,fcd  egentibus  ea  etiam,qu2  ad  vitae  vfus  necef- 
fariafunt,prouidcre,communemcurapauperumhaberevoIuerunr,vtdifcanc 
epifcopi  animarum  &  corporum  paftorcs ,  fi  forte  pauperes  in  di.xcefi  fua  non 
habent ,  aut  iupereft  eorum  nece/iitati ,  alienis  etiam  pauperibus  opiculari.  auc 
rurfus  ll  ex  dia:cefi  fua  ad  vfus  (uorum  pauperum  quantii  latis  fit,  colligere  non 
poiTunt^vtaliundequaicant.Cucaenimpaupenbusfubucniendicommunisefrc 
<iebet:iicut  Paulus  ex  ecclciiis  Galatix  ad  pauperes  ecclefla:,  qnx  erat  Hierofo- 
Iymis,collc(Sfcasraittebat.vtipfc  i.  Cor.cap.K». teftatur.  Satisergo(vtarbitror) 
hadenus  demoftratum  eft ,  quid  epifcopi  in  bonis  ccclefiaecum  iuftitia  vtendis 
facere  debcant  fecundum  naturam,  fcnpturam,  futuri  fseculi  iudicium,  apofto- 
hcajconftitutionis  traditionem ,  ponrilicum  apoftolicorum ,  &  fynodi  Antio- 
chena:  fententiam ,  &  landlorum  apoftolorum  exerapla.  Contra  vero  fi non 
faciant,ifta  omnia  ab  eis  violari,&:  contemni. 

HabcsReuerendiftimeDomine,  quid  dcbonisecclefiafticis ,  &  eorum  vfu 
fentiam.communicabis  cum  ReuerendiiT.  Domino  Liermo  Epifcopo  Mondo- 
nienfi,qui quid  fentirem,  fcire  defiderabar.  Communicabis  infuper,  fl  qui  alij 
videbuntur,quibus  &  epiftola  mea,&  charitas  tua  prodefTe  poflit.&  vt  me  inter 
tuafacrificiaDeo,  ac  domino  noftro  Chrifto  lefu  precibus  commendes,  te  per 
tuam  in  me  charitate  obteftor.Romx.ex  domo  Societatis  iefu.  M  D  L  X  X 1 V. 
April.XX. 

<L^C  f/J  L  L  E  S     STATIFS     LVSITA- 

nmyMamno  ^z^ilcuetA  IS^auarroynfiro  ornati^, 

aciurii  confultij^.  inT>omino 

Salatem, 

V  M  iamprldem  in  eadem,  qua  tu,  cogitatione  verfa- 
tus,detotaEcclefiaftica:  pecunis  ratione  commenta- 
'  riolum  mihi  ipfe  cofecilTem,  eum  domi  fcilicct  feruaui 
tamdiu ,  atque  in  finu  prope  continui ,  quoadnoftra! 
™  _^--__.  aetatishominueadereopiniones  explorafrem:inqui- 
L^^^i^/^fc^  icli  ^u^  ^"  *^^  au^^oritate,  virtute,eruditione  dignam  (en- 
■1,  tentiam  princeps  dixifti ,  &  vero  etiam  literis  publice 
'  mandafti. Quac tametfi propter  nominis  tui magnitu- 
dinem  &  admirabilem  iftam  in  omni  genere  laudis  praEfi^ntiam ,  apud  omnes 
homines  plurimum  valct,  quia  tamen  vir  fingulari  pictate ,  ac  do<^rina  prardi- 
tus  Francifcus  Turrianus  in  eadcm  fcntentiam  pedibusifTetjac  manibus,idque 
clegantiffima  ad  Laodicenfem  Epifcopum  epiftola  declarafTeCjtritam  fatis  iam 
cfTc  viam  putaui,qua  ca:teris,quibus  idem  videretur,  mgredi  licerct.  Ergo  ego 
qualemcunque  lucubratiunculammeampefire  nolui ,  ad  teq«e  mittendam  pu- 

taui. 


EPlSrOLA.  23y 

tauijVt  fiprobares  ipfe,  dux,  &  au(fbor  fcriptionis  huius ,  manare  tuto  poflTet  ad 
cactcroSjhn  improbafles,equidem  non  recufarem  quo  minus  etiam  perirct.Hic 
vero  labor  ipfe  mcus  mihi ,  Deo  eft  gratia,  plurimum ,  fi  prajterea  nemini  pro- 
fuit,  multumque  religionis  iniecit,ne  feculi  noftri  contagione  infedus  eo  pro- 
laberer,  quo  cupidihodiemulti  mortalcs,  atque  ambitiofi  prarcipitesfcruntur. 
Neque  vero,quime  ne  de  nomine  quidem  fortaflc  nofti,ad  te  fum  veritus  fcri- 
bere,quem  oIimConimbric3c,vbi  mihinutriri,acdoceri  puerocontigit,gentis 
mea:  prarclarifljmum  dodlorem ,  ac  magiflirum  inter  cxteros ,  &  obferuaui ,  & 
fum  maxime  femper  admiratus.  Icaque  me ,  &  tua  in  omnes  bonarum  artium 
ftudiofoshumanitas,&fummum  in  gentem  mcam  ftudium  tuum,idcmque 
y  triufque  noftrum  fenfus  impulerunt,vt  te  fcripto  nunc,&  fi  non  dedignabere-, 
coram  etia  fidcnter  conuenirc,fed  iam  demii  quam  propofui  ad  rcm  aggrediar. 
Principio quod  ad  rem  maxime  pertiner,qua rcdum  vidctur,cuiufmodi  flnt 
res  ipfa^  ecclehafticaf,id  vero  eft,  a  quibus  profcdbx,  atque  oblatx,  quibus  item 
de  cauris,&  quos  denique  in  vfus  ex  eorum  qui  obculerint  fentcncia  ad  Epifco- 
porum  pcdcs,qui  funt ipfi  fucceflbrcs  ApoftoIorum,dclatx:quod  ipfum  aperte 
quidem,breuirerquc  declarat  Aquifgranenfe  Cocilium  cap.  C  X  V I.  in  quo  fic 
eft.  Res  Ecclefis ,  ficur  a  fan  Jlis  patribus  traditur ,  3c  in  fupcrioribus  capitulis 
contincrur,votafunt  fidclium,pretia  peccatorum,&  patrimonia  paupcrura:fi- 
dclcsnamquc  fidei  ardore,&  Chrifti  amore  fucccnfi,ob  animarum  fuarum  rc« 
mcdium,&  ccekftis  parriiE  dcfidcrium,fuis  propriis  facultatibus  fandlam  locu- 
pIctcmfcceruntcccIefiam,vthis,&militcsChriftiaIcrentur,  &eccIcfi3Eexor- 
narentur,paupcrcs  recrearentur,  &  captiui  pro  tcmporum  opportunitate  rcdi- 
mcrentur.  Quaprontcr  vigilanti,ac folerti  cura  prouidcdum  eft  eis,qui  cius fa- 
cultatcs  adminiftrant,ne  eas  in  fuos  folumodo  vfus  conuertanr,fcd  magis  iuxta 
pofl!ibiIitatemrcrumChriftofamuIantium,imoeorum,  inquibusChriftuspa- 
fcitur,&  vcftitur,curam  gcrcre  pcnitus non  ncgliganr.  In  eandcm  <entcntiam 
Vrbanus  Pontifex  Maximus:Rcs  Ecclefi.x  fidclium  oblationcs  appcllantur, 
quiaDomino  ofFeruntur : non  ergodtbent  inaliosvfus,quaminEcclefiafti- 
cos,&pra:di6lorumChriftianorum  fratrum  indigentiam  conuerti,quiavo- 
ta  funt  fidelium ,  &  prctia  pcccatorum ,  atque  ad  prardiAum  opuscxplcndum 
tradica:, fi  quisautem  quodabfir, fecus  cgcric,  videatnedamnationcmAna- 
niar,  &Sapphyra:percipiac;&  reus  facrilegij  eflliciatur,  ficut  illi  cfi"c(flifunr, 
qui  prcria  prxdidtarum  rcrum  fraudati  *  funt.  Ad  ha?c  Vrbani  vcrba  additum    Sic  efl  h  U€- 
eft  in  vctcri  libro  id  quod  fequirur.     Harc  fratres  valdc  caucnda  funt ,  &    tcrilibro^ 
timenda ,  quia  rcs Ecclcfix  r.on  qusfi  proprix ,  fed  vt  conimunes ,  &  Domino 
oblatac  cum  fummo  timore ,  non  in  alios ,  quam  in  prxf:> tos  vfus  iidcliccr  funt 
difpenfandx,ne  facrilcgij  rcatumincurranCjquiessindeabftrrthunt,  vbitradi- 
ta;funr,&quodpeiuseil,ar,nthcmamaranarhahar,&finonvt  Anania,&Sap- 
phyrafccciunr,  mortuiccciderinr,  animaramen,quappoticrcftcorpoie;,mor- 
tua,  &  alienata  a  confortio  fidelium  cadat ,&  in  profundum  Barathri  labatur. 
Itaque fi res ccchfiae  pauperum funt patrimonium, earum pauper cft dominusj 
&quidem  inrcoptimo:qi::odiusquicunqueviohr,cumiuftitia;  legescucrtcrir, 
quos  Ixfcrir ,  quibufque  iniuriam  intulcrit ,  obfcurum  cflc  non  poteft.   Ncque 
vcro  fum nefcius ,  quid  altario dcfcruientibus , ac  miniftvis  Euangcii) : qoid  fa^ 
cris  reficitndis,atqi  ornandis  adibus  debeatur,&  intcr  quos  crcilceri  hanedita- 

Gg      z 


i3?J  EPISTOLA. 

tcm  hanc  ©portcar.  Sed  idem  tamen  contendo,illos  ipfos  a pauperum  non  efll 
numero  reiung,cndos,fic  tamen  vt  graclus,clignitattrque  eorum  ratio  habeaturj 
quam  tucri  rumptibus  pofllnt  necelTariis ,  &  cnm  res  ita  tulerit ,  vt  altcrutrura 
nccefTario  iit  omittcndum  ,fabricapotius  ,jcdificiorumque  ac  totius  Ecclefia- 
fticsfupclledtilis  pauperumcaufamultoiit  ipfacura  pofterior:  imo  vero  res 
Ecclcfix^fi  necefTe  fit,  diftrahijdiuendique  aurum,  argentumque  conflari,  & m 
vfus  paupcrumconuerti oportcat :  quod  quam  vcrc  a  me  pofiicum  fit  hoc  loco, 
poftea  videro:id  modo  confter,res  Ecclefiar  pauperum  dici  bona,pauperum  efle 
patriraonium, pauperum  pecunias  iure,  meritoque  appellari :  quod  Ci  eft,  per- 
Ipicuum  etiam  eft.horum  Ijonorum  di(pefatores  quidqufd  interucrterint,  quid 
quid  vitio  adminiftrarint,ac  flagitiofe,tuxuriol(:quc  pcrdtdcrint,diflipauerinr, 
cffuderint,Chrifti  paupcribus  abftuIifle,eofq-,  lege  rcpetundarum  teneri.Nam- 
que,quGd  nonnullorum  pace  dixerim,quam  cft  illud  leue  ac  friuolum,quo  tan- 
quam  pcrfugio  foIentvri,peccatumconfitentes,fiquis  acceptam  pccuniam 
Exdefiafticus  minimc  Ecclcfiafticc ,  &  vt  religiofum  virum  dccct,  expenderit. 
Ergo  patronus,qui  pccuniam,  rcmque  omnem  fuam  domcfticam  {cruo,vcI  di- 
fpenfatoricuicunqueadminiftrandam  commiferit,  fi  parum  bona,velnuIla 
etiam  fide  in  aliena  pecunia  verfabitur,vtrique fciUcct  optimc  cautum  putabi- 
mus,fi  difpenfator,  vel  potius  ipfc  tantum  patronus fuifle  peccatum  intelhgat,. 
nihil  fibireftituipoftuIet,fcuticafoIum,  acflagello  conteniusfit.Tuveroin- 
quitjdoce  qua:  mc  contingit,  quamque  mihi  Epifcopus,  &  Ecclefia  portionem 
tribuerir,  cum  arbitratu  meo  male  confumpfermi ,  efle  qu  od  pauperibus  rcfti- 
tuam.  Equidemnihil  efle,quam  vt  id  doccam,puto  facihus,modo  illud  tenea- 
mus,  miniftro  ecclefisc  neceffaria  tantum  tribui,  auc  ipfum  fibi  fuppeditarc  de- 
bere.  Nam  fi  nec  Epifcopo  licet,nifi  quibus  tantum  indiget,Ecclefiac  rebus  par- 
ticipare,fic  cnim  loquitur  canon.XXV.  Antiocheni  Concilij,  quid  Clericis  in- 
fraEpifcopum  liccat,omnes  intcUigimus.  Beatus  Profper,cuius  ctiam  audori- 
tate  lunt  vfi  Patres  in  Concilio  Aquifgranenfi  lib.ii.dc  vita  contemplatiua ,  in 
candem  fentcntiam  fcribit,  interprcras  Apoftoli  vetba  e  priore  ad  Corinthtos 
epiftola,apud  quem  inter  cjetera  nc  cft.Quid  cft  aliud  dc  Euangelio  viuere,nifi 
laborantcmindcjvbi  laborat,neceflaria  percipcre?  Atque  ante  Profperum  B. 
Hieronymus  dc  vita  Monacho ,  Clcricoque inftituenda :  fi  autem  ego ,  inquit, 
parsDominifum,  &funiculushxrcditatiscius,  nec  accipio  partemintcr  cscrc- 
ras TribuSjfcd quafi  leuita,  & facerdos  viuo  dc dccimis,  Sc  altari feruiens,  alca- 
ris  oblationc  fuftentor,habens  vidlum,&  veftitum,  his  c5tentus  ero,  &  nudam 
crucem  nudus  fequar ,  Cur autem  hac  tenuitate clericus  viiam  degerc  cotentus 
dcbcatjdocct ite Profper eode Iibro.  Quod  fi inquit,quilibct minifter EcdeCix 
non  habet  vndc  viuat,n6  ei  rcddit hic, fed  ncceflaria  prxftatEcclefia,  vt  in  fu- 
turo  prjcmiulaboris  recipiat,  quod  in  hac  vita  iamfpcDominicaspromiflionis 
expedat.Iam  nc  i^itur  vides  Clcricu  neceflariis  rebus  ecclefiafticis  vtendis  fru 
endis conteniuefledebere,vtreliquu quod eft, pauperi ccdat?  Quod profed;o 
adeo  vcru  eft,vc  fiCIerico  fuppctat,vnde  vita  toleret,  rcs  Ecclefiafticas  non  li- 
ceat attingere  alendi  fui,  fuftent andiq-, caufa.  Quod  olim admiratus,cum  apud 
DionyfiumCarthufianu  virufide,acrcligioncprxftante,inlibro  de  vira  facer- 
dotum,art.xxiv.legiflrem,veterum,fan(^iflimorumqj  Patrum  teftiraoniis  ab  co 

confi 


E   P  I  S   T  O  L  A.  ijp 

confirmatum,  ac  Profperi  locum  ille  alterum  adduxiffct,  omifit  alteram,  quem 
fubiicio  nunc  ex  codem  libro.Nec  ilLi,inquit,qui fua  poffidetcs  dari  fibi  aliquid 
voluntjfine  gradi  peccato  fuOjVnde  paupcr  vi^fburus  crar,accipiurit.Dc  CIerici& 
dicit  per  Propheta  fpiritus  fandus,peccata  populi  mci  comedunt,fed  ficut  nihil 
habentesproprium,non  peccata,fed  alimenta,quibus  indigere  vidcntur,  (aCci' 
piunt,  itapofleiTores  non  aliracnta,  quibusabundant,fed  alicnapeccata  fufci- 
piunt.Mmusdixitvirfandliflimus,atqido6tiflimus,cumetiamneccrranisrcbus 
interdidlum  cfle  videatur  egetibus  clericis,  fi  fuo  indignam  ordine  vita  ducant. 
Quodmihi  fignificare  videntur  vcrbailla  fynodi  Romanx.  Dedonisautcm 
faiidorum,id  cftCatholicorum  virorum,velmatronarum,quacofFeruntur  Ec- 
clefiis  Dei,pafcantur  pauperes  fpiritu,id  eft  ferui  Dei,&  cunfti Ecclcfiaftici  or- 
dinis  degentes  caft;c,ac  pic  fub regula  Chrifti.  Qux  poflrema  verba  clerico  cui- 
cumque  non  temere  fuppeditandam  efie  pecuniam,paupcrumque  elecmofynas 
dcmonftrant.  Cur  igitur,inquir,fiquodneceflitati  fupereft,pauperumproprie 
cfle  cenfetur,Epifcopus portioncm  meam  tantam eflc  voluit  ?  quia nimirum  tc 
quoque  rerum  Ecclefiafticarum  voluit fccum cflc & participcm,»8c difpcnfato- 
rem:  hisenimduabustanquampartibus  conftat  vitaclericorum:  hrrccuiufque 
clcrici,qua  poflider,pecuniar  bipartitaratio  eft,vt&  fibi  ipfeconfulat,&pro- 
ximorum  inopiam  fubleuet.Habebat,inquit,B. Auguftinus  Homilia  L  x  v  i  i.  in 
loannem ,  habebat  Dominus  loculos,  &  a  fidelibus  oblata  fuis  conferuans  ne- 
ceflitatibus,&:  aliis  indigentibus  tribuebar:tunc  primum  Ecclefiafticarpecunia; 
forma cft  inftituta, vt intelligeremus  quod  pra:cepir,non  cogitandum  de  crafti- 
no,non  ad  hoc  fuifle  prarccptum,  vt  nihil  pecunia:  fcruaretur  a  fandis ,  fcd  ne 
propter  illa Deo feruiatur:  Quodvltimum  nimirumidemillud  eft,quodfupra 
pofui  Beati  Profperi ,  vt  in  futuro  prxmiii  laboris  recipiat.B.Ambrofius  lib,  I  L 
of!iciorum,eo  animo  fua  fideles  obtulifTc-  dicit  Ecclcfiaj  Miniftris,vt  per  eorum 
manus ,  quorum  fidri,  atque  intcgritati  fumma  omnia  iribuerenr,  ad  paupercs 
peruenirent.Quofa(^um  opinor,vtlabcnte  hodie,vcl  tuentcpotius  Ecclefia- 
fticadifciplina,  paupcrcifidelcseadem.quamaiorcsnoftri,  inEcclefiam  libe- 
ralitatenuncvtantur,fcio  ,inquitAmbrofius,pIerofquc  facerdotes  quoplus 
contuIcrunt,pIus  abundalTe^quoniam  quicumque  bonum  operarium  videt,ipfi 
conferr,  quo^  ille  fuo  officio difpclar,  fccurus  quod  ad  pauperem  fua pcrueniat 
mifericordia.Nemo  vultnifi  paupcri  proficerc  fuam  collationem:nam  fi  qucm 
autimmoderatum,autnimistenacemdirpenfatorem  viderit ,  vtrumquedefpi- 
ciet,  fiautfuperfluis  crogationibus  diflipat  alieni frudtus  laboris,acrecondic 
faccuIis.Reddcdum hoc  locoexiftimo,quod  fuprafumpollicirus,rebus  fcilicet 
Ecclefiafticis  faluttm  pauperum  longc  antcponedam,  fic  vt  omnia  potius  vcn- 
dere,fineceflitaspoftulet,nondubiremus.QuodoIimfeciircB.IoannemChry- 
foftomum,  eique  ab  aducrfariis  obicAumfuilfe  legimus.  Namque  iilc  cum  pe- 
cunia dcficcrctur ,  ncc  baberct  vnde  paupcribus  erogaret ,  quae  confecerat  ipfe 
cimelia,quibufque  abudaretEcclcfia,eiusreicaufadiucdidir:quodeius  fadura 
quantauis  dignum  laude  exiftimatur.  Acacius  vero  Abidenorum  Epi^copus, 
perfarum  amplius  fcptem  millia ,  cuos  Romani  bcllo  ccpifTent ,  ac  nifi  nrctio 
rcdimerenrur,eorum  feomniumca'dcmfa(5tijros  cireminitarentur,  cum  Rex 
Pcrfarum,vel  idleuiter  curaret,vcl  pecuniam  tantani  reprarfenrare  noii  poiret, 

Gg      } 


ijt  E  P  I  S  T  O  L  A. 

colie^la  vndique  Ecclefii  vafa  conflauir,captiuos,&quicIemEtHnicos,  ScCer- 
uitute,&:  imminenti  periculo  liberauinquod  illi  ad  omnem  pofteritatis  memo- 
riamfummac  laudifuit.Eft  apudmeB.Ambrofij  Homiliade  pert:e<Sla  liberali- 
tate,ncc  dum,quod  fciam,edita,  in  qua  vir  fan(fiiflimus  docet  hunc  efle  auri  ar- 
gentiq j  vfum  in  Ecclefia  Dei,quem  locu  ne  quis  defldererjiam  fubiicio.Aurum, 
inquit  Ambrnfius,  Ecclefla habet,  non  vt  feruet  fed  vt  eroget,vt  fubueniat  ne- 
cefliratibus.  Qji'd  opus eft  cuftodire,  quod  nihil  adruuat?  an  ignoramus  quan- 
tum  auri,atqueargenri  de  Templo  Domini  Aflyrij  fuftulerunr  ?  nonne  melius 
conflanr  fnccrdotes  proptcr  eleemofynam  pauperum  ,fialia  fubfidia  dcfint, 
quara facrilegus  contaminata  afporter  hoftis?nonne  di(5lurus  eft  Dominus ,  cur 
paflus  estottnopesfame  mori?  Sc  ccrtehabebas  auril,  miniflrafles  alimoniam, 
curtot  captiui  dedu<fli  incommcrciofuntnecrcdempti,  abhofle  occifi  funt: 
melius fuerat,vt  vafa  viucnrium  fcruarcs,quam  mctallorum. 

His  non  potefl:  refponfum  referrirquid  enim  diccs  ?  timui,  ne  Templo  Dei, 

ornatus  dcefler;Rcfpondebitjaurum  facramenta  non  quxrunt,neque  auro  pla- 

ccnr,qu.Taiironon  cmuntur,  ornatus  facramentorum,  redemptio  captiuorum 

cfl::vcre  ilia  funt  vafa  pretiofa ,  quac  redimunt  animas  a  morte :  ille  verus  The- 

faurusDominicft,quioperatur,quodfanguiseiusoperatuscft.  Tunc  vas  Do- 

minici  fanguinisagnofco,  cumin  vtroque  vidco  rcdcmptionem,  vtcalix  ab 

hoftc  redimat,Quos  fanguis  a  peccato  redemit.Quam  pulchrum  vt  cum  agmina 

captiuorum  ab  Ecclefia  redimuntur,dicatur,nos  Chriftus  redemit:  ccce  aurum 

quod  probari  potefl:,ecce  aurumvtile,ecce  aurumChrifli,quoddemortelibe- 

rar^ecce  auru,quo  redimirur  pudicitia,fcruaturcaftitas :  hosergo  filimaluivo- 

bis  liberos  tradere,  quam  aurum  feruarcj  hic  numerus  captiuorii:  hic  ordo  pra;- 

ftantior  cft,  quam  fpecies  poculorum :  huic  muneri  proficerc  debuit  aurum  re- 

demptoris,vtredimeretpencIitantes:  agnofco  infufumaurofanguine  Chrifti, 

non  foIumirrutilafle^vcrumetiamDiuinjeoperationis  impreflMe  virtutere- 

dcmptoris  raunere.Tale  aurum  fandtus  Martyr  Laurentius  Domino  referuauir, 

a  quo  cum  quxreretur  Thefauri  EccIefis,promifit  fe  demonftraturum:fequenti 

die  pauperes  duxit-,interrogatusvbi  cirentThefauri,  quospromil'erat',oftendit 

pauperesdiccnSjhi  funtThefauFiEccIcfix,&  vcreThwfauri^in  quibusChriftus 

eft,in  quibus fides eft: hos Thefauros  demonftraaitLaurentius,&  vicit,qu6d 

eos  nec  pe rfecutor  potuit  aufcrre.Nunquid  didum  eft  S.Lauretio,  non  dcbuifti 

crogarcThtfauros  EccIcfia?,vafafacramentorum  vendcre,&:c.  AtB.Flauianus 

ConftantincpoIir2nusEpifcopus,ad  qucm  extatilla  B.Leonis  Papx  Euagelicac 

pene  aujfloriratis  epiftola,no  modo  idcm  fcnfit,&  probauit,(ed  cfle  res  omnes 

Ecclcfiafticas  paupcrum  decIarauit;quod  ea,quaj  de  paupcrum  pra^rogatiua ,  & 

bonorum  Ecclefi^  iuftifljma  poflfcflione  fupra  pofui,etiam  cofirmat.  Magnus, 

inquitjFlauianus  Epifcopus  Conftantinopolitanae  Ecckfiae  dixit,cimelia,  & 

qusccumque  poflddet  EccIefia,non  alibi,quam  in  fublcuadis  paupenbus  impedi 

debere.De  xdificationibus  vero  facrai  um .Tdium,  hac  ipfa  de  caufa  dcponcdi?, 

&fcntire,&  teftari  videtur  Ifidorus  Pelufiota  audlor  antiquiflSmus,  &  grauifl^ 

muSjCuius  ex  Epiftola  ad  Eufcbium  Epifcopum  funt  hec.Aiunt  tc  Eeclefiam  Pe- 

lufij  ardificare  arte,atque  operc  quide  pu!cherrimo,fcd  iniquiflimis  rationibus, 

pcrquefumraaminiutiam^acmagnopauperummaio  ,  quorum  impenfis  opus 

faciSa. 


E  P  I  S  T  O  L  A.  M? 

^^icis.Quod  profcfto  nihrl  aliudeft,nifi  Sionin  fanguinibus,&  Hierufaleinini- 
quitatibus  3Bdificarc:Deus  autem  nonex  alieno  facrificiumrequint,fedidca!ic 
peius  abominatur,&  qua:  fequuntur  apud  illij.  EfFedu  arbitror  vtrumq-,,  &  ne- 
celTaria  tatum  fumcda  Clericodc  bonisEcclefi2:,&  eoru  quantiicumq-,  accepe- 
ritjcfie  difpcfatorem  oportere,fi  quid  neceflarij  fupereft  fumptibus.  Nuc  illud, 
quod  rem  maximc  c6cinet,etiam  demoftrandum  eft,quam  in  eo  cuIpa,Clericus 
c5traxerir,non  cuiufcumqjpcccati,autcriminise(renomineappeIIand.im,fcd 
furti ,  fed  rapinar,fed  facrilegij.  Quod  fi  ita  efl: ,  &  quod  furto  fcelus  admiferis, 
non  nifireft:itutionedem{iexpiari,quodClericofupererat,  quonia  pauperine- 
gauit,atq;  fubtraxit,debetid  omnino  rcftitui.  Origenes  Homilia  in  Matthxum 
XVI.  fraudandi  verbo  in  hoc  vtitur  genere.Diaconi,inQuit,qui  non  bene  tra- 
dtant  Ecclefiafticarij  pecuniaru  mefas ,  fed  fcmper  de  eis  traudat,  &  ipfas,  quas 
difpefant,no  fecildu  iuftitia  difpcfant,&  diuitcs  fiuc  de  rebus  pauperu,  ipfi  iunt 
numularij,pecuniaru  mcfas  habentcs,quasChrift;us  cucrtit,&c.At  quifraudat, 
aIteri,quod  fiiu  eft  adimir,quod  qui  facit,idcfuratur,veIquod  grauius  fup.dixic 
Vrbanus,facriIegiainrebusadmittitEcclefiafiicis.Difertius,opinor,  acdiluci- 
dius  mellifluusille  Docfi.S.Bernardus  in  Epiflola ad FuIcone.Verucame,inquit, 
qu^  funt  iUa  tua  bencficia:'EccIefi?:rede,quia  furgis  ad  vigilias,vadis  ad  miflas, 
horis  choi  u  nodurnis,diurnifq;  frequecas,benefacis,fic Ecclefix  prarbeda  gra- 
tis  no  accipisjdignum  eft,vt  qui  altario  deferuit,de  altario  viuat:coceditur  ergo 
tibi,vtfibcne  deferuisaltario  viuasjno  aute,vtdeaItarioIuxurieris,  vtdcalta- 
rio  fuperbiaSjVt  inde  copares  tibi  fr^na  aurea,fellas  depi(5tas,calcaria  dcargen- 
tata,varia,grifeaq;  pellicea,  a collo,  &  manibus ornatu  putpureo  diuerfificata: 
deniq;  quidquidprarternecefifariu  vi6lu,acfimplice  veftitu  de  altario  retines, 
tuum  non  efl:,rapinaeft,facrilegium  eft:&rcliqua  apud  fancSliflin^u  virum,qux 
legendaomnibusecclefiafticisvirismagnopere  fuadeo.No  cft,!nquitBernar- 
dus,tuu,quorufitauteexpreIfitMagnusBafilius  HomiHain  fan(5lu  Mamathc, 
qui  paneillu  viduaiudixit,&  pupiIlorij,cii Epifcoporii negligeciam,  vel  inhu- 
tnanitatc  potius  accufaret.Si  non  cft  igitur  CIericoiu,quod  pra-ter  neceftarium 
vi<3:um,ac  fimplicem veftitum  retinent,iis,quoiu cft,reddant, C\ rapina,  quibus 
abftulerunt,reftituac;fi  facriIegiu,TepIis  Dei,hoceft  eiuspaupenbnsrcponat, 
quosrebusomninofuisfacrilegi  nudauerut.  An  noidefanxitConciliuCartha 
ginenfe,cum  Epifcopum,presbytcrum  ,  diaconum  vel  qucmcunque  clericum, 
denique,  qui  antc  ordinationem  nihil  haberetfuij,  ordmatus,  agro,  prardjifue, 
nifi  vel  liberalitatealtcriuSjVcl  harrcditate  fuiflcc  au61:us,iuflic  illa  omnia  Eccle- 
ficT  rcftituere-,negantcm  parerejecclcfiafticoindignum  honorccfle,  haberique 
iudicauit.Nimirumabftuliflx:furtoiudicatur,quireftituerecogitur,  furatus  au- 
tem  cxiftimatur ,  qui  ncccflariis  rebuscontcntus,  non  habebat  vnde  emeret 
non  neccflaria,lege  canonem  in  concilio  Aquifgranenfi  capitc  L  x  x  x  i  x.  Ego 
vero  in  neceirariarum  rerum  modo  ftatuendo,  pro  dignitatis,a:tatis,  femporis, 
valetudinis  ratione,&  canonas,&fan<^orum  Patrum  fcripta,di6la,fii(5t3,  qure 
nemini  non  funtpropofita,atqueobuia,iterum,atque  iterum  clara  vocetcfta- 
tus appcllo,  &clericorum  omniumconfcientias,  quarum ad  oftium ftat  Chri- 
ftus,&  pulfar,tacitus  ctiam  conuenio,Vtinamfapianr,&inttIligant,quicunque 
facram  pccunia  ttd.^a.nz,c  olligunt,difpenfaiit  quocunq;  nomine,ne  prarternc- 


5.    \i^  E  P  I   S.  T    O   L    A. 

ccditaterebusabutentesfacriSjfacrilegijnecefTariocrinTnereneatur  obftridii. 
Vcrum,omnia  facilc  vitari  poirentincomoda,&  fcadala,fi  maiore  rcligione, 
fludio,  atquedelc6fcu  hominum  fierent  ordinationes,  tam  raaiorum,  quam  mi- 
norum  ordinum.Quo  in  genere  tribus  mod»s  peccan  ab  ordinatoribuSjB.Gre- 
gorius  docuitjtriplici  videlicet  ab  eo  qui  ordinatur,  pr2:ftando,atque  ofTerendo 
munere,a  manu,a  lingua,ab  obfequio.Quam  fit  autem  pernictofum  Epifcopis, 
pcnes  quos  efl;  ordinatio,  in  malis ordinationibus  flagitium  ,  luculentc  quidem 
loannes  Chryfoftomus  fcribit  in  interpretatione  AcSluum  Apoftolorum  :E(l 
enim  npudillum  fic.  Multos  Epifcoporum  faluoseftcnon  arbirror ,  imo  ver6 
maximamcorumpartemperireatquedanari:cuius  rei  caufaea  eft,quodopus, 
ac  negotium  id  fir  magni ,  ac pra:ftantis  animi ,  quodque  vi ,  ac  neceflitate  fepe 
cog.it  mores  omnino  fuos  exuere,ac  dcponere.Etenim  multipliciter  vndecum- 
que  oculatum  cfte  oportet  Epifcopum.Ncque  vero  mihi  tu  illud  dixeris,pecca- 
tum  presbyteri  eft ,  aut  Diaconi,  horum  enim  omnium  culpa,  &  peccatorum 
caufix  in  ordmantis  caput  videlicet  refei  utur,ac  redundant.  Quid  B.Leone  PP. 
fan(5fcus  ?  quid  in  ordmando  religiofius  ac  circumfpedlius  ?  &  tamen  quanti  res 
ipfafit,vt  intelligeretur,de  eius  oratione  ad  Apoftoloru  principe  B.  Pecrii,  deq. 
Apoftoli  ipfiusapparitione,acrcfponfo,in  opcrequodlimonarion  Grarce  in- 
fcnbitur  memoriae  traditu  hoc  legitur.Sandtiffimus ac  par  Angelis  Leo  Roma- 
norum  pra»(ul,quadraginta  diebus  manfit  ad  fepulchrum  B.  Petri,  in  ieiunio,& 
oratione  perfeuerans,tSc  petens  ab  Apoftolo,vt  pro  fe  ad  Deu  intercederet,fua 
fibi  vt  peccata  dimitteretur:c6pletis  aute  quadraginta  diebus,vifus  eft  illi  adeife 
Apoftolus  dicens,oraui  pro  te,&  remiiralunt  tibi  omnia  peccata,  practer  ordi- 
nationes,hoc  enim  a  te  folum  poftulabitur,bene,an  male  ordinationes  feceris» 

Hyic  funt,vir  Ornatiffime,quacpridem  ftudiosecolligebam,  &  commen- 
tabar:quse,fi  vt  de  re ipfa  inter  nos  conuenit,fic  ad  rem  quoque  fecifTe  tibi 
videbuntur,n6fque  de  eo  amabisj  ego  vero  tum  huius  opera?  meaz  fruifium  me 
capifte  maximum  putabo.  Valc  ,  Dat.  Rom*E ,  Kal.  lulij.  Anno  faL 
M.  D.  L  X  X  I  V. 

F    I    N    I    S. 


MARTINVS   AB   AZPILCVETA  DOCT.  NAVARRVS, 

AchilliStatio  Lufitano  viro  eruditiflimo,multi{que  nominibus 
fufpiciendojin  Dominofaiutem. 

^^ffll  P I  s  T  o  L  A  M  ftwWjCT  Comentmumdc  pecmU  Ecclefiaiiic£  ratiotte^chits 
&^0%  rUate^religione.prudentia.modcjiia^eYuditione^Cr elegantia plenamjuiunde  fu^ 
K<S'  fccpi^auideperUgiy  creatuonommi/nftgniquefma  dgnacomperi:fmiui  Ml 
^-'sxa&lJ  mmummduxittute  audoritatisadeoualidisfittidamentismixiie  tscce^ioneno^ 
fir<e((}uje utrior ,  rwcptior,  g«<ecfMe  pientiorcrfalubYioYell)fententi;£,multumroboris  addi 
pojfc:ldeoque  e  KcpubXknfi  ea  edenda^typifc^ue  pubiicanda  ludicdui.  Vdc  nojira  Lufiti» 
nifi  decM.  Dat,  Kom^,  XVI.  K4/.  Augu^,  M.  D.  tXXI  V. 

INDEX 


/    9^    D     £     X 


PRAEC  IPVARVM 

MATERIARVM,     Q^V  JE     I  N 
prasfen  ti  opcre  condncntur: 

In  quo ,  q.  qUieTHcnem ,  m.  monitum ,  n.  numerum  yf.fx- 
ginamjignifcat. 


cftinentia  continen- 
tix  nutrix.q.r.m.30. 
n.^p.3(? 
Acadcmia  Caturccn- 
fisa  lo.  ii.^ere^fla. 
q.i.m.p.n.j.p.yo 
Adionc  fubiidiaria  qui  tenctur  ad  tan 
ram  reftitutione  tenetur  ad  quan- 
tam,qui  principaliter.  q.i.  m.^.n.  2, 
p.iji 
AiJiiovcI  officium  iudicis  daturquo- 
ties  ajquitas  id  fuadet.  q.  i.m.  6.r\.i, 
p.131 
A<Slus  vnus  &  idem  vario  rcfpe^tu  ad 
variasvirtutes  &  variaslcgesper- 
tinere  porell.n.ar.p.ii^ 
Alfonfus  Caflrenlislaudatus.  q.2.  m.y. 

n.r.  p.131 
Alphonfus  Delgadus  do(5lor  laudatus. 

n.4.p.i95> 
Alienaquirens  fua  perdit,vttotum, 
qui  quacrit  totum.q.i.m. 38.^.(^.^.47 
Alicnum  capcre,&  retincre  parum  dif 

ferunt.q.i.m.3p.n.4.p.^4 
Alternatiuam  proferens,cuius  altera 
pars  eft  vera,  non  eft  carpendus.q, 
i.m.5.n.i.p.4 
Apoftolosnon  habuiffe  dominiumin 
fpecia!i,e{re  contrarium  Extrauag. 
Cum  inter ,  incaute  dixit  Aduerfa- 
rius.q.i.m.S.n.i.p.p 
A^  oftoli  n  vouerunc  omnia  neceflaria 


ad  perfedkura  ftatum ,  vouerunt  5f 

paupertatem  contra  Aduerfarium. 

q.i.m.p.n.i.p.p 
Argumentum  acotrario  fenfuinuali- 

dum  ad  probandum  id ,  cuius  con- 

trarium  iure  cxprimitur.  q.i.  m.44, 

n.i.p.^4 
Argumentum  afimilifoluiturperdif- 

fimile  datumin'propofito  in  quo 

fit.q.2.m.i3,n.5.p.i43 
Auare  quajrcnti  frequenter  Iicct,quod 

non  licctnolentificquazrere.q.i.m. 

35.n.r.p.40 
Auariria,qua:  non  eft  fpeciali virtuti 

iuftiti2ecocraria,nec  acquifitionem 

impedir,nec  ad  reftitutionem  obli- 

gat.q.r.m.33.n.2.p.4o 
Auarus  dctcrior  cft  prodigo.  q.i.  m.jy. 

n.^T.p.^^ 
Auaritia  non  crt,partem  aliquam  con- 

gruam  redituumneccllitatibusve- 

rifimiliter  futuris  obfcruare.  q.r.  m. 

7^.n.^.p.ioi.Nequc  vel  numos  pau- 

latim  congerere  magnis  &  piis 

operibus:  &  quid  tuncfieri  debear. 

nu.^.  Nemorsinopina  nobisia- 

tcrcedar.n.^.ibid. 
Author  cur  iufle  commotus  condoner, 
&  cur  ei  feniu  male  iraproperatur. 

nu.i.p.189 
Author  prolixitatis  nomine  maleno- 

tatus.n.j.p.ioo 
Author  huius  epiH.  an  fuerit  Hierony- 
Hh 


I     N 

mus,q.r.m.i.n.i.p.i 
AuthorSalmacicenfemcathedracano 

num  primaria  rcgebat,cu  n5  du  N. 

eos  audire  coe  Jiflet.q.r.m.^.n.i.p.^ 
Auchorpucatnonfuiireanimu  N.mi- 

nuendi  nomen  eius.  q.i.m.^.n.  i.p.<:> 
Authoritatem  exrcrnis  bonis  augeri. 

q.i.m.^^.n.r.p.iJ 
Authori  confulcum  ne  nudus  externis 

cum  ornato  cifdem  in  arenam  af- 

cendat:  &  quibus  fc  ornare  poffet. 

q.r.m.^r.n.i.p.c» 
Authorem  audiuit  totu  vnum  annum 

canones  EmanuelaCoftainfignis 

dodlorquem  infigniter  laudatad- 

uerfarius,  cum  gymnafta  magnofa 

lario  ius  ciuile  interpretaretur.  q.  r. 

m.(r.n.4.p.7 


D     E     X. 

Bcncficiarij  quiparccviuendo  de  fuo 
honefto  vi(^a  detrahunt  ,  faciunt 
fua.q.i.m.y/.n.i.p.ioi 

Beneficiarij  fatisfaciunt  erogando  ea 
quasfibi  fuperfuntquibufcunq;  pau 

f)cribus,aut  piis  operibus,  quacde- 
egerint.q.i.ra.77.n.i.5<:  feq.p.ioi 

Bencficiarij  de  prouentibus  eccleda- 
fticis  infumere  poflunt  pro  libito 
tantum  quamm  in  eccleuam  fuam 
ac  pauperesde  patriraonialibus  im 
pcnderinr.q.T.m.77.n.7.p.  104 

Beneficiarij  nequeuntinfumere  ob  fo- 
lam  liberalitatem  nec  humanam 
amicitiam.q.i.m.^S.n.i.  PofTunt  ta- 
raen  in  colhgcndos  honeftehofpi- 
tcs,  qui  corum  eccIefiaCjVel  benefi- 
cio  prodefTe  valent.nu.i.p.io^ 


Author  proteftatur  obfcruaturura  fe     Bencficiarius  farcularis  poteft  cuilibct 


fcraper  merito  Aduerfarium.q.i.m. 

(f.n.5.p.7 
Authoriras  fummoru  pontificum  ne- 

cefiario  obferuanda.  q.i.  m.  24.  n.3. 

p.i4 
Authorcoramentarium  defpoliis  cle- 

ricorum  vna  cii  hac  Aoologia  com 

ponit  in  C.Non  liceat  papse.ii.q.i. 

q.i.m.jo.n.4.p.70 


B 


Eneficiariosnon  efTe  vfuarios  nec 
vfufruduarios  (ed  maiore  facul- 
tate  quam  illi  &  minore  quara  hi. 
q.i.ni.i4.n.i5.P.i7 
Beneficiarius  porcft  fe  honefte  alere 
de  reditibus  fui  beneficij  etiam  fi 


largiri  id  quod  mercmr  cb  maio- 
ra  obfequia  quara  quac  fuum  benc- 
ficiumrequirit.q.i.m.^S.n.j.p.ioy 

Beneficiarius  non  amittet  fuos  frudhis 
co  folo  quod  male  viuit ,  contra 
Adrianummec  eciamnon  celebran 
dojhoras  amittebat,vfque  ad  Con- 
cilium  Latcranc.  q.t.m.^p.n.i.p.io/ 

Bcneficiarij  mijiores,mediocrcs,&Epi 
fcopi  quo  ad  hoc  ajqualcs.q.i.ra.^^. 
n.i.p.  to7 

Beneficiarius  pro  voluntate  fua  difpo- 


BEnehciarios  non  efte  vfuarios  nec  nit  de  rebus  quarfitis  fui  ordinis  ra- 

vfufruduarios  (ed  maiore  facul-  tione,  puta,  per  confeflioncs  &:c.q. 

i.m.^cj.n.  4.p.io8 
Bcneficiarius  de  fuo  beneficio  viuere 
poteft,&:  alia  fuabona  feruarc  cui- 
cunqj  voluerit.  q.i.m.So.n.  i.p.iop 
habet  patrimonium  fernadoillud,     Betieficiarius  &  penfionarius  quo  ad 
& eius  redjtus  quibus  voluerit.  q.i.  hoc  non  difterunt.  q.  i.  m.  80.  n.  3. 

ro.30.n.r.p.3^  p.iop 

Beneficiarij  ecclefiaftici  lege  naturali     Bcneficiarius  tam  argrotans,quam  bc- 
tencntur  operibus  piis  crogare fu-  nevalensdonandi  faculcatem  ha- 

perflua.q.i.m.7^.n.r.p.98  bet,&fiteftarinonpotcft.q.i.m.8i. 

Bcnefician j  minime  retincant  auare,  n.i.p.112.  &  lepida  ratio ,  quarc  bc- 

quxeisfuperfunt.q.i.m.7j.n.4.p.c>8  neficiarij  teftari  prohibentur  ,  ^ 

noh 


I     N 

non  donare.q.i.m.8r.n.i.p.iii 

Beneficiarius  reiigiofus  qui  xgrotat, 
an  donare  po/lit  pauperibus ,  & 
piis  operibus.q.i.m.8i.n.3.p.iu 

Beneficiarius  remuneret  famulos.  q.r. 
m.Sz.n.^.  p.ii(J".  &  quantum.  n.  eo- 
dem 

Beneficiarius  non  folum  poteft  expen 
dere  id  quod  cft  ci  opus,  quatenus 
eft  benenciarius ;  fed  etiam  quate- 
nuscft  nobilis,aut  graduatus.  q.i. 
m.Si.n.y.p,!!/ 

Bcneficiarius  prius  poteft  fibi  proui- 
derequam  Ecclefix,  quoadvnum 
finem ,  &  non  quo  ad  aiium.  q.i.  ra. 
8z.n.8.p.ii7 

Bcneficiano  ab  aliquo  qui  rccipit ,  an 
peccat.q.i.m.85.  n.^.p.izo 

Beneficiarius  impendcndo  vane,vel 
profane  beneiicij  reditus ,  non  fo- 
lum  peccat  mortaliter ,  fed  etiam 
tenctur  ad  rcftitutionem.  q.  z.  m.7. 
n.i.p.133.  quod  etia  tenuit  Tho.  n.z. 
p.134 

Beneficiarius,  fecundumomnes,  tene- 
turmagisquam  laicus  ad  cleemo- 
fynaSjCrgo  alialege  quam  laicus.q. 
i.m.7.n.8.p.i37 

Bcncficiarius  qua  lege  mortaliter  pec- 
cat  abutendo  fuisrcditibus ,  cadem 
teneturreflituerc.q.z.m.7.n.^.p.i3(5" 

Bcncficiarius  qua  lcgc  ante  diuifionc 
tencbatur  reflituere  profane  im- 
pcnfa,eadem  &pofi:eam  tcnebi- 
tur,  quiadiuifio  quo  ad  hoc  nihil 
nouauit.q.z.m.^.n.io.p.i^S 

Beneficiarij  prodigitas  etiam  dcparte 
fibi  a  communi  feparata  facrilc- 
gium  dicitur  a  S.Bernaido.q.z.m.7. 
n.i^.p.i^S 

Beneficianj  no  funt  fuorum  rcdituum 
domini  abfoluti ,  quoniam  habent 
onus  dadi  fuperflua  pauperibus.  q. 
i.m.8.n.i.p.i35> 

Beneficiarij  reditus,noij  arquariilipen 


D     E     X. 

diis  prrEfidumprobatconciJ.Trid. 
q.z.m.p.n.i.p.i^o 

Beneficiari;  propter  diuifioncm  bono 
rum  olim  vel  recens  fadam  non 
eximuntur  ab  onere  fuperflua  pau- 
peribuserogandi.  q.  i.  ra.ii.num.i. 
p.141 

Beneficiario  non  eflitam  latafacultas 
vtendi  reditibusfui  bentficij  quan 
ta  marito  reditibus  dotis.  q.z.  ra.iz. 
n.i.p.141 

Beneficiario  non  cfl  tantum  iuris  in 
rebus  beneficij  quantum  marito  in 
rebusvxorisinec  fuftinet  oncrata 
grauia  quam  maritus.  q.i.  m.13.  n.3. 
p.143 

Bcneficiarius  facit  fuos  frudus  a  folo 
feparatos  etiam  nondum  recondi- 
tos.q.2.m.i4.n.i.p.i44 

Beneficiarius  quantum  pro  fefuften- 
tando  egeat  Arbitranum  eft.q^.m. 
iS.n.i.p.i^^J 

Bencficianj  magis  obligantur  ad  lar- 
giendas  eleemofynas  quam  laici.q. 
z.m.!p.n.i.p.i47 

Bcneficiatius  non  foluitur  ab  obliga- 
tione  reflitucdimaleimpeniapro- 
pter  impotcntiam ,  &  poteft  illo  & 
illo  modo  reftituere,etiam  fi  fit  mo 
Dachus.q.i.m.io.n.i.p.i4S 

Beneficiario  ab  ahquo  accipicns  ali- 
quid  de  rcditibus  eius,  an  &  quan- 
do  peccet.q.z.m.26^.n.i.p.i^i 

Bcncficiarium  pcccare  mortaliter  di- 
Iponendo  vane  vel  profane  iara 
nunc  N.  faterur,&  fic  non  abfolui- 
turvoltnsid  facere  vcl  nonreuo- 
cans  fadlum  fi  potefl ,  contrarium 
tamcn  eum  dixilfe  in  priore  Iibello 
raonftrarur  22.  &  amphus  Iocis,ii. 

2.p.I5)0 

Beneficiarium  teneri  reflituere  malc 
impenfa  confirmatur  nu.^.p.iptf' 

Beneficiarius  regularis  fimiiis  in  hoc 
feculari,nu.i2.p.i07 

Hh     1 


I     N     D 

Beneficiario  ab  aliquo  dotatara,qualij 
ducenspcccetj&tcneatur  rellitue- 
rc.q.i.m.i^.n.i.p.i^5 

Beneficiario  ab  aliquo  qui  aliquid  ma- 
le  accipit ,  cui  reftituet.  q.  i.  m.  16. 

n.j.p.i^ 
Beneficiari)  debita  an  folui  poflintex 

debitis  eius  no  perceptis  ante  mor- 

tem.q.i.m.i^.n.4.  p.if4 
Bcncficiarios  no  efle  liberos  a  Icgibus 

iuftitis ,  per  di^a  ipfius  N.  proba- 

tur.q.i.m.i7.n.i.p.i^4 
Beneficiarij  nec  pro  hbito ,  nec  ad  pia 

poflTunt  teftari  de  fuperfluis  rcdituu 

beneficiorum.  q.}.m.i.n.i.p.ff7 
Beneficiari)  cur  in  vita  poftuntcroga- 

rcfuperfluapauperibuSj&non  pcr 

vltimasvoluntatcs-,ratioaptiflima, 

cuius  inaducrtentia  multi  errant.q. 

5.m.r.n.i.p.if8 
Beneficiarij  minorcs  Epifcopis,  ctiam 

fimplices ,  qua  ratione  non  teftan- 

tur.p.j  m.^.n.i.p.i66 
Beneficiarius  fucceflbr  cum  praeceftb- 

rCjVtdiuiditfrudtus  rcmifliue.n.18. 

p.iii 
Beneficiarius  etiam  cpifcopus ,  potcft 

relinqucrc  tcftado  cui  volucrit  tan 

tum  quantum  de  patrimonialibus 

dcdit  gratiofcq.j.m.^.  n.j.p.i^^ 
Bcneficiarij  diuina  legc  prohibcntur 

teftari  dcrcditibus  bcncficij  ad  pro 

fana ,  humana  vcro  ad  pia.  q.5.  m.f. 

n.i.p.i^7 
Bencficiarij  &laiciimpenfaomni$  in- 

ordinata,  pcccatum :  fed  illa  clerici 

regulariter  mortalc,  hxc  vcro  laici 

rcgularitcr  veniale.  q.^.m.  vltimo. 

n.i.p.181 
Bencficiari)  prodigalitas  Sc  auaritia 

qua  partc  peior  quam  laicoru.  q.3 

m.vltimo.  n.  i.p.ead. 
Bencficiari;  regularis  impcfa  quo  mo- 

dorefarcicnda.q.j.m.vltimo.  n.2. 

p.iSi 


E     X. 

Bcneficiarij  impenfa  quibus  cafibus  iti 
dicanda  ordinata,&  quibus  ccnfcn 
da  inordinata.  q.j.  m.  vltimo.  n.^.p. 
cadem 

Bsneficiarius  licct  non  tcnearur  rcfi- 
ccrc  ecclefiam  prius  quam  fumat 
ncceftarium  ad  fc  alendum  fecun- 
dum  qualitatem  bcneficij,fccus  ta- 
mcn  de  neccflario  fibi  fecundum 
aUam  qualitatc  cxtrinfccam.  nu.i^. 
p.217 

Bv*ncficium  aut  cpifcopatum  idonenm 
relinqucrc  obalium  maioris  rcdi- 
tus  finc  aliqua  caufa ,  pcccatum  eft, 
q.i.m.7<>.n.5.p.ioo 

Bcneficiii  regulare  nunquam  fxculari 
collarum  cft ,  ncque  faeculare  regu- 
lari  in  titulum ,  fcd  in  Commcdara 
fic.q.i.m.8o.nu.4.p,iio.  Tantum  ta- 
mcn  authoritatis  habent  Commen 
datarij  quam  titularcs.nu.^. 

Beneficia  rcgularia  folis  rcgularibus 
conferenda.q.i.m.^^J.n.i.p.^tf 

Bonum  quod  ob  finem  cft  taie,non  eft 
fuapte  natura  malum.  q.i.m.^t.n.^. 

P-?9 
Bencficij  fruftus  dariad  pauperesfu- 

ftcntandos  multis  in  locisTho.  af- 

firmat.q.i.m.^.n.^^.p.ijf 
Bona  clcricorii  bona  funt  pauperum. 

q.i.m.i.n.i.p.i 
Bonacxtcrna  vix  cfle  noftra.  q.  i.  m.(?. 

n.3.p.7 
Bona  qua:  nullius  funt,  pofle  occupari 

k  quibufuisjdc  quibus  intelligcn- 

dum  eft.q.i.m.i7.n.i.p.i7 
Bonorum  ecclefiafticoru  quajdaprin- 

cipalitcr  deputara  miniftns,  quafda 

aliis  piis.q.i.  m.zo.  nu.j.p.ip 
Bona  donata  Deo,non  cfle  illius  priua 

tiuc  vtdonata  proximo,  funt  illius, 

pcricuIofum,contra  ConciliuTrid. 

nu.^.p.104 
Bona  ccclefiaftica  itcrum  duplicis  gc- 

neris.q.i.m.io.n.^.p.  ip 

Bona 


r   N 

Bona  patrlmonialiadericorum  acque 
libera  efTe  ilUs^ac  fua  laicis.  q.  i.  m. 
11.  n.T.p.zo 

Bonaquarfitaecclefiis  antequamcon- 
ferantur  beneficiariis  non  funt  eo- 
rum  difpofitioni  fubie<fia.q.i.m.ii. 
n.i.  p.io.Etidemdebonis  princi- 
palius  ad  fuftecanda  pia,quam  mi- 
niftris  dcputatis,ni/i,&c.  n.i. 

Bohaquafipatrimonialia  annumcran 
da  potius  patrimonialibus  qua  ec- 
clcfiafticis.q.i.m.ii.n.  ;.p.ir. 

Bonaexpenfionibusquajfica,  an  cen- 
feantur  patrimonialia  vel  Eccle- 
fiaftica.q.i.m.ij.n.i.p.ij 

Bona  quifita  ex  penfionibus  tempo- 
rariis  quv^  in  fubfidium  impenfa- 
rum  dancur  Cardinalibus  a  Papa 
cenfcntur  patrimonialia.  q.i.  m.  25. 
n.i.p.ij 

Bona vtcenfeantur  ecclefiaftica, non 
fufficit  vt  dentur  ecclefiafticis  ab 
ccclefiafticis  de  bonis  ecclefiafti- 
cis.q.i.m,i3.n.5.p.i5 

Bona  quxfita  ratione  a6);uum  ecclefia- 
fticorum  etiam  de  reditibus  eccie- 
fiafticis  aliaratione  qua  iuris  per- 
pemi  percipiendi  reditus  ccclefia- 
fticos ,  non  cenfentur  bona  eccle- 
fiaftica.q.i.m.i^.n.y.p.ij 

Bonorum  ecclefiafticorum  verum  Do 
minum  elTc  Chriftum  Deum  irre- 
&agabilitcr  tenendum.  q.  i.  m.14. 
n.i.p,i4 

BonaomniafacrafuntDei,  &omnia 
facroru  fiiftentationideputata  funt 
facrai&  qui  eafuraturautrapit  fa- 
crilegus.q.i.m.24.n.4.p.iy 

Bonacur,  &quo  fenfu  dicuntur  nul- 
liuSjCum  finc  Dei.q.i.m.i^.n.^.p.i^  . 

Bonaecclcfi iftica  funt  Dci  quo  ad  vc- 
rum  dominium  ,  ecclcfix  &  praila- 
torum  quo  ad  adminiftrationcm, 
pauperum  &  piorum  quo  ad  fu- 
ftencationcm.ij.i.  mon.i^.n.S.p.ij. 


D     E     X. 

&  num.  II.  pag.  16 

BonaomniaeccIefijB  facra,  lic^tcon- 
fccrata  bcnedidionc  aliis  facratio- 
ra ;  &  quo  fenfu  aliqua  non  fint  in 
hominum  commertio.  q.  r.  m.  14. 
n.5).p.2(> 

Bonadonata  Deofierieius  iurc  natu- 
rali  perinde  ac  alterius  donataillL. 
q.i.m.i^.n.i^.p.ij 

BonaeccIefiafticaefteDei,  &  nonvl- 
lius  hominis  ConcilioTridentino 
definitum.q.i.m.i4.n.i4.p.i7 

Bonis  fccundi  generis  quarta?  fpeciei 
vtendi  facultas  liberior  facultate 
vtendi  bonis  primi  generis:fed  non 
adeo  vt  facultas  vtedi  patrimonia- 
hbus.q.i.m.i^.n.i.p.18 

Bonabeneficiarij  prxmortuideuoluta 
in  fucceftbrem,an  fint  primi  genc- 
ris,an  fecundi  quartac  fpcciei.  q.  r. 
m.i(?.n.i.  p.29 

Bona  ecclefiaftica  fubiefba  efte  oneri 
&  modOjVt  fupcrflua  piis  operibus 
crogentur.q.i.m.iy.n.T.  p.30 

Bona  no  efte  data  ccclefiafticis,  vt  pri- 
mogeniadiuitibus  inftituantunnec 
vt  cognati  augeantur.q.i.m.i7.n.(r. 
p.51 

Bona  omnia  ecclcfiaftica  tam  tempo- 
re  ApoftoIorum,quam  pofteado- 
nata,funteiufdem  coditionis,  quia 
funt  vnum  patrimonium  Chrifti. 
q.i.m.74.n.i.p.9^ 

Bona  bcnehciorum  nouorum ,  ro  exi- 
mutur  onere  antiquo  eo  folo  quod 
fupponantur  alicuinouo.q.i.m.74. 

n-4-r-5>7 

Bonadcftiniita  immediarepaupcribus 
adquemmodum  djfFcranra  depu- 
tatis  immediate  beneficiariis.  q.  1. 
m.i4.n.i.p.ip 

Bona  ctiam  immobilia  compnrata  per 

beneficiariu  ex  leditibus  bcncficij 

nofiuripfoiureEcclcfir  nrfi  nomi 

ne  i^fius  qnarrarur.q.i.m.^^.i.M.p.^i 

Hh      3 


I     N 

Bona  ecclc/iiftica  efTe  vcre  Chrifti ,  & 
exmete  eius  fubieifba  oneritribuc- 
di  fuperflua  pauperibus.  q.  i.m.  38, 
num.5>.p.48 
Bonaeccleflaftica  efle  Dei,efre  danda 
pauperibus  &non  diuitibus;Ideo- 
quenon  tflearq',  libera  atquelaica 
conciliumTriden.definit.  q.i.m.38. 
num.i^.p.^i 
Bonoru  ecclefiafticorum  impenfa  va- 
na  Sc  profana,  non  ideo  mala  quia 
prohibita-jfed  prohibita  quia  maia, 
q.im.^S.n.i^.  p.^i 
Bonisinecclefiafticis  pluspoteft  Chri 
ftus,  quam  praelati :  ficut  in  bonis 
Ciuitatis  plus  poteft  illaquam  de- 
curiones.q.i.m.^o.n.^.p.^^ 
Bonaecclcfiafticaiufta  de  caufa  pof- 
funt  concedi  laicis.q.i.m.^^.n.j.p.y^ 
Bona  ccclefiaftica  non  efte  iufte  appli- 
cata  ordinibus  militaribus  ,  male 
infertur  ex  fententia  communi.  q.i. 
m.^8.n.i.p.8o 
Bona  ccclefiaftica  fiunt  profana  per 
alienationem  iuftam  in  laicos ,  & 
tunc  eorum  reditus  fiunt  adeo  Iibe- 
ri  ac  aliorumprofanorum.  qua?ft.i. 
m.^8.n.i.p.8r 
Bonaempta  ex  reditibus  ecclefiafticis 
fieri  Ecclefias;  cmpta  vero  ex  patri- 
monialibus  bencficiarij ,  non  fieri 
eiuc  neceflario  infert  non  eflTe  eiuf- 
dem  rationis  vtrofque.  q.  i.  m.  66, 
nura.i.p.88 
Bona  ecclefiaftica  qui  dick  efle  iure  na 
turali  diuino  in  opera  pia  dicata, 
cogitur  fatcri ,  qnod  cofuetudo  im- 
pendendieainprofana,  cftcontra 
illud  &inualida.  q.  i.m.  <?7.num.i. 
Qmdquid  inepre  refpondeat  Ad- 
uerfarius.n.i.p.88 
Bona  ecclefiafticanonfolum  inietio- 
ne,fed  etiam  pra:ccpto,&  tradirio- 
ne  Chrifti.ApoftoIorum,&  Eccle- 
^  funt  operibus  piis  deputata.  q.L 


D     E     X. 

m.  62.  n.  i.P.5)o 
Bonum  publicumprfferendumpriua- 

to.q.i.m.yi.n.i.p.  5)4 
Bonorum  Ecclefiaeverus  Dorainus  eft 

Chriftusnonloiumgenerali  ratio- 

ne,  quia  omnia  funt  eius-,  fed  etiam 

fpeciali;&  ita  beneficiarij  funtqui- 

dam  eius  procuratores.  q.  3.  raon.z. 

n.i.p.i>9 
Bona  Ecclefi^  ex  prefsc,vel  tacitc  one- 

ri  dadi  fuperflua  operibuspiis  fub- 

ie(!ia.q.3.m.2.n.4.p.  160 
Bulla  S.  D.  N.  Pij  V.  Pontif.  Max.in 

fine  libri. 


Ci^far  cofta  Archiepifcopus  Cam 
panus  laudatus.n.^.p.i^/ 

Cardinaiatus  eft  beneficium  ecclefia- 
fticum.m.ij.n.i.p.ii. 

Cardinalis  illuftnfiRmus  Vermienfis 
etiam  ante  purpuram^nomine  Ho- 
fiuSjtoti  orbiclariflimusPetruSo- 
tum  felicifl[ime  contra  Brentiu  de- 
fendit.q.i.m.38.n.3.p.4(> 

Chriftiani  Ecclefir  primitiua»  ei  prc- 
tia  bonorum  dabant  Apoftolis  ad 
fuftentandos  egenos.q.i.  monit.zy. 
num.i.p.^o 

Chriftu  non  efle  minus  liberalu  nunc, 
quando  eft  dirifldmus ,  quam  cum 
eflet  pauperrimus.q.i.m.17.  n.^.p.ji 

Chrifti  menti  c6formius,reliquare  ali- 
quaexhisquaedeceter  infumipof- 
funt  in  aliquaopera  virtutu,  quam 
infumerc  omnia  in  voluptate ,  etia 
honeftam.q.i.m.30.n.3.p.3<S" 

Ciericitriagenera  bonorum  habenr, 
fcilicet  patrimonialia ,  ecclefiafti- 
ca.&  quafi  patrimonialia.q.r.m.ii. 
num.i.p.2o.  QuantumeadifFerant, 
num.i 

Clericorum  bona  efle  pauperu ,  vt  in- 
telligendum.q.i.m.i/.n.^.p.^o 

Charitate 


I     N 

Ctiaritate  fola  obligatum  ad  aliquid, 
po(readiclcopelli.q.z.m.(J.n.i.p.r3i 
Chariratis  lexcxxquo  ligatlaicos  & 
clcricos  habcntcs  fuperflua.  qu^f.  i. 
rn.io.n.r.p.140 
Clericoru  ahqua  malaimpunita ,  per- 
mittitecclefia,Iicet  eanonprober. 
num.ij.p.aoS 
Commendasmilitum  rehgionura  vc- 
rabeneficiaregulariaeire.  num.14. 
&if.p.  iop 
Coramedatarius  cur  vocatus  Author. 

n.iy.p.lKJ" 
Commendatores  ordinum  militarium 
Hifpanix  habcc  Ecclcfias  fcparatas 
commendatas,  qux  aliis  non  con- 
feruntur.n.ip.p.ziy 
Comedatorcs  S.Iacobi  de  Spata  Cala- 
traux,&  Alcantari  ac  fimilcs,  funt 
eccIefiaftic?pfon^.q.i.m.^^.n.r.p.74 
Commendatoresordmum  militarium 
S.  IacobiCaIatrauxAIcantarar,& 
fimiles  clTe  vere  rcligiofos ,  late 
probatur.q.i.ra.^<5'.n.i.&  feq.p.yj 
Commedatores  prardi6bi  quorannisfe 

cxpropriant.q.i.m.^iJ.n.j.p.  j(i 
Comendarores  iniufte  poiliderc  bona 
ccclefiaftica,non  infertur  ex  fentc- 
tiac6muni,cum  contrarium  potius 
inferatur.q.r.m.t^^o.n.i.p.S  1 
Comracdatores  reditus  fuarura  Com- 
mendarum  regulariu  malc  vel  pro- 
fane  vltra  fuam  decentiam  impcn- 
dentes,peccarelate  probatur.  q.r. 
m.^i.n.i.  &  feq.p.83 
Commendatores  mihtariumordinura 
xquiparari  clericis  fgcularibus  quo 
ad  bona  temporalia,latc  probatur. 
q.r.nL(S'2.n.i.&  feq.p.84 
Comedatorcs  ordinumilirariu  caucat 
ab  aflcntatoribus  cotra  recepnfli- 
mas  fentccias.  q.i.m.  «^j.n.i.p.S^- 
Commendatarij  profeflj  pcrpendant 
periculum  male  infumendi  fuos  re- 
ditus.q.i.m  .83.n.5.p.ii5> 


D     E     X. 

Comunio  rerum ,  folct  parcre  difcor- 

diam.q.i.m.4i.n.5.p.^9 
Comuni  re  potcft  quis  vti  ad  vfum  dc- 
ftinatum  inuitoconforte.q.i.m.  72. 
num.i.p.^^ 
CociImTrid  .racite  fenfit  beneficiariu 
lege  iulliti^  ceneri  ad  dadum  fupcr- 
flua  pauperibus.q.i.m.7.n.i4.  p.159 
CocdiumTrid.  quomodo  taciceiencit 
bcncficiarios  ceneri  adrefticuenda 
male  impcfa.q.i.m.ii.n.i.p.i^S 
Confihaferuarelecudumprxparatio- 
nem  animi,  &  fcruarc  raental;ccr 
longe  d!fferunr.q.i.m.7.n.4.p.8 
ConfeUarios  &  confulcores  bcneficia- 
riorum,  qux  animaduertere  opor- 
teat  adabfoluendum,vel  damnan- 
dum  pcccati  mortitcri  ob  impen- 
fam  redituura  fuorum.q.j.  mon.  14. 
&vItimo.n.i.p.i8i 
Confilia  protcmporc  quo  ad  fuiob- 
feruantiam  Iigant ,  prxccpta  fiunt. 
_    q.i.m.7.n.^.p.8 

Confihorucontrariavolcns  finecon- 
tcmptueorum  nonpeccat.q.r.  ra.7, 
nura.^.p.9 
Confuetudo,  vt  beneficiario  poft:  mor 
rem  ccdanr  frudlus  primi ,  vel  fe- 
cundi  anni,non  infert  pofleilJum 
deillispro  libito  difponere.qu^f.r. 

Confuetudo  vt  beneficiarij  difponant 
in  vita  &  mortc  de  reditibus  cccle- 
fiafticis  pro  hbito ,  nulhbi  gentium 
efle  videtur-,&  fi  cIIet,non  valeret: 
nec  hocdebet  vidcridurum.qu^i.i. 
ra.p.n.r.p.^'^ 

Cofuecudo  vt  legi  deroget,  debec  efl^c 
maioris  partis.q.r.m.^o.n.z.p.^o 

Confuetudinera  hbere  tcftandi  de  rc- 
ditibusbeneficiorura,  nonefl^ecle- 
ricis  in  Itaha,coftat  ex  litterisraul- 
torum  Rom.  Pontif.  recentiorum. 
q.i.ra,^o.n.4.p.7r 

Confuetudo  beneficiarioru  difponcn- 


I     N     D      E     X. 


di  ad  iibitumde  reditibus,  non  eft 
nota  Papx,  imo  conrrariam  effe  in 
Icalia,  ipfi  Ponrifices  teftantur.  q.  i. 
m.^i.n.i.p.71 
Confuetudinem  difponediad  libiram 
dercditibusbencficiorum  necelTe, 
necinduci  pofTe.q.i.m.j-^.n.i.p.y^ 
Confuetudo  non  poteft  contra  hanc 

conclufioncm.q.2.m.zi.n.i.p.i49 
Corona  clcricorum  &  monachorum 

quid  fignificar.q.i.m.i.n.^.p.j 
Concordia  neganrium,&  allerentium 
confuetudine  pofie  induci,  vt  be- 
ncficiarijtefietur.q.5.m.^.n.2.p.t<5^8 
Commendatoresordinum  militarium 
non  polfe  teftari,nifi  ad  hoc,&  hoc 
jnodo.q.^.m.iz.n.i.p.  177.  Et  claufu- 
Ix  Bullse  Pi)  V.per  quam  adimiitur 
militaribus  ordinibus,  *S«:  quibufda 
aliis  facultates  teftandi.n.eodera. 
Commendatoribus  non  licet  ita  prN 
mogeniafiue  maioratus  teftado  in- 
ftituere  ac  clericis  farcularibus.  q.  5, 
m.i3.n.i.p.i79 
Confiictudo  vt  beneficiari;  pro  libito 
teftentur  de  reditibus  ecclefiafticis, 
nulhbi  eftj&  ficubi  cffet,non  vale- 
ret.q.^.m. ir.n.j.p.KTo.  Quia contra 
legem  naturalem  eftet.n.5. 
Conftitutio  interpretans ,  in  tcrminis 
interpretatac  intelligenda.q.3.m.  11. 
n.^.p.Kji 
Confuetudo  vt  beneficiarius  percipiat 
fru<ftusvnius,velalteriusanni  poft 
roortem,vaIida.q.3.m.3.n.i.p.i^3.Et 
quomodo  intelligeda  remifliue.n.i 
Confuctudo  derogat  legi  quatenus  eft 
humana,  n5  quatenus  eft  naturalis, 
vel  diuina.q.3.m.3.n.3.p.i(5^4 
Confuetudo  clericorum  teftandi  ad  li- 
bitum,a  Papa  non  toleratur  in  Ita- 
lia,nec  alibi.q.^.m.^.n.^.p.i^^.  Nec 
approbari  poteft  ab  vlla  potcftate 
humana,cum  eftet  contra  diuinam 
authoritatem.n.eodemt 


Confuetudo  tefta Ji  etiam  ad  pia ,  non 
eft  in  Hifpania  Eniicopis ;  videtur 
autem  eftcinfcriorib'is,quar  tamen 
necillis  eftin  Itaii2,nec  inmulcis 
partibus  Galiix,  fine  facultate  Epi- 
fcoporum.q.5.m.3.n.<r.p.i^^ 


DEcentia  ftatus  non  cft  pofita  in 
pr^cepto  indiuifibili,  led  habec 
latitudinem,alia  maiorem,alia  mi- 
norem.q.i.m.^Ln.z.p.^S 

Decimas  ante  Lateranenfc  Conciliura 
laicis  concefias ,  8c  alias  quas  prin- 
cipes  habcnt,  non  pofte  iufte  ab  eis 
teneri,n5  inferri  ex  communi  fen- 
tentia,  late  probatur.  q.i.m.^j^.  n.i. 
&fcq.p.8^ 

Decimarumfru(3:us,  bonaquealia  cc- 
clefiaftica  iufta  caufa  per  Sedcm 
Apoftolicam  conccdi  poiTunt  lai- 
cis  ita,vt  eis  tanqua  profanis  vtan- 
tur.q.i.m.cT^.n.  2.^.86".  QLiamuis 
Thomas ,  cui  fua  tnbuit  Aduerfa- 
rius  exprefte  dixerit,  ius  percipien- 
di  decimas  non  pofie  illis  dari  q. 
eadem  num.^.p.^^ 

Decimac  vel  frudlus  beneficiorum ,  & 
aliabona  ecclefiafticaiuftedatain 
folutum,velin  pretiumdamnorum 
impenfarum ,  vel  laborumfubico- 
rum ,  vcl  fubeundorum  nobilibus, 
vel  aliiSjlibcra elTe  videtur  ab  one- 
redandi  fupcrflua  pauperibus,ficut 
cratbonaperdita,vel  daranificata, 
impenfae  &  pretium  laborum ,  pro 
quibus  funt  data.q.i.m.tij.n.f.  Licet 
non  illa  qujc  alias  ob  caufas  con- 
ceduntur.q.  i.ra.(5'f  .n .  z.p.S^ 
Deciraa?  licct  quo  ad  fuftentationem 
necefiTariam  miniftroru  debeantur 
iure  naturali  diuino ,  tamen  quo  ad 
quotam  debenturiurehumano:  & 
ideo  Ecclcfiaiufta  de  caufapcflet 

illam 


1     N      D     E     X. 


iUam  augere ,  8c  diminuere.q.i.  m. 

Decimat  non  debentur  etiam  fi  petan- 
tur,extante  cofuetudine  prxlcripta 
ne  foluantur.q.i.m.^fp.n.i.p.^i 

Decimas ,  primitias,  &  alia  innumera 
bona  habet  deputatachriflianicul 
tui  diuino ,  &  paupetibus.  q.i.m.^y. 
n.j.p.jjS 

Decimar ,  Sc  alia  bona  ecclefiaflica,  o- 
nus  pauperum  alendorum  habent. 
q.i.m.y.n.ii.p.i^S 

Difpofitio  fecundum  materiam  intei- 
Iigenda.q.3.  m.p.n.i.p.^y^ 

Difpenfatio  fuper  voto  paupertatis 
non  eft  neceflaria  religiofo  quo  te- 
ftetur.q.j.m.ii.nu.5.  p.176 

Diuiiio  non  omnis  transfertdominiu. 
nu.ir.  p.io(> 

Diuiiionem  bonoru  ecclefiafticorum 
inter  praclatos  &  capitula ,  &  alios 
benenciarios,  non  efficere  eos  iibe 
rioresfuarum  partiii  dominos,  qua 
crat  pr^lati  oim  ante  diuifione,latc 
&  euideter^batu.q.i.m.4i.n.i.p.^8 

Diuifio  iuftus  titulus  ad  trasferendum 
dominium  illius  fpeciei,  qualis  erat 
ante  diuifionem,n6  tamen  alterius. 
q.i.m.4i.n.i.p.(>i 

Diuifio  fru(^uii  beneficij  inter  prjccef- 
forc  &  fucceftbre  facienda  eft,vt  fit 
inter  vfufru(iiuariu,&n5vt  fit  inter 
maritum  &vxorefa<fio  diuortio,at 
teto  iure  c6muni.q.i.m.i  j.n.i.p.142. 
Licet  m  Hifpania  inEpifcopatibus, 
etiam  in  aliis  beneficiis  aliquarum 
dioscefum  contra  fiat.nu.4. 

Diuifio  fru(5tuum  inter  fidcicommifta- 
rium,  dc  eum  cui  rcftitucdum  eft  fi- 
deicomiftum ,  fiteodcm  modo  quo 
intcrdominum  &  vfiifru(^uarium. 
q.2.m.i3.n.i.p.i4Z 

Diuifio  frucSluum  inter  pr^cefTorem  & 
'   fucccftoreminprimogenio,fddcn 
da  eftjVt  inter  vfufru<^uariu,^  do- 
minum.q.i.m.i^.  0^4)^45 


Didacusa  Leyua,fiueCouarniuias/a(f 
datus.q.r.m.38.n.8.p.47,&n.y.p.2oo 

Dominus  fuarum  veftium,an  eflet  Pew 

trus  poft  apoftolatum ,  non  cft  vana 
quajftio ,  contra  Aducrfarium.  q.  u 
m.ii.n.i.p.ii 

Dominiu  rcru  ecclcfiac  eft  apud  Deum 
fpecialiter  &  priuatiue.n.i^.p.iio 

Dominium  bonoru  temporalium,  cfTe 
ncceflarium  prilatis  omnibus,  fal- 
fum.q.i.m.T3.n.r.p.i3.  Quiafufficic 
adminiftratio.n.i 

Dominium  immobilium  rcrum  tcm- 
poralium  Ecclefix,  pencs  praclatos 
eius  cfle,nullus  catholicus  vfque  ad 
Aduerfarium  dixit.q.i.m.i^.n.^.  p.14 

Dominium  reru  EccIcfi?E  pcncs  quem 
fit,  confufc  traiftatum  hic ,  &  info- 
lenter  alibi.q.i.m.i8.n.i.p.i8 

Dominiumvnius  &  ciufdem  rei ,  non 
potcft  cfle  plurium  infoIidu,&non 
tranfit  ipfo  iure  in  extreme  cgcn- 
tcm.q.i.  m.4.n.i.p.i50 

Dominicus  Sotus  pafinodiam  tacitc 
canere  videtur.q.i.m.^S.n.io  p.49 

Difpofitio  ad  minuendum  non  opcra- 
tur  augmentum.q.i.m.41  .n.^.p.^p 

DominicusSotus  magna  ordinisDo- 
minicanigIoria.q.i.m.}9.n.i.p.^i 

Dominus  Francifcus  a  Nauarra  ftirpe 
Rcgiaprognatus.q.i.m.^i.n.^.p.^P 

Donatio  bnficiarioru  ad  pia  ante  tra- 
ditionem  valida.  q.i.  m.Sz.n.^.p.ii^ 

Donariones  non  omncs  teporc  mortis 
fa(Skac  ab  ccclefiafticis  ius  tcftandi 
non  habecibus  funt,  nec  praefumun 
turfraudulcnta?.q.i.m.8i.n.i.p.ii5^. 
&  tribus  modis  firmantur.  n.3. 

Donatio  a  Rcge  fiiio  fa«5ka ,  valctctla 
fi  non  exprimitfe  in  id*poteftatis 
plenitudine  vti.q,3.m.7.n.4.p.i7i 
E 

ECcIefiaftici  etiam  Epifcopimcnfa 
fimplici  &  apparatu  pauperc 
vtantur.q,T.m.38.n.n.p.49 
Ecclefiatu  praclati  &  Ciuitatu  decurio 
li 


I    N     D 

ncs  qualiter  in  hoc  funt  pares ,  vcl 
imparcs.q,i.m.40.n^.&  5.^.54 

Eccleharum  reditus  non  erant  tcpore 
S,Thomx  tamgrandes  ficutnunc: 
&  cur  Epifcopatus  Italis  &  Gallis 
nonfunt  adco  opulenti  acHifpa- 
niae.q.i.m.^o.n.^.p.^^ 

Ecclcfia  non  fouet  peccata  eo  folo, 
quod  ex  caufa  relinquit  ea  impuni- 
ta.q.i.m.5i.n.i.&  j.p.7i.&  feq. 

Ecclefiaftico  ftatui  non  repugnatbi- 
gamia  nec  irregularitas;  Ucet  ordi- 
ni  lufcipiendo,  velciusvfuiobftet. 
q.i.m.^7.n.i.p.8o 

Eccicfiallica  perfona  fineordinevllo 
efle  poceft.q.i.m.^7.n.i.p.8o 

Ecclefiam  crraiTe  concededo  bona  mi 
litaribus  ordinibus ,  nullatenus  ex 
communi  fententia  infercur.q.i.m. 
(5>.n.i.p.8i 

EccIeTiaftici  reditus  magni,  quarc  mi- 
nus  boni  eos  habenti,qua  pauci  vi- 
£tuifufficientes.q.i.m.7^.n.i.p.ioo 

Eleemofyna  vt  plurimu  liberius  datur 
quareditusbxificij.q.i.m.}4.n.2.p.4i 

Elcemofynarius  cufacultate  fealendi 
reftitueie  debet  pauperibus  quze  va 
neimpendit,&  taliseftbeneficia- 
rius.q.z.m.y.n.  ir.p.158 

Elogiij  ver{i,quod  probatur  alicuius  di 
(SiSjtribui  poteft  etia  fi  no  cocipiajf 
ab  eo  eifde  verbis.q.i.m.j.n.i.p.^ 

Emptaaclericonominefuo,non  fiunt 
ecclcfiac ,  praefertim  immcdiate,  & 
quoadprofcffionem  quodN.dixe- 
rat.n.ii.p.  zoS^ 

Epifcopiquarationein  Hifpanianon 
teftantur.q.5.m.4.n.r.p.i<>(> 

Epiftola  Frac.  Turriani  locicf.  lefu,  ad 
Reuerendift.  D.  Gonzalo  Herrera 
Epifc.Laodicen.cxponcns  auchoris 
fententiam ,  dc  ratione  vtedi  rebus 
ecclefiafticis.p.ziy 

Epiftola  aJia  eiufdem  ferc  argumcnti 
cumpr^cedentijAchillisStadij  Lu- 
iitajii,ad  authorem.p.z^^ 


E     X. 

Extrauagans  cum  internonnullos.  in- 
caute  ad  hoc  applicatur  ab  Aduer- 
fario.q.i.m.if.n.i.p.if 
F 

FAiSla  non  prsfumuntur.  q.  i.  m.  41, 
n.i.p.jS 
Falfa  oAo  cxvndecimo  argumcto  Ad- 

uerfarij  colligiitur.  q.i.m.^j.n.i.p.^j 
Falfum  eft  comunem  fentcntiam  con- 

fequireditusecclefiafticos,&  bona 

vndc  iili  rcdcunt  nullatenus  pofte 

tribui  laicis.  q.i.m.^^.n.i.p.^j 
Fide  dign  i  viri  didlo  crcdens,non  pec- 

cat.q.i.m.j.n.j.p.^ 
Finis  pra-cepti  no  eft  in  pricepto,  nec 

mortificat  io  carnis  i  prscepto  ieiu- 

nij  adea  pr^cepti.q.i.m.^j.n.z.p.t^j 
Francifcanos  habere  dominiii  rerum 

temporaliu  donatarum,vtiIlis  vef- 

cantur  &  induatur,  dicerejcft  quid- 

dam  infolens.q.i.m.i4.n.i.p.i4 
Francifcus  Turrianus  magnum  locie- 

tatis  lefu  ornamcntum.n.^.p.i^? 
Fratresminores  de  obferuantiafoli,& 

Cappuccini  hodie ,  temporaliu  in- 

capaces  in  c5muni.q.i.m.i^.  n.i.p.iy 
Frater  Michael  Medina  laudatus.  q.  r. 

m.58.  n.j.p.^/J 
Frater  Alphonius  Maldonadus  nomi- 

ne ,  re  ipfa  optime  donatus.  q.  i.  m. 

84.^.1. p.ii^. 
Fru(5fcusbeneficiario  poft  mortemce- 

dentcs,  in  qus  impendendi.q.r.m. 

48.n.i.  p.^j^ 
Furtum  admittit,qui  re  aliena  in  alium 

vfum  quam  conceflum ,  vticur.  q.2. 

m.7.n.5.p.i3y 

G 

GLoriam  per  iuftitiam,&  eius  ope- 
ra  quajri.n.  i^.p.  iio 
Gratiafadla  non  expirat  morteillam 
facientis.q.3.m.8.n.i.p.i72 
I 

IMpenfa  minor  fit  in  vi6lu,  cum  teli- 
quiafccdjntimpcndcnti,&c.q.i. 
m.jo.n.^.p.jtf 

Intel 


I     N     I>    E     X; 


InteIIe(3:usiIIiusdidli ;  Stultus  non  de- 

bet  efle  melioris  conditionis  quam 

fapiens.q.i.m.^j.n.^.  p.40 
Intellc(3:us  iurium ,  quibus  fignificatur 

coparataexreditibuseccledaj,  fieri 

iplo  iure  eius.q.i.m.jy.n.i.p.^z 
Intelle»5bu$  pulcher  c.  fi.  de  his  qua»  fiut 

a  mai.par.cap.q.r.m.4i.n.8.p.<5'o 
Intelledus  optimus  c.  Peruenit ,  de  fi- 

deiur.q.i.m.4(r.n.i.p.6'6' 
Intelle(5tus  nouus,&  apt'  c.  Quod  qui- 

bufda,defideiur.q.i.m.47.n.i.p.(>7 
lntellc£fcusExtrauagantis,Sufcepit.tit. 

Ne fedc  vacante,inter  comunes.  & 

dcele(5t.inter.Ioan.XXII.q.i.m.48. 

n.i.p.fT^ 
Intellc(^us  c.  fi.  de  his  qux  fiunt  a  mai. 

par.cap.q.i.m.  71.^.1.^.94 
Intclle(flus  illiusPaulij  Presbyteri  qui 

benepr^fut,&:c.q.i.m.78.n.4.p.io(5' 
Intellc(5bus  c.  Ad  hxc,  de  tefla.q.i.m.81. 

n.2.p.ii2 
Intelledlusconciiij  Trident.  q.i.m.17. 

n.i.p.i4<j 
Ingratitudo  femper  peccatum.  q.i.  m. 

8i.n.^.p.ii(> 
Intelle(Sfcusc.Relatumi  de  tefta.abN. 

datus,refcnitur.q.5.m.2.n.7.p.i<j"i 
Interprctatio  in  dubio  facicnda  ita,  vt 

a<^us  valeat.q.^.m.  ^.n.i.p.i^i 
Indulgentia  morte  concedcnds  eara, 

non  moritur.q.^.m.S.n.  i.p.i^i 
ludicis  fcntentia  fundata  in  caufami- 

nus  fufficienti,  furtetarur  per  aliam 

fufficicntem.q.^.m.^.n  3.^.171 
luftitiavt  maxima  virtuiumorahum, 

n.27.p.iii 
luftitia:  lcgcm  infringens^peccat  mor- 

.  talitcp,  non  autem  infringes  legem 

libcralitatis.q.T.  m.^p.n.i.\>.^ 
lurc  diucrfo  ron  cft  cadem  rcs  ccnfcn 

da.q.  1.^.74.^.5.^.96' 
luftitia  fpeciali  non  tcnctur,  quicunqj 
per  iudiccm  cogi  poteft.  q.  u  m.i.n. 
2.P.127. 
Iuftiti(g  fpecialis  legem  frangens,tene- 


tur  femper  ad  reftitutionemfacien 

dam.q.2.m.2.n.i.p.i29 
luftitia:  fpecialis  dcbitum  quantudif^ 

ferat  e  dcbito  aliarum  virtutum.q. 

2.m.2.n.2.p.i29 
luftitixfpccialis  legem  frangens,  tene 

tur  ad  reftitutionc;non  autcmfran- 

gens  charitatis  Iegcm.q.2.  m.^.n.tf. 

p.)56- 
ludex  fungens  duplici  potcftate ,  prx- 

fumitur  vti  efficaciore.  q.5.  m.^.n.j. 

p.171 

L 

LAus  in  debitum  finc  rclata ,  (anikh 
quasri  potcft.q.i.m.y.n.2,p.(> 

Legaledebitum  multiplex,&qua:le- 
galis  iuftitix  pariat  adtione,  &  qux 
officium  iudicis ,  &  qux  ncutrum. 
n.25.p.2ip 

Legcm  mentaliter  feruare ,  quid?  q.  i. 
m.7.n.2.p.8 

Legc  naturali  ad  pa(5ta,  Sc  onera  tcnc- 
mur.q.i.m.54.n.5.p.4i 

Legem  naturalem  Sc  diuma ,  qualis  eft 
de  (acrificando  Dco ,  dc  puniendis 
deli(5lis  ,  8z  de  confitendo  prcsby- 
tero ,  potcft  iauare  &  dcterminarc 
lex  humana;  cui  fatisfaciens,fatisfa 
citnaturali.q.i.m.  67.^.5.^.8  9 

Legem  naturalem  non  iuuat,fedde- 
ftruitlex  humana,  qu.x  conrrarium 
eiusquod  illaintendit,ftatuit.q.  1. 
m.67Ji. 4.^.89 

Legcs  gcnerales  non  folu  vcrx  &  fpe- 
cialis  iuftitix ,  fcd  etia  charitatis  & 
aliarum  virtutum  determinari  pof- 
funt,  imo  re  ipfadeterminataf  funt 
legibus  fpeciai.q.2.m.27.n.i.p.iy4 

LegemnuUa  qux  nititurxquitsteefle 
iuftitix  non  dixit  Auihor  n.io.p.2r8 

Lege  iuftitix  non  obligatur  quicunque 
iudicis  officio  cogi  p6t.nu.i2.p.n9 

Lexfubfidiariareguraritcrparita(5lio>- 
nem,quicquid  N.  dicar.n.i^.p.^^o 

Lege  pa(itorum,quia  naturalis  cft,obIi 
gantur  etiam  Papar ,  &  Reges.  q.5. 
li      1 


I     N     D 

Lex  non  obligat  ad  finem  quem  inten- 
dit ,  fed  ad  illud  quod  in  illum  prx- 
cipit,neclegisfinevelcaufa  ceflati 
te,ce(ratlex.q.i.m.  <»8.n.r.p.5)0. 

Lex  fecundum  ratione  &  intentionem 
le2,islatorisIigat.q.i.m.75.  n.i.p.9^ 

Leges  de  omniu  virturu  a(^ibus  ferun- 
tur,&  ita  ra  de  a<fHbus  virtutu  theo 
logaiii,  qua  moralju,cardinaliu,& 
eiscontributarum.q.i.m.i.n.j.p.uS 

Leges  de  alendis  parentibus ,  vel  libe- 
ris,  non  funt  leges  iufbtiac  fpecialis. 
q.z.m.i.n.i.p.up 

Lex  quac  iubet  fuccurrere  patienti  ex- 
trema,non  eftlex  iuftitixfpecialis, 
fed  charitatis  pietatis  mifericordia: 
vel  iuftiti^  gnralis.q.a.m.j.n.i.p.rz^ 

Liberalitas  chriftiana  erga  pauperes, 
maxime  totius  mundi  nationum.q. 
i.m.i.n.j.p.i 

Licentia  eligendi  Confeftarfnm ,  non 
expirat  morte  illam  concedentis.q. 
5.m.8.n.i.p.i7i 

Licetia  non  refidedi,morte  concedetis 
non  moritur.  q.j.m.S.n.^.^.  171 

Ludolfus,  &  Dionyfius  magnu  Carru- 
fiani  ordin  is  decus.q.i.m.7^.n.^.p.c)p 
M. 

MAla  fuapte  natura,nuIlo  fine  bo- 
no  fiut  bona.q.i.m.^i.n.^.p.^c) 
Mandarum  morte  mandantis  re  inte- 

gra  moritur.q.5.m.8.n.j.p.i7i 
MaterN.fpIendidedotata  reditibusec 

clefiafticis.n.  i  i.p.io^ 
Michael  a  Maraiion  licentiatus  lauda- 

tus.n.if.p.  zii 
Materia  fuperbiendi ,  ambiendi ,  Scc, 

tollenda.q.i.m.58.n.7.p.47 
Maior  parsnon  praciudicatminori,  in 

rebuscommunibus  vt  fingulis,  &c. 

q.i.m.  ^i.n.S.p.^jo 
Mutationcsdignitatum  d^monium,& 

mundus  inquirendas  nobisprocu- 

rant.q.i.m.7<>.n.4.  p.ioi 
Monaftenum  fan^x  Mariac  a  Paulari 


E     X. 

laudatum.q.t.m.^S.n.i.p.ioy 

Monachus  fa(^us  Epifcopus ,  non  tc- 
ftatur.q.i.  m.ii.n.z.p.fi 

Monachus  incapax  beneficioru  tepo- 
ra)iu,n6  aiit  fpualiu.q.i.m.i.n.4.p.ii 

Monachus ,  &  (eruus  in  hoc  pares.  q.i. 
m.ii.n.i.p.iz 

Monachus&feruus  inhoc  ajquantur; 
&  vt  hic  domino,  ita  ille  qu^it  rao 
nafterio.q.i.m.i4.n.i.p.i4 

Monachus ,  cii  cenil  quid  impcdcdum 
defignatur,  pot  largiri  eleemofyna 
dereliquatis.  q.  i.  m.jo.  n.^.p.j(> 

Monachus,  q.cqd  acqrit,  monafterio, 
vel  bfihcio  acq.rit.q.j.m.11.  n.i.p.ij^ 

Monafterium.S.  Crucis  Conimbricen 
fis  omnium  ordinis  canonicorum 
regulanum  ohm  opulentiflimum, 
Dunc  autem  etia  reformatiftimum. 
q.i.m.^i.n. 4.0.^9 

Moniales  totdebentexcipi  inmona- 
fterium ,  quot  ali  poftunt  de  rediti- 
bus  monafterij ,  Sc  non  plures.  q.i. 
m.84.n.  i.p.iif 

Monialesiuftefufcipi  poftutvltraeas, 

quacfuftetari  pofTutdeilliusrediti- 

bus,modo  deferat  dotes  fus  fuftcca 

tionifufficicntcs.q.i.m.84.n.i.p.izf 

N. 

N.  Artc  rhetoricacaptauit  bcncuo- 
lentiam,falfa  fuggerendo.  q.i. 
m.^.n.i.p.y 
Ncceffitatc  extrcma  patientis  no  fiunt 
ipfo  iurc  ci  neccftaria^Iicctfint  da- 
da&ab  eo  poflint  accipi.n.z^.p.iio 
Nobili  qux  per  rcligionem  amittitur, 
&  aliud  efTc  nobilem,  &  nobili  pa- 
rente  natum.n.^.p.ioj 
Nouitates,pracfertim  relaxates  morcs, 
vitandae.  q.i.m.jS.n.^.p.^*» 
O 

OBligatus  ad  voledii  facere  tenetur 
facere  fi  potef  t.  q./.m.^.n.j.p.S 
Officium  iudicis  nobilc  no  c  ft  a6lio,& 
frequenter  datur  contra  obligatum 
alia  lcg.quam  mftitia?,  n.ii.p.zip 


J     N     D      E      X. 

Opintonmn  varietate  confundit  vcri-         ad  pia.q.5.m.(T.n.T.p.i(f8 

tatcm  difpuradam  Aducrfarius.q.r.     Papa  ,  an  8c  quomodo  tellari  poflit 
«        Q  plufqua  alij  clerici.q.j.m.ef.n.i.p.KTj 


m.ip.n.i.p.iS 

Opinio  communiSjin  quam  confcnfus 
oittnium  cathoiicorum  concurrit, 
periculosc  in  materia  fidei  &  mo- 
rum  relinquitur.q.i.m.i4.n.i.p.i4 

Opinio  N.apud  omnes  fere  catholicos 
male  audit.q.i.m. 58.^.^.^.47 

Onus,&  modu  inducunt  di^iones  vt, 
ad,ob,pro,in,nc,&c.qua:  adduntur 
difpofitionibus,quibus  bona  data 
funtEcclefiis.q.i.m.ij.n.y.p.^t 
P 

PApatus  cft  bcneficium  cccicfiafti- 
cum.q.i.m.ij.n.i.p.21 


Papadifpcnfarcpoteftcum  iuftacaufa 
fupcrvoto  (ubftantiah  monachi. 

3.j.m.ir.n.2.p.i7(? 
us  Manutius  cumAido  filiolau- 

datus.n.<J.p.2ot 
Paupcrdcquitfitis  per  clcemofynam, 

non  tcnctur  plufquam  alij  diuites 

ad  cam.n.ii.p.io(f 
Paupcrtatis  a  voto  ,  nec  Apoftoli  per 

Apoftoiatum,necmonachi  perEpi 

fcopatuabfoluutur.q.i.m.ii.n.i.p.ii 
Paupcru  appellationc  in  hacmateria 


omniapiacotincrj.q.i.m.zS.n.i.p.jj 

Papa  no  eft  verus  rerum  Ecclefis  Do-  Paupcr  ditatus  iufte  eleemofynis  libe- 

minus ,  &  confcqucntcr  nec  alius  rc  ei  facfiis,  non  tcnetur  ad  eleemo- 

Prarlatus :  &  ratio  quare  aiiquando  fyna  Icgeiuftitijc ,  magis  qua  ahus 

cas  alienat.q.  r.m.  i^.n.tf.p.i^  diues.q.i.m.j^.n.  i.p.40 

Papa,  licctnullilegi  humanacquo  ad  Pauperibus  nulla  lcgeiia  confultum, 

vim  coa6kiuam  fubiiciatur ,  tamen  acChriftiana.q.i.m.^^.n.i.p.pS 

non  pftmittit  fibi  vfum  opinionis  Pauperes ,  qui  a  teftamctario  deligen- 

N.q.i.m.^8.n.^.p.4<r  di.q.r.m.77.n.;.p.ioi 

Papa  non  folum  laicorum ,  fed  ctiam  Pauper  cft in  hoc,  cui  pro  fua  dcccnria 

clericorum  peccatafrcqucnter  rc-  ncceftariadcsut.  q.r.m.^^.n.^.p.ioi 

linquit  impunita.q.i.m.p.n.i.p.72  Paupcr  efficitur  aliqs  nimia  patrui  fiuc 


Papa  per  Papatum  ab  obedietiac  voto 
foluitur ,  fed  non  dcfinit  efle  rcli- 
giofus.q.i.m.^(>.n.^.p.77 

Papa  fupcr  voto  caftitatis  folcmni  di- 
fpenlare  poteft.q.i.m.^tj.n.^.p.^S 


fratrisfeIicitate.q.i.m.77.n.f.p.ioi 
Pauper  libcrius  cxpcdere  poteftqu^fi- 
tapcrclcemofynam,  quambencfi- 
ciarius  quxfita  per  bcneficium.  q.2. 
m.i^.n.i.p.ip 


Papa  non  poteft  iufte  fine  iufta  caufa  Petrus  pcr  Apoftolatu  nofuit  folutus  a 
dcftinatain  vnum  vfum  pium,con-  paupcrtatc.q.i.m.ii.n.j.p.ij 

ucrtcre  in  alium,  &  nuquam  eriam  petrus  Sorus  magnu  Dominicani  ordi 
fine  iufta  caufa  ftatuit ,  vt  bona  ec-  nis  ornamentum.q.i.m.jS.n.j.p.^f 

clefiaftica  in  pios  vfus  deftinata,  Permiffioduplcx  impunitans,  &  ap- 
conucrtantur  in  profanos.  quaeft.  i.  probarionis.q.T.m.yi.n.i.p.71 

m.^o.n.i.&feq.p.c)!  Permiffio  duplcx,  Alteraqusprobat, 


Papa  tcftari  nequit.q.i.m.8g.nu.5.p.n5;. 
Sc  latius  infra.q.j.m.2. 

Papa  legibus  humanis  exemptus,  Icgi 
de  non  teftando  pro  libito  ,  quo- 
modofubiicitur.q.j.m.i.n.S.p.KTi 


Altera  qux  tatum  non  punit.  Huius 
fpcciei  efte  illam ,  qua  permitritur 
alicubi  confuetudo  clericorum  tc- 
ftandi  ad  Iibitum ,  8c  qua  de  caufa. 
q.j.m.}.n.y.p.i(5-^ 


Papa ,  quanto  dffficihus  potcft  faccre     Perfona  omnis  cft ecclcfiaftica,vel  lai- 
facultaie  teftadi  ad  ptofana ,  quam  ca.q.i.m.cr.n.i.p.74 

li      5 


I     N     D 

Pcnflo  nonc/l  roluenda  ei,  qui  ancc 

diem  folutioni  a  Papa  pr<efixum, 

moritur.q.i.m.Kj.n.r.p.r^^ 
Pia  opera,  quse  radicitus  definica  & 

exemplis  illuftrata.q.i.m.i5j.n.i.p.33 
Pia  quxdam  in  fe  coram  Deo,qu5  co- 

ramludice  funtprofana,&  e  con- 

trario.q.r.m.2p.n.i.  p.34 
Pietatis  virtutis  opera  nondicipia  in 

propo(ico.q.i.m.25?.n.3.p.34 
Pius  QuincusPontifex  Max.fandiifli- 


E     X. 

dato  tamen  aliquo  taIi,quo  ad  alia 
reftringuntur.q.r.m.^i.n.  io.p.(f  I 
Princepsregularicer  n5  pracfumitur  in 
dubio  vti  poteftatis  plenitqjline, 
nifi  cum  alias  adus  n5  valetet.  q.3. 
m.7.n.i.p.i7i 
Princeps  refp5dens  ad  c5fultationera, 
fecundum  iusprxcedes  vidcturrc- 
fpondere.q.i.m.^^j.n.^.p.^T^J" 
Primogenia  omnia  ,  fiue  maioratus 
_  funt  dignitates.q.i.m.rf.n.z.p.i4^ 

mu,rariflimu,  &  admirabile  par(i-     Priuilegiil  ita  interpretandiJi,  vt  opere- 
monix,modeftiaE  fimplicis,  &  reli-  tur  aliquid  contra  ius  c5e-,  fed  dato 

gioff  mefae  liberalitatifque  in  pau-  aliquo  tali  effecflu  reftringcdum,nc 

peresexempIum.q.r.m.^i.n.^.p.^S  alia  prxfertim  maiora  operetur. 

Piu  in  vsu  datii  n5  eft  c5mutadii  in  aliij  q.^.m.^S^.n.^.p.r^j^ 

fine  iufta  caufaj  ncq;  cij  illa  finc  Pa-     Prouentus  item  diftributionum  &  alij. 
paiauchoritacc.q.r.m.^r.n.f.p.^c)  q.i.m.^^.n.^.p.roS 

Pius  Quintus  Papa  mirificii  hac in  re     Prodigalitaslaicorii  veniaIis,cIcricoru 
dcdit  exeplum.q.r.m.77.n.(j.p.i04  autem  mortalis.q.z.m.ic^.n.i.p.r^^ 

Prarcepta  non  pofie  feruari  ab  cb  qui     Puteii  quis  iufte  aperit  in  fuo,  cii  aliena 
confiliamentaliternon  feruat,  du-  ia(fiuranonintcca.q.i.m.j.n.5.p.<> 

re  didum.q.r.m.7.n.r.p.8  Pyrrus  Tarus  laudatus.n.4.p.i5)<> 

Praccepta  Decalogi  funt  leges  natura- 
lesi  6c  cofequcter  prxceptii  de  non 
furando.q.3.mon.i.n.3.p.i(>o,Quod 
mulcismodisinfringicur.n.^.&^. 
PrscepcaDecalogi  func  legesnacura- 

IcSj&iufticis.q.r.m.^cj.n.i.p.^^ 
PrxccpcumfepciraumDecalogi  infrin 
gic,quifuracur,qui  rapic,qui  vticur 
re  alienain  vfum  alium  a  conccflb. 


R 


R 

Aciones  N.enerues  func  c5cra  co- 

munedereliquacisex  iis  q  ho- 

ncfte  impedi  pofsfic.q.i.m.^r.n.r.p.^^ 

Ratio  efficax  a  nemine  ha<5lcnus  rcd- 

dica,cur  beiieficiarius  malc  vtes  re- 

ditibas  ccclefiafticis  peccac  morta- 

licer,  nonaucemhabeccsprimoge- 

nia  Sc  maioracus.q.F.m.35>.n.i.p.f  i 


qui  padum  onus  in:un(flum  non     Ratio  vnicalegishabccurproexpref* 


implcc.q.i.m.35).n.3.p.9 
Przkcus  quidam  magnus  huius  con- 

clufionis  magnum  dedic  excplum. 

q.i.m.So.n.r.p.105) 
Pracfumptio  omnis  ceflatin  foro  con- 

fcienci3:,&prsualetveritas.quaef.i. 

m.Sz.n.i.p.i;^ 
Prorcepta  omnia  Decalogifunc  iufti- 

ti^ifex  quidc  poftrema  ver^  &z  (no- 

ciahs-,qnatuor  vero  priraae  partium 

pocetialiumeiu5.q.z.m.77,n.7.p.i3cr 
Priuilegi^,  licctita interpretanda  finc, 

vc  aliquod  cocra  ius^oe  opercptur: 


fa.q  z.m.ii.n.r.p.148 
Reditus  tituli  Gardinalatus  funt  bona 

ccclefiaft.ica.q.r.m.z^.n.^.p.  13 
Redicusfimplici  d.fcribcdu.n.^".  p.  201 
Regula.  1.  Boues.  §.  Hoc  fermone.  ff.dc 

verb.quomodo  incelligicur.qu^ft.j. 

m.p.n.3.p.i73  .  ■ 

Religiones  mihcares  efle  vere  religio- 
nes,&  carum  profeflbrcs  vcros  re- 
ligiofo?,  gaudcrcquepriuilcgio  Ca 
nonis^fori.n.i4&  rf.p.zio.&2ii 
Refticuicquis  debicdr  fibi ,  vt  pauperi, 
- .  .in.ii»p.ip8 

Rcpctitio 


I     N 

Rcpetmonisinutilis  N.&no  Author 
carpendus.n.io.p.104 

Religiofosmilites  n5  pofTemoralirer 
feruare  caftitarem  in  Curia  fui  Ma- 
gjftri  dure  did:um.n.i6".p.iri 

Reiigionc  de  militari  multa  abfurda 
refpondet  N.n.i^.p.io^J' 

Religionem  militaremdicere  no  efle 
veram,  piaculum,  8c  eius  profcfTo- 
re  habere  propriij,peius.  n.i8.p.ii(f 

Religiofus  habens  beneficium  eccle- 
ria{licum,tam  late  poteft  impedere 
de  fuis  reditibus,  quam  fecularis  de 
fuis.q.i.m.io.n.i.p.io 

Religiofo  ab  aliquo  poffe  aufcrri  vio- 
lenter  panes  ci  donatos,fi  non  funt 
fui ,  malc  infertur  ab  Aduerfario. 
q.i.m.iy.n.i.p.i/ 

Regularis  omnis  eft  perfona  ccclefia- 
flica ,  &  gaudct  priuilegio  Cano- 
nis,&-c.q.  t  .m.^^.n.i.p.  74 

Rehgiofus,an  teftari  poflit  cum  Papaj 
priuiIegio.q.i.m.ii.n.i.p.i7<> 

Reiigiofo  cui  iuftum  morale ,  vtcon- 
cedaturvltima:  voluntatis  difpofi- 
tio.q.3.m.ii.n.^.p.!7y 

Religiofus  verus  efl: ,  quicumque  tria 
fubftantialiavota  in  religione  ap- 
probata  emittit,  regularis  item  om 
nis.q.i.m.y(j.n.2.p.7<> 

Religiofus  ordo  non  definit  efl^e  talis 
propter  folam  facultatis  cotrahen- 
di  matrimonium  coceflioncm :  ne- 
que  propter  tranfgrefliones  eius 
profeflorum.q.i.m.^fi^.n.^.p.  yS 

Religiofus  verus  n5  cft,  qui  n5  emittit 

tria  fubftatialia  vota,  licct  aliquem 

viucndi  modum  ad  religionc  perti- 

nentcm  voueat.q.i.m.^^j.n.^j.p.^^ 

Religioncsobreligioforum  vitia  non 

efle  damnandas.q.i.m.^^^.n.S.p.^^ 
Rehgiofusfi,&  quiddarepoteftdeco 
quod  parcius  viucndo  reliquum  fa- 
cir.q.i.m.So.n.^.p.iii 
Religiofus  donare  p5t  c5c£flionc  feu 
cofuctudine  iufta.q.i.m.So.n./.  p.iii 


D     E     X. 

Remedium  ordinarium  vtitius  quam 
extraordinarium.q.i.m.So.n.j.p.io^ 

Rcx  Hifpanisquifuperatoranespr?- 
laros,excepto  Papa,  in  reditib'JS  ec 
cIefiafticis,potcft  de  illis  fuftentarc 
fuum  rcgalc  decus;  &  quantum  de- 
bcat  abftinere  adifpendcndis  illis 
in  diuites,  &  malos  vfus.  q.  r.m.  85. 
n.i.p.  118 

Rex  Philippus  fccudus  Hifpani?  Rer, 
tarde  per  authorem  cognitus ,  tar- 
diuseiusheroic*,  acrarifllim.T  vir- 
tutes  cstcris  gentibus  agnitz ,  pa- 
rumque  per  indigcnas  vulgat^,  qu^ 
proprijB  funt  ci ,  vel  in  eo  maxime 
prsmincnt,  finc  aflentatione  vlla 
infinuantur  ab  Authorcrquia  id  c 
Repub.  Chriftiana  in  publicii  om- 
niu  Regu  &  Reguloru  excplia  efle 
vifumcft.-paucis  qbcllo  paceqjgef 
fir,tcporaria&?terna  gloria  inc5- 
parabili  digna,  recenfitis.  q.i.m.Sj. 
n.i.p«ii5j 

Rcftitucre  tenetur  g.s  e.n  q  extrcma  pa- 
ties  accepit,lapfo  illius  neceflitatis 
articuIo,nifi,&:c.q.2.m.4.n.i.p.i5o 

Reftituere  tenetur ,  q  cx c5ibus  minus 
qua  debet  tribuit  fingularibus.  q.i. 
m.^.n.^.p.  13^  Et  qui  onus  vel  modii 
iniun(5l:umnoadimpIer.n.4.p.i3f 
Ridiculii  eflc ,  diccre  Monachii  no  efle 
Dnm  coru  qua:edit,&  veftir,  male 
aitAduerfarius.q.i.m.i(>.n.i.p.i6" 
Roncaruallis  monafterium  illuftre.q.i, 
m.^i.n.^.p.^P 
S 

SAcrorumfpeciestres,  &rerumfa- 
craru  quatuor.q.i.m.io.n.i.p.if? 
Sacraru  reriifpecies,&qux,  &:quart2c 

fpeciei  duo  genera,  &  alis  aliis  fa- 

cratiorcs.q.i.m.2f.n.i.p.  18 
D.  Samartinus  Caruaial  licetiatus  iau- 

datus.n.i4.p.iio 
Sctetia,pceptu  fine  cognitioe  iatu,  mo 

ritur  morte feretis.q.^.m. 8.11.3.^.171 
Seruus  n5  eft